Handleiding Handleiding deel 2 - Erfgoed à la Carte Den Helder

tonnen en kisten naar Amsterdam gebracht, waar ze verkocht werden aan handelaars. Maar in Helder
Buyrt en Huisduinen woonden natuurlijk wel mensen die zich zulke luxegoederen konden veroorloven. Zij
bestelden porseleinen serviezen uit China, katoenen overhemden uit India en als het even kon
verzamelden ze allerlei bijzonderheden of ‘rariteiten’ die de zeelui in hun scheepskist meenamen.
De aanwezigheid van de VOC in de kop van Noord-Holland werd in 1764 zeer indringend duidelijk gemaakt.
De muiters van VOC-schip Nijenburg werden toen namelijk op het duin iets ten zuiden van Huisduinen
terechtgesteld. Men liet de lijken tot afschuw van de bewoners aan de galgen hangen tot ze helemaal
vergaan waren. De lijken van de muiters hingen daar niet om de bevolking af te schrikken, maar om de
opvarenden van VOC-schepen (die daar vlak langs de kust voeren) te waarschuwen dat muiterij altijd zwaar
bestraft werd.
Walvisvaart Walvisvaart
Walvisvaart
De walvisvaart, waarbij schepen op jacht gingen naar
walvissen om van het walvisspek traan te koken, was
in de 17de eeuw begonnen. Aanvankelijk waren alle
rechten op de walvisvaart in handen van de Noordse
Compagnie. Maar na 1642 mochten ook particuliere
schippers met de walvisvaart meedoen. De inwoners
van Huisduinen en Helder Buyrt deden volop mee. Zij
voeren met hun schepen helemaal naar het poolijs
ten oosten van Groenland, waar de meeste walvissen
te vinden waren. Met harpoenen (grote ijzeren pijlen)
werden de dieren geharpoeneerd (de harpoen werd in
de walvis gestoken of gegooid). Die waren niet
meteen dood, maar zwommen nog een heel stuk rond
De walvisvaart
tot ze zo moe waren dat de walvisjagers ze
gemakkelijk konden doden. Vervolgens werd de walvis gevild en het spek werd in tonnen verpakt. De
resten van de walvis werden weggegooid. Het walvisspek werd in Nederland gekookt, waarbij walvistraan
overbleef. Traan was een belangrijke brandstof; het werd gebruikt voor de olielampen.
In 1707 waren er in Helder Buyrt maar liefst 29 commandeurs op de walvisvaart, en in Huisduinen nog
eens 9. De walvisvloot bleef zich uitbreiden. Er kwamen weliswaar steeds minder walvissen, en de schepen
moesten steeds verder varen om walvissen te vangen, maar tot ongeveer 1750 bleef de walvisvaart
voldoende werk opleveren. Daarna liep de vangst snel terug. Na 1780 werd er bijna geen walvisvaart meer
bedreven.
© Herman Ketting, 2007
Erfgoed a la Carte Den Helder
Handleiding deel 2. Informatie en lessuggesties bij tijdvakkist 6 VOC-schepen op de rede.
19