Handleiding Handleiding deel 2 - Erfgoed à la Carte Den Helder

3. 3. Zó Zó zat zat het het in in de de tijd tijd van van de VOC VOC. VOC
Achtergrondinformatie Achtergrondinformatie voor voor voor de de de lleerkracht
l eerkracht
Landschap
Landschap
Het landschap rond de dorpen Huisduinen
en Helder Buyrt veranderde weinig in de
18 de eeuw. De dorpen zelf werden wat
groter, maar er werden geen nieuwe
polders drooggemaakt. Een groot deel van
het landschap bleef duin- en
waddengebied. Het Koegras bleef een
uitgestrekte vlakte die bij het wad hoorde.
Er konden met veel moeite een paar
kudden schapen gehouden worden, omdat
het land schraal en drassig was.
In de 17de eeuw waren de bewoners van de
Noordkop redelijk veilig achter de dijken en
duinen, maar in de eerste helft van de 18de eeuw vonden er weer regelmatig
De omgeving van Den Helder in de 18
overstromingen plaats. Dat kwam o.a.
doordat het klimaat warmer werd. Dat warmere klimaat had nog een rampzalig gevolg: rond 1680 ontdekte
men bij de kust van Huisduinen voor het eerst kleine mosseltjes die op wormpjes leken. Het waren de
eerste paalwormen, die in de achttiende eeuw een verwoestende plaag werden voor schepen en voor
houten beschoeiingen, zoals de Heldersche Zeewering. Paalwormen knaagden zich door dikke planken en
balken heen, en maakten er binnen de kortste keren luciferhoutjes van. De Heldersche Zeewering bleek in
1710 al flink door paalworm te zijn aangetast.
e eeuw
In de 17 de eeuw was het Marsdiep veel breder geworden en ook in de 18 de eeuw werd de stroomgeul vlak
voor Den Helder steeds dieper en breder. In een hevige storm op kerstnacht 1731 sloeg er bij Kijkduin
bovendien nog vijf meter duin weg. Aan de voet van de zeewering verdween tussen Kijkduin en Noordduin
nog ruim vijftien meter land in zee. Vijf huisjes die bij Den Helder buiten de dijk stonden, werden
opgegeven.
De gevaarlijke, diepe stroomgeul en de door paalworm aangetaste zeewering maakte de situatie in Den
Helder te gevaarlijk, vooral als het stormde. Daarom werd de oude houten zeewering vervangen door een
brede rand van stenen aan de buitenkant van de dijk.
18 e eeuw Plattegrond Den Helder
Doordat de getijdenstroom veranderde, was het voor
schippers niet meer zo aantrekkelijk om op de Rede
van Texel voor anker te gaan, maar kwamen de
schepen dichterbij Den Helder liggen. Bij stormachtig
weer was het wel een gevaarlijke plek om te liggen.
Daarom kozen schepen steeds vaker voor een
ligplaats in het Nieuwe Diep, een stroomgeul aan de
oostkant van het oude eiland Huisduinen. Doordat er
later een zandbank ontstond voor de ingang van het
Nieuwe Diep, konden er uiteindelijk alleen kleinere
schepen terecht. De grote schepen bleven bij slecht
weer op de gevaarlijke Rede van Den Helder liggen. In
1781, tijdens de Vierde Engelse Oorlog, bleek pas
goed hoe gevaarlijk de situatie eigenlijk was. Het
Nieuwe Diep was veel te klein om alle
vissersschepen, koopvaardijschepen en óók nog de
Nederlandse oorlogsschepen een veilige plek te
bieden. Daarom begon men nog in 1781 met het
uitbaggeren van de toegang tot het Nieuwe Diep, en
het aanleggen van dijken en dammen. Toen dat werk
klaar was, was het Nieuwe Diep een ruime, rustige
Erfgoed a la Carte Den Helder
Handleiding deel 2. Informatie en lessuggesties bij tijdvakkist 6 VOC-schepen op de rede.
13