500 jaar lust en plezier - Thuis in Brabant

Enkele van de eerste Canadese populieren van de
Lage Landen stonden op het landgoed Valkenberg
bij Chaam. 25 Deze boomsoort zou daarna de inheemse
zwarte populier in sterke mate gaan verdringen.
De ‘Canada’ werd zelfs het symbool van het
Meierijse populierenlandschap. Walvistraan, salpeter,
stadsmest en schelpen werden over de Bredase
Turfvaart naar het landgoed De Moeren in Zundert
en naar de hoeven van De Wyse en Snellen bij Achtmaal
gebracht. 26 Vandaar dat die ontginningshoeven
allemaal langs die vaart liggen. Het gesjouw
met meststoffen over de turfvaart was een voor de
hand liggende oplossing voor hét grote probleem
van de Zand-Brabantse boer in die tijd: mestgebrek.
In de achttiende eeuw werd het gebruik dat de heren
bijeenkwamen in geleerde verenigingen of liever
nog in academies in de steden. Daar werd dan
nagedacht over manieren waarop de wereld verbeterd
kon worden, meer speciaal hoe de in stadse
ogen onnutte heidegronden nuttig gemaakt
konden worden. Dat de heide zijn plaats had in het
landbouwsysteem van de Kempische zandgronden
27 lijkt de heren ontgaan te zijn. Men wisselde
ervaringen met experimenten uit, reageerde op
wetenschappelijke prijsvragen, becommentarieerde
elkaar en tussendoor werden er nog wat
andere nieuwtjes uitgewisseld. Het mestprobleem
konden de heren echter nog niet oplossen.
Hoewel vanaf 1757 op de Angorahoeve geiten uit
Turkije werden gehouden, bij De Moeren een kalkoven
gebouwd werd en op de Champignonhoeve
met de toen nog zeer exclusieve champignon geexperimenteerd
werd, blijkt uit het kadaster van
1830 dat van de totale landgoedoppervlakte daar
nog geen 10% in cultuur was. In 1760 wilde een
speciaal daartoe opgerichte compagnie bij Oosterhout
een 103 hectare grote tabak- en hopkwekerij
opzetten op een te ontginnen stuk heide. Dit
project liep eveneens op niets uit. 28 Wel was er in
1763 langs de Bredase Turfvaart een ijzerpletmolen
gesticht die negentig jaar actief bleef: dat was
dus wél een succes.
foto boven: De Warande van Tilburg was niet echt een sterrenbos!
Detail van de Kaart van Zijnen uit 1760. (Regionaal Archief Tilburg)
foto onder: De ‘Canadas’ begonnen hun opmars op het landgoed
Valkenberg tussen Ulvenhout en Chaam. Ze bepaalden vanaf 1800
het Meierijse populierenlandschap. (Foto: J. van de Kam)