Fascinerend, essentieel en bedreigd - Biomaatschappij

ten zich op grootschalig, massaal bloeiende planten,
desnoods ver van hun nestholte of bijenkast.
Alleen de honingbij kan worden aangevoerd bij
grootschalig geteelde bloeiende gewassen. Andere
bestuivers, zoals solitaire bijen en andere insecten,
opereren op een veel kleinere schaal vlakbij hun
nestjes, en zijn veelal moeilijk te verplaatsen.
De honingbij is niet te temmen
Op het eerste gezicht past de honingbij in het rijtje
hond, kat, koe en kip: het lijkt een gedomesticeerd
dier. Toch is de honingbij eigenlijk nooit een echt
huisdier geworden, laat staan een landbouwhuisdier.
Een zwerm honingbijen die werd gelokt of
gevangen, werd misschien eventjes huisdier, maar
een ontsnappende zwerm van een boer of imker
verdween in de natuur en werd net zo makkelijk
weer een wild volk. Eigenlijk was er geen verschil.
Zo werkt het nog steeds in Afrika en in Zuid-Amerika,
waar de meeste bijenvolken in het wild leven.
Wilde honingbij en getemde bij zijn dezelfde. De
honingbij valt niet te domesticeren.
Dat wil niet zeggen dat imkers niet hun best
hebben gedaan om bijen aan te passen aan hun
behoefte. Ze hebben gezocht naar ‘superkoninginnen’
waarmee ze hun volk zouden kunnen veredelen.
Daarmee hebben ze gezorgd voor vermenging
van de erfelijke eigenschappen van oorspronkelijk
van elkaar gescheiden ondersoorten. Erg ver zijn
ze niet gekomen met dat fokken en veredelen.
Deze fokkers hebben hooguit, en dan alleen nog
maar zo af en toe, een bijenvolk gecreëerd dat wat
minder steeklustig werd en wat minder de neiging
had om te zwermen. Selectie van honingbijen is
ook niet zo gemakkelijk. Paring van de – al dan
niet door de fokker geselecteerde – koningin met
wel 15 tot 20 darren gebeurt vrij in de lucht.
Uiteindelijk is de honingbij niet afhankelijk
geworden van de imker. Het gedrag is nauwelijks
veranderd, en bijen regelen hun voortplanting en
hun huishouden nog steeds onafhankelijk van de
boer of de imker. Bijen zorgen ook voor hun eigen
voorraad van stuifmeel en honing voor de winter.
Dat de imker ’s winters suiker moet bijvoeren is
alleen omdat hij die voorraad honing eerst heeft
‘gestolen’.
Ook natuur vaart wel bij de bij
Hoewel honingbijen belangrijk zijn voor de
bestuiving van landbouwgewassen, zijn die
landbouwgewassen op hun beurt maar een klein
onderdeel van het voedselpakket van de honingbij.
De meeste nectar en stuifmeel halen bijen van
wilde planten. Het kan dan ook niet anders zijn
dan dat de honingbij ook een belangrijke rol speelt
in de bestuiving van rijk bloeiende planten in de
natuur.
Wat heeft Einstein toch met bijen?!
Typ ‘Einstein’ en ‘bijen’
in op Google: 236.000
hits. ‘Einstein’ en ‘bees’:
zelfs 541.000 hits. De
natuurkundige zou ooit
gezegd hebben dat de
mens binnen enkele
jaren na het verdwijnen
van de honingbij ook het
veld zou ruimen. ‘Zou’,
want een van de eerste
hits bij de Engelstalige
zoekopdracht stelt al
dat die ‘famous quote’
‘bogus’ is: kletskoek. Als
zo’n broodje aap eenmaal
rondgaat, dan is er
blijkbaar geen houden
meer aan.
De mens zal inderdaad
niet meteen verhongeren
zonder honingbijen,
maar recent onderzoek
laat wel zien dat we veel
moeten inleveren aan
gezonde voedselgewassen
als de bestuiving
door bijen en andere
bestuivers ophoudt:
groenten, noten en
ook genotmiddelen als
koffie en chocola zijn
afhankelijk van insecten
als bestuivers. Bovendien
is sinds de jaren
tachtig ons voedselpakket
wereldwijd aan het
veranderen. Het blijkt
vraag 2
Bijenhouders claimen
een belangrijke rol voor
hun honingbijen in de
wilde natuur. Maar die
natuur redde zich toch
ook prima vóór er imkers
waren?!
Einstein had toch echt meer
met natuurkunde dan met
bijen.
dat we steeds meer
gewassen gebruiken
die afhankelijk zijn van
bestuiving.
kwartaal 4 december 2010 bijen 7