Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
24 zonder kritisch in het aanvaarden van versie’ wordt zelden gespeeld. Hier<br />
zaterdag 18 februari, 11.00 uur<br />
opdrachten: die moesten zijn fantasie<br />
prikkelen, en niet kanaliseren.<br />
Maar de balletmuziek Khamma is altijd<br />
een schemerachtig werk gebleven – en<br />
niet door het mysterieuze en<br />
droom-achtige klankbeeld, want dat<br />
was – getuige zijn eerdere werken -<br />
juist één van Debussy’s sterkste troeven.<br />
Dat Debussy Khamma in een<br />
nooddruftige periode componeerde is<br />
waar, maar geldnood was bij hem<br />
geen garantie voor ongeïnspireerd<br />
maakwerk – dat bewijst het succes<br />
van andere stukken die hij in opdracht<br />
schreef. Het compositieproces werd op<br />
een cruciaal moment verstoord, door<br />
de grillen van de opdrachtgeefster.<br />
De Engels-Canadese danseres Maud<br />
Allen benaderde Debussy in 1910 met<br />
het verzoek een ‘Egyptisch’ ballet te<br />
schrijven waarmee ze haar eerdere<br />
succes in quasi-oosters repertoire wilde<br />
evenaren. Een dergelijk onderwerp<br />
zou koren moeten zijn op Debussy’s<br />
vaak door oostenwind aangedreven<br />
molen, maar Allens precieze scenarioeisen<br />
knepen zijn improvisatorische<br />
fantasie af. Van een artistieke wisselwerking<br />
was geen sprake. De ballerina<br />
vond Debussy’s proefversie (voor piano)<br />
ontoereikend – vier solo-dansen waren<br />
haar te weinig – en verklaarde dat ze<br />
de partituur door een andere componist<br />
zou laten uitbreiden. Debussy<br />
haakte af, een werk achterlatend dat<br />
zich verhoudt als een bouillonblokje<br />
tot soep.<br />
Op zijn verzoek orkestreerde Charles<br />
Koechlin het werk, en zelfs die ‘eind-<br />
klinkt het ruwe pianomateriaal<br />
waarmee Koechlin aan het werk toog.<br />
De verhaallijn is, zoals bij de meeste<br />
balletten, simpel. Tijdens een vijandelijke<br />
aanval op Thebe voorvoelt de<br />
plaatselijke hogepriester dat de<br />
maagd Khamma de ondergang van<br />
de stad kan afwenden. Khamma maakt<br />
die verwachting waar: spontaan betreedt<br />
zij ’s nachts, in haar eentje, de<br />
tempel en danst zij voor het beeld<br />
van de godheid Amun-Ra. Bij haar<br />
derde dans komt het beeld in beweging,<br />
en bij de vierde wordt ze door<br />
bliksem getroffen. De stad blijkt gered,<br />
met – zoals de priester en zijn gevolg<br />
’s ochtends ontdekt – Khamma’s<br />
dood als prijs.<br />
Jeux<br />
In 1913 componeerde Debussy het<br />
ballet Jeux, op verzoek van de fl amboyante<br />
impresario Sergej Diaghilev en<br />
zijn dansgroep. Naar zijn gewoonte<br />
maakte hij, als piano-componist pur<br />
sang, eerst een zetting voor piano. Die<br />
zelden uitgevoerde versie klinkt hier.<br />
Jeux is een stuk dat lang onderschat<br />
werd, of ronduit genegeerd. Het ballet<br />
ging vrijwel gelijktijdig met Stravinsky’s<br />
Le sacre du printemps in première<br />
– en tegen dat oergeweld delfde<br />
Debussy’s fragiele, opzettelijk schetsmatige<br />
compositie natuurlijk het<br />
onderspit. Maar ook vergeleken met<br />
Debussy’s eerdere, droomachtige<br />
composities is het een tamelijk gesloten,<br />
geheimzinnig stuk. Men kende<br />
inmiddels zijn vermogen om in
Change language