De staat van de rekenkamer - Binnenlands Bestuur

DE STAAT VAN DE REKENKAMER
Frictie door overgang naar een nieuwe organisatievorm voor de rekenkamer. Wanneer een gemeente
voor een nieuw rekenkamermodel kiest, is er soms sprake van één tot drie jaar inactiviteit van de
rekenkamer. Bij alle rekenkamers waarbij frictie-inactiviteit is waargenomen was sprake van het oprichten
van, in of uittreden bij een gezamenlijke rekenkamer.
Frictie door gemeentelijke herindeling. Gemeenten stoppen soms al lang voor de herindeling met
hun rekenkamer. Na het herindelingsproces duurt het soms ook enkele jaren voordat een rekenkamer
operationeel is. Het rekenkamervacuüm kan zo verscheidene jaren duren.
Een klein deel van de gemeenten heeft zijn rekenkamer beëindigd
Op dit moment zijn er 15 gemeenten met een inactieve rekenkamer waarbij de gemeenteraad geen
concrete plannen heeft deze weer te activeren. Dit komt overeen met 3,6% van de Nederlandse
gemeenten. Het betreffen gemeenten met gemiddeld 15.000 inwoners, die 1,3% van de Nederlandse
bevolking vertegenwoordigen. Het permanent inactief worden van een rekenkamerfunctie berust vaak
op een bewuste keuze van een gemeenteraad. Er is een aantal strategieën waarmee gemeenten hun
rekenkamerfunctie deactiveren. Deze strategieën komen er op neer dat de gemeenteraad ervoor kiest de
organisatorische randvoorwaarden voor een rekenkamerfunctie zo te marginaliseren, dat productie van
onderzoeken eigenlijk niet meer mogelijk is. Gemeenteraden doen dit door:
Geen leden te benoemen.
De rekenkamerfunctie te marginaliseren door haar te beleggen bij het presidium of een raadscommissie.
In het beste geval ontstaat zo een „rekenkamer op afroep‟, maar in de praktijk zien we dat er
vooralsnog geen enkel onderzoek door een raadscommissie- of presidiummodel is uitgevoerd.
Geen budget toe te kennen (eventueel in combinatie met de bovenstaande zaken).
De vijf belangrijkste argumenten voor gemeenteraden om voor een inactieve rekenkamer te kiezen, die
in de gesprekken naar voren zijn gebracht, zijn de volgende:
De aanbevelingen uit de rapporten sluiten onvoldoende aan bij de praktijk van de gemeenten.
De rekenkamer is onafhankelijk waardoor de gemeenteraad geen invloed heeft op de onderwerpkeuze.
Rekenkamer voegt geen noodzakelijk controle-instrument toe
De gemeente is zo klein dat de gemeenteraad vindt dat een rekenkamer onnodig is
Het VNG-standpunt over de mogelijke afschaffing van rekenkamers in kleine gemeenten maakte de
gemeente afwachtend.
Bezuinigingen zijn een risico voor de activiteit van rekenkamers
Gemeenteraden financieren hun rekenkamer uit eigen budget, uitkeringen van de rijksoverheid voor-
zien hier niet in. De output van rekenkamers, afgemeten in onderzoeksrapporten, blijkt samen te han-
gen met de hoogte van het toegekende budget. Het gemiddelde rekenkamerbudget in een gemeente
bedraagt zo‟n € 45.000 per jaar. Alle gemeenten opgeteld geven ruim €18 miljoen uit aan rekenkamer-
- 10 -