Landelijk Basisprogramma Eetstoornissen - GGZ-richtlijnen

Gedwongen behandeling zoals gedwongen sondevoeding of gedwongen toediening van medicatie valt onder
de Regeling Middelen en Maatregelen en mag niet automatisch bij elke gedwongen opname worden toegepast.
Voor gedwongen behandeling moet duidelijk zijn dat acuut gevaar bestaat of kan ontstaan. Overigens
zal in de praktijk een arts bij een cliënt met een eetstoornis bij dreigend levensgevaar door ondervoeding
altijd door de arts altijd kunnen aangrijpen op basis van de WGBO.
Er zijn twee mogelijkheden om ambulant gedwongen te behandelen:
■ Wanneer iemand met een RM opgenomen is, kan ‘ontslag onder voorwaarden’ worden verleend als het
acute gevaar geweken is en men een patiënt ambulant kan behandelen onder een aantal afgesproken
voorwaarden. Daarbij hoort een behandelplan, waarin duidelijk staat hoe getracht wordt het gevaar af
te wenden. Dit behandelplan moet door de patiënt (16 jaar of ouder) dan wel patiënt en ouders (12-16
jaar) of alleen de ouders (tot 12 jaar) getekend en dus akkoord bevonden worden. Bovendien moeten de
voorwaarden toetsbaar zijn.
■ Een nieuwe BOPZ-maatregel is de ‘voorwaardelijke machtiging’. Dit is een maatregel die gedwongen
behandeling in de thuissituatie mogelijk maakt in tegenstelling tot de IBS en de RM, die zich alleen
richten op gedwongen opname.
Voor een gedwongen psychiatrische opname van kinderen en jeugdigen is ook een BOPZ-maatregel nodig.
Een ondertoezichtstelling (OTS) is een maatregel in de jeugdhulpverlening op basis waarvan de rechter een
plaatsingsbeschikking kan afgeven, die geldt voor de orthopedagogische/justitiële instellingen. Ouders en
kind dienen in dat geval vrijwillig in te stemmen met een behandeling in een psychiatrisch ziekenhuis.
Bovendien moet toestemming aan ouders en kind gevraagd worden om de door de rechter aangewezen voogd
in te lichten. Daardoor is het mogelijk dat een kind of jeugdige zowel een OTS om pedagogische redenen
heeft, als een RM om gevaar door een psychiatrische aandoening af te wenden. Aangezien tot een OTS pas
na uitgebreid en vaak langdurig onderzoek wordt besloten, bestaat in zeer dringende gevallen die geen
uitstel verdragen de mogelijkheid om een Voorlopige OTS aan te vragen. Deze moet later na onderzoek alsnog
worden bevestigd.
Aangezien eetstoornissen relatief weinig voorkomen is de noodzakelijke expertise bij instellingen niet altijd
overal evenzeer aanwezig. Met name bij dwangbehandeling is een opname in een gespecialiseerd behandelcentrum
aan te raden.
Fase 3 Zorgtoewijzing en opstellen van het behandelplan
Na verwijzing vindt het eerste gesprek tussen de cliënt (en eventueel ouders) en de hulpverlener plaats.
Soms zijn er meerdere gesprekken nodig om de zwaarte van de zorgtoewijzing beter te kunnen vaststellen.
Na het kiezen van een behandelingsoptie (anders dan consultatie of verwijzing) en toewijzing aan
een behandelaar of team stelt de hulpverlener het behandelplan op. Bij de invulling vindt overleg en
onderhandeling plaats tussen cliënt en behandelaar over een specifiek pakket van zorg dat aansluit op de
mogelijkheden en wensen van de cliënt enerzijds en de opvattingen over goed hulpverlenerschap anderzijds.
Dit resulteert in een individueel behandelplan, waarin tevens de behandeldoelen worden geëxpliciteerd.
Een cliënt kan pas instemmen met een behandelplan, als zij voldoende over de ziekte is geïnformeerd én de
ziekte onderkent. Zo niet, dan moeten eerst gesprekken plaatsvinden gericht op het motiveren voor
de behandeling.
In het behandelplan wordt aangegeven van welke modules en activiteiten de cliënt gebruik gemaakt en de
duur en frequentie van de behandeling.
Fase 4: Bijstelling en bewaking van het behandelplan
Op afgesproken momenten in de behandelovereenkomst wordt de behandeling geëvalueerd. Afhankelijk van
het beloop van de problematiek wordt vervolgens besloten over te gaan op ander behandelvormen, meer
intensieve zorg of om het contact met de cliënt af te bouwen.
40 Landelijk Basisprogramma Eetstoornissen