Handleiding Handleiding deel 2 - Erfgoed à la Carte Den Helder

mannen nodig – het maakte niet uit of dat familieleden waren of vreemden. In deze tijd kwamen mensen
uit heel Nederland en uit het buitenland naar de grote havensteden om werk te zoeken.
Handelsvaart en walvisvaart waren ook anders georganiseerd dan de kustvisserij. Grotere investeringen
waren nodig. De schuiten van de kustvissers waren meestal eigen bezit en anders het bezit van twee
families. Handelsvaart en walvisvaart waren echter gebaseerd op partenrederij. Bij dit systeem konden een
groot aantal mensen (reders) een part in het schip of een part in meerdere schepen kopen. De
gezamenlijke reders van één schip werden een rederij genoemd. Parten varieerden tussen ¼ en 1/64 part
in een schip. De schipper, die de leiding had over het schip, bezat vaak maar een klein aandeel.
Halverwege de 18 de eeuw blijkt uit de samenstelling van het schepencollege van Huisduinen en Helder
Buyrt, dat het de schippers op de koopvaardij en de commandeurs op de walvisvaart goed was gegaan. Van
de zeven schepenen waren er vijf die hun geld als schipper of commandeur hadden verdiend. Samen met
de schout vormden zij het bestuur. Zij hadden zitting in het raadhuis van Huisduinen, maar door de
voorspoed in Helder Buyrt verplaatsten zij de vergaderingen vaak naar de daar gelegen herberg ‘De Roode
Leeuw’. Schout en schepenen mochten zelf recht spreken, en executies laten uitvoeren. Ze hadden tevens
de functie van dijkgraaf en heemraden, en controleerden daarom o.a. dijken, dammen, wegen, sluizen en
sloten.
De schepenen kozen ook de leden van de kerkenraad en de weesmeesters. Via de kerk kwam geld voor
liefdadigheid binnen. Voor een deel werd dit geld gebruikt om armen te ondersteunen en om wezen op te
vangen. Omstreeks het midden van de 18 de eeuw werden werken aan de Heldersche Zeewering en later in
de eeuw aan het Nieuwe Diep en de kielplaats (het Nieuwe Werk) in het openbaar aanbesteed. Dit gaf
kansen voor aannemers. Degene die het eerst de nieuwe kansen zagen, hadden vaak het meeste voordeel.
Eén van deze nieuwe ondernemers was Willem Cornelisz. Klein. Zijn vader was nog
wasvisvaartcommandeur geweest, maar hij was aannemer geworden. Omstreeks 1750 werd hij als
schepen aangesteld in een college dat gedomineerd werd door schippers en commandeurs. Hij wist,
doordat de vooraanstaande commandeurs en schippers een groot deel van het jaar op zee waren, voor zijn
familie een machtspositie in de dorpen op te bouwen. De functies van schepen, secretaris van de
gemeente, belastinginner, visafslager, schoolmeester en kerkelijk voorzanger gingen allemaal naar
familieleden van Willem Cornelisz Klein.
Officieel waren er voor openbare ambten en aanbestedingen vrije sollicitaties en inschrijvingen. In
werkelijkheid ging dit wel anders. De functie van havenmeester kwam in 1751 bijvoorbeeld in handen van
Adriaen Jansz. Wentel, en zijn zoon Abraham volgde hem op. In 1771 werd de chirurgijn Gerrit van der
Gragt tot havenmeester aangesteld. Hij werd op zijn beurt door zijn zwager Jan Jonker opgevolgd. In de 18 de
eeuw sloot de top van de maatschappij zich langzaam af voor nieuwkomers. De notabelen schoven
familieleden en bekenden de beste baantjes toe. De armste inwoners van de dorpen konden via hun
netwerk van familieleden en vrienden steeds moeilijker werk vinden.
Vervoer
Vervoer
In de 18 de eeuw bleef het vervoer vrijwel
hetzelfde als in de eeuw daarvoor. Overal in
het land waren trekvaarten aangelegd,
maar Huisduinen en Helder Buyrt waren
niet aangesloten op het trekvaartennet.
Over water reisde men dus met de schuit,
sloep of vissersboot, en over de weg ging
men nog steeds te voet, te paard of met
paard en wagen. Vracht of handelswaar
vervoerden mensen op hun rug, op een
handkar of met een boerenwagen. In de
winter, als er ijs lag, kon er soms met de
paardenslee gereisd worden.
Vervoer over de weg
Toch vonden er wel verbeteringen plaats. De wegen waren nog grotendeels onverhard, dus gewoon
gemaakt van zand of aarde, maar steeds vaker werden ze verhard met schelpen en as, zodat ze beter
begaanbaar waren. Vooral na 1750 probeerde men lichtere koetsen en wagens te bouwen. Zo kwamen in
de tweede helft van de 18 de eeuw de lichtuitgevoerde diligence en de sjees in gebruik. De diligence werd
Erfgoed a la Carte Den Helder
Handleiding deel 2. Informatie en lessuggesties bij tijdvakkist 6 VOC-schepen op de rede.
17