Nieuwsbrief nr. 4, 2008.qxd - NVMP

Componisten en het thema ‘Oorlog en Vrede’
Christien Mudde
De in Wales geboren Karl
Jenkins kwam als zoon van een
organist en koordirigent al vroeg
met muziek in aanraking. Zelf
leerde hij behalve piano ook
enkele blaasinstrumenten bespelen
(hobo, saxofoon) en haalde
zijn Bachelor of Music degree in
Cardiff. Daarna studeerde hij
aan de Royal Academy of Music in
Londen. Behalve klassieke
muziek, new age, pop en country
speelde hij vooral ook veel jazz.
In feite combineert hij vaak
allerlei stijlen in zijn composities
en werd hij heel bekend als
reclame- en filmmuziekcomponist.
Zijn werken (o.a. het
Adiemusproject) werden vele
malen bekroond en ook ontving
hij persoonlijk hoge onderscheidingen.
The Armed Man - a Mass for Peace
voor de millenniumviering geschreven
in opdracht van The Royal
Armouries, beleefde zijn première in
2000 in Royal Albert Hall. Het
muzikale thema is dat van de homme
armé, een melodie waarop vooral
renaissancecomponisten hun miscomposities
baseerden. We horen
Palestrina naast Braziliaanse ritmes,
Gregoriaans naast The last Post en de
klanken van de muezzin in de oproep
tot het islamitisch gebed. Maar deze
mis is vooral één grote roep om
vrede. Jenkins componeerde het stuk
tijdens de Kosovo-oorlog “aan het
eind van de eeuw met de meeste en
bloedigste oorlogen” en droeg het op
aan de slachtoffers van die Kosovooorlog.
De ‘mis’ is opgebouwd uit een aantal
elementen: L’homme armé, Kyrië,
Sanctus, Agnus Dei en Benedictus uit
12
Karl Jenkins (geb. 1944):
The Armed Man - a Mass for Peace
Karl Jenkins
de Latijnse mis, een aantal teksten
van Japanse en Engelse dichters, de
Mahabharata (Sanskriet epos uit de
6e eeuw vóór Christus uit de hindoetraditie,
die gaat over de relatie tussen
de mens en de wereld en de werking
van de karma), de bijbel en de islamitische
oproep tot het gebed.
Eerst komt de homme armé aanmarcheren:
een uit de verte aanzwellend
geluid van een tamboerorkest
met trommels en pijpers, en
zingende soldaten: “Ieder moet zich
wapenen met een ijzeren wapenrusting,
de gewapende man moet men
wantrouwen” (een Frans kruisvaarderslied
, Anonymus 1450-1463).
Dan volgt de muezzin, hij roept de
gelovigen op tot de azan, het islamitisch
gebed. Deel 3 is het Kyrië in de
gebruikelijke tekst (Heer ontferm U)
uit het mis-ordinarium. Uit de diepste
diepte komen de klanken van hoorn,
basfagot, contrabas en slagwerk; dan
volgen andere instrumenten (fluiten)
en zet de jongenssopraan het Kyrië in,
in een prachtig gedragen sacrale
melodie die door het koor wordt
overgenomen.
Deel 4: Save me from the bloody men
voor mannenkoor a capella met
teksten uit psalm 56-59: “Wees mij
genadig God”, “Verlos mij van de
bloeddorstige mannen”. Het Sanctus
(Heilig, heilig,heilig) waarin de Heer
Zebaoth wordt verheerlijkt, is getoonzet
als een marche funèbre, met dreunende
voeten en omfloerste trommels,
en door de mineur-zetting en de
donkere ondertonen klinkt het meer
als een roep om erbarmen. Waar is
die Heilige, waar blijft Zijn glorie?
Een noodkreet eerder dan een
Hosanna! Een zeer aangrijpend deel.
Dan volgt ‘Hymne voor de Strijd’:
“De aarde is vol boosheid” en eindigt
met drie maal: “Heer schenk ons de
kracht om te sterven” (een gedicht
van Rudyard Kipling uit 1808).
Charge! “Ten aanval!” (op tekst van
John Dryden en Jonathan Swift)
begint met trompetgeschal en fantastisch
slagwerk, dat opzweept tot de
strijd. Het koor zingt: “Hoe gezegend
is hij, die voor het vaderland sterft”,
maar het klinkt schril en vals. Het
geluid zwelt aan en eindigt in gekrijs,
waarna een doodse stilte valt. Dan
klinkt The Last Post, de strijd is voorbij.
Angry Flames is een gedicht van
Toge Sanchiki over de verschrikkingen
van de atoombom op Hiroshima
en wordt gezongen, door alt, sopraan,
bas en tenor:
Een weg banend door de rook
vanuit een half verduisterde wereld
door overhangende wolken
de lijkwade,
die oprijst als een paddenstoel
en de koepel van de hemel bedekt.......
Dan volgt Torches (Fakkels) uit de
Mahabharata. Koper, slagwerk en
koor en een sonore fagot verklanken
het lot van de brandende dieren, die
ook onschuldig lijden en sterven in de
oorlog. In het Agnus Dei (Lam Gods,
dat de zonden van de wereld wegneemt),
wederom uit het mis-ordinarium,
keert ontspanning en rust terug
en weerklinkt Dona nobis pacem,
geef ons vrede.