Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Debussy in Pourville, ca 1904<br />
klank een beeld of sfeer op te roepen<br />
– niet op een romantisch-nadrukkelijke<br />
manier, maar juist door zoveel mogelijk<br />
weg te laten en de fantasie van de<br />
luisteraar te prikkelen. In Jeux ging<br />
hij nog verder.<br />
Meer dan tevoren klinkt de muziek als<br />
een impulsieve stroom van motieven<br />
die organisch, schijnbaar zonder<br />
vooraf bepaalde koers uit elkaar<br />
voortvloeien. Vederlichtheid (‘muziek<br />
zonder voeten’, aldus de componist)<br />
was hier het doel. En meer dan ooit<br />
vertrouwde Debussy op het fantasievolle<br />
effect van de noten. Want het<br />
door Diaghilev geleverde ‘verhaal’ had<br />
weinig om het lijf: gefl irt tussen twee<br />
meisjes en een jongen op een tennisbaan.<br />
Eerst had Diaghilev drie jongens<br />
voorgesteld, maar dat vond men destijds<br />
te gewaagd; ook Diaghilevs tweede<br />
voorstel om – nog spannender – een<br />
vliegtuig op de tennisbaan te laten<br />
neerstorten haalde het niet, omdat<br />
Debussy daar geen muziek in zag.<br />
Maar een amoureus trio was voor<br />
Debussy, zelf niet onbekend met<br />
overspel, interessant genoeg.<br />
Estampes<br />
‘Een imaginaire vakantie’, zo bestempelde<br />
Debussy in een brief zijn pianocyclus<br />
Estampes uit 1903. Een gevaarlijke<br />
uitspraak, want daarmee versterkte<br />
hij de indruk dat hij een<br />
muzikaal illustrator was. Pertinent<br />
onjuist: als je zijn eigen geschriften<br />
mag geloven wilde Debussy juist een<br />
puur, vrij bewegend klankspel dat zó<br />
‘open’ was dat die bij de luisteraar<br />
haarscherpe beelden en associaties<br />
opriep. Maar in zijn enthousiasme<br />
gaf hij zijn stukken titels die voortvloeiden<br />
uit zijn eigen, persoonlijke<br />
associaties – en zo word je als luisteraar<br />
toch weer in een richting gedwongen<br />
(en toen Debussy dit misverstand<br />
in de gaten kreeg liet hij<br />
geen titels meer bóven een compositie<br />
afdrukken, maar pas na de slotmaat,<br />
in kleine lettertjes). Overigens kon<br />
Debussy op dat moment nog niet<br />
weten dat ‘ansichtkaartenmuziek’<br />
spoedig een veelgebruikte sneer van<br />
muziekcritici zou worden: het Parijse<br />
publiek had zo’n zucht naar ‘exotiek’<br />
ontwikkeld dat het elk folkloristisch<br />
hoeperdepoep-stuk uit de Europese<br />
periferie omarmde, ongeacht de<br />
kwaliteit.<br />
En toch zijn deze drie pianostukken<br />
geen platte vakantie-kiekjes. ‘Estampes’<br />
laat zich vertalen als ‘afdrukken’,<br />
‘drukplaten’ of ‘stempels’ – dus als iets<br />
wat het eigenlijke beeld opvangt en<br />
weergeeft, in plaats van het beeld zelf.<br />
Een sluwe titel, waarmee Debussy<br />
vermeed dat je de muziek als slaafse,<br />
fi mmuziek-achtige verklankingen<br />
25
Change language