De staat van de rekenkamer - Binnenlands Bestuur

Voorwoord
DE STAAT VAN DE REKENKAMER
Gemeentelijke rekenkamers ondersteunen de raad door kritisch onderzoek te doen naar de
doeltreffendheid, de doelmatigheid en de rechtmatigheid van het gemeentelijke beleid. Nadat het
hebben van een rekenkamer of rekenkamerfunctie in 2006 voor gemeenten verplicht is gesteld, hebben
nagenoeg alle gemeenten invulling aan deze verplichting gegeven. Uit de evaluatie van de rekenkamer
van het ministerie van BZK bleek dat de meeste rekenkamers naar tevredenheid functioneren. De
laatste jaren zijn er echter ook steeds vaker berichten over zogenaamde „slapende rekenkamers‟,
rekenkamers die om wat voor reden dan ook niet actief zijn of materieel zelfs volledig zijn afgeschaft.
Het begrip „slapende rekenkamers‟ wordt in de evaluatie van de provinciale en gemeentelijke
rekenkamer die in opdracht van het ministerie van BZK is uitgevoerd weliswaar aangeroerd, maar het
onderzoek geeft geen duidelijkheid over de aard en omvang van dit fenomeen. Wel adviseert de
evaluator aanvullend onderzoek naar slapende rekenkamers te verrichten.
De Nederlandse Vereniging voor Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR) heeft deze
handschoen opgepakt. Omdat alle gemeenten in dit onderzoek toch benaderd zouden worden, heeft de
NVRR besloten om het onderzoek breder trekken en de wijze waarop gemeenteraden uitvoering geven
aan hun wettelijke taak een rekenkamer of een rekenkamerfunctie in stand te houden te onderzoeken.
Op deze manier is een totaalbeeld ontstaan van de wijze waarop rekenkamers en rekenkamerfuncties bij
de Nederlandse gemeenten zijn vormgegeven, waarbij specifieke aandacht is voor de rekenkamers die
niet actief zijn. Dit leidde tot het doel van het “in kwantitatieve zin in kaart brengen van de
institutionele en budgettaire status van de gemeentelijke rekenkamers en rekenkamerfuncties met als
doel de vraag te beantwoorden of zij in staat zijn c.q. in de gelegenheid worden gesteld om conform de
letter en de geest van de Gemeentewet en de betreffende gemeentelijke verordening te kunnen
functioneren.”
Eerst is een kwantitatief onderzoek verricht waarin de staat van de rekenkamer in algemene zin in kaart
is gebracht. Daarna zijn alle gemeenten geselecteerd waarvan op grond van een beperkt aantal
eigenschappen kan worden vermoed dat hun rekenkamer niet actief is. Dit deel van het onderzoek is
kwalitatief van aard. Het gaat door middel van casestudies gedetailleerder in op alle rekenkamers die in
de kwantitatieve analyse als „vermoedelijk inactief ‟ zijn bevonden. In de casestudies is getracht om de
beoordeling van de kwantitatieve analyse te controleren, aan te scherpen en de belangrijkste oorzaken
van inactiviteit te achterhalen. Het kwantitatieve deelonderzoek is uitgevoerd door Edwin de Jong en
Jan R. Lunsing van StiBaBo. De casestudies zijn uitgevoerd door Esther Fogl en Frans Haven van
Rekenkameronderzoekers Friesland.
- 4 -