Tweede deel interview met Hans C. Moolenburgh • Zo gezond als ...

Griepprik
halen, waarom
eigenlijk
Tekst: Arjan van Laar
Terwijl miljoenen Nederlanders
afgelopen maand hun oproep
ontvingen voor de jaarlijkse
griepvaccinatie, is het gezondheidseffect
van deze geldverslindende
operatie wetenschappelijk
zo goed als onbewezen.
Het blad Geneesmiddelenbulletin
zette de beschikbare onderzoeksresultaten
nog eens op
een rijtje en Zembla, dat eerder
een uitzending aan dit onderwerp
wijdde, laat een huisarts
op haar internetsite reageren.
Ook Radar nam in de uitzending
van 24 oktober de griepprik op
de korrel.
ON OFF
www.gebu.artsennet.nl
www.zembla.nl
www.trosradar.nl
Radio en
televisie
Geneesmiddelenbulletin kwam in oktober met een uitgebreid artikel, dat het
wetenschappelijke bewijs voor de effectiviteit van de griepvaccinatie met de
grond gelijk maakte. Zowel de kwantiteit als de kwaliteit van de onderzoeken
waarop het vaccinatieprogramma stoelt, schoten tekort. Het enkele onderzoek dat
wel door de beugel kon, suggereerde slechts een matig effect van vaccinatie onder
gezonde volwassenen. Deze groep telde minder ziektedagen en had lichtere symptomen.
Positief effect op de overdracht van de influenza of op complicaties, zoals
longontsteking, werd niet gevonden. Voor een positief effect op de mensen voor wie
het vaccin bedoeld is, ouderen en chronisch zieken, werd zo goed als geen bewijs
gevonden.
De conclusies van Geneesmiddelenbulletin zijn in lijn met wat Zembla vorig jaar
om deze tijd over dit thema te melden had: het griepvaccinatieprogramma berust
op wetenschappelijk drijfzand. Wat de uitzending alsnog de moeite van het kijken
waard maakt, is het inzicht dat het geeft in de beïnvloedingspraktijken van de
industrie. Zo is daar het volledig door de farmaceuten gefinancierde kennisinstituut
dat onze Gezondheidsraad van de laatste wetenschappelijke inzichten voorziet.
Aardig is ook de verrassing op het gezicht van mevrouw Schepers – voorzitter van
de Gezondheidsraad – wanneer ze hoort welke banden er allemaal bestaan tussen
raadsleden en de industrie.
Overdrijven is een wezenlijk onderdeel van het lobbyistenvak. Denk maar aan de
vogelgriep en de Mexicaanse griep. Slechts weinigen wisten het hoofd koel te houden
onder de miljoenen doden waar griepgoeroe Ab Osterhaus ons mee dreigde.
En ook bij de geschatte sterfte als gevolg van de normale seizoensgriep is een groot
vraagteken te plaatsen.
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) schat het aantal doden
door influenza op duizend tot tweeduizend per jaar. Het RIVM rekent zogeheten oversterfte
in bepaalde jaren automatisch aan de griep toe als er dat jaar een influenzavirus
rondwaart. Wat volgens hoogleraar medische biotechnologie H. Schellekens
onwaarschijnlijk is. Slechts een op vijf virussen is een griepvirus en die andere maken
ook slachtoffers. Om over de andere gevaren van de winter nog maar te zwijgen. De
hoogleraar voelt meer voor de schatting van het Centraal Bureau voor de Statistiek,
dat niet verder komt dan tweehonderd sterfgevallen als gevolg van griep.
Ook interessant is het interview met Deborah Cohen. Zij openbaarde de banden
tussen adviseurs van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) en de industrie.
Kort nadat de WHO de tot dan toe gehanteerde definitie van een pandemie versoepelde,
promoveerde de Mexicaanse griep tot pandemie. Als gevolg waarvan slapende
contracten in werking traden en de vaccinboeren miljarden konden verdienen
aan de mildste griep sinds jaren.
Bijna zestig miljoen euro kost het vaccinatieprogramma jaarlijks. Gaat de overheid
dit geld voortaan aan nuttiger zaken besteden? “Dat is nog maar de vraag”, schrijft
Hans van der Linde, huisarts in Capelle aan den IJssel, op de site van Zembla. Hij
wijst op de vooringenomenheid en de belangenverstrengeling binnen adviserende
organen als de Gezondheidsraad. En het “terzijde schuiven van medische adviezen
is voor een lekenoverheid geen optie.” Al zou de politiek zich desondanks tegen het
vaccinatieprogramma keren dan hoeft zij waarschijnlijk niet op steun van de huisartsen
te rekenen. Want die zitten niet te wachten op een omzetdaling van gemiddeld
6.000 euro. Van der Linde: “Een collega vaccineerde onder het motto: ‘U wordt
er niet slechter van en ik word er beter van.”
Tekst: Hans Nieuwstad
Aan de reputatie van het blad waaruit
de Volkskrant en Medisch Contact
hun informatie putten, lag het niet.
Hun bron was Archives of Internal
Medicine, een gerespecteerd tijdschrift.
Maar wat genoemde bladen hadden
nagelaten, was kritisch naar het onderzoek
te kijken.
Aan het aantal deelnemers aan het
onderzoek lag het ook niet: maar liefst
38.000. Het betrof Amerikaanse vrouwen
van 50 en 70 jaar die gezond aten maar
toch extra supplementen als foliumzuur,
multivitaminen, vitamine B6, magnesium,
zink, koper en ijzer slikten. Gekeken
werd hoeveel van die vitaminen en
mineralen de vrouwen in de afgelopen
twintig jaar hadden ingenomen.
Volgens de onderzoekers, van wie de
meesten verbonden zijn aan de Universiteit
van Minnesota, bleek uit het onderzoek
dat bijvoorbeeld het innemen
van ijzertabletten zonder medische
noodzaak riskant is. Oudere vrouwen
zouden een verhoogde overlijdenskans
van 2,4 procent hebben. Dat gold ook
voor andere supplementen. “Hoe meer,
hoe beter gaat hier niet op”, vatten drs.
Christian Gluud en Goran Bjelakovic
de resultaten van het onderzoek samen.
Zwakke opzet
Dr. Gert Schuitemaker, columnist van
Uitzicht en eindredacteur van Fit met
Voeding, is bepaald niet onder de
indruk van het onderzoek. Bij nadere
bestudering blijkt volgens hem dat er
weinig tot niets uit kan worden geconcludeerd.
Wie kennis neemt van de volledige tekst
van het onderzoek, ontdekt dat het slikken
van supplementen met B-complex,
vitamine C, vitamine D en vitamine E
in plaats van levensbekortend juist
levensverlengend kan uitpakken, aldus
Schuitemaker.
Conclusie over multi’s blijkt op drijfzand gebaseerd
Ongefundeerd alarm
over supplementen
‘Vitaminepillen kunnen dood oudere vrouwen versnellen’, kopte de Volkskrant
van 11 oktober. Het officiële artsenblad Medisch Contact deed er nog
een schepje bovenop: ‘Dood door multivitaminen’. Het enige dat er aan klopte
was dat er een onderzoek was geweest en dat het over supplementen ging.
Verder rammelt de opzet van het onderzoek
aan alle kanten. Zo moesten de
deelnemers zelf schriftelijke vragenlijsten
invullen. Van die methode is bekend
dat ze onbetrouwbaar is. Bovendien
wisten de onderzoekers nagenoeg niets
over de voedingsgewoonten en de hoeveelheden
vitamines die de deelnemers
binnenkregen met al of niet verrijkte
voeding over een periode van 22 jaar.
Hij vindt dat er dan ook geen harde
conclusies uit het onderzoek te trekken
zijn. Hooguit gaat het om verbanden,
net zoals dat er meestal veel brandweerlieden
worden gesignaleerd op de
plaats van brand.
Veel onduidelijk
Ook drs. Hans Stoop, MMV-bestuurslid
en kankeronderzoeker aan de Erasmus
Universiteit in Rotterdam, kan weinig
met het onderzoek. “Het stelt niet veel
voor”, is zijn conclusie. Onduidelijk is
‘ De beste multi
is de voeding
en nogmaals
de voeding’
bijvoorbeeld waarom de deelnemers
extra vitamines slikten. Ze zullen er vast
een reden voor hebben gehad en dat kan
van invloed zijn geweest op de uitkomst
van de studie, maar hiermee is geen
rekening gehouden. Verder werd onder
de deelnemers twee keer zoveel gebruik
gemaakt van hormoontherapie als bij de
controlegroep. “Wie weet ligt het hogere
sterftecijfer hier wel aan”, oppert Stoop.
Veelzeggend is ook dat de onderzoekers
zelf aangeven dat er beperkingen kleven
aan hun onderzoek en dat er naar hun
zeggen geen directe conclusies uit
getrokken moeten worden.
Dus onbekommerd multi’s slikken? Dat
gaat Hans Stoop te ver. Hij wijst op het
commentaar van een natuurarts die
door hem is geraadpleegd. Die ontraadt
het “zomaar” geven van multi’s omdat
er altijd stoffen in zitten die we niet
nodig hebben. Het gevaar bestaat dan
dat we een overdosis krijgen van sommige
vitaminen en mineralen. Bekende
voorbeelden zijn vitamine A, zink en
koper. Verder maskeert extra foliumzuur
een tekort aan B12. “De beste multi is de
voeding en nogmaals de voeding”, aldus
het advies dat Stoop kreeg.
12 13