De staat van de rekenkamer - Binnenlands Bestuur

1 Inleiding
1.1 Achtergrond
DE STAAT VAN DE REKENKAMER
Een goed functionerende rekenkamer is een belangrijke ondersteuning voor gemeenteraden in zijn
controlerende en kaderstellende taken. Echter, niet alle gemeenten hebben een rekenkamer
operationeel en niet alle ingestelde rekenkamers hebben output. Het onderzoeksrapport van Van der
Zee en De Jong uit 2010 definieerde het begrip „rekenslaapkamer‟ al. 1 Dit begrip is door hen in een
voetnoot gedefinieerd als een rekenkamer met een operationele output van nul. In de periode
voorafgaand aan dat onderzoek waren er enkele gemeenten die hun rekenkamerfunctie materieel
hadden afgeschaft, bijvoorbeeld door de rekenkamer niet te bemensen of door hen geen budget toe te
kennen. In 2010 dreigden nog eens zo‟n 10 gemeenten het budget van hun rekenkamer op nul te
zetten. 2 Ook in de evaluatie van de lokale rekenkamer uit 2011 stelde het bureau Berenschot vast dat
slapende rekenkamers weliswaar zeldzaam zijn, maar wel bestaan. Berenschot beval aan het aantal
slapende rekenkamers te volgen en indien nodig te interveniëren. Berenschot formuleert het zo:
„Slapende‟ rekenkamers zijn een relatief nieuw fenomeen. Het gaat dan om rekenkamer(commissie)s
met een minimaal of geen budget die niet actief zijn. Formeel wordt dan aan de wet voldaan, materieel
niet. Voor zover wij kunnen overzien (we hebben geen uitvoerig non-respons onderzoek uitgevoerd maar
wel enkele malen het signaal gekregen dat de vragenlijst niet zou worden ingevuld omdat de rekenkamer
„slapende‟ was), is het aantal slapende rekenkamers zeer beperkt (zeker geen tientallen) maar
illustreert het wel de gevoelde meerwaarde van rekenkamer(commissie)s. Tijdens de casestudie werd met
enige regelmaat naar slapende rekenkamers verwezen als aantrekkelijk model en kregen we zelfs af en
toe het signaal dat deze variant serieus wordt overwogen. Dit in het licht van de bezuinigingsronde. 3
Het begrip „slapende rekenkamers‟ heeft een wat negatieve connotatie. In het onderhavige onderzoek
wordt getracht de activiteit van rekenkamers op een neutrale wijze te inventariseren. Daarom wordt in
dit onderzoek het neutralere begrip „inactieve rekenkamers‟ gebruikt. Hoewel we weten dat het
probleem van inactieve rekenkamers zich voordoet, is er vooralsnog geen onderzoek verricht naar de
aard, de omvang en de oorzaken van dit fenomeen. De indruk is echter dat de problematiek in de
nabije toekomst niet kleiner zal worden. Daarnaast geldt het spreekwoord „als één schaap over de dam
1 T. van der Zee en P.O. de Jong, Een spiegel van het lokale rekenkamerlandschap, Groningen: Byond en De Jong beleidsadvies
2010 p. 6.
2 http://www.accountant.nl/Accountant/Nieuws/FD+Snijden+bij+gemeenten+leidt+tot+slapende+rekenk.aspx
3 R. van der Mark, A. Oostdijk, R. Beerepoot, H. Heine, Evaluatie van de provinciale en gemeentelijke rekenkamers, Amersfoort:
Berenschot 2011 p. 49.
- 12 -