Politieke discoursen over natuurbeleid en draagvlak - Raad voor de ...

Conclusies
In deze quick scan die werd uitgevoerd voor de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli), hebben we
inzicht willen bieden in de mate waarin 1.) landelijke politieke discoursen en 2.) provinciale
beleidsontwikkelingen aansluiten op discoursen over natuur(beleid), samenleving en draagvlak in de
maatschappij. De achtergrond van deze vraag is de wens om een inschatting te kunnen maken van de
mogelijke overeenstemming tussen de huidige visies op natuurbeleid in het politieke domein en de bewegingen
in het draagvlak die zich nu in de maatschappij afspelen. In deze quick scan onderzochten we de politieke
discoursen in de periode 2010-2012, toen het kabinet Rutte I hervormingen doorvoerde in het natuurbeleid
rondom voorgenomen bezuinigingen. De maatschappelijke discoursen en ontwikkelingen in het draagvlak in de
maatschappij werden eerder voor de Rli onderzocht door Wageningen UR en zijn uitgekristalliseerd in het
rapport ‘Draagvlak in de energieke samenleving: van acceptatie naar betrokkenheid en legitimatie’ van Buijs et
al. (2012). Wij benutten de resultaten van dit onderzoek als we de politieke discoursen afzetten tegen die in de
maatschappij.
Politieke discoursen
In de analyse van landelijke politieke debatten over natuurbeleid zijn vier inhoudelijke discoursen gevonden:
‘Haalbaar en betaalbaar’, ‘Natuurbeleid voor mensen en natuur’, ‘Ondernemers de ruimte’ en ‘De samenleving
verantwoordelijk’. Daarnaast wordt het debat gedomineerd door een meer procedureel bureaucratisch
discours, waarin de technische kwesties van de hervormingen worden besproken.
Draagvlak vanuit de samenleving is in het politieke debat nauwelijks een argument ter legitimering van keuzes.
Wel is de aanname dat er geen draagvlak meer bestond voor het ‘oude’ natuurbeleid waarschijnlijk een motief
voor de kabinetspartijen en gaan tegenstanders van de nieuwe koers van Rutte I uit van hun eigen draagvlak
voor het ‘oude’ beleid. Het belang van natuur voor mensen en de samenleving is, in tegenstelling tot draagvlak
uit de maatschappij, een veel voorkomend argument als motivering voor beleidskeuzes.
De vernieuwing in de landelijke politiek in de periode van het kabinet Rutte I zit vooral in de discoursen
‘Haalbaar en betaalbaar’ en ‘De samenleving verantwoordelijk’. Beschikbare middelen zouden leidend moeten
zijn voor de ambities in het natuurbeleid en de samenleving zou hiervoor zelf meer verantwoordelijkheid
moeten nemen. Met deze discoursen zet men in de landelijke politiek een koers in waarin de rol van het
publieke domein in het natuurbeleid bescheidener zou moeten zijn. Natuur wordt meer als mede een private
aangelegenheid gezien. Het discours’ Ondernemers de ruimte’ zet verder in op deregulering en vermindering
van natuur-claims op vooral agrarische grond.
Sluiten de politieke discoursen aan op de maatschappelijke discoursen?
De politieke discoursen sluiten voor een deel goed aan bij de maatschappelijke discoursen. Zowel in de
maatschappij als in de politiek representeren de discoursen verschillende opvattingen over natuurbeleid, die
leiden tot allerlei reacties op de hervormingen in het natuurbeleid door het kabinet Rutte I. Er is zowel in de
maatschappij als in de politiek draagvlak voor het ‘oude’ natuurbeleid en aan de andere kant zijn er
maatschappelijke en politieke discoursen die juist wensen voor vernieuwing van het natuurbeleid verwoorden.
In deze analyse vinden we verder accentverschillen, verschillende oplossingsrichtingen of verschillende
motieven tussen de maatschappelijke en politieke discoursen. Enkele maatschappelijke discoursen komen in
de politiek niet terug.
Alterra-rapport 2411 43