Mensenrechteneducatie in geschiedenis - Vormen vzw

de jezuïeten, stond bij de augustijnen het Latijn centraal. De augustijnen waren echter meer
volksgericht, in de helft van hun scholen waren er ook internaten (waar dat bij de jezuïeten
slechts bij enkele scholen zo was). Meestal waren de augustijnen in kleinere steden gevestigd.
2.3.2. Latijns onderwijs
Het onderwijs was in de zestiende tot de achttiende eeuw een zaak van de lagere besturen.
Naar eigen goeddunken kon het stedelijk bestuur een Latijnse school oprichten, een rector
aanstellen of ontslaan, een leerplan en een schoolreglement uitvaardigen. Ook een kerkelijke
instantie (vb. een kloostergemeenschap of een parochie) kon dit. In de twaalfde en dertiende
eeuw werd dit zelfs verplicht door concilies (supra).
De Latijnse scholen werden door individuele mensen opgericht en in stand gehouden zonder
dat de overheid er vat op had. De enige ordonnanties die uitgevaardigd werden, handelden
meestal over de handhaving van het geloof en de zeden. Het onderwijs stond m.a.w. wel in
dienst van de kerk en dat al vanaf de middeleeuwen.
Ondanks de hervormingsgezinde ideeën (infra) raakte het Latijnse onderwijs in verval. Elk jaar
zaten er minder en minder leerlingen op de banken. Hierdoor namen ook het aantal
inschrijvingen aan de Leuvense universiteit af. Toch waren er volgens de Commmission royale
des études in 1780 nog genoeg studenten om voldoende rechtsgeleerden, geneesheren,
letterkundigen en bedienaren voor de godsdienst te leveren aan de maatschappij. Over het
algemeen kunnen we stellen dat het Latijns onderwijs zowel in het Noorden als in het Zuiden
in verval was geraakt. Er was een gering aantal leerlingen in de vele kleine scholen die weinig
resultaat opleverden.
2.3.3. Meisjes in het secundair onderwijs
In de zestiende eeuw werden er enkele initiatieven genomen om meisjes een aangepast
(Latijns) onderwijs te bieden. De meest bekende te België zijn het Mechelse klooster Thabor 25
en het benedictinessenklooster in Groot-Bijgaarden.
Daarnaast waren er ook nog de Franse pensionaten voor meisjes. Deze werden voornamelijk
ingericht door de Ursulinen maar ook door de zusters van het Heilig-Graf (Turnhout en
Hasselt). In totaal zijn er een twaalftal van deze pensionaten tot stand gekomen, te beginnen
in 1614 te Luik. Het onderwijs- en opvoedingsplan was gebaseerd op het idee van de jezuïeten
maar werd aangepast speciaal voor meisjes. De onderwijstaal was Frans en de klemtoon lag
eerder op de godsdienstige en morele vorming dan de intellectuele. De kostscholen van de
Ursulinnen werden voornamelijk bevolkt door oudere meisjes uit de hogere standen. Zij kregen
buiten Frans- ook godsdienst-, literatuur- en geschiedenisonderricht. Daarbij kwamen nog de
vrouwelijke vakken: handwerken, muziek en tekenen.
2.3.4. Andere studiemogelijkheden?
Zonen van edellieden kregen soms de mogelijkheid om een nieuwe taal te leren, te sporten, te
zwemmen, paard te rijden en de wellevendheid en/of wapenhandel te bestuderen. Hiervoor
verbleven ze een tijdje in een gesloten omgeving of soms zelfs in het buitenland. Door o.a.
Erasmus’ humanistische gedachte gingen deze jonge edellieden vaker aan Latijnse en
universitaire studies beginnen. Erasmus beweerde immers dat de eigenlijke adel niet door het
bloed bepaald werd dan wel door de kennis en de wetenschap, door het meer mens zijn. Ook
de zonen van de burgerij (o.a. jonge koopmanszonen uit Antwerpen en Brugge) gingen vaak
eerst naar de Latijnse school en daarna naar de universiteit.
Naast de Latijnse scholen kwamen er ook scholen die meer voldeden aan de behoeften van de
burgerij: er werd geen Latijn of voorbereidingen op de wetenschappen gegeven maar er
werden wel vakken gegeven die nuttig bleken te zijn voor een toekomstig koopman. Daarvoor
bestonden er al opleidingen voor handel en ambacht (meestal o.v.v. leercontracten). Vanaf nu
kregen de jonge ambachtslui onderricht in hun moedertaal, leerden zij Franse brieven te
schrijven, alsmede rekenen en boekhouden. Soms kregen zij zelfs de mogelijkheid om Spaans
of Italiaans te leren.
25 In het klooster van Thabor te Mechelen was Simon Verepaeus lange tijd rector.
38│Mensenrechten in geschiedenis│ (on)gelijke onderwijskansen