Politieke discoursen over natuurbeleid en draagvlak - Raad voor de ...

Samenvatting
In deze quick scan onderzocht Alterra voor de Raad voor de Leefomgevingen Infrastructuur (Rli) in hoeverre
politieke discoursen aansluiten bij discoursen over en ontwikkelingen in het draagvlak voor natuurbeleid in de
maatschappij. Deze quick scan is een vervolg op een eerdere studie die door Alterra werd uitgevoerd naar
ontwikkelingen in het draagvlak voor natuur in de maatschappij. Over deze studie verscheen het Alterra rapport
‘Draagvlak in de energieke samenleving: van acceptatie naar betrokkenheid en legitimatie’, van Buijs et al.
(2012). Onderdeel van deze studie was een analyse van maatschappelijke discoursen over draagvlak voor
natuur en natuurbeleid, ten tijde van de hervormingen in het natuurbeleid van het kabinet Rutte I, grofweg
tussen oktober 2010 en medio 2012. Er werden verschillende maatschappelijke discoursen gevonden die
kritisch staan ten opzichte van het ‘oude’ natuurbeleid dat tussen 1990 en 2010 dominant was: ‘Kloof tussen
beleid en beleving’, ‘Nederland op slot’, en ‘Bestuurlijke onwil’. Een ander maatschappelijk discours is ‘Breed
draagvlak voor natuurbeleid’, waarin draagvlak voor het ‘oude’ natuurbeleid centraal staat, wat tevens aanzette
tot maatschappelijke kritiek op de hervormingen van het kabinet Rutte I. Tenslotte hecht het discours
‘Biodiversiteit boven draagvlak’ minder belang aan maatschappelijk draagvlak. De intrinsieke waarde van natuur
staat voorop.
In deze quick scan zochten we in enkele landelijke politieke debatten en in enkele provincies naar discoursen
over natuurbeleid. De debatten die we analyseerden vonden plaats ten tijde van de hervormingen in het
natuurbeleid van het kabinet Rutte 1. De nieuwe koers die het kabinet Rutte I in het regeerakkoord in 2010
voorstelde was fundamenteel anders dan het natuurbeleid tot dan toe, met o.a. voorstellen voor herijking van
de Ecologische Hoofdstructuur, bezuinigingen op het natuurbeleid en verdere decentralisatie van het
natuurbeleid naar de provincies. Op landelijk niveau onderscheiden we in de onderzochte debatten over
natuurbeleid een overkoepelend discours over ‘Proces en procedures’, waarin de partijen in de Tweede Kamer-
en commissie-debatten het hervormingsproces bespreken. Veel aandacht gaat uit naar het
onderhandelingsproces tussen rijk en provincies, instrumentele kwesties en onduidelijkheden waarmee dit
proces gepaard gaat. In de landelijke politieke discussie vinden we daarnaast vier inhoudelijke discoursen over
natuurbeleid: ‘Haalbaar en betaalbaar’, ‘Natuurbeleid voor mensen en natuur’, ‘Ondernemers de ruimte’ en ‘De
samenleving verantwoordelijk’.
In het kabinetsbeleid zien we verschillende van deze discoursen terug, zoals 'Haalbaar en betaalbaar’,
‘Ondernemers de ruimte’ en ‘De samenleving verantwoordelijk’. De discussie over publieke versus private
verantwoordelijkheid voor natuur(beleid) is daarbij een centraal thema. In het discours ‘Haalbaar en betaalbaar‘
staat voorop dat de ambities in het natuurbeleid de beschikbare middelen moeten volgen, waarbij de overheid
minder publieke middelen aan natuur besteedt. Ook ‘Ondernemers de ruimte’, een discours dat vooral is
gericht op het bieden van ondernemingsruimte aan agrariërs, staat voor een afslanking van het natuurbeleid,
door deregulering en vermindering van mogelijke planologische schaduwwerking voor agrariërs door het
areaal natuur te verkleinen. ‘De samenleving verantwoordelijk’ wil de verantwoordelijkheid verleggen van de
overheid naar de samenleving, voornamelijk door meer betrokkenheid van private partijen.
Draagvlak vanuit de samenleving wordt door sprekers in de politieke debatten in beperkte mate als argument
gebruikt. Wel lijkt het hele spectrum van partijen naar een meer vanuit de samenleving gemotiveerd
natuurbeleid te schuiven. Het maatschappelijke discours ‘Biodiversiteit boven draagvlak’ komt niet in pure vorm
terug in het politieke debat. In het politieke discours dat staat voor het ‘oude’ natuurbeleid, ‘Natuurbeleid voor
mensen en natuur’, combineren alle partijen de intrinsieke waarde van natuur als motivatie voor natuurbeleid
naast de baten van natuur voor de mens.
Alterra-rapport 2411 9