Fries in het basisonderwijs - 10 voor de leraar

8 | Kennisbasis Fries leraar basisonderwijs
Uit wetenschappelijk onderzoek komt naar voren dat tweetaligheid onder andere een posi-
tieve invloed heeft op de algemene taalontwikkeling en op de cognitieve ontwikkeling van
kinderen. Zo ontwikkelen tweetalige kinderen een beter inzicht in de opbouw van taalsyste-
men en meer gevoel voor taalverschillen. Zij ontwikkelen sneller en gemakkelijker een meta-
linguïstisch bewustzijn, met andere woorden: zij zijn zich er eerder van bewust dat men ver-
schillende etiketten op hetzelfde begrip kan plakken, een belangrijke stap in de ontwikkeling
van abstract denken. Tweetalige kinderen kunnen ook gemakkelijker nieuwe talen leren en
hebben meer oog voor taaldiversiteit.
1.4. Maatschappelijke motieven
De meerderheid van de leerlingen van de basisscholen zal later leven en werken in Fryslân.
Om goed te kunnen functioneren in de tweetalige maatschappij van Fryslân is beheersing
van het Fries van belang, bijvoorbeeld in alledaagse contacten met leeftijdsgenoten, familie,
in de buurt, en ook in het werkzame leven zoals in de gezondheidszorg, dienstverlening, bij
media en overheid en bij algemeen maatschappelijke activiteiten. Mondelinge en schriftelijke
beheersing van het Fries geeft een extra plus aan maatschappelijke participatie.
1.5. Culturele motieven
Het Fries wordt mondeling en schriftelijk op verschillende manieren gebruikt. Al die monde-
linge en schriftelijke uitingen, bijvoorbeeld in de muziek, toneel, literatuur en sport vormen
met elkaar de Friese cultuur. Door Fries op school komen kinderen in aanraking met de
Friese cultuur en kunnen daaraan deelnemen. Het onderwijs heeft een belangrijke functie in
die cultuuroverdracht en het bevorderen van cultuurparticipatie. Cultuurbeleving als zodanig
is in stimulans voor het (beter) leren beheersen van de taal.
1.6. Taalpolitieke motieven
Aandacht voor Fries in het onderwijs is ook van belang voor het streven de Friese taal
te behouden. Het Nederlands heeft een hogere status dan het Fries en heeft veel invloed.
Daardoor kan het gebruik van het Fries in het gedrang komen en de positie van het Fries
bedreigd worden. Wanneer er Fries op school geleerd wordt, kan dit een bijdrage leveren
aan het versterken van de positie van het Fries 4 . Fries in het onderwijs bevestigt de positie
van Fries als Europese minderheidstaal.
1.7. Fries op de basisscholen
Bijna alle scholen in Fryslân geven Fries als vak (inspectierapport 2010). Daarnaast zijn er scho-
len die Fries ook als voertaal bij andere vakken gebruiken. Tweetalige scholen hebben bijvoor-
beeld één keer per week een Friese dag of middag. Een groeiend aantal basisscholen kiest voor
een drietalig model. Deze scholen gebruiken Fries, Nederlands en Engels als voertaal.
Kennis en vaardigheden
Kennis Feitelijke kennis Fries als taal
Maatschappelijke situatie Fries
Dialecten en streektalen
Geschiedenis en positie Fries in het onderwijs
Begripsmatige kennis Motieven voor Fries in het basisonderwijs
Voordelen meertalige ontwikkeling
4 Oosterloo, A. en Paus, H. (red.). (2005). Fries aan bod, leerplan Fries voor het Primair Onderwijs. Enschede:
SLO.