Fascinerend, essentieel en bedreigd - Biomaatschappij
Fascinerend, essentieel en bedreigd - Biomaatschappij
Fascinerend, essentieel en bedreigd - Biomaatschappij
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
geografi sche gebied<strong>en</strong>, West- <strong>en</strong> Noord-Europa,<br />
Afrika, Oost-Europa <strong>en</strong> het Midd<strong>en</strong>-Oost<strong>en</strong>. Deze<br />
informatie geeft e<strong>en</strong> beeld van het verloop van de<br />
evolutie van de ondersoort<strong>en</strong> <strong>en</strong> de migratie naar<br />
de verschill<strong>en</strong>de geografi sche gebied<strong>en</strong>. De ondersoort<strong>en</strong><br />
die in West- <strong>en</strong> Noord-Europa voorkom<strong>en</strong><br />
zijn bijvoorbeeld veel meer verwant aan de Afrikaanse<br />
ondersoort<strong>en</strong> dan aan de Oost-Europese<br />
ondersoort<strong>en</strong>. Het lijkt er dan ook sterk op dat A.<br />
mellifera is ontstaan in (sub)tropisch Afrika <strong>en</strong> dat<br />
er twee onafhankelijke migraties zijn geweest<br />
naar Eurazië: één via het Iberische schiereiland<br />
naar West- <strong>en</strong> Noord-Europa <strong>en</strong> één t<strong>en</strong> zuid<strong>en</strong> van<br />
de Alp<strong>en</strong> richting het Midd<strong>en</strong>-Oost<strong>en</strong> <strong>en</strong> Oost-<br />
Europa.<br />
G<strong>en</strong>etica van verzamelgedrag<br />
Het verzamel<strong>en</strong> van voedsel – foerager<strong>en</strong> in biolog<strong>en</strong>jargon<br />
– is bij honingbij<strong>en</strong> e<strong>en</strong> van de belangrijkste<br />
tak<strong>en</strong> van de werksters. Werksters beginn<strong>en</strong><br />
hun lev<strong>en</strong> met het uitvoer<strong>en</strong> van specifi eke<br />
tak<strong>en</strong> in het bij<strong>en</strong>volk. Na e<strong>en</strong> paar wek<strong>en</strong> schakel<strong>en</strong><br />
ze over op het verzamel<strong>en</strong> van nectar <strong>en</strong> poll<strong>en</strong><br />
buit<strong>en</strong> het volk. De tijd die de werksters in het<br />
bij<strong>en</strong>volk doorbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> wordt voor e<strong>en</strong> belangrijk<br />
deel bepaald door de omstandighed<strong>en</strong> in dat volk.<br />
Als er relatief weinig foerageerbij<strong>en</strong> zijn, zull<strong>en</strong><br />
werksters eerder beginn<strong>en</strong> met foerager<strong>en</strong>. Zijn<br />
er g<strong>en</strong>oeg foerageerbij<strong>en</strong> dan blijv<strong>en</strong> ze langer de<br />
tak<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>shuis uitvoer<strong>en</strong>. Wat de verhouding<br />
is tuss<strong>en</strong> honingbij<strong>en</strong> die binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> buit<strong>en</strong> het<br />
bij<strong>en</strong>volk werk<strong>en</strong>, wordt bepaald met behulp van<br />
feromon<strong>en</strong>.<br />
Vrouwtjes van de meeste bloembezoek<strong>en</strong>de<br />
insect<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s het foerager<strong>en</strong> de keuze<br />
tuss<strong>en</strong> het verzamel<strong>en</strong> van nectar of poll<strong>en</strong> (stuifmeel).<br />
Buit<strong>en</strong> de voortplantingsperiode verzamel<strong>en</strong><br />
ze vooral het <strong>en</strong>ergierijke nectar, dat voor e<strong>en</strong><br />
groot deel bestaat uit koolhydrat<strong>en</strong>. Tijd<strong>en</strong>s de<br />
voortplantingsperiode hebb<strong>en</strong> ze meer eiwit nodig<br />
<strong>en</strong> schakel<strong>en</strong> ze over op poll<strong>en</strong>. Ook werksters van<br />
honingbij<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s het foerager<strong>en</strong> de keus<br />
tuss<strong>en</strong> nectar <strong>en</strong> poll<strong>en</strong>. Voor bij<strong>en</strong>houders is de<br />
verhouding tuss<strong>en</strong> nectar <strong>en</strong> poll<strong>en</strong> belangrijk.<br />
Door middel van onderzoek is aangetoond dat je<br />
g<strong>en</strong>etische lijn<strong>en</strong> kunt selecter<strong>en</strong> die gemiddeld<br />
meer nectar verzamel<strong>en</strong> (e<strong>en</strong> nectarlijn) of juist<br />
meer stuifmeel (e<strong>en</strong> poll<strong>en</strong>lijn). Dat dit mogelijk<br />
is, bewijst dat het foerageergedrag in ieder geval<br />
voor e<strong>en</strong> deel g<strong>en</strong>etisch wordt bepaald.<br />
De werksters van poll<strong>en</strong>lijn<strong>en</strong> verzamel<strong>en</strong> niet<br />
alle<strong>en</strong> meer poll<strong>en</strong>, de<br />
nectar die ze verzamel<strong>en</strong><br />
bevat ook minder<br />
koolhydrat<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />
zijn de werksters<br />
korter bezig met andere<br />
tak<strong>en</strong> in het bij<strong>en</strong>volk<br />
<strong>en</strong> dus beginn<strong>en</strong> ze eerder met foerager<strong>en</strong>. De<br />
werksters van poll<strong>en</strong>lijn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ook grotere<br />
eierstokk<strong>en</strong> dan werksters van nectarlijn<strong>en</strong>. Dit<br />
is e<strong>en</strong> bijzonder gegev<strong>en</strong> als je weet dat werksters<br />
zich niet zelf voortplant<strong>en</strong>, maar dit overlat<strong>en</strong> aan<br />
de koningin.<br />
Je kunt nectarbij<strong>en</strong> of<br />
stuifmeelbij<strong>en</strong> selecter<strong>en</strong><br />
Het verzamelg<strong>en</strong> ‘for’<br />
Er is veel onderzoek gedaan naar de g<strong>en</strong>etica van<br />
foerageergedrag, niet alle<strong>en</strong> bij honingbij<strong>en</strong>, maar<br />
ook bijvoorbeeld bij fruitvlieg<strong>en</strong> <strong>en</strong> de nematode<br />
Ca<strong>en</strong>orhabditis elegans. Bij fruitvlieg<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> g<strong>en</strong><br />
gevond<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> belangrijke rol speelt in het foe-<br />
Ca<strong>en</strong>orhabditis elegans is<br />
e<strong>en</strong> favoriet proefdier.<br />
kwartaal 4 december 2010 bij<strong>en</strong> 57