de sepia - Hippocampus archief - Nelos

en larven van lintwormen verblijven in
het walvisspek. De volwassen lintwormen
parasiteren in de potvisdarmen waar hun
gesegmenteerde lichaam kan uitgroeien
tot een lengte van meer dan veertig meter.
Longwormen zo groot als een banaan bevolken
de longen en luchtwegen en kunnen
een longontsteking veroorzaken. Rondvormige
platwormen (sinus leverbot) zo groot
als een hand grijpen zich vast in de walvis,
net als bloedzuigers bij mensen. Deze platwormen
parasiteren in de sinuskanalen en
als ze zich een weg gegraven hebben naar
de hersenen worden ze levensbedreigend.
De pygmeepotvis is een kleinere soort tandwalvis.
Een gestrand exemplaar aan de Taiwanese
kust was ernstig verzwakt door een
infectie met het morbilli-virus. Het morbilli-virus
had de longen en lymphen van de
pygmeepotvis besmet en daardoor de walvis
ernstig verzwakt. Hierdoor was hij vatbaar
geworden voor andere ziektes. Goliath
geveld door heel veel Davids. Het levensweb
is doorvlochten met parasieten.
digitale parasieten: ‘malware’
In de computerwereld worden parasitaire
programma’s aangeduid
met de term ‘malware’, een samentrekking
van de woorden ‘malicious’ (= kwaadaardig)
en ‘software’ (= de programma’s die je
op je pc installeert). De term ‘malware’ is
dus een verzamelnaam voor alle soorten
ongewenste en boosaardige programma’s.
Volgens mijn antivirusprogramma kreeg ik
de afgelopen maanden een 34-tal aanvallen
van ‘malware’ op mijn thuiscomputer.
‘TR/Agent.28672.ID Trojan’ is bijvoorbeeld
een ‘Trojaans paard’ dat mijn pc probeerde
binnen te dringen. Net als het Trojaanse
paard uit de Griekse mythologie doet deze
vorm van malware zich voor als een legitiem
programma terwijl het in feite boosaardig
is. Eenmaal actief op je pc krijgt een
hacker toegang tot de gegevens op je computer
(VISA-kaartnummer, e-mailadres,
paswoorden,…) en kan die dan gaan misbruiken
of verkopen aan de hoogstbiedende.
Iedere pc-gebruiker krijgt vroeg of laat
wel één of meerdere van deze digitale parasieten
op bezoek en de laatste decennia
is de diversiteit aan malware steeds verder
toegenomen. Door de inventiviteit van de
aanvallers hebben antivirusbedrijven er de
handen mee vol om deze schare indringers
het hoofd te bieden.
In dit artikel gaan we ons richten op de
kleinste van de parasieten: de virussen!
In de natuur en de digitale wereld zijn het
nu eenmaal niet de afmetingen die tellen.
Zeevirussen en computervirussen hebben
al met schade en schande bewezen dat ze
trefzekere parasieten zijn.
klein en dapper
Het heldere water van de Rode
Zee nodigt uit om in de verte het
silhouet van een witpuntrifhaai te bewonderen.
Waar we ons echter niet van bewust
zijn, is dat het tussen duikbril en rugvin krioelt
van de zeevirussen.
Zeevirussen behoren tot de kleinste levensvormen
met een diameter gaande
van 10 tot 300 nanometer (1 nanometer
= 0,000001 millimeter) en kunnen enkel
waargenomen worden met een elektronenmicroscoop.
Ze zijn ongeveer 100 keer
kleiner dan bacteriën die ook nog steeds
onzichtbaar zijn voor het blote oog.
Het aantal zeevirussen (mariene virussen)
overtreft dat van elk ander organisme: één
milliliter zeewater bevat meer dan tien
miljoen zeevirussen en op de zeebodem
kan één gram sediment tot één miljard
zeevirussen bevatten.
En niet alleen de hoeveelheid virussen is
groot, ook de verscheidenheid aan zeevirussoorten
is overweldigend. Recent is aan
het licht gekomen dat veel viraal genetisch
materiaal uniek is voor zeevirussen. Het
aantal virussen in het plankton (viraal
plankton) overtreft alle andere planktonsoorten
zowel in aantal als diversiteit.
Ook computervirussen zijn klein.
Een klein virus valt minder op, dus
passen virusontwikkelaars trucs toe om
het virus zo klein mogelijk te houden. Ze
doen dit door een programmeertaal te gebruiken
die heel dicht bij de computertaal
ligt (‘assembler’-code) en passen technieken
toe om het virus samen te ballen in een
zo klein mogelijk digitaal pakketje. Onder
academici is het een sport om het kleinste
en tevens krachtigste virus te schrijven.
Veel computervirussen zien echter nooit
het digitale levenslicht en de meesten blijven
steken in academische middens of zijn
te slecht geschreven om echt door te dringen
in computersystemen. Ondanks het feit
dat dezer dagen pc-virussen weggedrongen
worden door andere soorten malware,
hebben virusontwikkelaars in het verleden
krachtige aanvalstechnieken ontwikkeld.
1) Mariene virus (‘zeevirus’).
2) Mediterranean mariene virus.
3) Groot mariene virus.
4) ‘Trojaanse paarden’ zijn één van de vele
soorten ‘malware’.
Hoe gaan virussen te werk?
Virussen zijn de moleculaire chirurgen
van de natuur, of het nu een
zeevirus is dat een cholerabacterie besmet
of een hiv-virus dat een witte bloedcel binnendringt,
ze gebruiken allemaal dezelfde
basistechniek. Het virus dringt de cel binnen,
knipt in het DNA (de erfelijke of gene-
Hippocampus maart/april 2011
1
2
3
4
Foto: School of Biological Sciences.
Foto: Jennifer Brum, Tucson Marine Phage Lab.
Foto: University of the Mediterranean in
Foto: Arno van Dulmen.
13
Marseille, France.