de sepia - Hippocampus archief - Nelos

TWEEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD (NIET IN JULI EN AUGUSTUS) VAN DE NEDERLANDSTALIGE LIGA VOOR ONDERWATERONDERZOEK EN -SPORT ‘NELOS’ - Nr. 233 - mrt./apr. 2011 - € 2,50
Wat je misschien
nog niet wist over
de sepia

Van de redactie
DOOR IVO MADDER
De winter is defi nitief
voorbij. Spijtig?
Had had wel iets, zo’n
sneeuwtapijt. Zelfs
in de Antwerpse Zoo
was het – ondanks
de koude – prachtig.
Wel vreemd als je er
sommige exotische
dieren in hun ondergesneeuwd
verblijf
ziet ijsberen. Vreemd, dat moeten ook de bezoekers
gedacht hebben toen ze enkele duikers in
uitrusting zagen rondlopen in de Zoo om er de
bassins te kuisen. Maar genoeg over de winter.
De fi theidsproeven voor kandidaten 1*I waren
weer een succes. De prestaties waren goed en
dat zonder gebruik te maken van rodebietensap
– een nieuwe legale doping die misschien ooit
zijn intrede doet bij de competitiesport onderwaterhockey.
‘t Water wordt warmer en de eerste clubduiken
staan op het programma. Met wat geluk zie je
nog een snotolf. Weldra is het weer drummen
om de paringsrituelen van de sepia’s gade te
slaan. Alhoewel er heel wat meer te ontdekken is
in de Oosterschelde, zijn sepia’s toch altijd weer
leuk om te zien. In deze uitgave leggen we je uit
waarom de mannetjes hun ogen wijd opensperren
tijdens het paringsritueel. Je kan dat zelfs
vaststellen op de foto’s genomen tijdens Zeelandfl
itsen – een fotowedstrijd die binnenkort
opnieuw plaatsvindt.
We presenteren je twee reisverhalen: Gozo, in de
Middellandse Zee, en een verre bestemming: Saoedi-Arabië.
Op beide locaties liggen er enkele
wrakken om op te duiken. Ook dichter bij huis ligt
er binnenkort een duikwrak. In de Grevelingen
gaat men rond de paasvakantie het betonnen
wrak ‘Le Serpent’ afzinken. De vissers krijgen een
duikvrije zone achter het wrak, ter compensatie.
Niet enkel daar is duiken verboden; ook in de
Oosterschelde zijn er dit duikseizoen weer verschillende
verboden duikplaatsen omwille van
de dijkverstevigingen. Het zal druk worden op de
overige duikplaatsen. Zorg dat je tijdens die duiken
de nodige documenten bijhebt en invult, of je
zou wel eens in problemen kunnen komen met de
Nederlandse ARBO-wetgeving. Duikplanning en
luchtmanagement horen daar zeker bij.
Over duikplanning gesproken… bij Atlantis –
(Zilvermeer Mol) – verkoopt men onderwaternavigatiekaarten,
waarmee men onder water een
nieuwe planning kan maken om zodoende de gewenste
beelden te vinden. Bijna zo handig als het
navigatiekristal dat de Vikings gebruikten, tenminste
als je ermee overweg kan. Navigeren van
beeld tot beeld, misschien een goed idee om de
drukke duikplaatsen in Zeeland te ontvluchten?
Je kan ook naar de Noordzee trekken en er een
wrak schoonmaken. Als je maar (veilig) duikt! Ik
hoop in ieder geval wat minder achter mijn computer
te zitten, ver weg van hackers en andere
virussen… het zilte water in, alhoewel virussen
ook in het water blijken te zitten.
Veel leesgenot en een prachtig, veilig duikseizoen.
Ivo
Coverfoto: gemaakt met een fi sh eye objectief
tijdens de Hugycup 2010 te Bali (Indonesië),
duikplaats ‘Coral Garden’ te Tulamben. Een koppeltje
sepia’s, waarvan het vrouwtje eitjes aan
het afl eggen is in een groot koraalblok. Foto: Luc
Eeckhaut.
Bondsnieuws
ARBO-wetgegving ....................................... 5
Duikplaatsen
Oosterschelde afgesloten ....................15
De 10 gouden regels ................................. 22
NELOS Welkom Pack ............................... 32
Competitiesport voor iedereen .........34-35
D-Dive Day ............................................ 48-49
Fysieke conditietraining ..................... 50-51
Jeugdsportproject DUIK ERIN! 2010 ......64
Initiatiemateriaal & spelkoff er ............... 75
Vaste rubrieken
Sprokkels ..................................................... 11
Oosterschelde,
ontdekking onderwater....................... 22
Open Dive 2010 .................................... 24-25
De weg naar de top is lang ..................... 44
3e editie ‘onderwaterkaarting’ .........54-55
Wrakken
Schatkamers van de Noordzee ....56-57
Retro Hippo ................................................. 62
De Lokerse Orka Jeugdduikschool ........ 65
Hippoëzie .....................................................64
NELOS-Consulenten
John Remue
voorzitter.duikonderricht@nelos.be
• CMAS EU en EUF
• Inschalingen
François Desmet
swadesmet@skynet.be
• Duikmateriaal
Stef Teuwen
sdt@nelos.be
• Technisch Duiken
Jozef Van den Berghe
vandenberghejozef@telenet.be
• VZW-statuten en -kwesties
Dirk Deraedt
veiligheid@nelos.be
• Melden van duikincidenten en
bijna-duikongevallen
Ronny De Meersman
rdm@dubraco.com
• Penningmeester
Close-up (Ronny De Pesseroy) ........ 66-67
Duikinitiatie (KDK) ..................................... 70
Skubba en Fred ........................................... 72
OWT aan zee ................................................74
Uitnodiging tot ergernis ........................... 75
NELOS-boetiek ..................................... 78-79
Informatie BEFOS en LIFRAS .................. 79
Webdiving ....................................................80
Lopende agenda ......................................... 82
Reportages
Correcties en/of opmerkingen i.v.m. de NELOS-cursusboeken: cursus@nelos.be
Correcties i.v.m. met de NELOS-infomap: documenten@nelos.be
Nr 233
maart/april 2011
Interview met Jacques Limpens ..........6-10
Hackers in de natuur........................... 12-15
Gozo Hoezo? .......................................... 16-21
Sepia-interview ................................... 26-31
Best of Acavos ..................................... 36-37
Een duikreis in Saoedi-Arabië.......... 38-43
Rodebietensap:
de nieuwe legale doping! .............. 46-47
Vikingnavigatie .......................................... 52
Duiken in de Antwerpse Zoo ..............58-61
Onderwaternavigatie
is vanaf nu mogelijk! .............................68
Duikvrije zone
achter wrak Le Serpent .................. 76-77
René De Laet
medische.commissie@nelos.be
• Duikgeneeskundige
problematiek
Willy van der Plas
voorzitter@nelos.be
• Verzekering
René Van Leeuwen
rene@bvl-law.be
• Juridische kwesties in de
duiksport
• Duikreglementering
Els Huybregts
mental.coaching@nelos.be
• Bijstand bij duikongevallen
Ronny Margodt
pr@nelos.be
• Public Relations NELOS
Guy Bosmans
guy.bosmans1@telenet.be
• Contactpersoon Bloso
Hippocampus maart/april 2011
3

Erevoorzitter: Jozef Van den Berghe
Tel. 054 32 88 20
vandenberghejozef@telenet.be
Raad van Bestuur
Voorzitter: Willy van der Plas
Tel. 03 366 18 22 - voorzitter@nelos.be
Vice-voorzitter - relaties CMAS: John Remue
Tel. 016 23 49 00
voorzitter.duikonderricht@nelos.be
Relaties Bloso - Boetiekverantwoordelijke:
Guy Bosmans
Tel. 015 22 56 72 - guy.bosmans1@telenet.be
Penningmeester: Ronny De Meersman
Gsm 0475 70 19 76 - rdm@dubraco.com
Bestuurslid: Ivo Hubert
Gsm 0475 49 87 24 - ivo.hubert@telenet.be
Bestuurslid: Herwig Van Cotthem
Gsm 0495 55 85 19
herwig.vancotthem@entrance.be
Public Relations: Ronny Margodt
Gsm 0473 96 13 50 - pr@nelos.be
Commissies
Duikonderricht
Voorzitter: John Remue
Tel. 016 23 49 00
voorzitter.duikonderricht@nelos.be
Brevetten: Eric Sels
Tel. 015 61 61 81 - eric.sels@gmail.com
Ereraad: Ronny Margodt
Gsm 0473 96 13 50 - ronny.margodt@skynet.be
Subcommissie Jeugdduiken: Ginette De Smedt
Gsm 0478 44 72 98 - desmedt.giny@skynet.be
Sectie EDIT: Ivo Madder
Gsm 0475 73 32 01 - edit@nelos.be
Geneeskundige Commissie
Voorzitter: Roland Vanden Eede
Tel. 03 827 57 31
roland.vandeneede@mensura.be
Secretaris: Ingrid Dekelver
Gsm 0479 713469 - ingrid.dekelver@edpnet.be
Mental Coaching: Els Huybregts
Gsm O478 44 02 78 - mental.coaching@nelos.be
Sportcommissie
Bestuurslid: Herwig Van Cotthem
Gsm 0495 55 85 19 - sportcommissie@nelos.be
Secretaris: Free Duerinckx
Schrijnbroekstraat 51 -3500 Hasselt
Audiovisuele Commissie
Voorzitter: Ronny Margodt
Gsm 0473 96 13 50 - ronny.margodt@skynet.be
Voorzitter Sectie Onderwaterfotografi e:
Ludo Braeckman - sectie.owf@nelos.be
Voorzitter Sectie Videografi e:
functie is nog vacant
Commissie Biologie
Voorzitter: Tiny Heremans
Tel. 016 22 56 98 - tiny@poseidon.be
4 Hippocampus maart/april 2011
Nederlandstalige Liga
voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw
Lid van BEFOS (Stichtend lid van de Wereldbond voor Onderwateractiviteiten CMAS).
Erkend door Bloso (Bevordering van de Lichamelijke Ontwikkeling, de Sport en de Openluchtrecreatie).
4
Secretaris: Jean-Marie Reynaert
Gsm 0475 81 43 59 - jmreynaert@skynet.be
Commissie Redactie Hippocampus
Voorzitter: Ivo Madder
Tel. 03 290 54 06 - redactie@nelos.be
Secretaris: Luc Beets
Tel. 03 325 07 36 - lbeets@skynet.be
Commissie Duikers met een Handicap
Voorzitter: Ann Tielen
Tel. 011 42 35 14 - ann.tielen@telenet.be
Secretaris: Jan Decrock
Gsm 0477 29 47 44 - jan.decrock@fulladsl.be
Commissie Solidariteitsfonds
Leden: Guy Bosmans, Ronny De Meersman,
Ronny Margodt
Administratief secretariaat
Duikershuis - Luce De Smet
Brusselsesteenweg 313-315 - 2800 Mechelen
Tel. 015 29 04 86 - fax 015 20 61 58
secretariaat@nelos.be
www.nelos.be - www.wiki.nelos.be
ma. 9.30 u - 11.30 u
wo. 9.30 u - 11.30 u en 14.00 - 16.00 u
vr. 14.00 u - 16.00 u
Ongevalsaangiften
Binnen de 15 dagen in dubbel naar het NELOSsecretariaat,
vergezeld van een geneeskundig getuigschrift.
Dit attest moet door de dokter worden
afgeleverd binnen 3 dagen na het ongeval.
Bij een dodelijk ongeval: binnen 2 dagen naar het
NELOS-secretariaat en rechtstreeks naar Arena
(eventueel telefonisch of per fax):
t.a.v. de heer Eddy Van Den Bosch
Jozef II straat 36-38 - 1000 Brussel
Tel. 02 512 03 04 - fax 02 512 70 94
Hulpdiensten
UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN
Tel. 03 821 30 55 (24 u op 24 u)
C.D.H.G. ‘Dr. J. Flahaut’, Zeebrugge
Tel. 050 55 87 13 rechtstreeks 24 u op 24 u.
HYPERBAAR CENTRUM
Militair Hospitaal Neder-over-Heembeek
(afrit 6 op de ring rond Brussel)
Tel. 0800 12382
ALGEMEEN ALARMNUMMER
Tel. 112
AIG-ASSISTANCE
Bij je duikschool kan je het persoonlijk verzekeringskaartje
bekomen, met daarop volgende info:
Policy number: ARENA 2.009.718/010
In geval van repatriëring/hospitalisatie ten gevolge
van een duikongeval in het buitenland.
Call Center: +32 3 235 69 16
INFORMATIEBLAD VAN NELOS vzw
Hoofdredacteur: Ivo Madder
De Bisthovenlei 46 - 2100 Deurne (Antwerpen)
Tel. 03 290 54 06 - redactie@nelos.be
Verantwoordelijke uitgever: John Remue
H. Hooverplein 13 - 3000 Leuven
Tel. 016 23 49 00 - john.remue@telenet.be
Redactieteam: Luc Beets - Jacques Bernaerts
- Pascal Eeckhoudt - Ivo Madder - Katrijn Ools
- John Remue - Monique Remue-Demoustier
- Jozef Van den Berghe - Wim Van Doeselaer
- Carine Van Gele - Patrick Van Hoeserlande
- Roland Wantens - Willy Wellens
Vormgeving en publiciteit: Katrijn Ools
Brusselsesteenweg 313-315 - 2800 Mechelen
Tel. 015 29 04 86 - fax 015 20 61 58
publiciteit@nelos.be
Pre-press & druk: Swinnen Printing
Muizenstraat 172 - 1981 Hofstade
Tel. 015 45 02 78 - fax 015 45 02 79
info@swipri.be
Hippocampus verschijnt 5 maal per jaar:
februari, april, juni, september en december.
Oplage: meer dan 10.000 exemplaren.
ISSN-nummer: 1782-8414
Abonnement Hippocampus:
BEFOS-leden: € 10,00 - niet-leden: € 15,00
Buitenland niet-leden: € 25,00
Overschrijven op (IBAN) BE29 4433 6916 8164,
(BIC) KREDBEBB met vermelding van naam,
adres en ‘Abonnement Hippocampus’.
Advertentietarieven
www.wiki.nelos.be/index.php/Hippocampus
Zie bij ‘Publiciteit’.
De redactie en de uitgever zijn niet verantwoordelijk voor
de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd toegestuurde
redactionele teksten en/of foto’s worden niet teruggestuurd.
De artikels ter publicatie in de Hippocampus
moeten binnen zijn bij de redactie minstens 45 dagen voor
de maand van verschijning.
Overeenkomstig de Belgische wet van 08/12/1992 tot
bescherming van de persoonlijke levenssfeer, gewijzigd
door de Europese wet van 11 december 1998 tot omzetting
van de richtlijn 95/46/EG van 24 oktober 1995, melden
wij dat uw persoonsgegevens worden bijgehouden
in een bestand. Wij verbinden ons ertoe deze gegevens
enkel te gebruiken voor de verzending van ons tijdschrift
en de administratie van de liga overeenkomstig het doel
van onze organisatie. U heeft inzage- en correctierecht.
Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder
schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever.
Hippocampus
komt tot stand
met de steun van
Lid van de Unie van
de Uitgevers van de
Periodieke Pers
Adresveranderingen
Uitsluitend richten aan het NELOS-secretariaat:
secretariaat@nelos.be

Bondsnieuws - COMMISSIE DUIKONDERRICHT
Toepassing van de ARBOwetgeving
op het sportduiken
(Reglementering Nederland)
Enkele NELOS-instructeurs keken vorig jaar raar op toen zij in Zeeland,
bij controle naar aanleiding van een duikongeval, gevraagd
werden om onder andere een ‘RI&E’ voor te leggen.
Een wat? Een RI&E, een Risico-Inventarisatie
en -Evaluatie. Die hoor je
namelijk gemaakt te hebben wanneer
je als instructeur in Nederland aan
‘instructie’ doet, proeven afneemt zeg
maar. Het staat allemaal beschreven
in de zogenaamde ARBO-wet. Deze arbeidsomstandighedenwetgeving
kan men
vergelijken met het Belgische Algemeen
Reglement voor de Arbeidsbescherming
(ARAB) en dient om een veilige werkplek
te realiseren.
Wat heeft ARBO-reglementering nu in
godsnaam met sportduiken te maken, en
waarom is ze plots een ‘hot item’ in Nederland
geworden. Zo’n wet bestaat immers al
jaren, niet?
Van de Nederlandse Arbeidsinspectie vernamen
wij dat zij bij het onderzoeken naar
de toedracht van enkele ernstige duikongevallen
in Nederlandse duikcentra, vaststelden
dat de betrokken instructeurs niet
goed op de hoogte zijn van de Arbeidsomstandighedenwet
(ARBO-wet). In deze wet
zijn regels opgenomen die betrekking hebben
op werken onder overdruk. Instructeurs
werken onder water en daarmee onder
overdruk. De ARBO-wet is echter niet
alleen van toepassing op een werkgeverwerknemer
relatie (bijvoorbeeld tussen
de eigenaar van een duikschool en zijn
instructeur, of tussen een professioneel
instructeur en zijn klant), maar geldt eveneens
wanneer er sprake is van een gezagsverhouding.
Bijvoorbeeld tussen een instructeur
en zijn leerling, ook al is er geen
sprake van bezoldiging van de instructeur.
In concreto betekent dit dat wanneer een
NELOS-instructeur een proef afneemt
van zijn leerling in Nederlandse wateren,
de ARBO-wet van toepassing is. Hetzelfde
geldt voor de organisatie van een duikevenement
in Nederlandse wateren; in dit
geval bestaat er namelijk een gezagsver-
houding tussen de organiserende duiksportvereniging
(en de op dat ogenblik verantwoordelijke
instructeur) enerzijds, en
de deelnemers (de duikers die in ploegen
worden ingedeeld) anderzijds.
In deze gevallen moet de verantwoordelijke
instructeur erover waken dat er aan
de regels zoals geformuleerd in de ARBOwetgeving
voldaan wordt. Voor de sportduikinstructeur
staan de meeste bepalingen
in het, bij de ARBO-wet behorende
Arbeidsomstandighedenbesluit, namelijk
Hoofdstuk 6, Afdeling 5, Artikel 6.13.
Bij de Arbeidsinspectie is thans een fl yer
met toelichting op deze wetgeving in de
maak.
Feitelijk is het zo dat de meeste veiligheidsregels
van het NELOS-Duikonderricht, zoals
vermeld in het Veiligheidsreglement
en in de Infomap, grotendeels in overeenstemming
zijn met de geest van de ARBOreglementering.
Belangrijk om te weten is
dat de Arbeidsinspectie, alsmede andere
bevoegde controlerende instanties − zoals
de politie − blijkbaar veel belang hecht aan
‘schriftelijke bewijzen’ van de veiligheidsmaatregelen
die naar aanleiding van een
duik genomen worden. Een overzicht van
de documenten die men bij zou moeten
hebben.
• een werkinstructie waarin de essentiële
veiligheidsvoorzieningen en noodprocedures
worden genoteerd.
• instructeurmap/kaarten,
instructieboek(en) en/of standaards.
• een inventarisatie van de risico’s van
de duiklocatie te maken, inclusief een
noodplan (Risico-Inventarisatie en
-Evaluatie, RI&E).
• een duikplan, waarbij voor iedere
duiker berekend wordt of er voldoende
ademgas beschikbaar is, zonder
aanspraak te moeten maken op het
reserve-ademgas.
In 2011 mag men zich aan meer controles
Een formulier met de ploegindeling en het
nodige veiligheidsmateriaal is niet meer voldoende.
verwachten! Zeker bij duikongevallen zal
de politie het niet nalaten om te controleren
of er aan de plaatselijke wet- en regelgeving
voldaan is.
JOHN REMUE,
VERANTWOORDELIJKE DUIKONDERRICHT
Meer controle op toepassing
ARBO-wetgeving
Daarom adviseert het NELOS-Duikonderricht
aan de NELOS-instructeurs
om bij proevenduiken of clubduiken in
Nederlandse wateren bovenvermelde
documenten steeds bij te hebben.
In praktijk betekent dit dat er op de
duikplaats, naast het nodige veiligheids-
en noodmateriaal, de NELOS-
Infomap (waarin onder andere het Veiligheidsreglement
en de protocols van
proeven vermeld staan), een ploegenindelingsformulier
(inclusief luchtberekening)
en een RI&E (inclusief noodplan)
aanwezig zijn.
Zorg ervoor dat je formulieren aangepast
zijn aan de duikplaats (voeg desnoods
een plannetje toe).
In de NELOS-cursus staat een voorbeeld
van een noodplan. Via de NELOS-downloadpagina
stelt het Duikonderricht
standaardformulieren ter beschikking,
waarvan er begin maart 2011 een eerste
versie via de NELOS-info naar de
clubs verzonden werd. Binnenkort (van
zodra de nieuwe NELOS-wiki operationeel
zal zijn) zullen er nieuwe formulieren
downloadbaar zijn, waarbij
er specifi eke gegevens zoals een plan,
getijden en meteo automatisch worden
geïntegreerd.
Het staat de NELOS-instructeurs en
-clubs uiteraard vrij om gebruik te maken
van eigen formulieren.
Hippocampus maart/april 2011
5
Foto: Ivo Madder.

Reportage - INTERVIEW
Jacques Limpens,
de zilvervos van AVOS
Bijna 30 jaar steunpilaar van de Antwerpse Verstandhouding.
In het begin van zijn militaire loopbaan
was Jacques Limpens gelegerd in het
Wilrijkse Fort VII. Niet veel later werd
hij gedetacheerd naar Fort V (Edegem)
om uiteindelijk, na een korte tussenstap
in Fort II (Wommelgem), zijn carrière te
beëindigen in het Fort IV (Mortsel). Zijn
woning grenst aan het Fort V en verder is
hij er bijzonder trots op, dat het prachtige
lokaal van zijn club, de Aquanauten, gevestigd
is in Fort III (Borsbeek).
Jacques heeft dus wel iets met de Antwerpse
Brialmontforten.
Hippo: De klassieke beginvraag is natuurlijk:
hoe en waarom ben je aan de
duiksport begonnen?
Jacques Limpens: Zoals je weet was ik bij
het leger en daar was het toentertijd verplicht
om een halve dag per week te sporten.
Op Fort II was er een militair zwembad
en als waterliefhebber was het dan ook logisch
dat ik voor de zwemsport koos. Wat
later volgde ik er met nog wat andere militairen
een cursus redder. Eén van hen was
6 Hippocampus maart/april 2011
Fernand Roelandts. Hij was al een tijdje
bezig met de duiksport en deed het voorstel
om ons een duikopleiding te geven.
Fernand deed dit op zijn eigen manier, want
regels waren er toen nog niet. Onze enige
leidraad was de fameuze ‘La Plongée’ van
de Franse Marine. Maar vlot leesbaar was
dat nu niet zo direct.
Met dat groepje militaire duikers vormden
we al snel een clubje en vroegen om onder
de naam ‘De Dolfi jnen’ aan te sluiten bij de
toenmalig unitaire BEFOS-FEBRAS. Maar
… omdat er in Gent al een club was met die
naam – de ‘Gentse Dolfi jnen’ – werden we
uiteindelijk ‘De Aquanauten’. Dat was in het
jaar 1966. Gezien mijn redelijke kennis van
het Frans werd ik prompt tot secretaris gebombardeerd.
Belangrijke reden hiervoor
was dat in de beginjaren van de duiksport
een vlotte communicatie met ‘mon cher
René’ (nvdr: René Crepin was de Franstalige
Nationaal Verantwoordelijke van het
BEFOS-Duikonderricht in die tijd) best verliep
in de taal van Molière. Met een oude
Remington schrijfmachine en een fi chebak
1 2
Foto: archief Jacques Limpens.
heb ik de taak van clubsecretaris vele jaren
met plezier volbracht.
Hippo: Herinneringen aan je eerste duik?
Jacques: In september 1966 vond mijn
doopduik plaats in de vestingwateren van
Fort II. Een duikpak had ik niet, enkel een
ABC-uitrusting aangevuld met een fl es
met eentrapsontspanner Mistral. Fernand
liet ons eerst acclimatiseren in het ijskoude
water van de decantatieput van het zwembad.
Daarna leek het water in de vest wel
warm. Het was er niet erg diep en het enige
dat er te zien was, was een pap van rottende
bladeren op de bodem.
Hippo: Dan begon je aan je brevetten zeker?
Jacques: Ja, zo ging dat. Het behalen van
mijn duikbrevetten verliep snel en haast
vlekkeloos. Lager Brevet, zoals dat toen
nog heette, in 1967, en dan in de volgende
jaren Middelbaar Brevet, Hoger Brevet en
in 1970 Hulpmonitor, dat nu 1*Instructeur
heet. Dan was er een kleine hapering: Federaal
Monitor (2*I) werd ik pas in 1979.
Hieraan is een anekdote verbonden.
Bij mijn twee eerdere pogingen in de Zeestages
van 1971 en 1972 was ik niet geslaagd
en was daardoor zeer ontmoedigd.
Het was genoeg geweest! Ze mochten die
titel houden, enz …
Maar in 1979 was er in onze club een kandidaat
die de Zeestage wel wilde meedoen,
maar die niet alleen naar Bendor wou
Foto: Luc Beets.

gaan. Ik besloot om het samen met hem
nog eens te proberen. Uiteindelijk heeft
die persoon toch afgehaakt en moest ik als
enige van de club naar Bandol.
Tijdens die stage voelde ik wel aan, dat ik
het nu wel goed had gedaan, maar je blijft
toch twijfelen. En inderdaad bij het alfabetisch
afroepen van de namen van al de
geslaagden was ik er weer niet bij! De ontgoocheling
was groot. Ik begreep echt niet
wat er fout was gelopen. Tot dan plotseling
bleek dat de voorzitter van de stage gewoon
per vergissing mijn naam had overgeslagen.
En zo werd ik dus toch 2*I.
Andere kandidaten die later ook mislukten,
heb ik steeds aangemoedigd verder te doen
en door te zetten.
Hippo: Waar heb je zoal gedoken?
Jacques: Ik heb zowat in alle klassieke en
niet klassieke Europese wateren gedoken.
Van Spanje tot Griekenland in de Middellandse
Zee, in de Atlantische Oceaan van
Gibraltar tot het Britse Cornwall.
Aan het eiland Kreta bewaar ik mooie en
speciale herinneringen. We hadden er geboekt
in een hotel, maar daar was iets misgelopen.
De organisator zocht dan een alternatief:
hij bracht ons dan na veel getalm
maar naar een onbewoond eilandje waar
enkel wat geiten liepen. Behalve een kapel
stond er geen enkel gebouw op dat eiland.
We hebben er een tiental dagen in de openlucht
doorgebracht. Op de eerste dag kre-
gen we al een onweer over ons heen. Alles
wees erop dat we een gruwelijke vakantie
gingen meemaken. Maar …. net voor de
kust op 15m diepte lag er een recent wrak
van een duur buitenmaats jacht. Al van bij
de eerste duik brachten we kaviaar en fl essen
wijn naar boven! Mondvoorraad – en
welke! – gegarandeerd dus.
Hippo: Jij bent nog van de generatie die
zelf zijn duiktrips organiseerde.
Jacques: Ja dat was toen nog mogelijk.
Thans ben je aangewezen op commerciele
duikcentra. Toen geraakten we op de
meest afgelegen plaatsen. Zo ben ik met
Mon Hendrickx naar kaap Trafalgar geweest.
Jawel, het Trafalgar bekend van de
befaamde zeeslag tussen de Engelsen en
de Frans-Spaanse vloot in 1805. Het werd
een onvergetelijke gebeurtenis. Met boot,
caravan, compressor, duikmateriaal deden
we er drie dagen over om er te geraken.
We bivakkeerden er in de duinen naast de
vuurtoren en moesten toelating vragen
aan de plaatselijke commandant van de
marine om er te mogen duiken. Op die kaap
is er een ongelofelijk harde stroming wegens
het verschil in getijde niveau tussen
het Middellandse Zee en Atlantisch bekken
in de nabije straat van Gibraltar. Dit liet
enkel toe te duiken op de kentering en dan
nog zeer beperkt in tijdsduur. Het samenkomen
van de Middellandse Zee met de
Atlantische Oceaan zorgt er wel voor een
3
zeer speciale fauna.
In Galicië doken we vanaf
een vissersboot. De schipper
rookte steeds sigaren en had
een plastic zak bij die hij nogal
geheimzinnig bewaakte. Toen
de duik was afgelopen stak
hij zijn hand in die zak, haalde
er een voorwerp uit waartegen
hij zijn sigaar hield om
het dan overboord te gooien.
Seconden later volgde er een
enorme knal en steeg er een
grote waterfontein op uit het
water De man viste verdorie
met dynamiet! Gelukkig deed
hij het na de duik! Het was
destijds in Noord-Spanje een
echte plaag, die veel onderwaterleven vernietigde.
Foto: archief Jacques Limpens.
1) De duikuitrusting uit de zestiger
jaren.
2) Jacques Limpens, februari 2011.
3) Demonstratie ontsnappen uit een
auto. Fons Verberckt en Fernand
Roelandts aan de auto. Jacques is de
rechtse veiligheidsduiker.
Hippo: Jullie gaven ook demonstraties.
Jacques: We deden inderdaad demonstraties
van hoe je kan ontsnappen uit een
voertuig dat in het water was gereden. Voor
die tijd was dat nieuw en sensationeel. Het
ging als volgt: onder leiding van Fernand
Roelandts kropen we met een paar man
in een afgedankte auto waarmee we dan
letterlijk in het water reden. Dat verliep
meestal vrij goed tot we op een zekere dag
een demonstratie gaven in de marinebasis
van Kallo. We hadden er geen rekening
mee gehouden dat het marinedok 10 meter
diep was. Toen we met de auto in het dok
reden, zonk die als een baksteen verticaal
naar de bodem. In het troebele Scheldewater
was het pikdonker en dat bemoeilijkte
het zoeken naar de luchtbel. De wet van
Boyle-Mariotte perste de lucht samen en
deed de carrosserie kraken en knarsen. Het
werd zo erg dat op een bepaald moment
het dak met een luide knal ingedrukt werd
zodat we amper uit de wagen geraakten.
Uiteindelijk liep het allemaal goed af zodat
we er enkel een angstige herinnering aan
over hielden.
Hippo: Het clubleven was ook zeer belangrijk
voor jou.
Jacques: Klopt, ik ben steeds actief geweest
in het clubleven. Ik vond het ook
Hippocampus maart/april 2011
7

Reportage - INTERVIEW
belangrijk na de training de groep bijeen te
houden. Van de gemeente Mortsel kregen
we de cafetaria in het zwembad van Mortsel
in gebruik. Dat was niet alleen nuttig
voor de clubsfeer, maar daarbij was het
ook fi nancieel voordelig, zodat de club een
spaarpotje kon aanleggen.
Gelukkig maar dat we een spaarpotje hadden.
In 1988 had de gemeente andere plannen
met de cafetaria en moest er een ander
onderkomen gezocht worden. Het werd
voor mij nog maar eens een fort! Van de gemeente
Borsbeek kregen we drie verwaarloosde
lokalen in het Fort III ter beschikking
die we met eigen middelen grondig
hebben kunnen renoveren.
Gezien het fort inmiddels gedeeltelijk geklasseerd
werd, zitten de Aquanauten daar
hopelijk voor jaren goed met een prachtig
clublokaal.
Hippo: Je houdt je ook bezig met jeugdduiken.
Jacques: En natuurlijk bij AJD (AVOS
Jeugdduikclub). Ik vind dat jeugdduiken
een belangrijke factor kan zijn in de op-
8 Hippocampus maart/april 2011
1 2
voeding van kinderen. En het is fi jn met de
jeugd bezig te zijn, het houdt je jong.
Hippo: Je staat ook bekend als ‘Mister
AVOS’.
Jacques: In 1971 toen een speler tijdens
een vriendschappelijke voetbalmatch tussen
vijf Antwerpse duikclubs een beenbreuk
opliep en daardoor loonverlies leed,
besloten deze clubs om een benefi etbal
te organiseren. Vanaf toen werd er beslist
beter samen te werken en dat was dus het
ontstaan van de Antwerpse Verstandhouding
voor Onderwateronderzoek en -Sport
(AVOS) met als stichtende clubs AKO, Amphora,
Aquanauten, CVD en The Frogmen.
Elke club leverde om beurt de voorzitter
en de secretaris. Maar in 1982, juist toen
ik secretaris was, is die regel afgeschaft.
Zodoende zit ik nog altijd op de secretarisstoel.
Volgend jaar zal ik 30 jaar in functie
zijn. Ik denk niet dat er veel zijn die me zoiets
zullen nadoen!
Hippo: Er zijn heel wat veranderingen gebeurd
in de AVOS-werking?
Jacques: Aanvankelijk waren er die jaarlijkse
bals en de jaarlijkse rally’s: Schelde-,
Oosterschelde- en Noordzeerally’s. In het
begin konden die rekenen op een grote belangstelling.
Maar op alle formules komt er
sleet en na een aantal jaren waren zowel de
bals als die rally’s op sterven na dood. Zeker
aan die Noordzeerally in Blankenberge hadden
wij, van AVOS, een zware en gaandeweg
onmogelijke taak. Ikzelf en met mij vele anderen
uit de Antwerpse clubs vonden dat we
ons meer moesten focussen op het duiken en
de duikopleiding. Het duurde tot 1996 voor
er een betere structuur kwam binnen AVOS.
Nu bestaat AVOS uitsluitend uit 44 NELOSclubs
uit de brede Antwerpse regio.
Hippo: Waaruit bestaan de voornaamste
AVOS-activiteiten nu?
Jacques: AVOS hecht veel belang aan de
vorming van de instructeurs. Het zijn zij
die onze taak moeten voortzetten in de
toekomst. Zo organiseren we in samenwerking
met OVOS de pre-pre-Stage Boulouris
in de Grevelingen. Let wel: die organisatie
staat open voor alle kandidaten van NE-
LOS. We zijn ook in staat de kandidaten 2*I
en 3*I van de AVOS-clubs een bescheiden
fi nancieel steuntje te geven.

3
We zorgen ook voor de bijscholing van de
duiker-redders in samenwerking met de
Vlaamse Redderscentrale en organiseren
nitroxcursussen. Belangrijk is ook dat we
genieten van een goede samenwerking met
steun van de provincie Antwerpen. Zo hebben
we een lokaal ter beschikking gekregen
in het Huis van de Sport in de Boomgaardstraat.
Met voorzitter Rudi Baert en
de medebestuurders vormen we een hecht
team.
Hippo: En dan is er natuurlijk het domein
Muisbroek, beter gekend als ‘de Put van
Ekeren’.
Jacques: Sinds 1 januari 1997 huurt AVOS
de grote vijver van het Antwerps stedelijk
recreatiedomein. Dat is een prachtige plas
water met een prachtige fauna en fl ora en
waar heel veel duikers hun eerste duikjes
maken. De put heeft een uniek biotoop en
onze werkgroep biologie, onder andere met
William Deraedt, werkt samen met ANKONA
(Antwerpse Koepel voor Natuurstudie) en
de Universiteit. Tijdens de warme maanden
wordt de waterkwaliteit rigoureus in het
oog gehouden door het Provinciaal Instituut
voor Hygiëne en de Vlaamse Milieumaatschappij.
De gemeten waarden zijn steeds
ver onder de toegelaten normen voor zwemwater.
We hebben er fl ink geïnvesteerd in de infrastructuur.
Constructie van steiger en trappen,
verbeteringen en herstellingen deden
en doen ons diep in de schatkist tasten. De
schappelijke kosten voor een vergunning
om te mogen duiken in Muisbroek zijn dus
goed besteed. Daarom is het zo spijtig dat
er nog altijd ‘zwartduikers’ zijn of duikers
die zich niet aan de regels houden. Zo zijn
nachtduiken enkel toegelaten mits een meldingsplicht
een 8-tal dagen op voorhand.
Sommige clubs en duikers doen dit, anderen
niet en dat is spijtig want vroeg of laat krijgt
AVOS daarmee problemen met de overheid.
Regelmatig doen we controle op de parking.
De eerste duikers die we betrapten zonder
vergunning waren vier Nederlanders. Zij
hebben sportief en zonder protest hun bijdrage
betaald.
Hippo: 29 jaar secretaris is heel wat!
Jacques: In 2012 denk ik eraan om, na 30
jaar, te stoppen als AVOS-secretaris, al bij
1) Bij de eerste duik van de nieuwelingen
verscheen Neptunus in hoogsteigen persoon.
2) Jacques Limpens met het logo van de
Aquanauten.
3) Stichters van de Aquanauten, Fernand
Roelandts en Jacques Limpens met hun
echtgenoten.
al komt er toch heel wat werk bij kijken. Ik
heb er dan ook geen zicht op wat het zal
worden. Het wordt steeds moeilijker om
vrijwilligers te vinden want alles, ook de
duiksport, wordt meer en meer commercieel.
De clubgeest van de vroegere jaren
is er niet meer of is toch veel minder uitgesproken.
Jonge mensen hebben nu veel
meer mogelijkheden dan wij vroeger. Vandaag
gaan ze duiken maar morgen voetballen,
parachutespringen, noem maar op
…
Na een duik gaan de meesten naar huis. De
après-plongée is er vaak niet meer bij. Toch
is het ledenaantal van de 44 AVOS clubs
constant gebleven op circa 3.000 leden.
Dat is zowat 1/3 van het aantal NELOSleden,
want ook daar blijft het aantal leden
stabiel met ongeveer 10.000 leden.
Hippocampus maart/april 2011
9
Foto’s (3): archief Jacques Limpens.

Reportage - INTERVIEW
Linksboven: Duiken kan een belangrijke factor in de
opvoeding van de kinderen zijn.
Rechtsboven: Toch ook eens op de oude manier duiken.
Rechts: Plan van een van de forten uit ‘De Brialmontforten
rond Antwerpen anno 1859’ – Kring voor Heemkunde
Wilrica vzw.
Ik prijs mij gelukkig dat ik al die jaren mijn familie
achter mij had staan. Al onze reizen waren immers
uitsluitend duikreizen en veel van wat wij deden had
rechtstreeks of onrechtstreeks met de duiksport te
maken. Dat zou nooit gelukt zijn zonder de steun van
mijn familieleden.
En het ergste dat ik heb meegemaakt op duikgebied,
is dat ik mijn eerste duik- en logboekje bij het verhuizen
ben kwijtgespeeld!
LUC BEETS EN
WIM VAN DOESELAER
Het enthousiasme van Jacques voor
de Forten werkt aanstekelijk en wanneer
we in de late namiddag afscheid
nemen, overwegen we nog even om
een kijkje te gaan nemen in het Fort
achter zijn tuin. Helaas is de duisternis
al aan het vallen en waarschijnlijk
zouden we toch maar voor een
10 Hippocampus maart/april 2011
gesloten ingangspoort staan. We nemen
ons voor om deel te nemen aan
de door de provincie Antwerpen georganiseerde
derde editie van de Fortengordel
op zondag 22 mei 2011.
Zeven Antwerpse forten openen dan
hun deuren voor de bezoekers en bo-
vendien wordt deze Fortengordel uitgebreid
met 2 recreatieve fi etstochten
op 8 en 15 mei 2011! Fietsen is dan wel
plezierig maar toch… zou er nu echt
niets te zien zijn in het water van die
vesten?
www.provant.be/vrije_tijd/sport/
sportpromotie/fortengordel
Foto’s (2): archief Jacques Limpens.

Sprokkels
Nieuwe riff en
ontdekt bij Puerto Rico
De riff en die zich uitstrekken op een diepte van 30 tot
150 m en 19 kilometer langs de kust, werden onlangs
ontdekt gedurende een onderzoek naar diepwater koralen.
Dit werd aan de pers gemeld, begin januari 2011.
Waar de zeebodem ten zuidwesten
van Puerto Rico de diepte induikt,
vond men koraalriff en overdekt
met helder blauwe zakpijpen en talrijke andere
organismen, die de wetenschappers de
hoop gaven het bedreigde eco-systeem van
het eiland te kunnen redden.
De organismen zijn een integraal deel van
een groep koraalriff en die goed gedijen in
een gebied waar de meeste ondiepe koraalriff
en en vissen in een slechte gezondheid
vertoeven.
Richard Appeldoorn, een professor aan de
universiteit van Puerto Rico in Mayaguez
legde uit dat de ontdekking per toeval gebeurde.
Duikers die in het gebied een training
volgden tot dieptes van 100 feet (31 m),
Ontdek
het kleurrijke Curaçao
€ 839,-
p.p. o.b.v. 4 pers.
Vanaf
MET GRATIS KANTDUIKEN
Curaçao
zagen de riff en en grote roofdieren die er op
de loer lagen. Ze zagen hersenkoraal, verschillende
soorten sponzen, maar ook groupers,
snappers en haaien. Appeldoorn, die
verantwoordelijk is voor het studieprogramma
van visserij, biologie en koraalriff en aan
de universiteit, stelt voor om de riff en de
beschermen, alsook de ondiepe gebieden
ernaast, waar vissen komen kuit schieten en
later naar dieper water trekken.
In de nieuw ontdekte riff en wonen vissen
die zich eerder in oppervlakkige riff en
ophielden. Die ondiepe koraalriff en zijn
inmiddels verdwenen. Dat de vissen de
diepere riff en opzoeken, is hoopgevend,
zo concluderen de wetenschappers.
ADVERTENTIE
Geniet & Ontspan
met uitzicht op zee bij
Atlantis
Inclusief vlucht, accommodatie, autohuur en
duiken. Bel +31 - (0) 35 542 69 96 of bezoek
onze website: www.caribbeanfuntravel.nl
Vissen van de verdwenen ondiepe riffen kunnen
overleven op de dieper gelegen riffen.
“Om het even welke grote vis is goed om
te kunnen bekijken, zeker als je hem op de
oceaanbodem sinds tientallen jaren of zelfs
helemaal niet gezien hebt. Het bestaan van
dit rif betekent dat het Caraïbisch gebied een
grotere kans op overleven maakt dan gedacht,
omdat de soorten die dieper voorkomen
kunnen helpen de aantallen op ondiepe
riff en aan te vullen”, zei Appeldoorn.
De ontdekking gebeurde in een periode dat
de autoriteiten van Puerto Rico en de US
Virgin Islands het Caribean Regional Ocean
Partnership proberen op te zetten, met de
bedoeling het gebruik van de kustwateren
beter te coördineren en reservaten te
installeren.
ROLAND WANTENS
Duik onder
in de Caribische zee
Boeken vóór 1-5-2011 en geldig voor reizen in
april t/m juli 2011. In de schoolvakanties is er een
toeslag op de vlucht van toepassing.
Foto: Dave C. (Hawkfi sh).

Reportage - BIOLOGIE VERSUS ICT
Ik hou van de zee. Als kind keek ik gebiologeerd
naar de documentaires van
Jacques-Yves Cousteau en het was dan
ook geen verrassing dat ik – zodra ik er
het geld voor had – ben gaan duiken. Mijn
fascinatie voor de natuurpracht is altijd
gebleven maar beroepsmatig ben ik in
een ander wereldje terecht gekomen: dat
van de computer- en netwerkbeveiliging.
Door me in beide vakgebieden te verdiepen,
ben ik me gaan realiseren dat deze
twee werelden heel nauw met elkaar verweven
zijn. En daarover gaat deze reeks
artikelen: raakpunten tussen het spel van
eten en gegeten worden in de natuur en
computers. Bij deze het tweede deel in de
reeks.
een wereld vol parasieten
Een parasiet is een organisme dat
profi teert van de inspanningen
van andere. Waar hardwerkende planten
en dieren hun best doen om voedingsstoffen
te verzamelen, zijn er altijd wel parasieten
die van die noeste arbeid profi teren.
Volleerde parasieten buiten hun gastheer
uit en geven niets terug.
De ‘tong-eter’-parasiet (Cymothoa exigua)
12 Hippocampus maart/april 2011
1) Met zijn scherpe klauwen grijpt de ‘tongeter’-parasiet
(Cymothoa exigua) zich vast in de
mondholte.
2) Een vistongparasiet (Cymothoa exigua)
kruipt uit de mond van een juist gevangen vis.
is een kreeftachtige die de vis binnendringt
langs zijn kieuwen en van daaruit verder
kruipt naar de mondholte. Daar nestelt de
parasiet zich aan de basis van de tong en
voedt zich met het bloed van die tong. Door
bloedgebrek zal de vissentong langzaam
afsterven waarna de parasiet haar plaats
inneemt. De parasiet gaat hierbij zelfs zo
ver dat hij zijn lichaam laat vergroeien met
de spieren waaraan de tong vastgehecht
was. De vis kan de parasiet dan gebruiken
als was het zijn eigen tong. De ‘tong-eter’
parasiet blijft zich met het bloed of slijm
van de vis voeden maar laat hem verder in
goede gezondheid.
Vissen en inktvissen vormen de prooidieren
van potvissen en bevatten zelf veel
parasieten. De potvis krijgt dus samen met
zijn vismaaltijd grote hoeveelheden parasieten
binnen. In de potvismaag krioelt het
dan ook van de draadwormen (nematoden)
Hackers in
de natuur &
computer:
virussen!
Virussen… Wie zijn ze?
Wat drijft ze?
1
2
Foto: Dr. Nico Smit.
Foto: Andy Heyward.
Afbeelding: Mikael Damkier - Fotolia.

en larven van lintwormen verblijven in
het walvisspek. De volwassen lintwormen
parasiteren in de potvisdarmen waar hun
gesegmenteerde lichaam kan uitgroeien
tot een lengte van meer dan veertig meter.
Longwormen zo groot als een banaan bevolken
de longen en luchtwegen en kunnen
een longontsteking veroorzaken. Rondvormige
platwormen (sinus leverbot) zo groot
als een hand grijpen zich vast in de walvis,
net als bloedzuigers bij mensen. Deze platwormen
parasiteren in de sinuskanalen en
als ze zich een weg gegraven hebben naar
de hersenen worden ze levensbedreigend.
De pygmeepotvis is een kleinere soort tandwalvis.
Een gestrand exemplaar aan de Taiwanese
kust was ernstig verzwakt door een
infectie met het morbilli-virus. Het morbilli-virus
had de longen en lymphen van de
pygmeepotvis besmet en daardoor de walvis
ernstig verzwakt. Hierdoor was hij vatbaar
geworden voor andere ziektes. Goliath
geveld door heel veel Davids. Het levensweb
is doorvlochten met parasieten.
digitale parasieten: ‘malware’
In de computerwereld worden parasitaire
programma’s aangeduid
met de term ‘malware’, een samentrekking
van de woorden ‘malicious’ (= kwaadaardig)
en ‘software’ (= de programma’s die je
op je pc installeert). De term ‘malware’ is
dus een verzamelnaam voor alle soorten
ongewenste en boosaardige programma’s.
Volgens mijn antivirusprogramma kreeg ik
de afgelopen maanden een 34-tal aanvallen
van ‘malware’ op mijn thuiscomputer.
‘TR/Agent.28672.ID Trojan’ is bijvoorbeeld
een ‘Trojaans paard’ dat mijn pc probeerde
binnen te dringen. Net als het Trojaanse
paard uit de Griekse mythologie doet deze
vorm van malware zich voor als een legitiem
programma terwijl het in feite boosaardig
is. Eenmaal actief op je pc krijgt een
hacker toegang tot de gegevens op je computer
(VISA-kaartnummer, e-mailadres,
paswoorden,…) en kan die dan gaan misbruiken
of verkopen aan de hoogstbiedende.
Iedere pc-gebruiker krijgt vroeg of laat
wel één of meerdere van deze digitale parasieten
op bezoek en de laatste decennia
is de diversiteit aan malware steeds verder
toegenomen. Door de inventiviteit van de
aanvallers hebben antivirusbedrijven er de
handen mee vol om deze schare indringers
het hoofd te bieden.
In dit artikel gaan we ons richten op de
kleinste van de parasieten: de virussen!
In de natuur en de digitale wereld zijn het
nu eenmaal niet de afmetingen die tellen.
Zeevirussen en computervirussen hebben
al met schade en schande bewezen dat ze
trefzekere parasieten zijn.
klein en dapper
Het heldere water van de Rode
Zee nodigt uit om in de verte het
silhouet van een witpuntrifhaai te bewonderen.
Waar we ons echter niet van bewust
zijn, is dat het tussen duikbril en rugvin krioelt
van de zeevirussen.
Zeevirussen behoren tot de kleinste levensvormen
met een diameter gaande
van 10 tot 300 nanometer (1 nanometer
= 0,000001 millimeter) en kunnen enkel
waargenomen worden met een elektronenmicroscoop.
Ze zijn ongeveer 100 keer
kleiner dan bacteriën die ook nog steeds
onzichtbaar zijn voor het blote oog.
Het aantal zeevirussen (mariene virussen)
overtreft dat van elk ander organisme: één
milliliter zeewater bevat meer dan tien
miljoen zeevirussen en op de zeebodem
kan één gram sediment tot één miljard
zeevirussen bevatten.
En niet alleen de hoeveelheid virussen is
groot, ook de verscheidenheid aan zeevirussoorten
is overweldigend. Recent is aan
het licht gekomen dat veel viraal genetisch
materiaal uniek is voor zeevirussen. Het
aantal virussen in het plankton (viraal
plankton) overtreft alle andere planktonsoorten
zowel in aantal als diversiteit.
Ook computervirussen zijn klein.
Een klein virus valt minder op, dus
passen virusontwikkelaars trucs toe om
het virus zo klein mogelijk te houden. Ze
doen dit door een programmeertaal te gebruiken
die heel dicht bij de computertaal
ligt (‘assembler’-code) en passen technieken
toe om het virus samen te ballen in een
zo klein mogelijk digitaal pakketje. Onder
academici is het een sport om het kleinste
en tevens krachtigste virus te schrijven.
Veel computervirussen zien echter nooit
het digitale levenslicht en de meesten blijven
steken in academische middens of zijn
te slecht geschreven om echt door te dringen
in computersystemen. Ondanks het feit
dat dezer dagen pc-virussen weggedrongen
worden door andere soorten malware,
hebben virusontwikkelaars in het verleden
krachtige aanvalstechnieken ontwikkeld.
1) Mariene virus (‘zeevirus’).
2) Mediterranean mariene virus.
3) Groot mariene virus.
4) ‘Trojaanse paarden’ zijn één van de vele
soorten ‘malware’.
Hoe gaan virussen te werk?
Virussen zijn de moleculaire chirurgen
van de natuur, of het nu een
zeevirus is dat een cholerabacterie besmet
of een hiv-virus dat een witte bloedcel binnendringt,
ze gebruiken allemaal dezelfde
basistechniek. Het virus dringt de cel binnen,
knipt in het DNA (de erfelijke of gene-
Hippocampus maart/april 2011
1
2
3
4
Foto: School of Biological Sciences.
Foto: Jennifer Brum, Tucson Marine Phage Lab.
Foto: University of the Mediterranean in
Foto: Arno van Dulmen.
13
Marseille, France.

Reportage - BIOLOGIE VERSUS ICT
tische code) van zijn gastheercel en kleeft
er delen van zijn eigen DNA in. Hierdoor
begint de geïnfecteerde cel zich anders te
gedragen, de cel wordt een ‘zombie’-cel en
volgt slaafs de bevelen van het virus-DNA
op. En aangezien een virus zelf niet in staat
is zich voort te planten, luidt één van die
instructies: ‘Ga en vermenigvuldig u!’.
Een virus in de natuur wijzigt de
genetische code van zijn gastheercel,
een computervirus wijzigt de digitale
code van een bestand. Na infectie kan een
virus het oorspronkelijke gedrag van het
bestand behouden en er nieuwe virusfuncties
aan toevoegen. Het kan echter ook het
gedrag van programma’s volledig gaan
veranderen en dan nog het liefst in zijn
eigen voordeel. Een gegeerd doelwit is om
je virusscanner lam te leggen. Na infectie
zal je virusscanner niet meer naar behoren
werken en krijgt alle malware vrij spel op
je computer.
Zowel zee- als computervirussen manipuleren
dus hun gastheer en zorgen ervoor
dat dit ‘zombie’-gedrag in hun voordeel
speelt (voortplanting, omzeilen van het
immuunsysteem,…).
van alle markten thuis
Virussen zijn overvloedig vertegenwoordigd
in de open oceaan.
Maar ook in diepzeekloven op dieptes van
3000 meter komen grote hoeveelheden
diepzeevirussen voor in de overgangszone
tussen het koude water (2°C) en de vulkanische
pijpen (van 60°C tot 464°C). Voor een
klein organisme als een virus vormt zijn
gastheer een gans eigen biotoop. Bacteriën,
planten, vissen, amfi bieën, reptielen,
vogels, zoogdieren, … het zijn allemaal
gastheer-biotopen. Er zijn zelfs virussen
die andere virussen infecteren. Als een van
de oudste levensvormen op aarde hebben
virussen alle tijd gehad om zich aan te passen
aan de beschikbare biologische niches.
Ook de verschillende computerbiotopen
worden belaagd door virussen.
Het ‘Microsoft Windows’-operating
systeem is het meest gekende, maar ook
de ‘Linux’- en ‘Apple mac’-operating systemen
zijn gevoelig gebleken voor virussen.
De meest gezochte digitale gastheer
is echter wel Microsoft Windows omdat die
op het grootste aantal pc’s geïnstalleerd is.
En omdat elke Windows-versie een exacte
kloon is, zal een ganse pc-populatie met
14 Hippocampus maart/april 2011
eenzelfde Windows-versie kwetsbaar zijn
voor een eenzelfde soort virusinfectie. Eenzelfde
‘Windows XP’ versie geïnstalleerd op
100.000 computers maakt dat al deze machines
kwetsbaar zijn voor eenzelfde soort
aanval.
In maart 1996 veroorzaakte het ‘Win.
Tentacle’-virus de eerste grote Windowsvirusepidemie
op de toenmalige ‘Microsoft
Windows 3.11’ versie. Het ging doelbewust
op jacht naar kwetsbare bestanden en
eenmaal gevonden, haakte het zich eraan
vast. Het virus besmette de computers in
een ziekenhuis en andere overheidsinstellingen
in Frankrijk. Tot voor die datum leefden
Windows-virussen enkel in de collecties
van virusontwikkelaars en academici,
het ‘Win.Tentacle’-virus woekerde echter
met succes de wijde Windows wereld binnen.
Virussen zijn meestal specialisten
en eens binnengedrongen in hun
gastheer richten ze zich op die taak waarin
ze uitblinken. Het hepatitis-C-virus nestelt
zich vooral in onze lever, het herpesvirus
verkiest een bestaan in onze zenuwbanen
en het hiv-virus besmet onze afweercellen.
Gastheren worden dus op verschillende
manieren aangetast door de virale binnendringers.
Het herpes-simplex-virus kan lelijk toeslaan.
Foto: archief Hippocampus.
De meeste digitale virussen gaan
ook doelgericht te werk. De eerste
virussen kleefden zich vooral vast aan
‘executable’ bestanden of ‘uitvoerbare’ be-
standen. Dit zijn de bestanden die opgeroepen
worden als je een programma opstart,
zoals Outlook e-mail, Internet browser,
Microsoft Word,... Door bijvoorbeeld op het
icoontje van het bestand ‘iexplore.exe’ te
dubbelklikken, start je de Internet Explorer
(Internet Verkenner) op en kan je gaan surfen
op het Internet … maar als dat bestand
besmet is dan wordt ook het virus gewekt…
Het bovengenoemde ‘Win.Tentacle’-virus
infecteerde ‘executable’ bestanden van
het ‘Windows 3.11’ type. Wanneer de pcgebruiker
een besmet bestand activeerde,
wekte hij daarmee ook het virus. Gelukkig
was het ‘Win.Tentacle’-virus niet al
te agressief. Eenmaal actief verving het
‘Win.Tentacle’-virus soms de icoontjes van
bestanden door een ander icoontje met
daarop een vangarm en de tekst ‘Tentacle’.
Gewoon een beetje digitale plagerij dus.
Dit artikel is geschreven met het programma
‘Microsoft Word’ en ook Worddocumenten
vormden een graag gezien
doelwit. De eerste versies van Word hadden
geen digitaal immuunsysteem en macrovirussen
misbruikten deze zwakte. De
kwetsbaarheid lag hem in de mogelijkheid
van Word om intelligentie – een ‘macro’
genoemd – toe te voegen aan Word-documenten.
Deze intelligentie laat toe om
taken te automatiseren, de ‘macro’ zal de
repetitieve taken op zich nemen. Een legitieme
macro is bijvoorbeeld om ervoor te
zorgen dat het indrukken van de toetsencombinatie
‘CRTL’-toets en de ‘o’-toets resulteert
in het karakter ‘ô’. Heel handig als
je frequent woorden als ‘bientôt’ en ‘plutôt’
moet typen in een Franse tekst.
Een andere legitieme macro is om bij het
opslaan van de tekst deze laatste een
standaard lay-out met bedrijfslogo mee te
geven. Bedrijven hebben dankbaar gebruik
gemaakt van deze mogelijkheid.
Een minder fraai gebruik van macro’s (een
macrovirus) is om een macro te schrijven
die op jacht gaat naar de bestanden op je
harde schijf en die naar hartenlust infecteert,
een andere naam geeft, verwijdert,…
Elke keer je een Word-document opent dat
geïnfecteerd is met zo’n kwaadaardig macrovirus
kan de inhoud van je computer dus
beschadigd worden. ‘Executable’ bestanden
en document formaten als ‘Microsoft
Word’, ‘Microsoft Excel’ en ‘Adobe Acrobat
pdf’,… allemaal werden ze kwetsbaar bevonden
voor virusinfecties en aangevallen.

Het eerste wijdverspreide macrovirus
werd ‘Concept’ gedoopt. Omdat Word-bestanden
frequent als bijlage in een e-mail
verzonden worden, slaagde het virus erin
om – meereizend als bijlage in e-mails –
op minder dan een maand tijd computers
over de ganse wereld te infecteren. Antivirusbedrijven
waren totaal verrast door
deze nieuwe virussoort, gelukkig voor hen
bracht het ‘Concept’-virus geen schade toe
na infectie.
kwaadaardige virussen
De ‘Win.Tentacle’- en ‘Concept’-virussen
zijn nog
goedaardig, maar niet alle virussen be-
Bondsnieuws - DUIKPLAATS
Duikplaatsen
Oosterschelde
afgesloten
Ten gevolge van de duikverstevigingen
in Zeeland worden er
opnieuw diverse duikplaatsen
in de Oosterschelde afgesloten
tussen 1 maart en 1 november
2011.
Ook dit jaar is Projectbureau Zeeweringen
van plan om op diverse locaties
aan dijktrajecten te werken. Er
zijn twee dijktrajecten die aan duiklocaties
Stichting Oosterschelde bestrijdt de vergunning
voor Rijkswaterstaat voor het storten
van staalslakken, vanuit het standpunt dat
het materiaal schadelijk is voor dieren en
planten in de Oosterschelde.
In februari vorig jaar mislukte een poging
van de organisatie om de werkzaamheden
via een voorlopige voorziening bij de rechtbank
tegen te houden. Dus gingen ze in beroep.
Begin maart 2011 heeft de rechtbank
in Middelburg het beroep echter afgewezen.
handelen hun gastheer met respect. Zeevirussen
plegen elke dag massale genocides
onder bacteriekolonies … of ze veroorzaken
woekerende kankergezwellen in hun
gastheer … en wat van computervirussen
die je ganse computer om zeep helpen en
daarbij zo grondig te werk gaan dat zelfs
het opnieuw installeren van je ‘Windows’
operating systeem onmogelijk wordt? Nog
twee maandjes slapen in een zalige onwetendheid
en dan gaan we op bezoek bij de
volbloed kwaadaardige virussen.
HEYRMAN ALFONS (FONNY)
FORMERLYSECURITY@HOTMAIL.COM
verbonden zijn, te weten Tholen (Geertruidapolder
en Scherpenissepolder) en
Polder Schouwen.
Tholen
In dijktraject Geertruidapolder/Scherpenissepolder
liggen zes duiklocaties. De locaties
‘A Dammen West’, ‘B Dammen Oost’,
‘80 − Vuilnisbelt, Vuilstort, Tuttelhoekje’ (de
Vuilbak) en ‘A Gemaal’ zijn tussen 1 maart
en 1 november 2011 afgesloten. De duiklocaties
‘78B − De Veenblokken’ (De Plaat) en
bij ‘78A − De Punt’ zijn alleen tussen 1 maart
en 3 juli 2011 afgesloten. Hier mag dus vanaf
3 juli weer gedoken worden, op voorwaarde
dat duikers aan de westkant van de dam
Gorishoek blijven. Aan de oostkant is het
te gevaarlijk vanwege werkzaamheden en
schepen die materiaal aanvoeren.
Volgens de rechtbank vormt het gebruik
van staalslakken “een nuttige toepassing
ter versteviging van de oevers van
de Oosterschelde, en is niet aangetoond
dat het storten van staalslakken (brokken
afval van hoogovens) schadelijk is voor
mens of milieu”. De rechtbank oordeelt
zelfs dat er voldaan werd aan de Europese
en nationale regelgeving op dit punt.
Staalslakken zijn dus geschikt bevonden als
oeverversterking en juist daarom kan − in
Met dank aan
Roman Kuzmenko (voormalig antivirusontwikkelaar
bij Kaspersky).
Jan Seys en Jan Haspeslagh (Vlaams
Instituut voor de Zee).
Xavier Roelens (auteur dichtbundel en
hoofdredacteur van ‘Kluger Hans’).
Bronvermelding
Raadpleeg volgende website voor een
volledig overzicht van de geraadpleegde
bronnen.
www.formerlysecurity.net/
digitalplanet
Polder Schouwen
In dijktraject Polder Schouwen liggen de
volgende locaties: ‘37 − Pikgat’, ‘38 − Flauwers-Heerenkeet’,
‘39 − Flauwers West’,
‘40 − ‘t Stalleke’, ‘41 − Dijkmagazijn’, ‘42A
− Schelphoek, Wevers Inlaag, Caroline’ en
‘42B − Schelphoek Dam, De Punt’. Al deze
locaties zijn tussen 1 maart en 1 november
2011 afgesloten.
JOHN MAES
Voor de situering van de duikplaatsen
en hun nummering zie:
www.onderwatersport.org
Klik ‘Duiken in Nederland’ aan, dan
verschijnt er een kaart waarop je de
duikplaats moet aanklikken, die verschijnt
dan in detail.
Staalslakken voor de versterking van de
vooroevers in Zeeland toegestaan
tegenstelling tot wat de stichting beweert −
het storten van staalslakken op de vooroevers
van de Oosterschelde niet worden beschouwd
als een manier om van afvalstoff en
af te geraken. Het eff ect van de uitloging van
de staalslakken op het bodemleven wordt
vooralsnog als nihil beschouwd, aldus de
rechtbank.
IVO MADDER
Hippocampus maart/april 2011
15

Reportage - REISVERHAAL
RE REIS ISVE VERH RHAA AAL
Gozo? Hoezo?
Gozo, gelegen in de Middellandse Zee, is een leuke vakantiebestemming met heel wat geschiedenis. Je
kan er prachtige duiken maken en bovendien kies je zelf uit waar je gaat duiken. Op sommige plaatsen
is het te water gaan avontuurlijk.
16 Hippocampus maart/april 2011
Foto: Edwin van der Sande.

Een goede bestemming kiezen voor
een duikvakantie is geen sinecure.
Als je ieder jaar naar dezelfde uitverkoren
bestemming gaat, weet je wat je kan
verwachten. Maar het blijft altijd hetzelfde.
Als je eens wat anders wilt, blijkt dat
moeilijker te zijn dan je denkt: je kan surfen
op het internet, rondvragen bij buddies
die dezelfde eisen hebben als jij, binnenspringen
bij een standaard reisbureau
− met de hoop dat ze ervaring hebben met
duikers − of een gespecialiseerde reisagent
contacteren. Natuurlijk kan je ook
de verhalen lezen van duikers die een bestemming
bezocht hebben. Het probleem
hierbij is echter dat dergelijke artikels niet
verschijnen op het moment dat je voor de
keuze staat. Een geïnformeerde beslissing
betekent dan ook dat je je duikmagazines
moet bewaren. Een goede raad, deze Hippocampus
moet je alvast bewaren, want
de volgende pagina’s betreff en een bespreking
van de duikbestemming Gozo.
Gozo? Als tweede grootste van de groep
van vier Maltese eilanden is Gozo al jaren
een duikbestemming. Wel blijkt de populariteit
van het eiland onder duikers de laatste
jaren wat te tanen. De dalende prijzen
van de reizen met bestemming Rode Zee
zitten daar waarschijnlijk voor veel tussen.
Maar dit zou de komende jaren wel eens
kunnen veranderen. Hoewel Air Malta nog
steeds de marktleider is, beginnen lagekostmaatschappijen
zich voor de eilandengroep
te interesseren. Zo vliegt bijv. Rya-
nair vanuit Eindhoven op Malta. Als duiker
moet je met dit type vliegmaatschappijen
wel uitkijken voor je duikuitrusting als
bagage. Bij de meeste luchtmaatschappijen
moet je immers een toeslag betalen
voor het overgewicht aan bagage, die je als
duiker zeker hebt. Een oplossing hiervoor
bestaat natuurlijk in het lokaal huren van
uitrusting. Het bekijken van de totale reiskost
loont de moeite.
Op het eiland Gozo (in het Maltees:
Għawdex) wonen iets meer dan 30.000
bewoners op een oppervlakte van 15 km
lang en 7 km breed, ongeveer 67 vierkante
kilometer. Ze leven van de landbouw
en de visserij, met extra inkomsten
uit toerisme. De belangrijkste plaats van
het eiland is Victoria, ook wel Rabat genaamd.
Gozo staat bekend als een rustig
toevluchtsoord om te genieten van een
andere omgeving en het tragere levensritme.
De charme komt van het groener,
landelijker en kleiner. Voor de gewone
sterveling en doorsnee duiker is het eiland
door de combinatie vliegtuig naar
Malta en de veerdienst Mġarr tussen
Ċirkewwa (Malta) en Għajnsielem (Gozo)
te bereiken. De meer gegoede burger
kan deze laatste sprong met de helikopterlijndienst
of met een watervliegtuig
uitvoeren. En indien je graag vaart, dan
ligt de mogelijkheid met een schip vanuit
Italië voor je open.
Maar wat met het duiken? Naast het droog
en warm klimaat (behalve in de periode
november tot februari), is het voornaamste
voordeel dat het een klein eiland is.
Vanwaar de wind ook waait, je zou er altijd
moeten kunnen duiken. Er is immers
altijd wel een beschermde, bereikbare
kant op het eiland. De nacht van onze aankomst
werd deze bewering zwaar getest.
We kwamen aan vlak nadat een storm de
eilandengroep geteisterd had en konden
nog genieten van zware regenbuien. ‘s Anderdaags
was het nog bewolkt en de wind
was nog steeds van de partij. De vraag die
op ieders lippen lag, was dan ook: “Kunnen
we duiken?”.
De sterke wind van de voorbije dagen had
bovendien een grote deining veroorzaakt
en die was nog niet weggeëbd. Geen duiken
dus. Een verkenning van de duikplaatsen
toonde aan dat deze beslissing gegrond
was. Aan welke kant we ons ook bevonden,
het water bonkte met groot geraas
tegen de rotsen. Spectaculaire beelden
dat wel, maar niet echt veilig om te duiken.
De zogenaamde Blue Hole aan het Azure
Window leek op een wilde jacuzzi. Pech!
Ook een andere duikplaats, de Inland Sea,
bleek niet geschikt. Niet alleen persten
metershoge golven zich door de rotsspleet,
ook het water was bruin en ondoorzichtig.
Altijd duiken? Nee, dus!
Toen we begonnen te wanhopen en het er
naar uitzag dat het een droge dag zou wor-
Hippocampus maart/april 2011
17

Reportage - REISVERHAAL
den, kregen we het bericht dat we op de
late namiddag met een boot zouden uitvaren.
Hoewel de windsterkte al afgenomen
was, klonk dit na het zien van de ochtendlijke
aquashow ongeloofwaardig. En toch,
onze duikverkenning startte die namiddag!
“Duik in de 7.000 jaar oude geschiedenis
van Malta en zie hoe die in het heden
nog steeds haar sporen nalaat”, zo
wordt de eilandengroep aangeprezen
op de overigens mooie site van de toeristische
dienst.
Niet alleen een roemrijk verleden, maar
ook het landschap vol prachtige kleuren –
honingkleurige stenen die scherp afsteken
tegen het diepe azuurblauw van de Middellandse
Zee – moeten het eiland doen
verkopen. Loopt dit landschap geografi sch
en cultureel ook verder onder de waterspiegel?
Op Gozo staan prehistorische op zichzelf
staande bouwwerken, zoals de tempel
van Ġgantija. Dit bouwwerk is ouder dan
de Egyptische piramiden of Stonehenge.
Onder water een idee krijgen van de prehistorie
is niet zo moeilijk. Op duikplaatsen
zoals Ulysses Cave of Santa Marija Caves
kan je door grotten en tunnels duiken zoals
ze er waarschijnlijk al duizenden jaren
bijliggen. De pijlsnelle tonijnen, jagend op
de vele scholen visjes, vertoeven hier al
veel langer dan de eerste duiker. Een dergelijk
onderwaterjachttafereel − visjes die
wegschieten bij iedere aanval van de jager
18 Hippocampus maart/april 2011
− aanschouwen, heeft iets magistraal en
maakt iedere duik een uitzonderlijk gebeuren.
Gozo heeft iets mythisch. De bewoners geloven
dat Gozo het legendarische eiland
van Calypso uit de Odyssee van Homerus
is. Je kan de grot − moeilijk te geloven dat
iemand daar zeven jaar gewoond heeft
− bezichtigen in Ramla Bay. De echte historie
van Malta begint met de komst van
de Feniciërs. Uit deze overheersing is het
Maltees afgeleid. Deze taal is een Arabisch
dialect, als enige geschreven met het Latijns
alfabet, met sterke invloeden van
onder andere het Italiaans, het Engels en
het Frans. De Arabische invloed is voornamelijk
merkbaar in de naamgeving van de
dorpen en de duikplaatsen.
Zo ligt er het wrak MV Karwella, een oude
Duitse ferry en cruiseschip, samen met het
zusterschip MV Cominoland op de bodem
te wachten op het bezoek van geïnteresseerde
duikers. Beide schepen werden met
opzet tot zinken gebracht met als doel te
dienen als kunstmatig rif. Nog structureel
sterk genoeg en voorzien van de nodige
versperringen, is dit wrak veilig te beduiken.
Natuurlijk liggen ze diep, maar op
zwemafstand is er een andere duikplaats,
Mgarr Ix-Xini, waar je de noodzakelijke decompressieverplichtingen
al bewonderend
kunt uitvoeren. Mits een beetje planning is
er hier op Gozo steeds een goede duikstek
waar je na een diepe duik kunt decompresseren
en toch nog van de natuur kunt genieten.
In het blauwe hangen is hier het
gevolg van een slechte planing.
De eerste dag was de zee te woelig; duikplaats
Blue Hole, aan Azure Window’ leek een wilde
jacuzzi.
Bij één van de Punische oorlogen werd
Malta veroverd door de Romeinen. Het zou
Romeins blijven tot de val van het Romeinse
Rijk. Marsalforn, de naam komt van de
Arabische woorden ‘Marsa’ (haven) en ‘Lifurna’
(schip), was vanaf de Romeinse tijd
tot de zestiende eeuw de belangrijkste haven
van Gozo. Het was de link tussen het
eiland en de rest van de wereld. Nu is het
voornamelijk gekend van de zoutpannen
die pas in het jaar 1740 aangelegd werden
en van duikplaatsen zoals Double Arch,
Anchor Reef of Reqqa Point. Het nadeel
van deze plaatsen is dat ze een zekere handigheid
vergen bij het uit het water komen.
Mits een goed afsprong van de rotsen en de
kennis van de juiste plaats, verloopt het te
water gaan gemakkelijk. Bij de terugkeer
wacht er echter een kleine klauterpartij.
Door zijn strategische ligging was
Malta van oudsher van groot belang
voor het beheersen van de Middellandse
Zee. In 454 maakten de Vandalen
zich meester van het eiland, in 464
de Goten, in 533 de Byzantijnen onder
Belisarius en rond 870 de islamitische
Arabieren. In 1091 werd Malta door de
Normandiërs onder leiding van Rogier I
van Sicilië heroverd. In eerste instantie
moest het Arabische bestuur alleen
belasting betalen, maar daarna werd
het een volwaardig onderdeel van het
Koninkrijk Sicilië.
Foto’s (2): Patrick Van Hoeserlande.

Om één of andere reden doet de naam Azure
Window me aan Italië denken. In feite
heet de duikplaats Blue Hole, maar de toeristische
trekpleister is het stenen venster
met zicht op de Middellandse Zee. Deze
duikplaats is zonder twijfel de meest bekende
van Gozo en naar verluidt kwam ze
ook voor op de favorietenlijst van Jacques-
Yves Cousteau. Redenen genoeg om er te
gaan duiken. De weg die je met je uitrusting
moet afl eggen om het azuurblauw gat te
bereiken, vergt het uiterste van je evenwichtsgevoel
want dit zou de moeilijkst te
bereiken plaats van het eiland zijn. Met een
bi en een decofl es is zelfs een ervaren rotsspringer
gedoemd om zich voetje bij voetje
bezweet een weg te banen. Wat een lijdensweg
moet dit in de zomer bij 35°C en vol
toeristen niet zijn. En toch is het de moeite
waard. Blauw water, een fantastische afdaling
in het gat, daarna rotswanden, een
enorme grot, tunnels en veel vis! Kortom,
‘Duiken’ met grote D.
Niet ver van deze plaats, op wandelafstand
(maar dan zonder je uitrusting), ligt de Inland
Sea. Bij rustig water kan je vanuit de
volledig omsloten ‘zee’ door een rotsspleet
naar de open zee. Als je de 80 meter lange
spleet doorgedoken bent – terwijl je aan
het oppervlak de bootjes vol toeristen ziet
passeren – kom je in de betoverende omgeving
van de Blue Hole.
De bekendste en meest tot de verbeelding
sprekende oud-bewoners van de Maltagroep
zijn de Ridders van Sint-Jan of de
Hospitaalridders. Deze groep van edelen,
die zijn oorsprong vond tijdens de kruistochten
en als opdracht had het christendom
te verdedigen, kreeg in 1530 de eilanden
in leen van Karel V. Zij bouwden er
grote vestingen in onder andere Valletta,
Mdina en Rabat. Her en der zie je kleine
forten gericht naar de zee. De wachters
daarin moesten de ridderorde verwittigen
in geval van een nakende invasie. Als
vooruitgeschoven post ten opzichte van de
oprukkende islam waren deze eilanden immers
van strategisch belang en lagen ze in
de gevarenzone.
Comino, het kleinste bewoonde eiland bezit
zulk een toren. Het eiland is autovrij. Je
kan er het hele jaar door zorgeloos genieten,
maar ook mooi duiken in ondiep water.
De tot de verbeelding sprekende naam
Blue Lagoon biedt een veilige en gemakkelijke
duikgelegenheid in helderblauw
water. Je vindt er ook de eerder genoemde
Santa Marija Caves die door het eiland beschermd
worden en er dus voor zorgt dat je
bijna altijd kan duiken.
Het haventje Xlendi – een plaats in het
zuidwesten van het Maltese eiland Gozo –
bezit eveneens een toren en een ondiepe
duikplaats. Doordat de eilanden te vergelijken
zijn met toppen van een onderwaterberg,
zijn de ondiepe plaatsen – waar
je met jeugd kan duiken – alleen te vinden
in de omgeving van haventjes. De andere
ondiepe plaatsen waar je kan kantduiken
hebben immers een te klein platform om
goed en veilig te kunnen duiken met jeugdduikers.
Maar mits een beetje zoeken en
Heel wat bezienswaardigheden boven water.
je goed te informeren, kan je in Gozo leuk
jeugdduiken.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het
eiland zwaar gebombardeerd en beschoten
door de Duitse Luftwaff e, vooral tijdens
de Slag om Malta. De Britse koning verleende
het eiland een hoge onderscheiding
voor dapperheid, het George Cross. Deze
onderscheiding kreeg een plaats in het wapen
en op de vlag. Malta was vanaf 1800
een Britse kolonie en dit tot de onafhankelijkheid
in 1964.
Door de vele bombardementen zou je een
massa oorlogswrakken verwachten. Ik
heb echter het vermoeden dat de meeste
schepen in de havens tot zinken gebracht
werden of in de diepe wateren rond de eilanden.
De eerste groep is opgeruimd, de
tweede alleen toegankelijk voor technische
duikers. In ieder geval hebben wij geen
oorlogswrak gezien, want alle schepen
waarop we doken, waren met opzet tot zinken
gebracht. Zo ook de Britse patrouilleboot
P32. Dit schip ligt op een 20-tal meter
op wit zand. De begroeiing begint het schip
over te nemen. Door de voorbereiding
vormt het goed en veilig toegankelijk wrak
een mooie uitnodiging voor een onervaren
wrakduiker.
Malta trad op 1 mei 2004 toe tot de Europese
Unie en 4 jaar later werd de euro ingevoerd.
Weg probleem met wisselkoersen!
Naast een rotsachtig landschap, een spectaculaire
kustlijn en goede duikplekken
heeft Gozo een eerder rustig nachtleven en
Hippocampus maart/april 2011
Foto’s (2): Edwin van der Sande.
19

Reportage - REISVERHAAL
20 Hippocampus maart/april 2011
1
2
3
4
5
6
Foto’s (6): Edwin van der Sande.

een aantal uitstekende, betaalbare restaurants. Het verblijf is er
goedkoper dan in België, zodat de extra-aquatische activiteiten
niet direct een aanslag op je vakantiebudget hoeven te betekenen.
De belangrijkste vraag die een artikel over een duikbestemming
moet beantwoorden, is: voor wie? Qua duikomgeving lijkt het op
Spanje of Frankrijk, maar met veel helderder water. Ook is de variatie
voor wat betreft de mogelijkheden groter. Je kunt verschillende
soorten duiken organiseren zonder dat je daarvoor tientallen
kilometers moet rijden. Je wandelt bij wijze van spreken van
de ene plaats naar de andere. Je kunt er terecht voor jeugdduiken,
voor creatieve en ook voor technische duiken. De fauna en
fl ora zijn er weliswaar van een iets kleiner formaat. Op het eiland
heerst er een gemoedelijke sfeer. Het is een ideale bestemming
voor een duikreis met de familie of met de duikschool. Door het
(meestal) goed weer in voor- en naseizoen is het geschikt voor wie
er even ‘tussen uit’ wil. Of waarom niet, om eens ergens anders te
gaan duiken?
Gozo? Daarzo!
PATRICK VAN HOESERLANDE
Websites:
www.airmalta.com
www.visitmalta.com
www.diveandtravel.nl
www.mobydivesgozo.com
www.nelosrs.be
www.travelandjoy.be
Foto’s
1) Blennie.
2 & 3) De wrakken werden speciaal voor de duikers afgezonken.
4) Schorpioenvis.
5) Zoutpannen
6) Blauw water, een fantastische afdaling in het gat, daarna
rotswanden en …
7) Octopus.
8) Prachtige lichtspelingen in de vele veilige grotten, spleten en korte
tunnels.
9) Sepia.
7
8
9
ADVERTENTIE
Hippocampus maart/april 2011
Foto’s (3): Edwin van der Sande.
21

Hippo zag voor u
Oosterschelde,
ontdekking
onderwater
Het gebeurde regelmatig dat Edward Snijders ers geco geconfronteerd nf nfrontee t rd d werd
met toeristen die hem vroegen of er in de Oosterschelde wel iets te
zien was.
Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan
van de Stormvloedkering,
vond hij het tijd om daar iets aan te
doen.
Het resultaat is een 26-minuten durende
videofi lm die een goed overzicht geeft van
de organismen die voor duikers de aantrekking
vormen om in de Oosterschelde te
gaan duiken.
De heldere beelden worden perfect begeleid
door commentaar van Jeannette
22 Hippocampus maart/april 2011
Parramore, die bovendien deskundig interviews
afneemt van de bekende bioloog
Peter van Bragt. Peter geeft een goed overzicht
van datgene wat per seizoen mag verwacht
worden, terwijl de beelden van die
organismen de revue passeren.
Ook de commerciële belangen in het gebied
worden in deze fi lm belicht. Op die
manier helpt de fi lm mee aan een beter begrip
tussen de verschillende partijen.
Bondsnieuws - COMMISSIE DUIKONDERRICHT
De 10 gouden regels van
de Oosterscheldeduiker
1. De nollen of strekdammen zijn duikplaatsen
waar sterke stroming veelvuldig
voorkomt. Voorbeelden van deze
duikplaatsen zijn: Gorishoek: ‘De vuurtoren’
of ‘De punt’; Hoek van Ouwerkerk,
de nol van Zierikzee, dijkversterking
noordwest van Sas van Goes.
2. Springtij (enkele dagen na volle en
nieuwe maan) zal die stroming nog
versterken. Hetzelfde geldt met hevige
wind: vanaf een windsterkte van 5 à 6
Beaufort is het opletten geblazen! Alles
hangt af van de tijd gedurende dewelke
de wind zijn invloed op het watervlak
heeft doen gelden en van de windrichting.
Aanhoudende harde wind uit dezelfde
hoek kan aan de lijzijde van de
dijk plaatselijk toch een vlak wateroppervlak
creëren, maar veroorzaakt altijd
onberekenbare stromingen.
3. Duiken bij hoogwater is op deze duikplaatsen
af te raden. Je kan ver meegesleept
worden.
4. Informeer bij duikers met ervaring op
elke duikplaats wat het ideale moment
is om te water te gaan.
5. Slechts twee duikers verbonden met
één lijn, de zogenaamde ‘buddy line’,
aan de polsen of armen.
6. Bij 100 bar fl essendruk keer je met
behulp van het kompas langs de bodem
terug naar de oever. Bij te voorzien
luchtgebrek verlaat je de bodem
en stijg je verticaal op aan de voorgeschreven
snelheid en zwem je op geringe
diepte op kompas in de richting
van de oever.
Over de auteur
Na een carrière als luchtverkeersleider,
zocht Edward een nieuwe uitdaging. Hij
richtte de stichting Submarines.nl op,
een ANBI (algemeen nut beogende instelling),
met de bedoeling de onderwaterwereld
breder bekend te maken.
Edward is ook de organisator van het
‘North Sea Film Festival’, dat in 2010
reeds voor de 4e keer georganiseerd
werd en waar deze fi lm in première
ging.
Een andere fi lm van Edward, de ‘Zenobia’,
over het wrak van een roro-ferry
bij Cyprus, haalde in februari de eerste
prijs op het ‘British Underwater Image
Festival’ in de categorie Pro.
De fi lm is verkrijgbaar op dvd en is te bestellen
via www.oosterschelde.nu en kost
15,00 euro, inclusief verzendingskosten. Op
diezelfde website kan je ook de trailer van
de fi lm bekijken.
ROLAND WANTENS
7. Boeien bij de duikplaats wijzen op netten
of fuiken. Houd er rekening mee.
Eerbiedig deze netten en fuiken. Zij zijn
de legale broodwinning van vissers.
8. Verstoor geen dieren, raak ze niet aan
en voed ze niet. Leer het onderwaterleven
kennen en respecteren. Vermijd
elke vernieling.
9. Houd de duikplaatsen schoon. Duik zoals
je schaduw … laat geen enkel spoor
na.
10. Moedig je duikbuddy’s aan deze regels
te volgen.
JOHN REMUE,
DUIKONDERRICHT NELOS

Hippocampus maart/april 2011 23

Club in de kijker
Open Dive 2010
Jacques Berghmans (Assistent-Instructeur) en lid van de Gentse Dolfi jnen wenste in verband met de
promotie van de duiksport eens niet een offi ciële clubduik te organiseren, maar een duikevenement
dat open stond voor alle duikers die eens niks te maken wensten te hebben met duikproeven.
In 2005 had Jacques al eens een voorloper
van de Open Dive, eigenlijk eerder
een clubduik waar ook niet-clubleden
welkom waren, georganiseerd op Katshoek.
Nadien had hij voor de offi ciële 1e
Open Dive zichzelf volgende doelstellingen
opgelegd:
1. Zoveel mogelijk duikers samenbrengen
zonder onderscheiding van club,
opleiding of federatie.
2. Niet duikers, vrienden en familieleden
op informele wijze laten kennis maken
met onze sport.
3. Vroegere, huidige en toekomstige
Gentse Dolfi jnen samenbrengen.
4. Iedereen uitnodigen die hem geholpen
had het duiken te ontdekken, gaande
24 Hippocampus maart/april 2011
van toff e 1*I tot 3*I (ook zij die het hem
tijdens zijn opleiding moeilijk gemaakt
hebben). Dit alles in een goedmoedige
open sfeer zonder stress voor proeven.
Gewoon genieten van de duik op een
schitterende plek, met achteraf napraten
en kennis maken met elkaar bij een
droogje en een natje te velde … zo iets
als: “Leuk je te hebben leren kennen”.
Jacques organiseerde zijn 1e Open Dive − in
juni 2005 − samen met zijn vrouw Aline op
eigen kosten. Hij koos Katshoek uit, daar
het een prachtige duikstek is en er veel
open ruimte ter beschikking is. Ondanks de
minieme publiciteit kende het evenement
een opkomst van een veertigtal dui-
kers, vooral Oost-Vlamingen.
1
1 ) Dolphin Divers vierden de 60e verjaardag
van Jean-Pierre Beesmans.
2) Rudi Schollaert, nog steeds actief.
3) Paul vander Eecken en Jacques Berghmans.
De uitzonderlijke zonnige weersomstandigheden,
drank en eten à volonté van
de eerste editite zorgden voor de nodige
publiciteit zodat de 2e Open Dive − die
eveneens doorging op Katshoek − een opkomst
kende van meer dan 70 deelnemers,
waaronder zowel CMAS-, als PADI- en
CEDIP-duikers. Ook de 3e Open Dive kende
− opnieuw dankzij het uitzonderlijke goede
weer van de vorige editie − een zéér grote
opkomst op de duikplaats Anna Jacobapolder.
Iedereen bleek gloeiend enthousiast
en er waren reeds deelnemers die zich
wensten in te schrijven voor de 4e Open
Dive, hoewel er nog geen datum vast lag.
De 4e Open Dive ging door op Strijenham.
1) Jacques Berghmans geeft de briefing.
2) De schoonbroer van Jacques stond aan de bbq.
1 2
2
3

5e Open Dive
Op zondag 27 juni 2010 was het dan zover,
de 5e Open Dive werd door Jacques opnieuw
georganiseerd op Katshoek. Zoals
eerder al vermeld is er daar een ruime parkeerweide
en is de duikplaats uitermate
geschikt voor alle niveaus, zelfs voor snorkelaars,
niet-duikers en zelfs kinderen.
Katshoek is één van de mooiere plaatsen
van de Oosterschelde. Na een zeer grote
dijkval in de jaren zestig, verdween een
groot gedeelte in de diepte, compleet
met dijk, huisjes en al hetgeen zich erop
bevond. In de loop der jaren heeft deze
plaats zich volledig hersteld. De dijkval
heeft ervoor gezorgd dat onderwaterfauna-
en fl ora zich ontwikkeld hebben
op de stenen en vele harde oneff enheden
van het ondiepe water. Vandaar dat
het er ook interessant snorkelen is. Voor
de niet-duikers en kinderen is er een
zeer mooie weide en zandstrand. Wie
wenst diep te duiken, kan dat ook.
Audiovisuele Commissie
zondag 5 juni 2011
Foto: Dennis Vandermeersch.
Foto: Luc Rooman.
De zon straalde reeds vroeg in de morgen
haar zomerwarmte over de talrijke deelnemers.
Hoewel veel clubs hun eigen eindseizoensduik
organiseerden, mocht de 5e
Open Dive rekenen op een 87 deelnemers
waarvan 49 duikers van drie verschillende
duikfederaties. Ter plaatse mocht het evenement
tevens de aanwezigheid noteren
van twee duikende NELOS-artsen: Olga
Gerbosch en Paul vander Eecken.
Alle beschikbare foto’s staan op: http://
picasaweb.google.nl/JacquesBerghmans.
Volgende fotografen hebben met volle toewijding
voor de ambiance foto’s gezorgd:
Terry Bultinck, Johnny Letellier, Veerle
Bauters, Véronique Neels en Serge Ego,
waarvoor dank.
De zee was zo plat als een spiegel, het water
was uitermate helder en krioelde van
de wandelende kreeften, zowel grote als
kleintjes. De ‘after-dive’ kon niet meer mis
gaan, de lekkere barbeque en de overvloed
aan eten en drank overgoten met een zomerse
zon, zorgden ervoor dat alle deelne-
NELOS
Audiovisuele Commissie
Inschrijvingen
Café Oktopussy - Wemeldinge - Nederland
tussen 08.30 u en 10.00 u
Info & reglement www.onderwaterfotografi e.be
ADVERTENTIE
Gery Beeckmans.
Foto: Jef Driesen.
mers tot in de late namiddag bleven en zich
reeds inschreven voor de 6e Open Dive.
Vandaar dat Jacques zijn volgende Open
Dive in 2011, nu reeds een traditie, inplant
op Anna Jacoba Polder op 3 juli 2011. Het
is een prachtige duikplaats in het Mastgat
Zijpe, met ruime parking aan het water en
een café/restaurant.
Men moet er wel op letten waar men juist
duikt, want sommige zones zijn er verboden
duikgebied. Meer info via Jacques.
Berghmans@telenet.be of +32 475 568 597.
Iedereen is welkom, maar wel op voorhand
inschrijven a.u.b.
Nogmaals een hartelijk profi ciat aan
Jacques en zijn vrouw Aline voor dit uniek
initiatief waarbij alle deelnemende duikers
− van de verschillende federaties − het
volmondig met elkaar eens waren: “Wij zijn
allemaal duikers!”.
RUDI SCHOLLAERT
Prijsuitreiking
vrijdag 17 juni 2011
Cultureel Centrum De Dijk – Blankenbergsesteenweg 221 – 8000 Brugge
20.00 u - inkom: € 3, inkom NELOS-leden op vertoon CMAS-kaart: € 2
NELOS
Audiovisuele Commissie
Extra vertoningen:
✴ ‘Revenge of the Catfi sh’ - een fi lm van Erik De Groef
✴ ‘The Cycle of Life’ - een fi lm van Gino Rosiers
✴ ‘Dromen in Zeeland’ - een diaporama van Rudy Van Geldere
✴ ‘Bultrug walvissen’ - een diaporama van Rudy Van Geldere
✴ ‘Twee Meisjes’ - een diaporama van Peter Van Den Eynde
Foto’s (3): Dennis Vandermeersch.
Audiovisuele Commissie
Hippocampus maart/april 2011
Foto: Frankie Van Remoortel
25

Reportage - BIOLOGIE - INTERVIEW
Met het sepiaseizoen in aantocht
brengen we je graag het interview.
De prachtige fi lm ‘Sepia’ van
Johnny Letellier, die na het interview geprojecteerd
werd, kunnen we hier spijtig
genoeg niet weergeven. De cover van deze
Hippocampus − twee tropische zeekatten,
gefotografeerd door Luc Eeckhaut − hebben
we naar aanleiding van dit artikel geselecteerd.
Luc Eeckhaut: Er bestaan veel soorten
koppotigen, maar hoe onderscheiden
de sepia’s zich van de rest binnen deze
groep?
Daan Delbare: De leden van de familie
26 Hippocampus maart/april 2011
Sepiidae worden gekenmerkt door hun
enigszins dorso-ventraal afgeplat lichaam
met aan elke kant een vinzoom, waarmee
ze zich doorheen het water voortbewegen.
Wanneer het echter snel moet gaan, kunnen
ze ook gebruik maken van hun hydrojet
propulsiesysteem, waarbij ze water vanuit
de mantel met grote kracht doorheen een
nauwe trechterbuis persen. Zij bezitten een
inwendige schelp (zeeschuim of ossa sepia),
die hoofdzakelijk bestaat uit aragoniet
en is opgebouwd uit vele aparte cellen of
kamertjes. (Nvdr: het mineraal aragoniet is
een calciumcarbonaat met chemische formule
CaCO 3 ). Door de verhouding vloeistof/
gas in de kleine kamertjes te regelen via de
Een wijfje van de gewone zeekat
tijdens het afzetten van de eieren.
Wat je misschien nog
niet wist over de sepia
Daan Delbare is mariene bioloog. Tijdens het NELOS-festival 2010 werd hij door Luc Eeckhaut geïnterviewd.
Luc stelde hem allerlei vragen aangaande het wel en wee van de zeekat, die bij de Oosterscheldeduikers
vooral gekend is als de sepia.
ventrale sifunculus (nvdr: een ventraal -
aan de buikzijde gelegen - kanaal met fi jne
vertakkingen naar de kamertjes van de
inwendige schelp), kan het dier zijn drijfvermogen
regelen. Elke soort heeft een
schelp die specifi ek is qua vorm, patroon
en textuur. Verder hebben ze twee goed
ontwikkelde ogen en om hun prooi te grijpen
hebben ze acht armen en twee vangarmen.
Alle zijn voorzien van zuignappen,
maar bij de vangarmen zijn de zuignappen
op het uiteinde nog eens voorzien van een
kleine hoornige tand. Dat stelt hen in staat
om een goed greep op hun prooi te krijgen.
Tussen die armen bevindt zich de mond die
uitgerust is met een hoornachtige bek.
Foto: Daan Delbare.

Luc: Waar komt de familie Sepiidae voor
en zijn er veel verschillende soorten?
Daan: De verspreiding van deze familie is
nogal eigenaardig. Ze komen namelijk niet
voor aan het Amerikaanse continent, noch
aan de Pacifi sche zijde, noch aan de Atlantische
zijde. We vinden ze langs de kusten
van Europa, Afrika, Azië en Australië. Ze
komen enkel voor in tropische en gematigde
wateren, meestal in vrij ondiep water,
met sommige uitzonderingen tot 600 m.
In totaal zijn er zo’n 120 soorten gekend.
Ondanks hun grote verspreiding ligt de
grootste soortenrijkdom, zoals bij de koralen
en de rifvissen, binnen de koraaldriehoek:
Indonesië, Filippijnen en Papoea-
Nieuw-Guinea. De lengte varieert ook
sterk van soort tot soort. De kleinste soort
is Sepia bandensis met een lengte van 5
cm, die meestal wordt gevonden samen
met stekelhuidigen. De grootste (50 cm) is
Sepia apama en komt voor langs de zuidkusten
van Tasmanië en is dan ook meteen
de meest zuidelijke soort. Rond Nieuw-
Zeeland en Antarctica leven geen sepia’s,
wel andere koppotigen zoals de zuidelijke
reuzenpijlinktvis (Architeuthis sanctipauli)
en de Antarctische reuzenoctopus (Megaleledone
senoi).
Luc: Sepia’s kennen we vooral om hun
wisselende kleurpatronen; ze worden
niet voor niets de kameleons van de zee
genoemd. Maar hoe kunnen ze die veelvoud
aan kleuren aanmaken en hoe kunnen
die zo sterk wisselen in een korte tijd?
Daan: Om een inzicht te krijgen in het mechanisme
van hun kleurveranderingen
moeten we eerst even de huid van de sepia
in detail bekijken. Aan de oppervlakte
vinden we drie lagen pigmentcellen. Helemaal
bovenaan vinden we de cellen met
zwarte pigmenten, daaronder met rode
pigmenten en daar nog eens onder die met
de gele pigmenten. Dat zijn de chromatoforen.
Onder die laag vinden we dieper in
de huid gelegen een ander soort cellen, namelijk
de leucoforen en iridoforen.
Zo’n chromatofoor is een schijfvormige cel
met een sterk geplooid celmembraan. In
de cel zitten de pigmentkorrels en rond die
cel liggen een 6 tot 20 kleine radiale spiercellen.
Wanneer nu de radiale spiercellen
een prikkel krijgen van de hersenen om
zich deels samen te trekken, dan trekken
zij de pigmentcel iets vlakker, waardoor
de pigmentkorrels over een groter oppervlak
worden verspreid en er dus schijnbaar
Hippocampus maart/april 2011
27

Reportage - BIOLOGIE - INTERVIEW
meer kleur verschijnt. Krijgen de radiale
spiercellen nu een prikkel om zich volledig
samen te trekken, dan trekken deze de
pigmentcel volledig strak en wordt het oppervlakte
met pigmentkorrels maximaal.
Zo zal, bijvoorbeeld, wanneer de rode
chromatoforen uitgerekt worden, een groter
oppervlak rood te zien zijn, waardoor de
sepia rood zal kleuren. Door het activeren
van verschillende soorten chromatoforen
(mengen) kan een vrij groot scala aan
kleuren weergegeven worden. Bovendien
kunnen de verschillende soorten pigmentcellen
in verschillende zones minder of
meer geactiveerd worden, waardoor verschillende
kleurpatronen kunnen weer-
28 Hippocampus maart/april 2011
gegeven worden. Door het feit dat deze
pigmentcellen geactiveerd worden door
spiercellen, die op hun beurt een zenuwprikkel
krijgen uit de hersenen, verloopt
het activeren en ontspannen van de chromatoforen
zeer snel. Sepia’s kunnen dus
zeer vlug van kleur veranderen.
Een andere groep van pigmentcellen zijn
de leucoforen en de iridoforen en zitten
dieper in de huid, juist onder de chromatoforen.
De leucoforen bevatten een bol- tot
peervormige structuur, die het licht kan
weerkaatsen, en zijn verantwoordelijk voor
de witte kleur. De iridoforen bevatten dan
weer kleine plaatjes chitine, die eveneens
Twee sepia’s tijdens de voortplanting; de
‘Gordiaanse knoop’-houding.
Trosjes met eieren van een Balinese sepia
soort.
Een sepia demonstreert de weerkaatsting
van licht door de iridoforen (metaal blauwgroene
onderzijde).
het licht kunnen refl ecteren, maar met
een specifi eke golfl engte. Deze zijn verantwoordelijk
voor de kleuren metaalblauw,
groen, goud en zilver.
Luc: Maar wat is dan het nut van die wisselende
kleurpatronen? Is dat louter en
alleen voor camoufl age of zit daar nog
meer achter?
Daan: In eerste instantie dienen die kleur-

patronen als camoufl age. Hiervoor is het
natuurlijk belangrijk dat je goed weet hoe
je omgeving er uitziet. Van alle koppotigen
hebben sepia’s de best ontwikkelde ogen.
We kunnen ze het best vergelijken met ons
eigen oog. Ze hebben een hoornvlies dat
het oog beschermt en een iris die de hoeveelheid
invallend licht regelt. Dat is bij de
sepia’s niet cirkelvormig, maar W-vormig.
Verder hebben ze een lens die van positie
kan veranderen door spiertjes (terwijl bij
ons de lens van vorm verandert door spiertjes)
en ze hebben een retina, die het licht
omzet in zenuwprikkels. Dergelijke gelijkaardige
ontwikkelingen in bouw tussen niet
duidelijk verwante taxonomische groepen,
noemt men evolutionaire convergentie, zoals
de vleugels van vogels en vleermuizen.
Maar sepia’s kunnen geen kleuren waarnemen.
Ze nemen dus hun omgeving waar in
de vorm van grijstinten. Dat is niet zo eenvoudig,
daar sommige kleuren − zoals geel
en licht blauw − dezelfde grijswaarde kennen.
Als je je wilt camoufl eren, dan wil je
natuurlijk wel weten op welke achtergrond
je zit, zodat je niet knalgeel kleurt tegen
een lichtblauwe achtergrond. Daarvoor
hebben ze een trucje. Ze kunnen namelijk
ook gepolariseerd licht waarnemen, waardoor
de contrastwaarneming enorm vergroot.
Dat gebeurt ter hoogte van de retina,
waarbij de oriëntatie van de lichtgevoelige
cellen in velden dwars op elkaar staan.
Door het in- of uitschakelen van velden
lichtgevoelige cellen, kunnen zij gepolariseerd
licht waarnemen. Maar naast gepolariseerd
licht waarnemen, kunnen ze zelf
ook licht polariseren met hun leucoforen
en iridoforen.
Zeer recent onderzoek heeft aan het licht
gebracht dat het eiwit opsine ook voorkomt
aan de buikzijde van sepia’s. Opsine is het
eiwit dat in de retina van het oog zit en het
licht omzet in een elektrische prikkel, die
naar de hersenen wordt geleid via het zenuwstelsel.
Nu zou dat kunnen betekenen
dat sepia’s in staat zijn licht waar te nemen
met de buikzijde, meer bepaald van de bodem,
om zo tot een betere camoufl age te
komen. Wordt verder onderzocht.
Een tweede en misschien wel even belangrijke
functie van hun kleuren is voor communicatie,
zoals het lokken van wijfjes en
het afschrikken van rivaliserende mannetjes.
Ze zijn daar zeer bedreven in. Zo kan
één mannetje langs de ene kant een kleurenpatroon
vertonen voor het lokken van
een wijfje, terwijl hij aan de andere kant
een patroon laat zien voor het afschrikken
van andere mannetjes.
Luc: We kennen wellicht allemaal de gewone
zeekat. Waar komt die zoal voor?
Daan: De sepia die in onze streek voorkomt
is de gewone zeekat, Sepia offi cinalis. Deze
soort kent een zeer wijde verspreiding, namelijk
van de Baltische zee en de Noordzee,
ook in de Middellandse Zee, tot aan de
Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika en zelfs
tot aan Mozambique in de Indische Oceaan.
Luc: Heel eigenaardig is dat we maar een
zeer korte periode zeekatten zien in de
Oosterschelde. Waar houden ze zich normaal
op; waarom komen ze plots voor in
de Oosterschelde en waar komen ze vandaan?
Daan: Inderdaad, jaarlijks wanneer de
watertemperatuur boven de 10°C uitstijgt,
komen de zeekatten aanzwemmen vanuit
de Noordzee. Deze dieren zijn namelijk
afkomstig van het Engels Kanaal, de Baai
van Biscaye en de Atlantische Oceaan
verder zuidwaarts. Deze dieren migreren
naar de Oosterschelde voor het afl eggen
van hun eitjes. Hier kunnen duikers dan
de meest belangrijke onderdelen in de levenscyclus
van de zeekat ‘live’ meemaken,
namelijk de hofmakerij, de paring, de eiafzetting,
het ontluiken van de eieren en het
opgroeien van de jonge zeekatten.
Luc: Dus ze komen naar de Oosterschelde
om zich voor te planten. Hoe ziet de levenscyclus
van de sepia er ongeveer uit?
Daan: Laten we beginnen met het volwassen
stadium. Zoals reeds aangegeven
vertoeven de zeekatten het grootste deel
van hun leven op de foerageergronden
in de Baai van Biscaye en het Engels Kanaal.
Wanneer echter de watertemperatuur
stijgt in de lente, starten de zeekatten
hun migratie naar het noorden voor de
voortplanting en komen zo in de Noordzee
terecht. Een deel van de zeekatten zoekt
de bescherming op van de Oosterschelde.
Men moet namelijk weten dat zeekatten
steeds terugkeren naar de plaats waar ze
geboren zijn, om hun eieren af te zetten.
Iets gelijkaardigs zien we ook bij zalmen en
kikkers. De zeekatten zoeken dan substraten
om hun eitjes op af te zetten. Gelukkig
hebben enkele fervente duikers het idee
gekregen om zelf geschikte substraten uit
te zetten op plaatsen die gemakkelijk toegankelijk
zijn voor duikers. Zodat wij ook
kunnen meegenieten van het schouwspel.
Dan gaan de mannetjes op zoek naar wijfjes,
waarbij ze deze het hof trachten te maken.
Eénmaal het wijfje het mannetje een
geschikte kandidaat heeft bevonden, gaan
de dieren over tot de voortplanting. Hierbij
brengt het mannetje een spermapakketje
binnen in de mantelholte van het wijfje. Dat
gebeurt wanneer de dieren een soort ‘Gordiaans
knoop’-houding aannemen. Ook na
de bevruchting blijft het mannetje in zeer
nauw contact met het wijfje en blijft rivalen
wegjagen.
Gezien het de sterkste mannetjes zijn
die de meeste kans maken bij de wijfjes,
is het voor kleine mannetjes vrij
moeilijk nog een partner te vinden. De
kleine mannetjes van de soort Sepia
apama hebben daar een trukje op gevonden.
Ze doen zich voor als wijfjes
qua kleur en gedrag, waarbij ze zich het
hof laten maken door een sterk mannetje
met wijfje. Travestieten kunnen
we ze niet noemen, daar ze juist als bedoeling
hebben wijfjes te bevruchten.
Ze worden om die reden aangeduid als
de ‘geniepige mannetjes’. Zo kunnen
ze het wijfje dicht genoeg benaderen
en wanneer het sterke mannetje even
niet oppast, wordt zijn spermapakketje
vanuit de mantel weggenomen en
laat het ‘geniepige mannetje’ zijn eigen
spermapakketje achter. Het ‘geniepige
mannetje’ moet zich nu zo snel mogelijk
uit de voeten maken, vooraleer het
sterke mannetje iets in de gaten krijgt.
Het laatste weet van niet beter dan dat
het wijfje nog steeds bezig is met het
afzetten van eitjes met zijn eigen nakomelingen
erin.
Na de bevruchting zoekt het wijfje het substraat
op en zet daar een trosje zwarte eieren
op af. Bij andere soorten van sepia’s zijn
deze doorzichtig. Maar tijdens het afl eggen
van de eitjes, brengt het wijfje van de zeekat
een klein beetje inkt tussen de eivliezen,
waardoor deze zwart kleuren. Zo legt
ze op regelmatige tijdstippen een trosje
eitjes en dat kunnen er wel 3.000 tot 8.000
per wijfje zijn. Vandaar dat op het einde van
de ei-afzetting er eieren kunnen voorkomen
zonder inkt. Ook op het einde van de
incubatieperiode zien we meer doorzichtige
eieren. De reden hiervan is dat door
de werking van golven en stroming, kleine
Hippocampus maart/april 2011
29

Reportage - BIOLOGIE - INTERVIEW
verwondingen worden veroorzaakt aan de
eivliezen, waardoor de inkt kan uitspoelen.
De incubatieperiode van de eieren is afhankelijk
van de saliniteit (zoutgehalte) en de
temperatuur. Lage saliniteit, bijvoorbeeld
bij zware regenval, kan het ontluiken van
de eieren inhiberen, waardoor deze later
uitkomen. De belangrijkste factor is echter
de temperatuur. Bij 20°C komen de eieren
reeds na een 30-tal dagen uit, maar bij 15°C
kan het tot 3 maanden duren vooraleer de
jonge zeekat de eivliezen doorbreekt. Ze
meten dan ongeveer 8 mm.
Eénmaal de jonge sepia’s voldoende groot
zijn (oktober - november), zwemmen ze
terug naar de Noordzee, om zo via het Engels
Kanaal naar hun foerageergronden
te migreren. Het overgrote deel van de
populatie uit het Engels Kanaal heeft een
levenscyclus van 2 jaren. Maar er is ook
een deel van de jonge dieren, die pas op de
30 Hippocampus maart/april 2011
foerageergronden toekomt in de maanden
maart-april, wanneer de oudere dieren
vertrekken naar de paaigronden. Dit zijn
de jongen die geboren werden later op het
jaar en daarmee een tragere groei hebben
doorgemaakt. In de Noordzee paaien
zeekatten van maart tot september, iets
wat we niet zien in de Oosterschelde. Deze
cohorte zal pas naar de paaigronden trekken
in het 3e levensjaar. Na de ei-afzetting
sterven de dieren, toch zijn er mannetjes
die een tweede paaiseizoen kunnen halen.
Luc: We kennen allemaal die vreselijke
verhalen van kraken die schepen doen
zinken en de drenkelingen doormidden
happen met hun papegaai-achtige bek.
De zeekatten hebben ook zo’n bek. Zijn
sepia’s dan niet gevaarlijk voor de mens?
Daan: In principe hebben we van de meeste
sepia’s niets te vrezen, integendeel zelfs,
Boven: Een jonge sepia toont een
brekingspatroon als camouflage op de
bodem van de Oosterschelde.
Onder: Zoontje Noa (5 jaar - 120 cm) kijkt
vol bewondering naar het monster uit de
diepte (Architeuthis sanctipauli) in het
Nationaal Aquarium te Napier (Nieuw
Zeeland).
de zeekatten staan namelijk op het menu
van de mens. Sepia’s worden in vele gerechten
verwerkt, voornamelijk in de landen
rond de Middellandse Zee, maar ook
in Indië en Zuidoost-Azië. Ze worden vers,
uit de diepvries of gedroogd aangeboden.
Ze worden zelfs verwerkt tot chips. Sepia’s
worden trouwens niet alleen voor culinaire
doeleinden bevist. Wist je dat juweliers en
zilversmeden traditioneel de schelpen van
zeekatten gebruikten als mal voor het gieten
van kleine sieraden. We vinden trouwens
ook geregeld de schelp van de sepia
terug in een vogelkooi, waar ze gebruikt
wordt als calciumbron voor kooivogels.
Ook hun inkt wordt gebruikt en niet alleen
in de keuken, zoals voor het kleuren van
pasta’s. De bruin-zwarte kleurstof, sepia,
wordt al sinds de Romeins-Griekse tijden
gebruikt als kleurmiddel of inkt, die voornamelijk
bestaat uit melanine. Deze inkt
wordt door sepia’s, maar ook andere koppotigen,
gebruikt om eventuele belagers
te verwarren tijdens hun aanval. De inkt
wordt aangemaakt in de inktklier en opgeslagen
in de inktzak. Wanneer de sepia
wordt aangevallen, stoot hij zo’n wolkje
inkt uit. De belager ziet dit als het lichaam
van zijn prooi en concentreert zich hierop
om aan te vallen, maar ondertussen is de
sepia dankzij het gebruik van zijn hydrojet
al een eindje verder. Daarnaast wordt de
inkt waarschijnlijk ook ingezet bij chemische
oorlogvoering, daar recente studies
hebben aangetoond dat de inkt ook hormonale
en toxische stoff en kan bevatten. In de
fotografi e werd melanine, onttrokken uit
de inkt van sepia’s, gebruikt om het zilvernitraat
te neutraliseren. Hierdoor kleurden
echter de foto’s niet meer zwart-wit, maar
bruin. We noemen nog altijd een foto met
enkel bruine tinten, een sepiafoto.
Maar toch zijn er soorten die men beter niet
opeet. Zo bevatten de spieren van de fl amboyante
sepia (Metasepia pfeff eri) een zeer
toxisch bestanddeel. Wat de stof precies
is, is nog niet gekend, maar uit onderzoek
blijkt dat de stof even toxisch is als de gifstof
van de blauwgeringde octopus en die

kan een volwassen man doden in 3 minuten.
De fl amboyante sepia wordt dus best
niet gegeten, maar is daar denk ik ook veel
te mooi voor.
Luc: Het klassieke verhaal van ‘Eten en
gegeten worden’. We hebben gehoord
dat de sepia’s meer te vrezen hebben van
ons, dan wij van hen. Maar wie moet de
sepia’s dan wel vrezen. Wie staat op het
menu van de sepia’s?
Daan: Het favoriete voedsel van sepia’s zijn
krabben en garnalen, hoewel ze ook van
Vraag uit het publiek
Marleen Bekaert: Soms zien we exemplaren
met wijde pupilen en andere met
W-vormige spleetjes. Hoe komt dat?
Daan Delbare: Zoals reeds aangegeven
dient de W-vormige spleet of iris om de
hoeveelheid invallend licht te regelen.
Bij veel licht, zoals bij het beschijnen
met de duiklamp, is die smal. Terwijl bij
weinig licht, de iris wijd open gaat en zoveel
mogelijk licht binnenlaat, zoals in de
duistere wateren van de Oosterschelde.”
Ivo Madder: Bij mannetjes van de men-
RUDI’S OCEAN CENTER
Meer dan 35 jaar ervaring!
NITROX - CMAS-instructeur
tijd tot tijd een visje lusten. Zij besluipen
hun prooi, waarbij ze dankbaar gebruik
maken van hun camoufl agekleuren. Sommige
sepia’s laten hun kleuren juist fel
aan en uit fl itsen. Het is niet duidelijk of ze
hiermee de fl ikkering van de zon op de bodem
willen simuleren of hun prooi als het
ware willen hypnotiseren. Juist voor het
toeslaan gaan de acht armen uit elkaar en
schieten de twee vangarmen vooruit, pakken
de prooi vliegensvlug vast en brengen
die tussen de acht armen. Zo wordt de prooi
geïmmobiliseerd. Daarna wordt de krab of
selijke soort, die denken aan seks gaat de
pupil wijder open staan. Misschien is dat
ook zo bij de sepia’s?
Daan Delbare: Bij het bekijken van de fi lm
‘Sepia’ van Johnny Letellier zien we inderdaad
dat de pupillen van de mannetjes
bij het hof maken van de wijfjes zeer wijd
open staan. Daarom ben ik maar eens op
zoek gegaan hoe dat nu werkelijk in elkaar
zit. Algauw vond ik dat er hierover veel onderzoek
is gebeurd. Zo vertonen mannen
inderdaad een pupildilatatie wanneer ze
seksueel opgewonden geraken. De poëet
Guillaume Bartas de Salluste zat er dus
ADVERTENTIE
gekende duikmerken
hersteldienst
NITROX
Links: Verspreiding gewone zeekat.
Rechts: Verspreiding Sepiidae.
garnaal naar de mond gebracht en opgepeuzeld.
Wie meer wilt weten over het boeiende leven
van de koppotigen moet zeker het boek
‘Cephalopods: a world guide’ lezen van
Mark Norman.
DAAN DELBARE
niet ver naast toen hij de ogen omschreef
als de spiegel van de ziel. Trouwens mannen
vinden vrouwen met wijde pupillen
ook veel aantrekkelijker. Dat wisten de
prostituees eeuwen geleden ook al, want
om zichzelf verleidelijker te maken voor
het andere geslacht, deden ze druppeltjes
Belladonna (tinctuur op basis van
atropine) in hun ogen, om de pupillen te
verwijden. Het verwijden van de pupillen
bij opgewonden mannen wordt veroorzaakt
door sexcorticoïden. Wat blijkt nu?
Koppotigen maken ook dergelijke hormonen
aan. Dus...
35 jaar duikervaring)
Hippocampus maart/april 2011
31

Bondsnieuws
NELOS
Welkom Pack
Het NELOS Welkom Pack met documentatie en
informatie voor alle nieuwe leden is beschikbaar.
Deze map is gratis beschikbaar voor
elke NELOS-club/school. In deze
map treff en de nieuwe leden o.a.
aan:
• uitgebreide infobrochure boordevol
uitleg over NELOS,
• het NELOS-aanbod,
• de commissies en de werking van het
Duikonderricht,
• de verzekering,
• de brevetten en alles wat van belang is
voor een NELOS-lid.
Bij elke map hoort een inruilbon voor
een nieuw Welkom Pack. Het volstaat,
na de inschrijving van een nieuw lid, om
deze bon in te vullen en in te ruilen tegen
een nieuw Welkom Pack. Afhalen van
de Welkom Packs kan gebeuren bij het
NELOS-secretariaat.
NATHALIE DE SMET,
SPORTTECHNISCH MEDEWERKER
32 Hippocampus maart/april 2011
ADVERTENTIE

Complete duikreizen
Buddy Dive
6 pers. 9 dg. V.a. € 1160 / 16 dg. V.a. € 1656
2 pers. 9 dg. V.a. € 1219 / 16 dg. V.a. € 1774
Drive & Dive is inclusief:
Retourvlucht Amsterdam - Bonaire v.v. met KLM.
Tranfers, 7 of 14 nachten verblijf in een 3 slaapkamerappartement
(7 personen) , of hotelkamer
(2 personen), roomtax en 5% NAOB, dagelijks
Amerikaans ontbijtbuff et, 6 of 13 dagen ongelimiteerd
duiken, 7 of 14 dagen autoverhuur.
Luchthavenbelastingen en brandstoftoeslagen zijn
inclusief.
Combinatie duikreis
Bonaire en Curaçao
16 dg. O.b.v. 4 pers. v.a. € 1878
16 dg. O.b.v. 2 pers. v.a. € 1870
Het arrangement is inclusief:
Retourvlucht met KLM, binnenlandse vlucht,
transfers, 7 nachten verblijf incl. ontbijt bij
Buddy Dive, 7 nachten verblijf incl. ontbijt bij
Lions Dive Curaçao, 7 dagen autoverhuur op Bonaire,
6 dagen ongelimiteerd duiken op Curaçao.
Luchthavenbelastingen en brandstoftoeslagen zijn
inclusief.
Oldenzaal,
St. Plechelmusplein 19
7571 EG Oldenzaal
Tel. 0541 - 533 177
info@abctravel.nl
www.abctravel.nl
Den haag,
Herengracht 46a
2511 EJ Den haag
Tel. 070 - 31 07 290
denhaag@abctravel.nl
Bonaire
Dive Challenge 2011
Geef u op voor een van de 2 voorrondes van de
Bonaire Dive Challenge in België of Nederland
en win tickets en een verblijf voor 2 personen
naar Bonaire.
Daar wordt van 11 t/m 18 november 2011 de
Bonaire Dive Challenge 2011 gehouden.
U verblijft bij de beste resorts van Bonaire en bezoekt
de mooiste (duik)plekken om de verschillende
onderdelen van wedstrijd te spelen.
Er is een veelzijdig en afwisselend programma
ontwikkeld met voldoende tijd en ruimte om zelf
invulling te geven aan de mooiste en relaxte
(duik)vakantie van je leven.
Kijk voor meer informatie op:
www.abctravel.nl
Ontspannen
kantduiken op Bonaire:
Caribbean Club: € 1153
Buddy Dive: € 1219
Bel Mar: € 1094 (6 pers.) € 1488 (2 pers.)
Inclusief:
• KLM vlucht Amsterdam - Bonaire v.v.
• Transfer
• 7 nachten accommodatie o.b.v. 2 pers.
tenzij anders vermeld
• 6 dagen ongelimiteerd duiken
• 7 dagen huurauto (pick up)
Luchthavenbelastingen en brandstoftoeslagen zijn
inclusief.
33
Hippocampus Hi Hip Hi Hip Hi Hip Hi Hip Hi H ip i ip p pppo
po p ca cam ca cam ca cam ca cam ca cam cca cam ca cam campus am amm
pu pus pu pus pu pus pu pus pu pus p pus pu pus p us u s maart/april ma maar art ar art ar art ar art ar aar art ar art ar art/ap rt rrt
r rt rtt
/ap /a /ap /a /ap /a /ap /a /ap /a /ap / ap a ap app
ri ril ri ril rri ril il ill
20 2011
11 33

Bondsnieuws - SPORTCOMMISSIE - ONDERWATERHOCKEY
Competitiesport voor
mannen en vrouwen
Onderwaterhockey (OWH) is geen fi ctieve sport; het is een keiharde sport die echt bestaat.
Hippocampus was aanwezig bij één van de Belgische competitiewedstrijden.
Ik ben aanwezig bij een van de competitiewedstrijden
in het Wezenbergzwembad
te Antwerpen. Ik ontmoet er naast
de zowat 120 Belgische competitiespelers
mét licentie, ook enkele leden van de Antwerpse
NELOS-duikclub CVD (Centrum
ter Verspreiding van de Duiksport), die een
afdeling onderwaterhockey heeft: CVD
Underwaterhockey (CVD UWH).
Sommige van de Antwerpse duikers hebben
wellicht nog nooit gehoord van deze
sport. Dat kan, want in tegenstelling tot
Genk, Kortrijk, Brussel en Bilzen, waren
34 Hippocampus maart/april 2011
er in Antwerpen zeker gedurende 15 jaar
geen offi ciële beoefenaars van deze sport.
Nochtans geeft Wim De Craene daar nu al
sinds 2005 training bij CVD UWH. Het is
een zware maar leuke sport, die zich vooral
onder water afspeelt. Zeer goed voor de
fysieke conditie! Bij onderwaterhockey
wordt immers geen gebruik gemaakt van
persluchtfl essen. De spelers verplaatsen
in apneu een puck van 1,5 kilogram door
middel van een stick en proberen te scoren
in een goal van 3,3 meter breed. Een
wedstrijd duurt twee keer maximaal een
kwartier, met daartussen max. 3 minuten
rust. De uitrusting bestaat uit: zwemcap
met oorbeschermers, een handschoen om
de hand te beschermen, een stick, duikbril,
snorkel, zwemvinnen en uiteraard zwemkleding.
Van zodra het spel begint zie je regelmatig
de witte en zwarte caps van de twaalf spelers
− zes per ploeg − boven water komen.
Voor de rest zie je van bovenaf de spelers
als een massa armen en benen die zich
kronkelend over de bodem van het zwembad
verplaatsen. Plots schiet er een speler
Foto (4): Dirk Van Loon, CVD UWH.

uit die krioelende massa weg. Met de boemerangvormige
stick in zijn rechterhand
duwt hij een oranje puck vooruit. Hij zwemt
helemaal alleen op een 3,30 meter breed
doel af en scoort met een sierlijk shot vanop
2 meter afstand. Goal! De twaalf hoofden
komen boven water, zes witte caps
juichen, de zes zwarte caps kijken bedrukt.
Na afl oop van de wedstrijd hang ik even
aan de toog met Wim De Craene, die ik nog
ken van in de tijd dat ik tweede lid was bij
CVD. Ik vraag hem wat een goede hockeyer
moet kunnen? ““Tja”, grapt hij, “dat kan je
misschien beter vragen aan de clubs die
betere resultaten halen dan wij ... , maar
kom, .... Een gedegen shot en goede dribbeltechniek
zijn onontbeerlijk. Goed en
snel duiken en tactisch inzicht zijn voordelen,
de speler moet meteen kunnen zien
waar hij nodig is”. Hij? Ik zag toch ook enkele
vrouwen meespelen? “Inderdaad, geslacht
maakt niet uit. De meeste teams zijn
trouwens gemengd”. Is onderwaterhockey
als sport niet te ruw voor vrouwen? “Nee,
zeker niet”, zegt Wim overtuigend. “Het ziet
er ruwer uit dan het is. Fysiek is het wel
zwaar. Het vergt werkelijk het uiterste van
je lichaam op gebied van weerstand en uithouding.
Het is daarom ook dat sommigen
afhaken. We kunnen dus best wat nieuwe
spelers gebruiken”. Het is anderzijds niet
juist om nieuwe spelers bij voorkeur te zoeken
onder de gewone duikers, waar competitie
en conditie niet echt bovenaan het
lijstje van de verwachtingen staan. Voor
onderwaterhockey zijn goede zwemmers of
echte waterratten eerder de aangewezen
kandidaten.
Blijkbaar zitten er in het Antwerpse team
nog meer duikers die ik ken van vroeger.
Eén van hen is Tamara De Dyn. Ik klamp
haar even aan. “Nee, ik zit nu niet meer in
het team”, zegt ze. “Om medische redenen
kan ik voorlopig niet trainen. Maar ik heb
wel jaren actief meegespeeld en hoop vanaf
september terug mee te kunnen spelen”.
Mannen en vrouwen samen in een team,
is dat niet afzien als ze trekken en sleuren
aan je lijf? “Nee, lichamelijk contact tussen
de spelers is verboden. Met je stick mag je
theoretisch enkel de puck aanraken. Enkel
een schouderduw is toegestaan. Het enige
wat al eens gehavend kan worden, zeker in
het begin als je met de sport begint, is je
hand. Maar een stevige handschoen beschermt
de hand waarin je de stick vasthoudt
tegen onverhoedse slagen”, zegt
Tamara.
“Er zijn soms nog wel andere kwetsuren,
maar bij welke competitiesport heb je dat
niet?”, vult Wim er aan toe. “Er wordt wel
eens per ongeluk iemand met een puck
geraakt. Maar normaal kan dat niet, want
er zijn strikte regels om dat te vermijden”,
zegt Tamara. “De puck van anderhalve kilo
mag niet binnen de dertig centimeter van
iemands gezicht worden gespeeld”, legt
ze uit. “Die regels zijn nodig”, vult Wim er
nog snel aan toe. Toch wel een gevaarlijke
sport? “Valt best wel mee”, vindt Tamara
De Dyn. “Onderwaterhockey ziet er gewelddadiger
uit dan het is. Vooral fysiek is het
zwaar”. “Inderdaad”, zegt Wim. “Voetballers
hebben heel wat meer sportletsels
dan wij. We hebben zelden verwondingen”.
Als het fysiek zwaar is, is het dan niet eerder
een ‘echte mannensport’? “Toch niet”,
vindt Tamara. “We trainen elke week op
uithouding. In het begin is dat even doorbijten”,
vertelt ze er nog bij. “Daarom haken
ook redelijk wat spelers af. Het is niet iets
om eventjes te doen”.
Het ziet er een toff e teamsport uit. Wel
spijtig dat je als toeschouwer niet zo veel
kan zien van wat er zich zoal onder water
afspeelt. “Klopt”, zegt Wim. “Boven water
is het bijna onmogelijk te zien wat er onder
water gebeurt. Gelukkig komt daar
een oplossing voor. Binnenkort wordt de
competitie waarschijnlijk live op een groot
scherm naast het zwembad uitgezonden,
misschien nog later zelfs via het internet.
Een heel goede zaak, want de beelden zijn
spectaculair”.
Op www.cvd-underwaterhockey.be staat
een fi lmpje van een competitie van enkele
jaren geleden en het ziet er inderdaad
spectaculair uit. Op www.youtube.com/
cvduwh staan nog meer fi lmpjes van CVD
UWH en via onderstaande QR-code kan je
diverse fi lmpjes over OWH, die op YouTube
staan, op je gsm bekijken.
Ter info: QR-code kan je met je ‘gsm met camera’
en de benodigde ‘scan software’ lezen. Meer info
over QR-codes vind je op
www.i-nigma.com of http://zxing.appspot.com
en op http://mobilecodes.nokia.com/scan.htm
vind je QR-scanners voor Nokia-gsm’s.
Misschien vind je zelfs enkele wedstrijden
van onze Nationale Ploeg, die het helemaal
niet slecht doet .... IVO MADDER
Overzicht clubs
onderwaterhockey
Provincie Antwerpen
Antwerpen
CVD, 2 teams:
White Caps en Black Sticks
Contactpersoon: Wim de Craene
wimdecraene@scarlet.be
www.cvdduikclub.be
Provincie Limburg
Bilzen
Orca Bilzen OWH, 2 teams:
Orca I en Orca II
Contactpersoon: Niels Balens
balens@gmail.be − 0494 98 86 00
www.owh.be
Genk
Koraal Genk
Contactpersoon: Silvio Pastrani
Silvio.Pastrani@skynet.be
www.koraalduikers.be
Bree
Orca Bree
Contactpersoon: Roel Verbeek
opleidingen@orca-bree.be
www.orca-bree.be
Provincie Oost-Vlaanderen
Lokeren
Orka
Contactpersoon: Leon Pets
pets.l@fulladsl.be − 0496 102 208
www.orka-lokeren.be
Provincie West-Vlaanderen
Zwevegem
Mantis OWH
Contactpersoon: Jurgen de Baveye
jurgen_debaveye@advalvas.be
www.mantisowh.be
Provincie Vlaams Brabant
Sint-Pieters-Leeuw
Zuunse Karpers
Contactpersoon: Kurt Meerts
kurre_m@yahoo.com
Hippocampus maart/april 2011
35

Reportage - FOTOGRAFIE
Best of ACAVOS
Reeds sinds een paar jaar organiseert ACAVOS (de Audiovisuele
Commissie van AVOS) themaduiken. Toch worden daar nog altijd
een aantal vragen rond gesteld: “Wat is een themaduik?”, “Mag ik
daar ook aan deelnemen?”, “Welke camera heb je daarvoor nodig?”,
….
Behalve het geven van lessen over
onderwaterfotografi e, wil ACAVOS
ook een forum zijn waar fotografen
van elk niveau elkaar kunnen ontmoeten
en meteen ook van elkaar kunnen leren.
Met dat doel voor ogen, worden deze themaduiken
georganiseerd.
Hoe gaat het er aan toe?
Er wordt afgesproken op een bepaalde
plaats, op een bepaald uur. Let wel! Je
moet voor je eigen duikbuddy zorgen: er
wordt gedoken volgens NELOS-normen.
36 Hippocampus maart/april 2011
Foto: Bart Löfgren.
Foto: Dora Verhoeven.
Liefst even op voorhand aanmelden bij de
organisator!
Behalve een briefi ng voor het duiken, wordt
er ook een briefi ng gegeven over het thema
voor die duik. Als bijvoorbeeld Macro het
thema is, krijg je een briefi ng van een specialist
ter zake, die je een aantal tips geeft
over het instellen van je camera en fl its en
over het maken van macrobeelden.
Wie mag er deelnemen?
Deze themaduiken zijn gratis en ACAVOS
wil zich niet beperken tot één bepaalde re-
Foto: Jef Driesen.
gio. Daarom zijn alle onderwaterfotografen
welkom. Het zou ons zelfs genoegen doen,
mocht er ook uit de videowereld interesse
zijn voor deze activiteiten. Elk jaar hebben
we bij één van de duiken ook een barbecue
georganiseerd. Dan zorgt ACAVOS meestal
voor het vuur, maar wat erop moet, moet je
natuurlijk zelf meebrengen.
Welke camera
heb je daarvoor nodig?
Je komt met de camera waarmee je het
meest fotografeert. Het is immers de be-
Foto: Peter Van den Eynde. Foto: Peter Van den Eynde.

doeling dat je daarmee beter leert omgaan.
Bovendien kan je misschien van anderen
met dezelfde camera tips krijgen over hoe
ze een bepaald probleem oplossen.
Af en toe een natje
en een droogje
Na de duik wordt er druk onder
de collega‘s-fotografen nagepraat over de
duik en wat er op de beelden staat.
En soms mag daar dan al eens een bbq-tje
bij.
En dan?
Een korte periode nadien komen we terug
bijeen en worden de opnamen besproken.
Dat is natuurlijk het belangrijkste onderdeel
van de themaduik. Hier volgen immers
de raadgevingen voor nog betere foto’s en
krijg je ook inzicht over hoe anderen naar
jouw opnamen kijken.
In het verleden werden die besprekingen
op een vrijdag gehouden. In de toekomst
ADVERTENTIE
HEBBES!
Klik, hebbes! 9.0 Mp boeiend onderwaterleven in de mooiste
kleuren: je SeaLife Mini II hoeft daar nooit lang over na te
denken. Als je op het knopje drukt gaat hij meteen af.
Klik, hebbes!
Een compacte amfibie, die je zó in je zak kunt steken.
Supersimpel, superkorte reactietijd, shockproof, gegarandeerd
waterdicht tot 40 meter. Video @ 30bps, digitale kleurcorrectiefilters
voor onder en boven water, een fors LCD scherm en
wat je ziet is wat je krijgt. Werkt op gewone AAA-batterijen.
Verder uitbreidbaar met een voorzet-groothoeklens voor
dichtbij, flitsers en een fotolamp.
Klik, zo haal je nóg meer uit je hobby.
www.sealife-cameras.eu +31 (0)10-59.103.88
willen we dat op een donderdagavond
doen. We proberen ook er telkens een bijkomende
activiteit aan te verbinden: een
demonstratie, een bespreking, een presentatie…
Een van die activiteiten wordt dit jaar: Hoe
wordt een beeld gejureerd? De verschillende
mogelijkheden van jurering worden besproken,
waarna de fotografen de beelden,
die ze zelf hebben gemaakt, door henzelf
en door anderen kunnen (laten) bespreken.
Een andere geplande activiteit is een workshop
over audiovisuele reeksen. De fotografen
mogen een aantal beelden meebrengen,
waarna er ter plaatse een korte
presentatie wordt van gemaakt.
Best of ACAVOS
Dit alles zou op het einde van het jaar moeten
leiden tot een duidelijk beeld van ‘The
Best of ACAVOS’, wat dan in Hippocampus
zal gepubliceerd worden onder de rubriek
‘Club in de kijker’. Uiteraard zullen we de
deelnemers ook stimuleren te denken aan
een verticale opname met genoeg plaats
voor tekst, met andere woorden voor een
mogelijke cover voor Hippocampus!
Foto’s
ROLAND WANTENS,
NAMENS DE WERKGROEP ACAVOS
1) Themaduik: model met breedhoek.
2) Elke onderwaterfotograaf is welkom
op de themaduiken. Je moet enkel voor
je eigen duikbuddy zorgen en er wordt
gedoken volgens NELOS-normen.
3) Een paar weken later worden de opnamen
gezamenlijk bekeken en besproken.
4) Cursus onderwaterfotografie… eerst
wat theorie.
5) In het zwembad kan je al heel wat bijschaven
aan je fotografische technieken.
Hippocampus maart/april 2011
37

Reportage - REISVERHAAL
Met een beetje angst in het hart geef ik
mijn internationaal paspoort en twee recente
pasfoto’s af in het CDT-clublokaal.
Mijn angst is ergens wel terecht. Op enkele
bladzijden staan bladvullende stempels
van Syrië en Jordanië en om het heel
erg verdacht te maken is daar een IN- en
UIT-afdruk met de Libanese ceder. Hoe de
verstandhouding tussen de Saoediërs en
Hezbollah nu is, dat weet ik niet. Moet ik
38 Hippocampus maart/april 2011
1 2
Een duikreis in
Saoedi-Arabië!
Een verslag van een clubduikreis in 2009. Niet echt zo vanzelfsprekend in een streng islamitisch land
van Wahabitische strekking waar klassiek toerisme eigenlijk onbestaand en ongewenst is en soms
zelfs confronterend en bijna shockerend. Maar toch heel wat meer Rode Zeeduikplezier, buitengewoon
rijk en nog maagdelijk onbedoken. De moeite, de prijs en de vele administratieve hindernissen meer
dan waard!
daarenboven een verklaring tekenen dat
ik in dat mysterieuze land van Mekka en
Medina heel braaf zal zijn en dat ik godgeklaagd
… katholiek ben! Het voelt alsof ik
mijn ziel aan de duivel verkoop en er nog
verzen over schrijf bovendien. Ik laat Rushdie
en het Judasevangelie thuis en stop
met een beetje leedvermaak de Israëlische
Amira Hass tussen mijn badhanddoeken.
Als daar maar geen fatwa van komt!
We vliegen met Saudi Airlines naar Jeddah
waar we bij gebrek aan een immigratieloket
voor toeristen administratief worden
uitgekleed bij de balie ‘Business and Diplomats’.
We bollen vervolgens een grote drie
uur door de nachtelijke woestijn noordwaarts
naar de haven van Yanbu waar ons
bootje, de Dream Voyager, op ons ligt te
wachten. Duiktassen worden leeggemaakt,
weggeborgen en het duikmateriaal wordt

3
zoals dat gebruikelijk is op een liveaboard
ter plaatse gemonteerd en uitgetest; ook al
is het ondertussen een fl ink eind na middernacht
geworden. De airco-gekoelde
kajuiten worden zonder veel wikken en
wegen ingedeeld. Iedereen gaat voor een
hazenslaapje onderdeks. Morgen net na
zonsopgang vaart ons scheepje immers uit
voor de eerste ‘pre-breakfast dive’ en dat is
op slechts een klein uurtje varen.
wrakduik
Wekken hoeft niet want iedereen is − voor
zover dit bij de opkomende hitte mogelijk
is − reeds fris aan dek als de motoren
worden opgestart. De zon schijnt reeds
onverbiddelijk op het rif waar in 1920 het
zeilstoomschip Iona verloren ging. Er zijn
enkele echte wrakliefhebbers aan boord
en die staan nu te trappelen om eventjes
van heel nabij het indrukwekkende schip in
detail te doorzoeken. Het wrak ligt schuin
en middendoor gebroken op de rifwand
met als diepste punt de schroefbladen op
45 meter. De watertemperatuur is een aangename
29°C en de stroming is best te ge-
nieten. Iedereen herkent het achterschip,
de motoren, de masten en de laadruimtes.
Het rif is vrijwel onbeschadigd en de eerste
barracuda’s, blauwgespikkelde roggen en
murenen worden gezien en gefotografeerd.
Na een uurtje duiken terug aan boord klauteren
is eerder aan boord wandelen, want
de behulpzame crew staat vliegensvlug
klaar om alles wat je zoal kwijt wil, vooraleer
je lichtvoetig het laddertje opklimt, met
de glimlach van je aan te nemen.
Onze eerste duik zit erop en terwijl we aanschuiven
aan het uitgebreid ontbijtbuff et is
de bemanning druk in de weer met fl essen
vullen, trossen losmaken en alles klaar te
maken voor de volgende duik. We hebben
ondertussen een droge zwembroek aangetrokken
en de dikke romans komen boven.
Er is een fl ink stuk tussentijd gepland want
we registreerden allemaal 40 meter op
onze duikcomputer. Die tussentijd, daar is
Dan Brown, een iPod of mijn gezeur over de
islam heel bruikbaar voor. “Even boeiend
als het gesnurk van Nelson, de duikgids,
dat van die sjiieten en soennieten”, aldus
Foto’s (3): Tom Leys.
1) Visnet aan een wrak.
2) In Jeddah kan je de sierlijke gebouwen en de vele
mooie antieke deuren bewonderen.
3) Een gorgoon omringd door duizenden glasvisjes.
Dirk die voor een dutje vlug onderdeks verdwijnt
en me alleen achterlaat op pakweg
300 km van Mekka. Of ik een bekeerling
ben? Welneen! Op dat matje doe ik heel andere
dingen in de zon dan bidden!
visrijkdom
De volgende duik wordt netjes voorafgegaan
door een perfecte briefi ng en een artistiek
kunstwerk, een plattegrond, in viltstift
uitgevoerd door Nelson. We kennen
ondertussen onze duikbuddy’s, de voorkeur
van de OW-cineasten en het duikpatroon
van die drie vreemde duikeenden in de bijt.
Er zijn twee wat oudere heren en een jonge
kerel meegereisd uit het verre Bretagne en
die proberen nu eventjes uit te vissen welk
taaltje die gekke Vlamingen nu wel eigenlijk
onder elkaar bezigen. Men heeft ons
haaien beloofd en bij de volgende duik en
duiken is het een soort gezonde competitie
geworden voor wie nu als eerste die rifhaai,
die hamerhaai of die witpunt heeft gezien.
De eerste ontmoetingen met de grote zeebeesten
laten een beetje op zich wachten,
dus gaan de meesten zich voorlopig focussen
op de kleintjes, de bont gekleurde
en de minuscule venijnige. Ik geef toe; de
visrijkdom is niet echt zo spectaculair als
in de Indische Oceaan, maar is toch stukken
beter dan op mijn voorgaande duikjes
in de Golf van Aqaba waar ik meer kranten,
plastic zakken en petfl essen onder water
zag dan vissen. Bovendien zijn de meeste
duiken duiktechnisch eenvoudig, goed gebrieft
en meestal vindt ieder team netjes en
met nog ruim een tiental bar in de fl es het
duikladdertje terug.
Het middagmaal is uitgebreid, copieus,
smakelijk en steeds zijn er Belgische frietjes
inbegrepen. We hebben dan reeds twee
maal een dik uur duiken erop zitten en de
vermoeidheid, de spijsvertering en het klimaat
zetten eventjes mijn machientje op
halve kracht. Ik verdwijn naar het bovendek
en omdat ik mijn Kretenzisch vernislaagje
niet direct kwijt wil, probeer ik een tintje
donkerder uit op plaatsen die de doorsnee
moslim als zeer onrein beschouwt. De kust
is mijlen veraf en het alziende oog van Allah
moet deze week maar eventjes dicht.
De koude grijze Belgische winter is nog
lang! Ik zet mijn donkere glaasjes op, trek
Hippocampus maart/april 2011
39

Reportage - REISVERHAAL
mijn petje over mijn oren, schik alles netjes
en zedig op de juiste plaats en laat komen
wat komen wil, ‘Inch Allah’!
dolfi jnen
We gaan nu eventjes duiken vanaf de rubberboot.
De Dream Voyager ligt keurig aangemeerd
en bijna onbewegelijk aan de lijzijde
van het rif. Aan de andere kant staan er
schuimkopjes en een fl inke deining.
Veel beweging, veel zuurstof
en veel voedsel! Willen we
stevige actie dan is het daar dat
we moeten wezen. Geen moeite
is Nelson of de bemanning te
veel om onze wensen uit te voeren
en we worden netjes ingedeeld
in twee groepen en beurtelings
tot bij de andere kant
van het koraalrif gebracht. Pas
weg van de boot en we krijgen
onmiddellijk gezelschap van
een familie dolfi jnen die onder,
langs en voor de boeggolf mee
surfen. Uit ondervinding weet ik
dat ze er straks vandoor gaan.
Ik verwacht dus zeker geen dolfi
jngezelschap onder de waterspiegel
als we op commando
van de skipper achterover gaan.
Terstond krijgen we een fl uitconcert
te horen. De tuimelaars
zijn vandaag wel heel erg actief,
nieuwsgierig en we hebben ze
nog een tijdje onder en boven
ons. Tot grote frustratie van
Patrick, onze cineast, zitten
ze net voorbij zijn lens en zijn
scherpstelling. Ik heb eventjes
een beetje medelijden met deze
ridders van het onderwaterhuis,
de macrolenzen, de hulpverlichting,
de zware batterijen en
de O-ringen. De stroming die
mij slechts eventjes verontrust,
is voor deze beeldkunstenaars
een hele beproeving. Zal ik later
met een heel stuk meer respect
kijken naar hun montages en
kunstwerken. (Ik word al pissig
als ik een eenvoudige onderwaterlamp
moet meezeulen!).
hamerhaaien
Er wordt dagelijks gedoken op
soms totaal verschillende sites
en na iedere duik is er altijd wel
eentje die voor het eerst iets
ziet dat voor een ander met een
40 Hippocampus maart/april 2011
rijk gevuld duikpalmares reeds meermaals
in het logboekje werd genoteerd. Gewenning
en routine zijn ook de duiker niet
vreemd maar als ik op een eigenzinnige
manier eventjes en ongemerkt gegrepen
door de stroming mijn buddy kwijtspeel in
het ‘blauw’ tussen een school barracuda’s
heb ik mijn lesje wel geleerd. Remedie om
de angst te overwinnen: Een tiental minu-
1
3
4
ten later terug aan boord klinkt de kreet
“Manta aan de achterplecht!”. Ik doe vliegensvlug
mijn vinnen terug aan, stop een
snorkel tussen mijn tanden en spring als
een gek bijna bovenop het arme dier.
De eerste hamerhaaien worden met heel
veel vreugde en vooral veel superlatieven
begroet. Men had ons eigenlijk tijgerhaaien
beloofd want die zaten hier vorige week.
2
5
Foto’s (4): Tom Leys.

Nu, een groepje ‘hammerheads’ lijkt me
minstens even plezant vooral als je ze als
eerste ziet. Niet iedereen is zo gelukkig
en zoals gewoonlijk in de duiksport speelt
het toeval ook een rol. Was je bij de eerste
groep of bij de tweede groep? Treuzelde je
wat te lang bij de afdaling? Of, keek je net
de andere richting uit? Geen sinecure voor
onze cineast, Patrick, met zijn niet echt
gestroomlijnde camerahuis tegenstroom
en in het kielzog van enkele vlugge zwemmers.
Martin die ook net ietsje te laat komt
voor de ‘killers’ vindt dan wel ergens verborgen
in een grotje een leuk rifhaaitje
dat eventjes dacht ongestoord een dutje te
doen. Benedict, die andere verwoede OWfotograaf,
loopt nadien fi er als een pauw
met het resultaat van enkele toevalstreffers
van duiker naar duiker. Hij zag en fotografeerde
een prachtige Napoleonvis
en dat zal iedereen aan
5
boord wel geweten hebben.
6
Foto’s (2): Tom Leys.
nachtduik
Steevast na de derde duik
en in afwachting van de
nachtduik volgt een sterk
kopje koffi e en een chocoladecake
of een stukje
fruit. De nachtduik gebeurt
meestel heel veilig
op een eerder en bij
daglicht verkend ondiep
rif. Ik test eventjes weinig
enthousiast mijn oude
Scubapro-zaklamp in
de kajuit en kan met de
lichtsterkte amper nog
mijn boek terugvinden.
Ik laat de lamp benedendeks,
neem mijn boek
mee naar boven en besluit
nachtduiken te laten
voor de ‘echte’. Een beetje
eenzaamheid aan boord
kan nu echt geen kwaad,
bezorgt me schrijfi nspiratie
en ik wacht geduldig
totdat de laatste duiker in
het donkere water is verdwenen.
Onder de boeg
zie ik verschillende bundels
sterk licht over het
rif glijden op zoek naar
sepia’s, koraalduivels op
jacht en octopussen. Op
het achterdek sta ik me
1 &2) Pittoreske gebouwen en
opvallende straatverlichting.
3 & 4) Haaien zagen we niet
enkel onder water, maar ook
op de vismarkt.
5) Zacht koraal.
6) Ook in Saoedi-Arabië zijn de
kinderen schattig.
7) Naast oude gebouwen hebben
ze in Jeddah ook oog voor
moderne kunst.
ondertussen poedelnaakt in te zepen en
af te spoelen onder het oog van een crew
die daar niet echt om geeft. Ik ben nog net
op tijd droog en aangekleed als de eerste
nachtduikers aan boord stappen met wilde
verhalen over doornkroon, naaktslakjes,
Spaanse danseressen en murenes op
strooptocht.
Het uitgebreid avondeten komt eraan. Dit
is weeral een smulfestijn met een licht
Aziatisch toetsje. De enkele uren geleden
gevangen vis is nu rauw met stukjes gember,
pijpajuintjes en limoensap verwerkt tot
een heel smakelijk sashimi gerecht. Er zijn
verse groentjes, witte rijst voor bij die andere
in papillot gestoofde zeebaars en voor
de Belgen wordt bij zowat alles knapperige
frietjes geserveerd. Het pintje, de rouge of
de cocktail vooraf moeten we missen maar
dat wisten we ruim op voorhand. Niemand
waagde het ook om op straff e van 20 stokslagen
geestrijke dranken in aftershave
fl esjes binnen te smokkelen.
ondiepe wrakduik
Enkele dagen later krijgen we, en dat doet
plots pretlichtjes verschijnen in de ogen
van Johan Devolder, een heel boeiend en
reusachtig wrak aan de einder te zien. We
gaan er op verschillende manieren van
genieten, zowel boven als onder water;
aldus Nelson. We krijgen de bemanning
zo gek om er ons met de rubberboot heen
te varen en gewapend met stevige sandalen
en handschoenen klauteren we droog
aan boord van de ‘Argonautis’ uit Piraeus,
Griekenland. We schuifelen voorzichtig
over doorgeroeste huidplaten, voelen het
schuren en plooien van de stalen gebinten
onder onze voeten en we gaan op zoek naar
herkenningspunten en restanten van menselijke
aanwezigheid in het binnenste van
het schip. We treff en er een hoop vuilnis,
versplinterde houten wanden, de scheepsapotheek,
de muff e salons en vooral onbruikbare
getuigenissen van het leven aan
boord van dit vrachtschip enkele tientallen
jaren geleden. Men is ons duidelijk voor
geweest en al wat enigszins los of vast,
bruikbaar, waardevol of verkoopbaar is,
lijkt weggehaald of door de zee meegenomen.
Waar we ook afdalen langs roestige
laddertjes, doorheen donkere corridors
lopen of over de passerelles van de motorkamer
wandelen; de stuurhut is onvindbaar.
Een schip zonder commandobrug; als
een Belgische liveaboard zonder bier. Heel
onwaarschijnlijk maar hier toch een feit!
Zowel het één als het andere! Het spreekt
Hippocampus maart/april 2011
41

Reportage - REISVERHAAL
1
vanzelf dat we ook nat het wrak gaan verkennen
en de koppen gaan samen steken
om het mysterie van de verdwenen stuurhut
op te lossen. Dan loopt het, althans
wat die koppen betreft, bijna mis. De skipper
van de rubberboot maakt een kleine
misrekening, wellicht met zijn gedachten
eventjes ergens anders (de Filippijnen!),
en hij dropt ons net naast de achtersteven
bovenop een rifhoofd. Zelf raak ik gelukkig
enkel met fl es en kont het koraal maar
Dirk die ondertussen reeds twee dagen
rondloopt met pijnlijke vuurkoraal tattoo’s
op zijn armen voelt aan zijn achterhoofd
dat een rif wel eens heel hard kan zijn. Er
is geen permanente schade aan … het rif
en de duik wordt netjes verder gezet. We
vinden de verwrongen restanten van de
commandobrug op de bodem net naast
de romp. Wrakconnaisseur Johan slaagt
erin om tussen de hoop rommel verschillende
stukken scheepsbesturing te herkennen.
Ik weet dat zijn hart gaat bloeden
als hij de scheepstelegraaf en de koperen
lichtarmaturen moet achterlaten. Nu, dat
wordt ruimschoots gecompenseerd door
42 Hippocampus maart/april 2011
één van de mooiste duikjes die ik ooit deed.
Het schip zit gevangen in het mooiste en
meest kleurrijke rif dat ik totnogtoe zag en
dat kan tellen na bijna 600 duiken op mijn
palmares. Het labyrint tussen het wrak en
onze boot is zo fascinerend dat het mij echt
geen barst kan schelen dat ik hopeloos de
weg kwijt ben. Gek maar waar; het is uiteraard
juist dan, als je wat nonchalant bent,
dat je tot je grote verwondering zonder fout
goed uitkomt.
Zal ik nog verder beschrijven wat eigenlijk
niet te beschrijven is: De oneindige drop
off s , haaien op minstens de helft van alle
duiken, een ongerepte onderwaterwereld
waar je bijna alleen bent, wrakken die
echte wrakken zijn en geen afgezonken
hoop roest, een goede verstandhouding
tussen mensen van allerlei pluimage, achtergrond,
loopbaan en sekse maar met
één gemeenschappelijk doel. Een unieke
liveaboard genieten en beleven in een minstens
even unieke omgeving en leefwereld.
De Dream Voyager in Saoedi-Arabië, zou
je ook eens moeten doen! (nvdr: De Dream
Voyager ‘zou’ ondertussen onherstelbaar
beschadigd zijn!)
epiloog
Dankzij de creativiteit en de onberispelijke
organisatie van Nelson krijgen we
nog enkele extra, niet geplande duikjes
als toemaatje vooraleer het schip versierd
met opgeblazen trimvesten, drogende
duikpakken en vieze handdoeken de haven
van Yanbu binnen vaart. We zwaaien
eventjes heel stout voor de allerlaatste
keer in onbloot bovenlijf naar die vent in
die speedboot die eventjes zijn twee zedig
zwartgesluierde madammen uitlaat. We
beseff en plots dat ook dit ons godvrezend
lot wordt voor de komende 24 uur. Met de
bus zijn we na 300 km terug in Jeddah en
op een boogscheut van Mekka. De dames
in ons gezelschap krijgen aan de receptie
van het hotel een zwart alles verhullend
gewaad (Het moet gezegd; het staat ze
beeldig!). Aan de ingang zit een zwaar opgemaakte
jonge dame heel alleen met peperdure
naaldhakken, bijpassende handtas
en minstens 5.000 euro ‘hijab’ [nvdr.
Foto: Michel Ackaert.

Letterlijk: gordijn, maar verwijst naar het
kleed dat alles bedekt, behalve het gezicht
en de handen] om het lijf heel mooi en verleidelijk
te wezen. Helemaal alleen, aan de
deur zichtbaar voor al het mansvolk dat
binnen of buiten komt, hier klopt iets niet
of misschien juist wel! We worden gebrieft
wat kan en vooral wat niet mag. We wisselen
korte terug voor lange broek om nog
gezellig eventjes in groep naar de oude
soek te gaan voor een beker vers fruitsap,
een mix kleurrijke, geurige keukenkruiden,
een sarong om het los te laten hangen en
een traditioneel Arabische kleed om het
wat beter te verbergen. Johan, omwille
van hier eerder meer geweest, toont ons
alle hoekjes van de oude stadsbuurt waar
wijzelf eigenlijk meer bekeken worden dan
andersom. Ik koop in een piepklein winkeltje
van een oude man met een Osamabaard
een prachtige Qur’ân voor een schijntje.
Tot mijn grote verwondering word ik in dit
strontrijke land aangeklampt door enkele
bedelende zwarte dames met dito peuters
op de armen. Hoewel één der vijf pijlers van
de islam, liefdadigheid is, blijken deze So-
2
3
4
malische moslimzusters en broeders niet
echt te kunnen rekenen op hun rijke Saoedische
geloofsgenoten.
Als we de laatste dag na een tweetal uurtjes
zwemmen (enkel de heren!) en nakleuren
nog wat tijd te doden hebben, heeft
Johan zomaar een excursie georganiseerd
naar één van de mooiste en meest indrukwekkende
musea die ik ooit zag in het
Midden-Oosten. De ministad is onberispelijk
onderhouden, eindeloos en bevat 300
kamers cultureel erfgoed, geschiedenis en
getuigenissen. We zijn de enige bezoekers
en dat is zonde van de gedienstige suppoost
en de twee jonge zwart gesluierde
assistentes spring in ’t velds. De meisjes
zijn studentes, doen stage en verschillen
eigenlijk weinig van de pubers in Belgenland.
Ze zijn heel nieuwsgierig, hebben
fi lm- en popidolen, zijn speels en vooral
heel tevreden dat hun eentonige leventje
eventjes onderbroken wordt door een bende
gekke duikers. “Duiken!”, dat zou die ene
ook wel willen leren, maar als meisje …?
De grootste verrassing valt ons eigenlijk
1) Enkele clubleden van Barracuda, tijdens hun
clubreis in Saoedi-Arabië.
2) Anemoonvisje, met een onderwaterfotograaf
op de achtergrond.
3) Dolfi jnen.
6) Zachte koralen zijn er in overvloed.
te beurt. Eentje schreeuwt het plotseling
uit. “Die meneer daar, is dat soms Richard
Gere?”. Ze wil perse een pose naast onze
Tony op haar mobieltje. Slaap ik nu bijna
een week naast die man die zich Tony laat
noemen en krijg ik nu net te horen dat hij
eigenlijk de bekende acteur is. Als ook hij
volgend jaar mee reist dan ga ik zeker ook
mee. Kan een leuk exclusief interview opleveren!
Wist je trouwens dat Richard Gere
nogal luid kan snurken?
(Het uitgebreid reisverslag kan je lezen op:
www.duikclubbarracuda).
MICHEL ACKAERT
Hippocampus maart/april 2011
Foto’s (3): Tom Leys.
43

Club in de kijker
De weg naar de top is lang ...
De weg naar de top is lang … soms zelfs 20 jaar. Dit was ook zo voor
Eddy Dielen, geboren op 8 mei 1953, woonachtig te Hoboken, duikinstructeur
bij de Aquanauten Mortsel en die in november 2010 de
titel van 3*Instructeur behaalde. Hij werd onlangs gelauwerd met
de ‘Erepenning van de stad Mortsel’.
Duiken is één van de weinige sporten
waarbij niet aan competitie wordt
gedaan. De zijtakken (onderwaterhockey,
zwemmen met vinnen, apneuduiken)
kennen wel competitie, maar het
‘diepzeeduiken’ − eigenlijk sportduiken −
niet.
In wezen is elke persoon in staat om alle
brevetten en titels te behalen, maar natuurlijk
gaat zoiets niet zonder slag of
stoot. Elk brevet heeft zijn eigen ‘vereisten’,
zijn eigen opleidingstraject. Elk brevet gaat
gepaard met theorieopleiding en -examen,
zwembadproeven, proeven in open water,
organisatorische testen en zelfs volledige
zeestages voor de titels van 2* en 3*Instructeur.
Zoals in vele systemen (denk maar aan de
bedrijfswereld of het clubleven) is het zo
dat hoe hoger je naar de top gaat, hoe minder
volk je naast je hebt staan. Het is dan
ook een prestatie te noemen indien je binnen
het CMAS-systeem die top bereikt. Die
top heeft Eddy als ‘sportduiker’ al bereikt
op 10 mei 1995. Op die dag werd hij 4*Duiker.
Op dat moment beoefende hij reeds
een 5-tal jaren de duiksport. Ruim 15 jaren,
veel zweet, bloed en tranen later hebben
we de eer en het genoegen om te mogen
zeggen dat onze duikclub, de Aquanauten
er een topper bij heeft, een 3*Instructeur.
44 Hippocampus maart/april 2011
Foto: Nicolas Naets.
Waarom doet iemand zoiets? Wat drijft
mensen om zoveel inspanning te leveren
voor een hobby ? Ik kan mij inbeelden dat
vele mensen geen besef hebben van wat
zo’n opleiding voor instructeur inhoudt,
maar als je weet dat je verantwoordelijkheid
hebt over het opleiden van mensen
voor een sport waarvan geweten is dat ze
niet risicoloos is … dan kan men zich wel
inbeelden dat die brevetten en titels niet bij
een chocoladereep cadeau geven worden.
Als je dan weet dat het geheel van 3*Instructeurs,
geassisteerd door de 2* en 1*Instructeurs,
zich binnen Vlaanderen buigen
over de opleiding, het examensysteem, de
veiligheid, … voor gans de Vlaamse duiksportfederatie
NELOS (lees: zo’n 10.000
duikers), dan heb je wel een idee wat de titel
van 3*Instructeur wil zeggen.
Iemand wordt 1*Instructeur om binnen
de club mensen op te leiden.
Iemand wordt 2*Instructeur om
binnen de liga tot op een hoger
niveau examens af te nemen.
Iemand wordt 3*Instructeur om binnen
de liga aan de kar te trekken en de lijnen
van de Vlaamse duiksport mee uit
te stippelen.
Eddy Dielen kreeg van de stad Mortsel een
erepenning voor het behalen van zijn titel
3*Instructeur.
Als club zijn we er van overtuigd dat het behalen
van deze titel een unieke prestatie is,
waar Eddy Dielen persoonlijk zeer fi er over
mag zijn. Maar als club zijn we eveneens
fi er om zulke mensen aan boord te hebben.
Wij hopen en weten dat dit een absolute
meerwaarde zal zijn voor onze duikvereniging.
Eddy, vanwege alle Aquanauten, het bestuur
en de instructeurs van harte profi ciat
gewenst met je titel als 3*Instructeur en
zeer veel succes gewenst in de toekomst!
KARL VAN DER AUWERA
ADVERTENTIE

A NEW VISION
PRO 2000 SWS
Voldoet aan alle verwachtingen, zelfs de meest eisende.
Seac. Discover a Wonderful World.
Hippocampus maart/april 2011
45

Reportage - MEDISCH
Rodebietensap:
de nieuwe legale doping!
Het drinken van het sap van rode bieten verhoogt − volgens onderzoekers
− het uithoudingsvermogen doordat het de spieren effi
ciënter doet omgaan met hun ‘brandstof’.
In 2009 bleek al uit een onderzoek van
de universiteit van Exeter dat het sap
van rode bieten het uithoudingsvermogen
met 16% zou verhogen. Enkele kandidaten
dronken 6 dagen lang een halve
liter bietensap. Vervolgens legden ze een
sportieve test af. De week daarop dronken
ze een placebodrankje en ondergingen
dezelfde test. Daaruit bleek dat ze door
het bietensap gemiddeld 10 minuten langer
konden fi etsen en dat ze tevens een
lagere bloeddruk hadden.
Peter Hespel, hoogleraar aan de Katholieke
Universiteit Leuven, trad eind 2010 ook
met zijn bevindingen hieromtrent naar buiten.
In het televisieprogramma ‘Ook getest
op mensen’ werd hier dieper op ingegaan
en kreeg hij de kans om dit te bewijzen.
Hoewel de testresultaten niet 100% het
verhoopte succes toonden, liet Hespel zich
niet uit het veld slaan en is de boodschap
bij veel televisiekijkers blijven hangen.
Oordeel zelf na het bekijken van de test:
http://bit.ly/gMV4Te.
Nitraten werden tot voor kort met een
kwaad oog bekeken door voedseldeskundigen,
maar ze blijken essentieel te
zijn voor onze gezondheid. In rode bieten
zitten hoge concentraties nitraten,
net zoals in selderij, kool en andere
groene bladgroenten zoals spinazie
en sommige soorten sla. Bacteriën in
onze mond zetten de nitraten van de
rode bieten om in nitrieten. Nitrieten
maken bloedvaten meer doorgankelijk.
Er is wel één voorwaarde: spoel
je mond nadien niet met mondwater,
want dat doodt de bacteriën in je mond
die nodig zijn om de nitraten om te zetten
in nitrietoxide.
Onderzoekers tonen aan dat bietensap de
hoeveelheid nitraten in het bloed verdubbelt
en tegelijkertijd de inspanning vermindert
waarmee de spieren hun belangrijkste
energiebron gebruiken. De nitraten in het
46 Hippocampus maart/april 2011
bietensap hebben een invloed op de bloeddoorstroming,
het hormonenpeil en de celsignalisering
in ons lichaam. Wat ons brengt
bij het resultaat dat bietensap ervoor zorgt
dat de spieren effi ciënter gaan functioneren
en hun zuurstofi nname gaan verlagen.
Nitraat bevordert in het lichaam de aanmaak
van stikstofoxide, dat op zijn beurt de
zuurstofopname in het bloed regelt. Hoe
soepeler die verloopt, hoe hoger het uithoudingsvermogen.
Omdat het lichaam de
zuurstofreserves minder moet aanspreken,
voelen de sporters zich minder moe.
In de wetenschappelijke literatuur zijn daarover
sinds 2009 een 6-tal studies gepubliceerd.
Er is geen discussie meer over. Het
werkt echt. Volgens de wetenschappers kan
je hetzelfde nooit bereiken door vaker te
trainen.
Bietensap helpt
tegen dementie
Uit een studie van de Wake Forest
University in de Verenigde Staten,
blijkt dat het drinken van bietensap de
bloedtoevoer naar de hersenen verhoogt
bij oudere mensen. Naarmate
we ouder worden, zijn er gebieden in de
hersenen die slechter van bloed worden
voorzien. Dat staat in verband met
verminderde geestelijke prestaties en
dementie. In de studie werden de eff ecten
van nitraten in voedingsmiddelen
onderzocht bij 14 volwassenen van 70
jaar en ouder gedurende een periode
van 4 dagen. De resultaten zijn bemoedigend.
Ze kunnen van pas komen bij
de aanpak van dementie door een aangepast
voedingspatroon.
nog niet getest op duikers
Voor vinzwemmers kan dit misschien een
extra boost zijn om nog grotere snelheden
te bereiken in het water. En zo misschien
zelfs nieuwe records neer te zetten. Misschien
biedt het sap ook mogelijkheden
voor vrijduikers? Als een apneuduiker
dankzij het rodebietensap een betere zuurstofopname
kan bereiken, kan dat ook voor
deze sporttak misschien leiden tot een betere
prestatie. Zoals je weet moeten duikers
hun lichaam voldoende hydrateren
voor de duik. Wanneer dit gebeurt met bietensap,
zou dit misschien een extra voordeel
bieden? Betere prestaties bij krachtreddingen?
Minder vermoeid zijn na een
duik? Het zou tof zijn moest er onderzoek
naar gedaan worden.
spinazie
Dat spinazie, omwille van de zogezegde
grote hoeveelheid ijzer in de groente, niet
voor het Popeye-eff ect zorgt, weten we al
e lan langer. Maar
… volgens de
Zweedse Zw professor
fess Eddie
Weitzberg Wei van de
Karolinska Karo Universiteit
versit zou spina-
zie nog kkrachtiger
zijn
dan rodebietensap. rodebieten Popeye
heeft dus gel gelijk… spinazie
geeft extra spierkracht!
s
In spinazie zzitten
immers
veel l nitraten, it t en het zijn
die nitraten die onze spiercellen
gaan stimuleren om meer energie te produceren
met minder zuurstof. De nitraten
worden in ons lichaam door bacteriën
omgezet tot nitrietoxide. Dit mineraal gaat
onze mitochondriën (staaf- of bolvormige
celarganellen, die functioneren als energiecentrales
van onze cellen) stimuleren
om meer energie te produceren met minder
zuurstof. (Meer info over mitochondriën
vind je op: http://nl.wikipedia.org/
wiki/Mitochondrion). Het is dus niet alleen
het ijzer in spinazie dat goed is voor
onze gezondheid. Weitzberg stelt een bord
spinazie gelijk aan het sap van twee tot drie
rode bieten. Drie dagen lang spinazie eten,
levert al een merkbare verbetering van ons
uithoudingsvermogen op.
Foto: margouillat photo.

Zoals reeds vermeld, bevat rodebietensap
normaal gezien veel nitraten,
maar er zijn merken op de markt waarbij
men de nitraten zoveel mogelijk
verwijderd heeft. Voedseldeskundigen
vestigen er de aandacht op dat je rodebietensap
moet drinken dat rijk is aan
nitraten, om er de verhoogde sportprestaties
van te ondervinden.
Foto: StockPhoto.
foto’s
Links: Rodebietensap
verhoogt het
uithoudingsvermogen.
Rechts: Spinazie
zou nog krachtiger
zijn dan rodebietensap.
Rodebietensap of spinazie is perfect te
verdedigen als legale doping! Let wel, er
is aan het rodebietensap een klein nadeel
verbonden: naast de ietwat bittere smaak,
kleurt het bietensap ook je urine en stoelgang
roze tot lichtpaars.
Wie een groter uithoudingsvermogen ambieert,
weet wat hem te doen staat!
ADVERTENTIE
ELKE REYPENS
Commentaar van de
Geneeskundige Commissie
Het gebeurt regelmatig dat er berichten
verschijnen over resultaten van studies,
die al dan niet bijdragen tot de evolutie
van de wetenschap in het algemeen, en
medisch denken in het bijzonder.
Voor de Geneeskundige Commissie is
het belangrijk om de nadruk te blijven
leggen op de preventie-aspecten die op
het ogenblik ‘evidence based’ zijn. Dat
betekent bij de duiksport: zorgen voor
een goede fysieke conditie, je lichaam
goed hydrateren, en de regels van het
Duikonderricht respecteren.
ROLAND VANDEN EEDE,
VOORZITTER GENEESKUNDIGE
COMMISSIE
Hippocampus maart/april 2011
47

Zondag 4 september 2011 - Groots Duikspektakel
Onderdeel van het OpenWaterWeekend op 3 en 4 september
Waar? De Spuikom Oostende-Bredene
Info: Duikershuis NELOS - tel.: 015 29 04 86 - sport@nelos.be - www.nelos.be
48 Hippocampus maart/april 2011
Alle duikers op post!
Verantwoordelijke uitgever: NELOS vzw

Bondsnieuws - SPORT
Na een tussentijdse stop van drie jaar, willen we D-Dive Day − onze
tweejaarlijkse traditie − nieuw leven inblazen.
Ondertussen worden de ‘Haven- en/
of Visserijfeesten’ niet meer georganiseerd.
Maar ons hartje is wel in
Oostende blijven steken om dit soort evenement
te organiseren. De mensen aan
‘het zeetje’ zijn zo enthousiast en gemotiveerd,
dat we niet anders kunnen dan ons
opnieuw te organiseren in Oostende. Of is
het nu Bredene? Want als het gaat over de
plaats van het gebeuren, ontstaan vele
discussies. Dus om het simpel te houden,
nemen we aan dat we een groots evenement
op touw zetten in Oostende/Bredene,
met name aan, op en rond de Spuikom.
Openwaterweekend
3-4 september 2011
Spuikom Oostende-Bredene
Omdat we de organisatie groots zien, willen
we het evenement organiseren op twee dagen.
We maken er dus een ‘Openwaterweekend’
van. Op deze twee dagen kan je niet alleen
duiken, maar ook windsurfen, kajakken,
zeilen, de plaatselijke fauna en fl ora bekijken.
Want dit weekend wordt georganiseerd
in samenwerking met niet alleen de plaat-
1
2
d-dive day
tijdens het Openwaterweekend
3
selijke clubs, maar ook met de regionale en
Vlaamse organisaties.
Initiaties van de verschillende sporten, demonstraties
van kajakpolo, overzwemmen
van de plaatselijke Kanaalzwemmers, begeleide
wandeltochten, …en nog zoveel meer.
Hou dus zeker de website in het oog om alle
activiteiten te vernemen die je dat weekend
kan volgen. Want het wordt een niet te vergeten,
spetterend en zonnig waterweekend.
D-Dive Day (4e editie)
4 september 2011
Spuikom Oostende-Bredene
Tijdens dit spetterend openwaterweekend
gaat NELOS op de tweede dag van het
‘Openwaterweekend’ de tweejaarlijkse traditie
terug in ere herstellen en D-Dive Day
organiseren. Degenen die hieraan tijdens
één van de drie voorgaande edities reeds
hebben deelgenomen, die weten het: fantastisch
plezant en kei-mooie prijzen te
winnen! Degenen die nog niet hebben meegedaan:
dit mag je echt niet missen!
In groepjes van vier duikers (of toch als duikers
verkleed zijn) leg je enkele proeven af:
4
in, op of onder water. We gaan allereerst
voor een hoop plezier! Ambiance is er ongetwijfeld
en zelfs de toeschouwers hebben
hun amusement. Maar daarnaast zijn
er een heleboel prijzen te winnen! En er zijn
er hele mooie bij. In de voorgaande edities
is elke deelnemer steeds met een prijs naar
huis gegaan. Daarbovenop krijgt elke deelnemer
ook nog eens het leuke T-shirt mee
van onze D-Dive Day!
Maak er een uitstap van met het gezin.
Oostende en Bredene hebben zoveel te bieden.
Maar je bent een gans weekend zoet
met alles te bekijken en te beleven wat er
in en rond de Spuikom te doen is. Voor jong
en oud.
Kortom: Hier moet je gewoon bij zijn! Meer
info: sport@nelos.be. INGE DEKORT
1) D-Dive Day, voor jong en oud.
2) Er is ook allerlei randanimatie, zoals “Hoe
werk je met een hartdefibrillator (AED)”
of een “Demo slachtoffer afvoeren met de
helicopter”.
3 &4) De ploegen van 4 leggen diverse leuke
proeven af.
Hippocampus maart/april 2011
49
Foto’s: Peter Ryngaert (1, 3 &4) & Michael Vaeremans (2).

Bondsnieuws - COMMISSIE DUIKONDERRICHT
Fysieke conditietraining
Zoals genoegzaam bekend wenst het Duikonderricht NELOS niet
alleen prima lesgevers op didactisch vlak onder haar instructeurs,
maar ook een opleidingskader dat op fysiek vlak als voorbeeld kan
gesteld worden. Daarom dat kandidaten 1*Instructeur/Initiator de
fi theidstest moeten afl eggen.
Een instructeur met goede fysiek is
niet alleen belangrijk als algemeen
imago naar de kandidaten en naar de
clubs, maar ook om extra veiligheidsgaranties
te kunnen bieden op het ogenblik
dat de instructeur in onze wateren onder
niet altijd evidente omstandigheden,
proeven moet afnemen. Misschien heeft
elke instructeur wel de morele plicht om
continu te werken aan zijn of haar conditie,
ook al werd de instructeurstitel behaald,
maar dit is een debat dat hier niet
verder zal gevoerd worden. Hoe dan ook;
alvorens de kandidaat-instructeurs hun
eindexamens didactiek mogen afl eggen
50 Hippocampus maart/april 2011
1
Bovenwaterfoto’s (3): Samantha De Smet.
3 4 5
2
(module 4), moeten ze bewijzen dat ze over
een voldoende fysieke conditie beschikken.
De fysieke proeven die afgelegd moeten
worden, zijn bijgevolg te beschouwen als
toelatingsvoorwaarden voor module 4.
De vorige jaren vonden deze oefeningen
plaats in het Bloso-centrum te Hofstade,
maar de omstandigheden waren zelden
ideaal te noemen. Ofwel konden de supporters
niet voldoende goed opgevangen
worden (geen toegang tot het zwembad),
ofwel was de cafetaria niet open, ofwel waren
er kinderen in het kleine zwembadje les
aan het volgen, …
6
1) Klaar voor de stilstaande apneu?
2) De ster met zeven.
3) Algemene briefing voor de kandidaten
en juryleden.
4) Stef Teuwen verdeelt de taken aan de
juryleden.
5) Tussen de flessen.
6) Stilstaande apneu van 70 seconden.
Roland De Kokere, vast jurylid voor deze
testen, heeft zich blijkbaar eveneens gestoord
aan deze minder gelukkige omstandigheden
en kwam daarom met het
voorstel om in 2011 dit evenement te verplaatsen
naar Gent in de Strop. Het Duikonderricht
nam deze kans met beide handen
Onderwaterfoto’s (3): Ivo Madder.

aan. Op 16 januari rond het middaguur waren
zowel de kandidaten als de juryleden
op post. Na de inschrijving bij Inge werden
door Roland de praktische, logistieke mogelijkheden
geschetst en werd de briefi ng
van de proeven gegeven door Stef.
36 kandidaten mochten het bewijs leveren
dat ze aan de gestelde fysieke eisen voldeden.
In een goed uitgedokterd doorschuifsysteem
werden aan een hoog tempo deze
proeven per 6 kandidaten afgewerkt. Afwisselend
werden de eerste reeks oefeningen
(70 seconden apneu, 1 minuut recuperatie,
ster met 7, 1 minuut recuperatie, 4x25
m tussen de fl essen, 5 minuten recuperatie)
door Stef Teuwen en John Maes gecoördineerd.
Na de hoger vermelde 5 minuten
recuperatie van deel 1, dienden de kandidaten
onmiddellijk van start te gaan met
het zwemmen van 22 lengtes binnen een
tijdspanne van 12 minuten en dit onder het
wakend oog van José Vandekerckhove, Ivo
Hubert en John Remue. Terwijl de eerste
groep bezig was met het zwemmen van de
22 baantjes, startte de tweede groep al met
de proeven van deel 1 en zo draaide de car-
rousel rustig door totdat iedereen gepasseerd
was. In het protocol staat vermeld
dat, indien iemand in één van deze oefeningen
faalt, hij op dezelfde dag na de laatste
sessie, het geheel opnieuw mag afl eggen.
Hier werd door enkele ongelukkigen gretig
gebruik van gemaakt. Het eindresultaat
was dan ook bijzonder bemoedigend te
noemen. 35 van de 36 kandidaten konden
onmiddellijk doorstromen naar module 4.
Slechts 1 kandidaat mocht zich aanbieden
voor het herexamen en daar werd met succes
gebruik van gemaakt. We mogen dus
stellen dat 100% van de kandidaten over
een voldoende fysieke conditie beschikken
om te fungeren als NELOS-instructeur.
Twee zeer belangrijke opmerkingen voor
de toekomst:
1. Vanaf volgend jaar wordt er geen herexamen
meer voorzien. Dit komt enerzijds
omdat op zulk een korte termijn er
toch geen realistische mogelijkheden
zijn om de fysieke conditie op een hoger
peil te brengen en anderzijds omdat
het organisatorisch niet lukt om én
ADVERTENTIE
een herexamen te voorzien én tijdig met
module 4 van start te gaan. Men is dus
gewaarschuwd naar volgend jaar toe!
2. Naast het feit dat men deze proeven kan
afl eggen binnen de gestelde criteria van
fysieke aard, wordt ook belang gehecht
aan de stijl van uitvoeren. Misschien
moet er op dit vlak in de toekomst toch
een tandje bijgestoken worden?
Na de debriefi ng en de proclamatie werd
nog gezellig nagepraat in de cafetaria van
het zwembad. Dankzij de perfecte organisatie
door Roland en zijn club werd deze
afname een volledig succes. Het Duikonderricht
dankt iedereen die daaran heeft
meegeholpen: de kandidaten, de juryleden,
de supporters, Roland en zijn club en last
but not least de administratieve en logistieke
ondersteuning van Inge Dekort.
We wensen alle kandidaten succes met
module 4 en hopen iedereen te mogen begroeten
op de Academische Zitting te Geel.
STEF TEUWEN,
NAMENS HET DUIKONDERRICHT
Hippocampus maart/april 2011
51

Reportage - GESCHIEDENIS
Vikingnavigatie werkte
ook bij bewolkte lucht
In het vakblad ‘Philosophical
Transactions of the Royal
Society B’ van februari 2011
stond te lezen dat het ‘zonnekompas’
waarmee de Vikings de
weg gevonden zouden hebben
over de open zee, beter werkte
dan gedacht.
Vóór de Vikingen navigeerde men
langs kusten. De Vikingen (ongeveer
1.000 jaar geleden) riskeerden het
op volle zee te gaan, waarbij ze er zelfs in
slaagden rechte koers te houden. Eén van
de theorieën is, dat ze IJslandse veldspaatkristallen
(‘Sunstone’ of ‘zonnesteen’) gebruikten
om een grove richtingsbepaling
te doen. Je kunt zulk een kristal als een
polarisatiefi lter voor zonlicht gebruiken,
waarbij je de richting 90 graden van de
zon af kunt bepalen. Echt nauwkeurig zal
deze vorm van navigatie niet geweest zijn;
er zit een fout op van plusminus 30 graden
op de uitgezette koers. Bovendien is men
van mening dat die werkwijze enkel werkt
bij heldere hemel en dat is iets wat niet
veel voorkwam in hun vaargebied.
Toch beweren de nazaten van de Vikings
nog steeds dat hun voorouders de zon
gebruikten als hulpmiddel bij het navigeren
op open zee, ook wanneer het bewolkt
was. Volgens de overlevering zou de ‘zonnesteen’
hen precies verteld hebben waar
de zon verborgen zat achter de wolken.
Volgens een onderzoek van een Europees
team van wetenschappers, onder leiding
van Gábor Horváth van de Eötvös-universiteit
in Boedapest, zouden die legenden
wel eens realistisch en dus waar kunnen
zijn.
Het vermoeden bestond al langer dat de
zogenaamde ‘zonnesteen’ een soort doorzichtig
kristal was, dat werkte als een
natuurlijke polarisatiefi lter (net zoals de
polariserende glazen van een zonnebril).
Het is een feit dat de kleurintensiteit van
het blauwe licht van een heldere lucht afhankelijk
is van de positie van de zon. Het
52 Hippocampus maart/april 2011
licht wordt dus op een bepaalde manier
gepolariseerd, afhankelijk van de stand
van de zon.. Denk hierbij maar even aan
je duikfysica, waarbij het Raleigh-eff ect
(blauwe licht) en de Tyndall-verstrooiing
(diff uus licht) beschreven worden. Bij min
of meer heldere hemel kan men inderdaad
de plaats van de zon bepalen aan de hand
van bepaalde waarnemingen met het kristal.
Maar bij heldere lucht – en zelfs bij gedeeltelijk
bewolkte lucht – heb je natuurlijk
geen ‘zonnesteen’ nodig om te zien waar de
zon staat. In de noordelijke zeeën, waar de
Vikings hun weg zochten, was zware bewolking
of zelfs mist geen uitzondering.
De vraag die de wetenschappers zich dus
al jaren stelden, was of het polariserende
kristal ook bruikbaar was bij deze weersomstandigheden.
Horváth heeft nu gemeten hoe sterk het
licht gepolariseerd is onder zware bewolking
en mist. Hij besluit in zijn wetenschappelijk
artikel dat de techniek van de Vikings
ook in die ongunstige omstandigheden
bruikbaar blijft, zij het met verminderde
nauwkeurigheid. Critici verwijten Horváth
dat hij zijn metingen gedaan heeft met een
moderne polarisatiemeter en niet met een
natuurlijk – in Noorwegen opgedolven –
stuk polariserend kristal. Maar eigenlijk
is deze kritiek onterecht, want een eerder
onderzoek van dezelfde wetenschappers
– in samenwerking met Gábor Horváth en
Susanne Åkesson van de universiteit van
Lund – toonden in 2005 al aan dat het ook
in de praktijk werkt. Ze lieten vrijwilligers
raden waar de zon stond op foto’s genomen
met een 180 graden ‘fi sheye’-objectief. De
resultaten van de vrijwilligers bleken erg
onnauwkeurig te zijn, met afwijkingen tot
wel 99 graden. Maar de ‘zonnesteen’ van
het team bleek wel correct te werken. Het
is dubbelspaat, een zuivere vorm van calciet
dat veelvuldig voorkomt in IJsland, en
het laat alleen licht door met een bepaalde
polarisatie. Dat is belangrijk, omdat zonlicht
een zekere polarisatie heeft, afhankelijk
van de hoek waaronder het in je ogen
valt.
Met de ‘zonnesteen’ kun je dus vaststellen
waar de zon staat op het fi rmament. Ook
bijen gebruiken dit principe. In 2005 staken
de wetenschappers de Noordelijke IJszee
over. Ze zagen hetzelfde polarisatiepatroon,
ongeacht of het bewolkt was of niet.
Bij een bewolkte lucht was het eff ect wel
wat moeilijker zichtbaar.
Het navigatiesysteem bleek dus te werken.
Nu nauwkeurige meetinstrumenten ook
bewijzen dat de richting van het gepolariseerde
zonlicht nauwkeurig te bepalen is
bij bewolkte hemel, zoekt het team vrijwilligers
die de ‘zonnesteen’ willen uittesten
of die inderdaad accuraat werkt. Ze benadrukken
wel dat hier niet noodzakelijk mee
bewezen is dat de Vikings ook daadwerkelijk
gebruik maakten van een ‘zonnesteen’.
IVO MADDER
Foto: Astrid Vos.

AANBIEDING
NU RUIM 40% KORTING OP EEN JAARABONNEMENT
12x
duiken
voor
€ 39, 50
Wil je liever een
welkomstcadeau?
Ga dan naar
www.duiken.nl/
hippo2011
ZO GEEF OF NEEM JE EEN ABONNEMENT
Bel: 070 66 02 28 (BE) of 0800 099 66 06 (NL)
of surf naar: www.duiken.nl/hippo2011

Club in de kijker
Begin 2010 staken een aantal van ons
de koppen samen om weer de nodige
sponsors en vrijwilligers op de been
te krijgen voor deze activiteit. Het werd
al meteen duidelijk dat we − net zoals bij
de vorige editie − onder water niet alleen
zouden laten kaarten maar ook de ‘vierop-een-rij’
zouden voorzien. Ook de mogelijkheid
tot boven-water-kaarten werd
opengesteld voor de mensen die niet onder
water wilden duiken. We kregen ook
meteen de medewerking van het zwembad
van Wevelgem om het daar weer te laten
doorgaan. Er werd weer gekozen voor een
54 Hippocampus maart/april 2011
3
3e editie
‘onderwaterkaarting’
bij duikschool De Nereïden
Na onze vorige editie − in 2006, ter gelegenheid van het 35-jarig
jubileum van de club − vonden we het weer eens tijd om een nieuwe
‘onderwaterkaarting’ te organiseren. Niet alleen wij hadden er
weer zin in; ook aanwezigen van vorige keer waren vragende partij.
1
streekbierenkaarting vermits dat in de
smaak was gevallen bij onze vorige editie.
Op 4 december 2010 was het dan zo ver.
Reeds rond de middag begonnen we met
het draineren van het kleine ondiepe
zwembad. Daarop werd een plankenvloer
aangebracht. Stoelen en tafels werden
voorzien en ook de nodige drankenfrigo’s.
In het diepste gedeelte van het zwembad
staan tafels met stoelen, verzwaard met
lood. Bij elke stoel hoort de nodige duikapparatuur
zodanig dat elke deelnemer
2
4 5
voldoende lucht krijgt. Op elke tafel wordt
een kaartmatje gemonteerd en dankzij geplastifi
ceerde kaarten en elastiekjes worden
de slagen op hun plaats gehouden. De
niet-duikers hoefden tijdens het kaarten
geen schrik te hebben want de leden van de
duikclub stonden in voor monitoring onder
water. Bovendien kregen ze ook een kleine
duikinitiatie alvorens kopje onder te gaan.
De deelnemers waren weer laaiend enthousiast.
We hadden gevreesd dat de
weersomstandigheden van die avond ons
parten zouden spelen (het vroor enorm),
maar de opkomst was weer overweldigend.
Zelfs de lokale pers en WTV, de West-
Vlaamse tv-zender, vonden hun weg naar
het zwembad. Hoewel we nog een tijdje
konden doorgaan, werd de onderwaterkaarting
zelf om 22.00 uur stopgezet. In
totaal zijn een 80-tal personen even gaan
proeven van het onderwaterkaarten of het
vier-op-een-rij-spel.
De opbrengst wordt integraal besteed aan
de aankoop van nieuw materiaal voor de
leden.
NATHALIE CALLENS

Ontstaan van duikschool De Nereïden
Dit jaar (2011) bestaat de duikschool
De Nereiden Wevelgem 40 jaar. In 1971
bestond er een zwemclub in Moorsele.
Deze werd omgevormd tot een
duikclub. Er diende destijds een beroep
gedaan op externe instructeurs
en andere duikscholen voor het behalen
van brevetten. Om het statuut
van duikschool te behalen werd een
2*Instructeur aangetrokken, die niet
van de streek was. Wanneer er destijds
slechts een 3*Duiker voorhanden was
in de club was er stilletjes een nieuwe
generatie aan het opkomen. De hulp
van duikclubs zoals deze van Wervik en
Moeskroen was zeer welkom.
Het zwembad in Moorsele werd gesloten
en alles verhuisde naar Wevelgem.
De eerste eigen NELOS 1*Instructeur
leidde een nieuw tijdperk in. Het aantal
leden schommelde rond de 60 en het
aantal gebrevetteerde duikers steeg
gestadig.
Duikplaatsen bij uitstek waren de Barges
en de Cornet in Doornik. De Oosterschelde
was bijna een avontuur. Toen
kwam Hurghada (wat destijds nog een
klein stadje was).
Ondertussen zijn er drie 2*Instructeurs
bijgekomen.
Jaarlijks wordt er een duikweekend
gehouden bij Gorishoek. Telkens met
groot bijval.
Regelmatig wordt er een ‘Tour de Belgique’
gehouden, waarbij er verschillende
duikplaatsen in België bezocht
worden. Duikreizen naar het buitenland
staan regelmatig op de agenda,
zoals Egypte, Le Lavandou en Ierland.
Kortom een kleine gemoedelijke club
waar iedereen iedereen kent. En die na
40 jaar er nog steeds de goede ‘ambiance’
kan in houden.
VOORZITTER,
ARNOLD CLINCKEMAILLIE
ADVERTENTIE
6
Foto’s
1) De ene speler neemt het spel wat ernstiger
op dan de andere.
2) Voor elk wat wils: niet alleen kaarten,
maar ook vier-op-een-rij.
3) Een korte duikinitiatie werd gegeven
aan de niet-duikers.
4) Vooraleer onder te duiken voor de
kaartpartij, nog even een korte briefing.
5) De ene kon wat gemakkelijker tegen de
koud dan de andere.
6) Onze leden kijken al uit naar de volgende
leuke activiteit.
Hippocampus maart/april 2011
55
Foto’s (6): Nico Noyez.

Hippo las voor u
Wrakken
Schatkamers van de Noordzee Foto:
Tijdens Duikvaker 2011 stelde Ben Stiefelhagen van ‘Get Wet
Maritiem’ het boek ‘Wrakken – Schatkamers van de Noordzee’ voor
aan het publiek. Een prachtig boek, met een boodschap.
De Noordzee ligt als het ware bezaaid
met wrakken. Alleen al voor de Nederlandse
kust liggen er anno 2010
zeker 200 wrakken die interessant zijn
voor wrakduikers. Het zijn de kunstriff en
van de Noordzee; mooi begroeid, waar
veel dieren hun vaste woonplaats hebben
en andere dieren deze riff en gebruiken als
schuilplaats of kraamkamer. Het is dus
niet verwonderlijk dat deze schatkamers
van de Noordzee trekpleisters zijn voor
wrakduikers en -vissers. De auteurs van
het boek selecteerden bewust maar tien
wrakken – allen gelegen voor de Nederlandse
kust – met ieder hun eigen verhaal.
De besproken schepen, die zonken tussen
1797 en 1980, zijn: de Elbe, het Poppetjeswrak,
de Queensford, de Leliegracht, de
Scott, de Delft, de Kruisers, de Durward,
de Adder en de Kursk.
Buiten een stukje geschiedenis en wat wetenswaardigheden
wordt er van de wrakken
telkens hun positie, duikdiepte, lengte,
breedte, huidige situatie op de zeebodem en
56 Hippocampus maart/april 2011
de biodiversiteit vermeld. Bij het Durward
wrak – ook Kompasrooswrak genoemd –
brengt Ben Stiefelhagen het verhaal van de
bekende Belgische avonturier Marc Sluszny,
die deelnam aan een opkuisbeurt van het
wrak. ‘Duik de Noordzee schoon’ is dan ook
een beetje de rode draad doorheen het boek.
Duik de Noordzee schoon
Het project ‘Duik de Noordzee schoon’ (DD-
NZS) werd meer dan tien jaar geleden opgestart
door Ben Stiefelhagen en Klaudie Bartelink.
Hun doel is de wrakken vrij te maken
van het vistuig, dat verantwoordelijk is voor
het spookvissen. DDNZS wordt gesponsord
en vorig jaar kregen ze nog de ‘AD Paul Fentener
van Vlissingen Natuurprijs’. Dankzij deze
gelden kan men wrakduikers gratis laten duiken
tijdens het schoonmaken van de wrakken.
Indien gewenst komt DDNZS met een boot
naar België om Belgische duikers op te pikken,
waarna men enkele wrakken voor de Vlaam-
Foto: Cor Kuyvenhoven.
Naast de beschrijvingen van de wrakken
zijn er ook hoofdstukken gewijd aan hoe je
moet duiken op een wrak, welk extra duikmateriaal
je nodig hebt voor zo’n duik, hoe
men ankert en hoe men afdaalt en welke
boot geschikt is als duikcharter voor wrakduiken.
Er wordt ook heel wat aandacht
se kust nettenvrij kan maken. Er zijn wel
enkel voorwaarden aan verbonden: zo moet
men uiteraard een ervaren wrakduiker zijn en
men moet men de maritieme veiligheidstrainingen
bij Get Wet Maritiem gevolgd hebben.
DDNZS hoopt dat wrakduikers in België een
gelijkaardig project opstarten. Ze stellen
daar zelfs graag een deel van hun budget
voor ter beschikking. Wil je meeduiken of
hen fi nancieel steunen? Heb je vragen of opmerkingen?
Vul dan het contactformulier in
op www.duikdenoordzeeschoon.nl of stuur
een e-mail naar info@getwet.nl.
2
1
Peter Verhoog.

3
besteed aan het wrakvissen en de daarbij
horende problematiek van visnetten, vishaken
en vislijnen – die allen verantwoordelijk
zijn voor het zogenaamde spookvissen.
Uiteraard worden ook de thema’s die
Get Wet Maritiem aanbiedt onder de aandacht
gebracht: nettrainingen en maritieme
in- en outdoor veiligheidstrainingen.
De artikels worden prachtig geïllustreerd
met mooie, grote, bijpassende onderwaterfoto’s
van duikers in actie op de wrakken
en van het typische onderwaterleven op die
wrakken. De foto’s zijn van de hand van de
toponderwaterfotografen Peter Verhoog
en Cor Kuyvenhoven. Als bijlage steekt er
bij het boek een dvd met als onderwerp
6
Foto: Cor Kuyvenhoven.
7
4
Foto: Peter Verhoog.
‘Oases onder druk’ gemaakt door Klaudie
Bartelink. De 24 minuten durende fi lm laat
duidelijk de verschrikking van spookvissen
zien en hoe de duikers met vereende
krachten de dieren redden die door het
vistuig gevangen werden. Klaudie brengt
de opkuisduiken in beeld, waarbij men de
wrakken vrijmaakt van het vistuig. Maar de
fi lm toont vooral het prachtige onderwaterleven
dat men op de Noordzeewrakken
aantreft.
5
IVO MADDER
Foto: Cor Kuyvenhoven.
Foto’s
Het boek ‘Wrakken – schatkamers van de
Noordzee’ kan besteld worden op:
www.duikdenoordzeeschoon.nl.
Formaat: 295 x 295 mm, hard cover, 120 blz.
Bijlage: dvd Noordzeeduiken, oases onder
druk (24 min.)
Uitgeverij: Underwater Magic
ISBN: 978 949 0616 038
Verkoopprijs: 29,95 euro
1) De kreeft, verstrikt in vislijnen, is bijna vrij.
2) Klaudie filmt Ben bij het verwijderen van netten.
3) Maritieme veiligheidstrainingen; als je vaak op de
Noordzee bent, moet je op het ergste zijn voorbereid.
4) Maritieme indoortraining bij Get Wet Maritiem.
5) Klaudie en Ben (boven) bezig met de opstijging. Een zak
met vistuig en het anker zijn met hefballonnen naar
boven geschoten.
6) Marc Sluszny nam deel aan een opkuisbeurt van
het Kompasrooswrak.
7) Gevangen kabeljauw; één die nooit meer naar boven
wordt gehaald.
Hippocampus maart/april 2011
57
Foto: Peter Verhoog.
Foto: Cor Kuyvenhoven.

Reportage - DUIKPLAATS
Duiken in de
Antwerpse Zoo
Drie NELOS-duikers, Hugo Baetens, Hilde Overlaet en Eddy
Janssens – allen lid van duikschool CVD – duiken regelmatig
in de Zoo van Antwerpen. Noem ze maar de onderwaterkuisploeg
van de Zoo. Samen met onze hoofdredacteur
werd ik uitgenodigd om ze een dagje te volgen.
We verzamelen op zaterdagmorgen
om 8.00 uur bij Hilde en plaatsen
ons duikmateriaal in de wagen van
Hugo. Eddy laat op zich wachten want de
sneeuw zorgt voor verkeersellende. Als
we vragen aan Hugo waarom hij dit vrijwilligerswerk
doet, krijgen we volgend
antwoord: “Omdat iemand van de Zoo het
ooit eens vroeg. Er was nood aan duikers
om de bassins netjes te houden. Stofzuigen
van de bodem vanop de waterkant
lukt niet echt goed en je krijgt op die
manier zeker de groenbruine algenplekken
niet van de bodem geschraapt. We
doen het puur voor ons plezier want het
is onbezoldigd en beschouwen het als
een extra fysieke training, want fysiek is
het kuiswerk toch wel behoorlijk zwaar.
Bovendien vinden we de verzorgers van
de Zoo sympathiek en hebben we er een
goede samenwerking mee. Daarnaast
geeft het een zekere voldoening, maar
het belangrijkste is – toch voor mij – dat
ik graag met dieren omga”.
58 Hippocampus maart/april 2011
1 2
Foto: Ivo Madder.
Als Eddy arriveert en ook zijn materiaal ingeladen
is, vertrekken we. Om 9.00 uur komen
we aan langs de achterzijde van de
Zoo. We laden het materiaal uit via een
achterdeurtje van het ‘Vriesland paviljoen’
en rijden dan via de grote achterpoort binnen
om de wagen te parkeren binnen de
Zoo op een voor het publiek niet toegankelijk
gedeelte. Even later houden we een
korte briefi ng met de verzorgers van de
Zoo. “Meestal valt er niets speciaals te
melden, maar er moest eens een bout van
een aanzuigfi lter op de bodem van het
aquarium vastgezet worden. We werden
ook al eens opgeroepen om een mes uit het
zeeotterbassin te halen. Ook speelgoed en
omgeplooide stukjes draadstang, door de
bezoekers in bassins geworpen, hebben we
al eens verwijderd. Als de zeezoogdieren
die voorwerpen inslikken kunnen ze stikken
of maagschade oplopen”, zegt Hugo.
We kleden ons om en transporteren ons
duikmateriaal met behulp van een stootkar
naar het zeeleeuwenbassin, het voor-
3
1 & 2) Hugo wijst ons de plek bij de tijgers
aan waar de luchtpomp staat, die Eddy
terug moest gaan rechtzetten.
3) Dit is wat de bezoekers te zien krijgen
tijdens de kuisbeurt van de ‘otterbak’.
4) We transporteren het duikmateriaal met
behulp van een stootkar.
5) Met de lift naar het zeeleeuwenbassin.
4
5
Foto’s (2): Chris Demuynck.
Foto’s (2): Chris Demuynck.

malige dolfi narium. De zeeleeuwen worden
afgezonderd in hun dagverblijf (de stallen)
zodat wij vanaf 09.45 uur ongestoord kunnen
werken. Het water is groenkleurig en op
de bodem en de ruiten van het zoutwateraquarium
zijn algen afgezet. Uitwerpselen
liggen her en der verspreid over de bodem.
De watertemperatuur van het zeeleeuwenbassin
bedraagt 10 à 11°C. In het
aquarium waar vroeger de zeeotters
zaten, zitten voorlopig zeehonden bij
een watertemperatuur van 13 à 14°C.
Toen de zeeotters er zaten, bedroeg
de watertemperatuur maar 7 à 8°C. De
watertemperatuur bij de pinguïns is 6 à
7°C. Diepte van de bassins: zeeleeuwen
3 meter diep, zeehonden 4 meter.
We starten met het stofzuigen van de bodem
of is het eerder ‘strontzuigen’? Nadien boenen
we de vloer met een brede borstel van
iets meer dan een meter. Elk van ons neemt
1
3
Foto: Ivo Madder.
een halve zijde van het aquarium voor zijn
rekening. Na de vloer volgt het kuisen van de
ramen. Hiervoor maken we gebruik van een
zuignap om ons ter plaatse te houden terwijl
we de ramen als het ware boenen.
Er ontsnapte eens een zeeleeuw uit
zijn dagverblijf (de stallen of kooien)
en een andere keer bleek hij nog niet
in zijn kooi te zitten. Gevaarlijk is dat
niet, maar het is wel schrikken en het is
daarbij indrukwekkend als zulk een behendig
dier plots naast je komt spelen.
1) Nog een klein stukje en dan is het tijd om de
vloer te boenen en de ramen te kuisen.
2) Na het stofzuigen wordt de vloer geboend
met een brede zachte borstel.
3) Tijdens de kuisbeurt zwemmen de zeeleeuwen
rondjes in hun dagverblijf.
4) De grootste zeeleeuw bedankt Hugo Baetens
voor het schoonmaken van het bassin.
5) Stofzuigen of eigenlijk eerder ‘strontzuigen’.
2
Foto’s (3): Chris Demuynck.
4
Rond 11.15 uur zit de eerste kuisbeurt erop,
want dan begint iets later de zeeleeuwenshow.
Nu is het tijd voor een pauze, waarbij
voor iedereen een kop koffi e met een koekje
klaarstaat.
5
Hippocampus maart/april 2011
Foto: Ivo Madder.
59

Reportage - DUIKPLAATS
Wanneer de show ten einde is, worden we
persoonlijk bedankt door één van de zeeleeuwen,
wat door Ivo al wat beter geapprecieerd
werd dan door mezelf.
Nadat we opgewarmd zijn, komen we ergens
tussen 11.45 en 12.00 uur aan bij de
‘otterbak’ in het Zoogedeelte ‘Vriesland’.
Op 24 mei 2010 zaten er plots drie zeehonden
in de ‘otterbak’ en die zitten er nog
steeds. We laden ons duikmateriaal van de
stootkar. “Hier moeten we vooral de ramen
proper maken”, zegt Hugo.” We moeten er
soms een plamuurmes gebruiken”, vult
Eddy er aan toe. “Door het zonlicht dat op
de ramen schijnt, hebben die soms last van
hardnekkige algengroei”. Hugo vervolgt
zijn verhaal: “De bodem controleren we
nog eens extra op ongewenste rommel.”
Zo moesten ze eens een rolkei verwijderen,
die door de zeeotter gebruikt werd om op
de ramen te tikken. Hij dacht dat het een
schelp was die hij probeerde te openen
60 Hippocampus maart/april 2011
1
Foto: Chris Demuynck.
2
3
4
door er mee op de ramen te slaan. “Vroeger
toen er zeeotters inzaten, hadden we veel
meer werk”, zegt Hugo. “ Het voedsel van
die dieren bestond onder andere uit mesheftschelpen
en kokkels. Die massa’s lege
schelpen moesten we dan met de handen
van de bodem verwijderen. Toen versleten
de leden van het kuisteam minstens één
paar handschoenen per jaar. Tijdens de
kuisbeurt zwom het vrouwtje met ons mee.
De mannetjesotter werd steeds apart gezet
omdat hij redelijk jaloers was en toch wel
enige agressie vertoonde.” Op zeker moment
werd het koppeltje zeeotters uitgeleend
aan de Zoo van Blijdorp, ten behoeve
van het kweekprogramma aldaar. Het
vrouwtje verblijft er nog steeds. Het mannetje
‘Chuluugi’ kwam begin maart 2010
terug, maar stierf op 31 maart 2010.
Een kwartiertje later zitten we in het water.
Ivo zit mee in het water en dat merken
we goed aan het gedrag van de zeehonden.
Omdat er een vreemde Ivo in hun basin
duikt waren ze even schuw, maar al heel
Foto’s (3): Ivo Madder.
1) Hugo maakt zich klaar voor een duik tussen
de zeehonden.
2) Het poetsen van de ramen. Met behulp van
een zuignap houdt de duiker zich ter plaatse.
3) Nu nog even de zeehonden bedanken voor hun
geduld.
4) De kuisbeurt zit er op. Tijd voor een lekkere
warme douche.
snel komen ze naar Hugo om te spelen en
om een visje af te troggelen. Slim als ze
zijn, weten ze met hun lieve snoetjes ook
Eddy en mezelf te overhalen om lekkers te
krijgen.
We ronden deze werkdag af door deze duiken
in te loggen. De duiken van een kuisdag
in de Zoo worden als één duik in het logboekje
geschreven. Hugo deed al meer dan
100 duiken in de Zoo, Hilde ongeveer 20 en
Eddy bijna 40. Na een hete douche worden
we bedankt door de verzorgers.
Hugo Baetens (Assistent-Instructeur)
deed zijn eerste duik in de Zoo op 2 oktober
2004. Dat was toen zijn 47e duik.
Hugo duikt sinds 2003 en heeft nu al
meer dan 760 duiken gedaan, waarvan
er meer dan 100 in de Zoo.
Eddy Janssens (Assistent-Instructeur)
is beginnen duiken in 1979 en zijn
eerste duik in de Zoo was op 19 januari
2008. Ondertussen heeft hij al meer
dan 2.290 duiken in zijn logboek staan,
waarvan 40 in de Zoo.
Hilde Overlaet (2*Duiker) dook voor het
eerst in de Zoo op 17 mei 2009, het was
toen haar 14e duik. Ze begon in oktober
2008 met de duiksport. Ondertussen
heeft ze al 150 duiken op haar actief
staan, waarvan ze er 20 in de Zoo deed.
Onderweg naar huis vertelt Hugo dat hij
lang naar een vaste buddy gezocht heeft
en dat hij meer dan blij is dat hij Eddy vond.
Bovendien is Eddy op pensioen en hij heeft
dus tijd. “Samen hebben we heel wat verbeteringen
aan het kuismateriaal aangebracht.
Zo hebben we de grote V-vormige
borstel in twee gesplitst, de stofzuigermond
verwijderd en de zuignappen aangepast.
Vroeger namen we al eens iemand
nieuw mee om te helpen kuisen, tegenwoordig
gaat dat niet meer. De wetgeving is
strenger geworden. Zo hebben we de laatste
twee jaar ook een vrijwilligerscontract,
dat ons de nodige bescherming geeft”.
Om de 2 à 3 weken gaat het onderwaterkuisteam
naar de Zoo, ook in het hoogsei-

1) Hilde Overlaet is ook één van de vaste teamleden
van de ‘Zoo-duik-kuisploeg’, maar was er
deze keer niet bij.
2) De helmduik verhoogde de veiligheid dankzij
de communicatie tussen de duikers.
3) Langs de zonzijde moet Eddy het plamuurmes
gebruiken om de ruiten schoon te krijgen.
Filmstrip: Ook Eddy, Ivo, en Chrisje krijgen een
kus van de zeeleeuw, wat niet door iedereen
even graag geapprecieerd wordt.
zoen en tijdens de vakantieperiode. Soms
worden ze opgeroepen voor een extra
kuisbeurt of interventie. De stallen van de
zeeleeuwen worden om de 6 maand gereinigd.
Soms moeten ze ook het pinguïnbassins
kuisen, maar op dit moment is er daar
een broedprogramma bezig zodat storend
bezoek vermeden wordt. Ooit moest Eddy
de grote luchtpomp in de gracht rond het
verblijf van de tijger gaan verankeren, omdat
anders het risico bestond dat de tijger
de pomp als springplank zou gebruiken om
te ontsnappen. Tijdens de werkzaamheden
zat de tijger gelukkig veilig opgeborgen.
Meestal zijn er maar twee leden van de
onderwaterkuisploeg die naar de Zoo gaan
om het nodige kuiswerk te doen. Het is al
voorgevallen dat Hugo er alleen voorstond.
Zo was zijn 472e duik een soloduik.
Eigenlijk is dat niet te doen, want dan
moet je het materiaal alleen ter plaatse
brengen en duurt een kuisbeurt dubbel zo
1 2
3
lang als anders. Om dan nog maar te zwijgen
van het verkleumde lichaam na zo’n
lang duik. Normaal wordt er gedoken met
een natpak en gewone persluchtfl essen.
Hugo werd eens ondersteund door een
professioneel team van Duikshop DiveWise
uit Wijnegem zodat hij de kuisbeurt kon
uitvoeren met een droogpak en een professioneel
volgelaatsmasker – eigenlijk een
duikhelm – van het merk Kirby Morgan.
Het voordeel van deze helmduik is de communicatie,
die zeker in heel donkere groene
water van het zeeleeuwenbassin de veiligheid
verhoogt. Want hoewel je normaal
met twee duikers bezig bent in het aquarium,
heb je geen oogcontact tijdens het
kuisen. Hugo mag van DiveWise, die tevens
ook hun lucht sponsort voor deze Zoo-duiken,
regelmatig duikmateriaal uittesten.
Zo testte hij tijdens de kuisbeurt met onze
hoofdredacteur enkele winterhandschoenen
van het merk Seac Sub uit en ondanks
dat het buiten ijzig koud was, had Hugo
geen koude handen. Wij dus wel.
CHRIS DEMUYNCK EN IVO MADDER
Hippocampus maart/april 2011
Foto: Chris Demuynck. Foto’s (2): archief Hugo Baetens.
61

Retro Hippo - VERZAMELD DOOR WIM VAN DOESELAER
45 jaar geleden
uit Hippocampe nr.11
mei 1966
Pre-stage te Bendor
De pre-stage (nu 2*Stage) is geen voorbereiding
tot de kwalifi catie van duiker maar
wel een voorbereiding tot de functie van
monitor, d.w.z. van een duiker die op alle
diepten bewust is over een verantwoordelijkheid
die hij zal dragen en niet van het
persoonlijk plezier van een toerist-duiker.
René Crepin
Resultaten
Van de 22 pre-stagiaires haalden er 10 positieve
punten. Daar waren 3 Vlamingen
bij: Jan Van Moer (Neptunus), Jan Verschueren
(Neptunus) en Rudolf Verlinden
(Amphora).
Er slaagden ook 4 kandidaten voor de
stage en zo waren er 4 nieuwe Nationale
Monitors (nu 3*Instructeur) waarvan één
Vlaming: François Blom (Manta).
35 jaar geleden
uit Hippocampus nr. 58
april 1976
Nieuwe naam
Anderzijds wensen onze Nederlandstalige
lezers voor het inlichtingenblad een naam
62 Hippocampus maart/april 2011
die niet Frans klinkt. Op voorstel van René
Crepin en om verwarring te vermijden beslist
de Algemene Vergadering de Latijnse
naam ‘Hippocampus’ te gebruiken voor de
beide uitgaven.
Algemene Vergadering BEFOS
Een ander probleem waarover ik al herhaaldelijk
sprak, is de creatie van veel kleine
clubs. Deze tendens scheen in de eerste
plaats onrustwekkend omdat het duikonderricht
onder deze versnippering dreigde
te lijden en in de tweede plaats omdat het
onze nationale monitors en ons secretariaat
met een belangrijk bijkomend werk belastte.
Op het einde van vorig seizoen was
het ledental met 1102 gestegen; er waren
8986 aangeslotenen voor 116 clubs.
Paul Bailly
Voorzitter
25 jaar geleden
uit Hippocampus nr. 108
april 1986
John Remue, Voorzitter
Nationaal Duikonderricht
Als nieuwe Voorzitter van de Commissie
Nationaal Duikonderricht heb ik drie betrachtingen:
- de continuïteit van het Nationaal Duikonderricht,
dat tot ontplooiing kwam onder
zijn eerste voorzitter, René Crepin, te verzekeren.
- het democratiseringsproces dat onder
Jean Sax werd ingezet te respecteren.
- de modernisering van het Nationaal
Duikonderricht door te voeren.
John Remue
Reglement van inwendige orde
Op de Algemene Vergadering van het
Duikonderricht werd het nieuwe Reglement
van inwendige orde goedgekeurd.
Het Bestuur is als volgt samengesteld:
John Remue (Voorzitter), Jo Lacroix (Vicevoorzitter),
Luc Sels (Regionaal Verantwoordelijke
NELOS), Daniel Villain (Regionaal
Verantwoordelijke LIFRAS), Giovanni
Salvador (Afgevaardigde Examencomité),
John Maes (arts en lid van CAS; is dus niet
‘onze’ John Maes - nvdr) (Afgevaardigde
Veiligheidscomité), André Lahaye (Afgevaardigde
Brevettencomité), Marcel Van
den Bosch (Afgevaardigde Materieelcomité).
CMAS-aanbevelingen
Gebruik van reddings- en trimvest:
1. Er wordt ten zeerste aangeraden dat
elke duiker over een reddings- en trimvest
zou beschikken en er mee kan omgaan.
2. De monitor, verantwoordelijke van de
duikgroep, is verplicht dit te dragen.
3. De lucht uit het reddingsfl esje mag niet
gebruikt worden om zich uit te trimmen,
gezien dit de beschikbare reserve in geval
van nood vermindert.
15 jaar geleden
uit Hippocampus nr. 158
april 1996
Algemene Vergadering
Duikonderricht
Een nieuw Bestuur werd verkozen:
Frans Geeraerts (Voorzitter), John Remue
(Vicevoorzitter), Guy Segers (Verantwoordelijke
Brevetten), Rudi Baert (Afgevaardigde
Brevettencomité), Ivan Goudenhooft
(Afgevaardigde Veiligheidscomité), Walter
Geebelen en René Van Leeuwen.
Record
In het kader van de Vlaamse zwemweek
hebben vier leden van de duikclub Fun
Divers het record van ‘gezelschapsspelen,
onder water’ verbeterd met maar liefst 10
uur. Het record bedraagt nu 25 uur.

Hippocampus maart/april 2011
63

Bondsnieuws - JEUGDDUIKEN
Jeugdsportproject
DUIK ERIN! 2010
Via een extra opdracht van Bloso hebben we in 2010 subsidies kunnen
geven aan onze deelnemende clubs. Dit jeugdsportproject heet
‘Duik erin!’.
De bedoeling van dit project is om
nieuwe leden aan te trekken. Maar
voornamelijk ook om met de extra
subsidies meer kwaliteit en ondersteuning
te kunnen bieden bij initiaties. De clubs
die zich inschreven in het project zijn allemaal
enthousiast over het uiteindelijke
resultaat.
In 2010 hebben 28 duikclubs deelgenomen
aan het jeugdsportproject ‘Duik Erin!’.
De deelnemende clubs waren: 2 Dive 4, AJD,
AKO, Aqua Diving Team, Aquapol, Aquarius,
Atlanta NOS, Atlantis (Aarschot), BRA-
BO, Breevenduikers, Calypso Team, Coral,
Gobio-Divers, Gobius, IJseduikers, KDK,
Koraalduikers, K.T.W.V., Maanvis, Narwal,
Neptunus Divers, Nieuwpoortse Duikclub,
Okeanos, Orca Bree, Orka, Samantha,
Stingrays en Yellow Diving School.
Het doel van het project – verhoging van
de sportparticipatie van de jeugd – kwam
heel goed tot uiting in het aantal gemelde
initiaties en het aantal deelnemers. Er werden
80 initiaties gemeld verdeeld over 28
clubs. In de groep 8 tot 13 jaar namen 670
jongeren deel, in de groep 14 tot 18 jaar 373
en in de groep +18 jaar waren er 343 deel-
64 Hippocampus maart/april 2011
nemers. Goed voor een totaal van 1.386
deelnemers.
De initiaties hebben ook een goed aantal
nieuwe leden – 46 in totaal – opgeleverd
die werden gebeten door de duikmicrobe.
De clubs met het grootste aantal nieuwe
leden:
• Orka Lokeren: 20 leden.
• Gobius: 7 leden.
• Stingrays: 5 leden.
Orka Lokeren is eind 2009 gestart met
een eigen jeugdduikschool. Ze hebben het
Jeugdsportproject ‘Duik Erin!’ met alle
handen aangepakt om zo een grote ledengroei
te creëren in hun nieuwe afdeling.
En met een zeer groot succes! 20 nieuwe
leden! Het succesverhaal van deze jonge
jeugdduikschool lees je in het artikel ‘De
Lokerse Orka-Jeugdduikschool: een succes!’,
op blz. 73.
Elke club verdient een dikke profi ciat voor
hun deelname en het harde werk!
Een dikke pluim voor iedereen!
INGE DEKORT EN
HANNELORE SPRENGERS
Hippoëzie
De verslaving
Ergens daar beneden,
is er iets dat op me wacht,
ik moet er aan toegeven,
het heeft me in zijn macht
Een soort verlangen diep in mij,
een grote stille kracht,
duiken is mijn leven,
het is waar ik naar smacht
En als de tijd dan is gekomen,
vinnen aan, ontspanner in de mond,
voel ik me als herboren,
op en top gezond
Een rugwaartse val,
de zee die me omsluit,
als een kind zo gelukkig,
de zee, mijn tweede huid
Rustig naar beneden,
de stroming voert me mee,
langs wrakken en koralen,
ik, een gewichtloze zwerver in de zee
De zee is mijn verslaving,
mijn perfect legale drug,
de zee geeft alles,
en vraagt nooit iets terug
Jo De Mey,
duikclub De Waterman,
Wetteren
Foto’s (2): Natasja Vandeperre.

Club in de kijker
De Lokerse ORKA-
Jeugdduikschool:
een succes!
2010 was voor de jeugdafdeling van ORKA-Lokeren opnieuw een
druk werkjaar: ongeveer 40 vrijdagavonden was er jeugdduikles,
een tiental keren zijn we op duikuitstap geweest met de jongeren,
we brachten een weekendje door aan het Grevelingenmeer en een
echte duikvakantie in Spanje bleek ook een echte voltreff er.
Elke vrijdagavond is er training met
maar liefst 4 klassen van elk gemiddeld
zes leerlingen. Elke klas heeft
bovendien twee begeleiders in het water
en één begeleider aan de kant. En dan is
er nog onze jeugdduikschoolverantwoordelijke
(tevens jeugdduikevaluator) Jan De
Baere die met zijn alziend oog de werking
van heel de school superviseert.
Met andere woorden: het Lokerse zwembad
is tijdens de jeugdduikles goed gevuld!
Al onze lessen en activiteiten waren slechts
mogelijk dankzij de inzet van een hele groep
enthousiaste medewerkers en dankzij de bijzonder
vlotte samenwerking met (en fi nanciële
steun van) het bestuur van ORKA.
In 2010 werden we voor het eerst geconfronteerd
met een nieuw fenomeen: veertienjarige
jeugdduikers met een gouden
dolfi jn. Zoals iedereen weet, kunnen die ‘ingeschaald’
worden als 1*Duiker en in theorie
kunnen die dus met de volwassenen
De jeugdduikafdeling van ORKA-Lokeren.
meetrainen. In Lokeren hebben we echter
beslist om die groep nog bij de jeugdafdeling
te laten en ze door het jeugdkader te
laten opleiden tot 1* en zelfs 2*Duiker.
Op die manier proberen we een solide brug
te bouwen naar het volwassen duiken en
maken we de overgang van jeugdafdeling
naar volwassenenafdeling een stuk gemakkelijker.
Voor 2011 hebben we hoge verwachtingen:
wellicht krijgen we er nog 3 jeugdduikbegeleiders
bij, waardoor de groep jeugdbegeleiders
en -instructeurs 13 personen zal
omvatten.
De klassen zitten vol, dus voorlopig kunnen
we geen nieuwe leerlingen aannemen.
Meer nog: we hebben al een wachtlijst! (Er
is duidelijk nood aan meer jeugdduikscholen
in Vlaanderen, nvdr).
We zien de toekomst van onze jeugdduikafdeling
dus met veel vertrouwen tegemoet.
En waarom doen we het allemaal zo graag?
Er is niets leuker dan jongeren te laten kennismaken
met de wondere onderwaterwereld!
Meer info op www.orka-lokeren.be.
MARIO VAN BEVER EN DIRK COOREMAN
Hippocampus maart/april 2011
Foto: José Vastenhaeck.
65

Reportage Close-upe - REISVERHAAL
NELOS-fotograaf
In de kijker
Twee blennies op een zweepkoraal.
Schaamkrab (Calappa calappa). Duiker midden in een prachtige koraaltuin.
Anemoonvisje.
Een goed gecamoufleerde blennie.
66 Hippocampus maart/april 2011
Gehoornde slijmvis in de Middellandse Zee.

Einde van de duik ... en de boot is al terug in het zicht.
Witgestreepte waaierslak (Flabellina lineata).
Anemoonvisjes veilig in hun zeeanemoon. Wrakduik.
Naam: De Pesseroy
Voornaam: Ronny
Brevet: 2*Instructeur
Fotografiebrevet:
OW-fotograaf niveau 2*
Club: Handi Divers Wet Wheels
Duik sedert: 1974
Aantal duiken: 1.400
Aantal foto duiken: ongeveer 500
Duikplaatsen: Belgie, Nederland,
Ierland, Middelandse zee, Rode zee, Indonesie,
Phillipijnen,…
Camera: Nikon D80
Behuizing: Hugyfot
Lenzen: 35 mm, 50 mm, 105 mm,
10-17 mm, 10-20 mm
Flitsen: Sea&Sea 110 en Inon Z220
67
Hippocampus maart/april 2011 67

Reportage - DUIKMATERIAAL
Onderwaternavigatie
is vanaf nu mogelijk!
Iedere duiker weet hoe hij de kompasrichting kan bepalen aan de
oppervlakte, richting een boei of een ander element dat hem bekend
is. De tijd hoelang het duurt om je duikdoel te bereiken is afhankelijk
van je zwemsnelheid en eventuele stroming.
Als vuistregel kan je stellen dat je
over 25 meter (een zwembadlengte)
ongeveer 1 minuut doet: dus je duikdoel
op 200 m zal je na ongeveer 8 minuten
bereiken.
Het duikcentrum Atlantis vzw ontwikkelde
een uniek systeem waarmee je als duiker
zelfs onder water kan navigeren. Zo kan je
bij je eerste duikdoel aangekomen onderwater
je kompasrichting gaan bepalen en
de tijd dat je erover zal doen om je volgende
doel te bereiken. Je kan deze planning natuurlijk
op voorhand doen met de nieuwe
‘Zilvermeer onderwaternavigatiekaart’.
Het voordeel is echter dat als je je doel
mist, je onderwater een nieuw doel kan bepalen
en bereiken.
Even alles op een rijtje: om goed te kunnen
68 Hippocampus maart/april 2011
navigeren zijn er drie elementaire voorwaarden:
1. Beschikken over een kompas en tijdsmeting
en dit kunnen gebruiken.
2. Je gekozen richting kunnen bepalen.
3. De afstand kunnen bepalen.
Aan de eerste voorwaarde (het kompas)
kunnen we niet veel doen. De tijd wanneer je
aan een duikobject of beeld vertrekt kan je
afl ezen van je duikcomputer. Je moet hem
enkel nog onthouden. Voorwaarde twee en
drie worden ingevuld door de ‘Zilvermeer
Onderwaternavigatiekaart’. We leggen dit
uit met een voorbeeld: je hebt bijvoorbeeld
je kompasrichting gepeild vanop de steiger
richting ‘Yorin’ (het wrak met nr. 51). Geluk-
kig ligt de boei er nog op en hebben snode
duikers deze weer niet naar onder getrokken!
Hoelang moet je echter zwemmen?
Je neemt de ‘Onderwater Navigatiekaart‘
en draait de doorzichtige schijf zodat je te
zwemmen richting parallel loopt met één
van de volle lijnen. Aha: via de centrale
middenlijn met de pijlen kan je op de kompasroos
afl ezen dat de te volgen kompaskoers
134° is. Aan de hand van het aantal
vakken tussen de stippellijnen kan je tellen
dat de afstand ongeveer 175 meter is. Dus
175/25 = 7 minuten. Als duikleider weet je
nu dat als je het wrak na 8 of 9 minuten niet
gevonden hebt, je er voorbij bent. In dat geval
maak je rechtsomkeer: 314° of bepaal
je een andere koers, richting ‘Put’ bijvoorbeeld.
Maar stel dat je de Yorin inderdaad gevonden
hebt. Goed zo! Na een rondje gemaakt te
hebben beslis je om het beeld van ‘Lodewijk
XIV’ (nr. 22)op te gaan zoeken. Hoe doe je dat?
Je draait de doorzichtige navigatieschijf opnieuw
tot één van de lijnen parallel loopt
met de kompasrichting die jij wil volgen. Op
de centrale ‘zeillijn’, die met de pijlen, lees
je af dat je een kompasrichting dient te volgen
van 220°. Als afstand lees je ongeveer
75 meter af. Dus 3 minuten zwemtijd.
Van ‘Lodewijk XIV’ wil je naar de ‘kerstboom’
in de ‘Put’ (nr 45). Op de achterzijde
van de onderwaternavigatiekaart vind je
de lijst met namen en nummers van de bezienswaardigheden
op de bodem van het
Zilvermeer. Je leest opnieuw je te volgen
kompasrichting af: 273°, afstand bijna 200
meter. Dus 7 à 8 minuten zwemmen! Vandaar
kan je weer verder plannen!
Deze ‘Onderwaternavigatiekaart’ kan jouw
duiken in het Zilvermeer een nieuwe inhoud
geven; gedaan met het slaafs en eentonig
altijd maar dezelfde weg en dezelfde beelden
volgen. Voortaan bepaal je ook zelf je
gekozen route! De achterzijde van de kaart
toont ook de huidige stand van de bouw
van de ‘Verzonken Stad’. De navigatiekaart
is verkrijgbaar in het duikcentrum Atlantis
aan 8,00 euro. Ze kan ook per post verzonden
worden; een bestelling per e-mail aan
info@atlantis-vzw.be volstaat.
De ontwikkeling van de kaart werd mede
mogelijk gemaakt door mijn vriend Claude
Put enerzijds en mijn kennis van de navigatie
in de sportvliegerij anderzijds.
MARK VAN BAELEN, 2*I CMAS
EN DUIKCENTRUMVERANTWOORDELIJKE
VAN ATLANTIS VZW TE MOL

€ 503
Gekke promotieprijs
voor het voorseizoen 2011
voor groepen met eigen instructeurs
van 28 maart tot 30 april 2011
6 dagen - 6 nachten
Vol pension met 10 duiken en het
Een korting van € 250 voor minimum 10 duikers en een
korting van € 503 voor minimum 15 duikers.
Van het avondmaal van zondagavond tot het ontbijt van de volgende
zaterdagochtend in een hotel 2** op korte afstand van het CIP (*)
Duiken in het Nationaal Park van Port-Cros en op de mythische
wrakken van de azurenkust.
Prijs zonder logies : € 270 voor 10 duiken.
Duikcentrum op 5 meter van de boten.
Vullen met nitrox mogelijk.
Lokaal voor het materiaal en douche.
Bijzondere duikplaatsen met scholen barrcuda’s, mérous
in overvloed, dorades, murenen en zeeduivels van de
Gabinière, Pointe du vaisseau, pointe de Montremian en
nog een twintigtal duikplaatsen).
Zonder de wrakken van de Donator, de Grec, de Rubis,
de Togo (in het geheel een 15-tal wrakken) te vergeten.
CIP LAVANDOU
SUR LE PORT - 83980 LE LAVANDOU
Tél: +33-4-94-71-54-57 Fax: +33-4-94-15-13-09
www.cip-lavandou.fr info@cip-lavandou.fr
(*) Wat logies en eetmalen betreft handelen wij als tussenpersoon in functie van het
mandaat dat u ons toevertrouwt om te handelen in uw naam.
DE ZEEMAN
PRO nv
PROFESSIONAL
DIVING
EQUIPMENT
Waar service het
belangrijkste
produkt blijft!
ELKE DAG TOT UW DIENST
van 10u tot 12u30 en van 13u30 tot 19u
zaterdag van 10u tot 18u
DE ZEEMAN
Jubellaan 54 - 2800 Mechelen
Tel. 015/43.01.31 - Fax 015/43.01.35
info@dezeeman.be www.dezeeman.com
UW DUIKSPORTZAAK MET EEN PRIMA SERVICE
- Alle kwaliteitsmerken
- Vulstation 300 bar
- Eigen hersteldienst
- Verhuur duikmateriaal
TE HUUR
DEMONSTRATIE DUIKTANK
- op wielen
- L3m x B2m x H2m
- met 5 vensters 80x100 cm
verwarmingssysteem
PAUL DE WEERDT
Welleweg 72 - 9320 Erembodegem
Tel: 0475/73 25 74
www.aqualand.be - info@aqualand.be
Open: di-wo-do-vr: 18-21 u & za: 10-12 u en 13-18 u
Kaulillerweg 62, 3990 Grote-Brogel
Tel: +32 (0)11 44 88 24
info@desportduiker.be
www.desportduiker.be
Luc en Miet Stevens
De meest complete duikshop
met alle bekende merken.
Wij leveren prijs / kwaliteit
Verkoop en verhuur
Betrouwbare service en garantie
Openingstijden:
dinsdag 13.00 - 18.00 uur
woensdag 13.00 - 19.00 uur
donderdag 13.00 - 20.00 uur
vrijdag 13.00 - 19.00 uur
zaterdag 10.00 - 16.30 uur
300 m 2 duikshop met computergestuurd “NITROX” vulstation
Hippocampus maart/april 2011
69

Club in de kijker
Duikinitiatie voor
hogeschoolstudenten
Beroepsmatig heb ik nogal wat contacten
met de Katho Hogeschool te
Kortrijk en dan vooral met de verantwoordelijken
van de studentenvoorzieningen.
Je weet hoe dat gaat, op vergaderingen
wordt tussendoor nogal eens
uitgeweid over vakanties, hobby’s en passies.
Zo weten we dat de ene muziek speelt,
de andere voetbalt en ik ben dus duiker. En
van het ene komt het andere, met andere
woorden: “Wil je aan onze studenten eens
een duikinitiatie geven?”, vroeg men aan
mij. “Natuurlijk”, zei ik.
Overleg gepleegd met ons bestuur, met
de verschillende lesgevers van de club en
met de verantwoordelijke van het zwembad.
Vrij vlug was alles geregeld. We kregen
op woensdagavond 20 oktober 2010
het zwembad ter beschikking van 21.30
tot 23.00 uur (dat zijn de momenten dat de
studenten het meest actief zijn). Voor de
veiligheid − je weet maar nooit met studenten
− hadden we 1 lesgever voorzien voor 3
70 Hippocampus maart/april 2011
studenten en we zouden maximum 12 studenten
toelaten. In een mum van tijd waren
er 12 ingeschreven, waaronder 2 Erasmusstudenten
uit Hongarije.
Vanaf 21.00 uur mochten we alles klaarzetten:
fl essen en ontspanners, backpacks,
brillen, tuba’s en palmen. Alles netjes op
een rijtje aan de rand van het zwembad.
Precies om 21.30 uur kon de initiatie beginnen
omdat alle studenten stipt aanwezig
waren, wat niet altijd vanzelfsprekend is
voor studenten. Na een korte theoretische
inleiding, je weet wel: altijd met 2, altijd
uitblazen bij het opstijgen, oren klaren,
een fl es is niet gevuld met zuurstof maar
met lucht, … werd de groep in 3 gedeeld en
kreeg elk groepje een ervaren duiker/lesgever
mee.
Het eerste deel van de initiatie vulden we
met kennismaking met elementaire basisoefeningen:
goed zwemmen met vinnen,
een apneutje, masker ledigen, stabiele
De 12 hogeschoolstudenten omringd door
de lesgevers.
Op 20 oktober 2010 lieten 12 hogeschoolstudenten hun studentencafé links liggen om bij de Kortrijkse
Duikersklub (KDK) kennis te maken met de wonderbaarlijke onderwaterwereld (in het zwembad).
houding, lucht geven, enz. Het tweede deel
was vooral genieten: rondzwemmen met
de fl es, links, rechts, naar boven, naar onder,
lucht geven en vooral zoeken naar vissen
die er niet waren en dus maar naar de
mededuikers kijken.
Het was veel te vlug voorbij, vooral voor de
studenten. Iedereen tevreden en een zeer
leuke ervaring rijker.
Alle studenten kregen nog een infofolder
van de club mee en wat voor hen vooral
belangrijk was: een bonnetje voor een gratis
pint in de cafetaria. Na nog wat spectaculaire
verhalen over duikreizen in Egypte
vertrokken de studenten om in hun studentencafés
hun duikbelevenissen te gaan
vertellen.
In het voorjaar van 2011 is er al opnieuw
een duikinitiatie voor studenten gepland.
WILLY ROETS,
KDK
Foto: Willy Roets.

Verkoop van alle
gekende duikmerken
Eigen hersteldienst
Vulstation tot 300 bar
lugi
Vroeger BOO
Kerkstraat 3-5, 9220 Hamme, 052/47.75.38
specialist
jassen, fleeces, t-shirts, pulls
met eigen opdruk of
borduursel
DUIKSPORT
DE DE ZEVEN ZEEEN
ZEVEN ZEEEN
e-mail: zevenzeeen@telenet.be
zevenzeeen@telenet.be
ANTWERPSESTRAAT 258 - 2850 BOOM - TEL/FAX 03/888.43.34
DE ZEE is uw omgeving
DUIKEN IS uw passie
vanaf
€ 500
PER WEEK
STAGES:
- opleidingen
- fotografie
- bio
0611
0611 55 55 93 93 56 56
www.victoria-croisieres.com
OPENINGSUREN:
Wo-Do-Vr 16.30-20.00u.
(winteruur tot 19.00u.)
Zat. 10-12u. en 13-17u.
Hippocampus maart/april 2011
71

Jeugdduikhoekje - SKUBBA & FRED
Uitloden
Het lukte Skubba nu al aardig
om snel in zijn pak te kruipen.
Het pak was wel nieuw en daardoor
niet echt soepel, maar met de nylon
kousen van mama en de truc met de
plastic zak gleed hij in zijn pak. Ook aan
de waterkant slaagde Skubba erin zijn beschermend
pak vlot aan te trekken.
De eerste keer dat hij in het water stapte,
voelde hij het koude water zijn pak binnenstromen.
“Oei, het lekt!”, dacht Skubba.
Had hij zijn pak kapot getrokken? Waar zaten
de lekken?
Fred keek toe hoe de rillingen over het lichaam
van Skubba kropen. “Er zijn geen
lekken!”, riep hij alsof hij de gedachten van
Skubba kon lezen. “Het is normaal dat er
water in je pak loopt. Dat klein beetje water
zal opwarmen en je dan warm houden”,
riep Fred nog na.
Nog voor de woorden van Fred uitgesproken
waren, waren de rillingen al verdwenen.
Skubba voelde geen koud water meer.
Het werkte! Zijn pak was niet kapot.
Om zijn pak verder te testen, besloot hij een
eindje te zwemmen. Het drijven lukte zeer
goed, maar zwemmen was moeilijker. Het
72 Hippocampus maart/april 2011
was alsof hij niet diep genoeg in het water
lag. Na een eindje zwemmen, deed hij zijn
duikbril aan en voelde hij zich klaar voor
het echte duiken.
Toen hij probeerde zijn hoofd in het water
te steken, voelde hij zijn benen naar boven
komen. Als hij zijn benen naar beneden
duwde, kwam zijn hoofd naar boven. Raar?!
“Misschien moet ik me meer inspannen?”,
dacht hij. Als een halve wilde sloeg hij met
armen en benen, maar hij geraakte niet
echt diep! “Wat nu? Springen?”, fl itste er
door Skubba zijn gedachten.
Hij kroop terug op de rand en ging op een
vissersplatform staan, of hoe noem je zo’n
plank waarop een visser zit te hengelen?
Omdat hij wist dat het hier diep was, sprong
hij met zijn hoofd eerst in het water. Ja, hij
dook. Maar plotseling voelde het alsof onzichtbare
handen hem naar boven trokken.
Heel snel was hij terug aan het spartelen
aan het wateroppervlak.
“Kan ik dan niet duiken met mijn pak?”,
vroeg Skubba zich af. “Het pak beschermt
me tegen de kou, maar ik kan er niet mee
duiken, Fred”.
“Natuurlijk niet. Je vergeet de wet van Archimedes!”,
verklaarde Fred.
“Archimedes? Die van het waterglas dat
omhoog komt?”.
Fred liet Skubba zijn pak uittrekken. Toen
wierp hij het in het water en het bleef drijven.
“Zie je”, zei Fred. “De belletjes in je pak laten
het drijven. We moeten het doen zinken”.
Toen haalde hij de blokken lood terug boven
en vroeg aan Skubba om ze één voor
één op zijn pak te leggen. Hij noemde dit
‘uitloden’. Skubba vond het beter te spreken
van ‘oploden’ omdat je lood ‘op’ het pak
legde en er geen ‘uit’ nam. Maar Fred was
de man van de moeilijke woorden.
Na 4 blokken begon het pak te zinken. “We
moeten 4 blokken lood aan je bevestigen.
Die blokken zullen zorgen dat je pak je niet
naar boven duwt, zodat je onder kan blijven.
Een beetje zoals met onze emmer”,
legde Fred uit.
Met een koord maakte Fred een soort gordel
die rond de heup en over de schouders
kwam, met de blokken lood − een loodgordel
− terwijl Skubba zijn nat pak terug
aantrok.
Pak aan, bril op en loodgordel om stond
Skubba in het water. Klaar om te duiken …
PATRICK VAN HOESERLANDE
Cartoon: Peter Bosteels.

Hippocampus maart/april 2011
73

Club in de kijker
OWT aan zee
De OWT-afdeling van WEVOS
organiseerde een training onderwatertechnieken
bij de Wet
Wheels Oostende op woensdag
9 maart 2011.
Op 9 maart rij ik weer eens mee met
mijn vrienden van de WEVOS Onderwatertechnieken.
Geregeld word ik door deze fi jne mensen
uitgenodigd om hun speelse trainingen in
beeld te brengen als onderwaterfotograaf
en ik ga altijd met plezier mee.
Paul, Joris, Janine, Jens en Freek hebben
weer een leuke training bedacht en deze
keer hebben we ook uitzonderlijke deelnemers:
de Wet Wheels van Oostende.
Met open armen worden we ontvangen
door een hartelijke groep Wetwheelers en
hun begeleiders. Nadat alles klaargezet is
en een korte inleiding gegeven is, starten
alle deelnemers in duo’s en trio’s bij één
van de proeven.
Eén van die proeven is het ober-spel. Met
een dienbord moet je waterbekers van punt
a naar punt b brengen zonder morsen. En
dit zoveel mogelijk keren in 5 minuten tijd.
Uiteraard is dit moeilijk voor onze mindervalide
vrienden, dus zetten we het dienbord
in een zwembandje. Maar natuurlijk zit ook
hier een hinderlaag in. Het dienbordje ligt
maar net gepast in de band, dus ben je te
bruut, dan zakt het door en ben je de bekers
kwijt. Bovendien is vanavond iedereen
gelijk voor de wet. Niet iedereen kan zijn
handen goed gebruiken, dus mag je alleen
met je hoofd de band voortduwen.
Een tweede proef is onderwatercroquet.
74 Hippocampus maart/april 2011
Geen frituurhapje, maar een spelletje
waarbij je in apneu een puck door verschillende
poortjes moet slaan en zo een afstand
onderwater moet afl eggen. Aha, het
zijn niet zomaar spelletjes. Je traint er ook
je apneu mee.
Ons spelletjesparcours leidt ons verder tot
bij een emmer, die moet worden opgevuld
met de snorkel. Afdalen, bovenkomen,
snorkel leegblazen in de emmer, zakken,
enz. Hoeveel kan jij in de emmer krijgen in
vijf minuten?
Ik zwem verder en vind op de bodem van
het diepe zwembad een knalrode bus. Er
hangt fl ink wat lood aan en toch willen we
dat de kandidaten de bus omhoog krijgen.
Dat mag maar op één manier: lucht in de
opening blazen. In dit diepe bad is dat geen
sinecure maar een plezante oefening is het
zeker en vast. Longen en oren worden hiermee
fl ink geoefend.
Op het einde van het parcours ligt nog een
behendigheidsproef. Een mand met loden
buizen, koppelingen en schroefstukken
wordt de deelnemers voorgeschoteld. Bovenwater
ligt een plan van wat het moet
worden. Op de bodem moet de mand met
onderdelen uiteindelijk een rekje vormen.
In cauda venenum (nvdr: het venijn zit in de
staart), want dit is een heel moeilijke proef.
Niet alleen het ineensteken maar ook de
apneu en samenwerking spelen mee.
Na de training volgt wat in iedere respectabele
duikclub moet gebeuren: een praatje
in het clubhuis. We kaatsen nog wat ideeen
heen en weer en het gaat er uitermate
gezellig aan toe. Uitbundige en dankbare
mensen. Het is leuk om zo ontvangen te
worden, maar ik laat niet na om toch even
aan de begeleiders te denken. Zij zetten zich
iedere training en iedere duik in. Steeds opnieuw
en met heel hun hart. Tot vanavond
dacht ik: “Hoe houden die dat vol?” Het antwoord
ligt voor het grijpen. De appreciatie
en vriendschap in deze vriendenkring is de
beste motivatie die je kan bedenken.
Fijn dat ik jullie leerde kennen.
DENNIS VANDERMEERSCH
Foto’s (4): Dennis Vandermeersch.

Bondsnieuws - COMMISSIE DUIKONDERRICHT - SUBCOMMISSIE JEUGDDUIKEN
Initiatiemateriaal
en spelkoff er
Omdat niet alle clubs beschikken
over aangepast jeugdduikmateriaal
bestaat de mogelijkheid om via de
Subcommissie Jeugdduiken op aanvraag
materiaal te ontlenen.
Het jeugdduikmateriaal kan gebruikt
worden tijdens opendeurdagen,
plaatselijke sportkampen, initiaties
in de club of school, enz.
Op de NELOS-website vind je het aanvraagformulier.
Je stuurt dit volledig ingevuld
naar Walter Willems, de materiaalverantwoordelijke.
Reserveer tijdig, zodat
je zeker bent dat je het nodige materiaal ter
beschikking hebt.
Sinds enkele jaren beschikt de Subcommissie
Jeugdduiken ook over een spelkoff er. De
Uitnodiging tot ergernis
Nachtduik
Zopas een literaire thriller
‘Nachtduik’ gelezen van de Noorse
auteur én duikster, Kim Småge.
Het gaat over een nachtduik
die wat uit de hand is gelopen.
Aan de Noorse kust gaat ze samen
met haar clubgenoten een nachtduik
doen op een wrak. Wanneer de duikgroep
daar een plastic cilinder ontdekt,
worden ze plotseling aangevallen door
onbekende duikers. Hoe het verder gaat,
moet je zelf maar lezen. Maar ik kan garanderen
dat het zeer spannend is.
Waarover de ergernis dan?
Niet over fouten over het duiken en de duiktechniek.
Die zijn er niet. Ze is duidelijk een
ervaren duikster. Je kan het aanvoelen aan
de kleine details, bijv. als ze onderwater de
slappe lach krijgt en haar duikbril vol water
loopt en de geestige beschrijving van de
marteling van met een droogpak dringend
te moeten plassen.
Waarover de ergernis dan?
Zeker niet over haar schrijfstijl. Integendeel!
Ze heeft een zeer bijzondere wijze van schrijven.
Haar beschrijving bijvoorbeeld van het
nachtelijk onderwaterleven dat ze verstoort
door het schijnsel van haar duiklamp, is een
koff er is net als het jeugdduikmateriaal op
aanvraag te ontlenen bij Walter Willems.
De koff er bevat allerhande basismateriaal,
waaronder hoepels, ringen, frisbees, opblaasbare
banden, dat gebruikt kan worden
bij het lesgeven.
Voor de lesgevers is het niet altijd makkelijk
om met nieuwe, originele spelletjes en
oefeningen voor de dag te komen. Daarom
willen we de koff er voorzien van een aantal
voorbeeldspelen/demolessen: lessen ter
voorbereiding van de certifi caten Snorkel
1) Henriette Crepin was al 3*Instructeur toen Kim
Småge nog maar 15 jaar oud was.
2) Kim Småge, Noorse auteur én duikster, zogezegd
de eerste vrouwelijke duikinstructeur van Europa.
literair pareltje: ‘Een bleke kabeljauw beeft
in zijn nachtgewaad en mompelt iets over
sluitingsuren, een puberale kwal zwalkt
aangeschoten huiswaarts van een feestje
en een paar zedige zeesterren slaan kuis de
benen over elkaar’.
Zo staan er nog vele in.Wat is er dan mis?
Op de achterfl ap van het boek staat protserig:
‘In de duikwereld staat ze te boek als
de eerste vrouwelijke duikinstructeur van
Europa’.
Tegen een beetje ‘duikerslatijn’ kunnen we
wel tegen. Maar dit is er ver over. Een scheut
ergernisadrenaline overweldigde me.
De eerste Europese vrouwelijk sportduikinstructeur?
Kom zeg! Onze eigen Henriette
Crepin was al Federale Monitor (nu 2*Instructeur)
in 1959 en ze behaalde de titel
van Nationale Monitor (nu 3*Instructeur)
op 20 mei 1960. Op dat moment was Kim
Småge 15 jaar! (Ze is geboren in 1945).
Dan zou ze dus ineens ook nog de jongste
duikinstructeur van Europa zijn!
Totaal ongeloofwaardig.
We hopen dat dit staaltje grootspraak niet
van collega-duikster Kim afkomstig is. We
vermoeden eerder dat het afkomstig is van
A en B en Duiker A en B. De clubs die deze
certifi caten wensen uit te reiken kunnen
gratis drie gepersonaliseerde affi ches krijgen.
Heb jij leuke spelletjes, oefeningen, originele
ideeën voor in de koff er? Je kan ze
doorgeven door een e-mail te sturen naar
Hannelore via evenementen@nelos.be.
Houd ook de NELOS-Wiki in de gaten voor
verdere info. HANNELORE SPRENGERS
1
2
Ook voor duikscholen voor
volwassenen die initiatieduiken
organiseren.
de publiciteitsafdeling van de uitgeverij Signature
uit Baarn, die het c.v. van Kim Småge
wat heeft willen opsmukken.
En zeggen dat dat helemaal niet nodig was,
ze heeft me zelf overtuigd van haar kunnen
als auteur én als duikster.
WIM VAN DOESELAER
Hippocampus maart/april 2011
75
Foto: NELOS-archief.
Foto: Haege HŒtveit Moe.
Foto’s (2): Manuela Van Reeth.

Reportage - DUIKPLAATS
Duikvrije zone
achter wrak
Le Serpent
De beroepsvissers werken niet
zonder meer mee aan nieuwe
duikobjecten in het Grevelingenmeer.
Ze willen eerst zien
of de extra toeloop van duikers
op het wrak van Le Serpent bij
Scharendijke niet leidt tot meer
schade aan vistuig. Dat zegt
Martin Bout, voorzitter van de
Vereniging Beroepsvissers de
Grevelingen.
Het kan raar lopen voor een visser
in Zeeland. Ben je lekker aan het
werk op een perceel waar je pacht
voor betaalt, komt er een duiker boven die
begint te schelden. Of je wel weet waar je
mee bezig bent, dat er gedoken wordt en
hoe gevaarlijk het wel is om in een duikgebied
netten te plaatsen. Martin Bout kan
er gelukkig om lachen. “Het is juist omgekeerd”,
zegt hij. “De hele Grevelingen
is visgebied, keurig in vakken verdeeld.
En sinds de tijd van onze overgrootvaders
worden die vakken verhuurd aan de
beroepsvisserij. Sportduikers zijn er veel
later bij gekomen, als medegebruikers
van het gebied”. Hetzelfde geldt overigens
voor de Oosterschelde en het Veerse Meer,
ook plekken waar de Nederlandse Onder-
76 Hippocampus maart/april 2011
watersport Bond (NOB) en BEFOS (NELOS
en LIFRAS) via de Commissie Deltagebied
de belangen van de sportduikers behartigen.
Zeven beroepsvissers zijn actief op het Grevelingenmeer.
De visgebieden rouleren, zodat
goede en minder goede stukken evenwichtig
onder de vissers zijn verdeeld. In
het voorjaar vissen ze op paling en kreeft,
op die laatste met kleine schietfuiken die
twee à drie keer in de week worden geleegd
en verplaatst.”Die visserij is goed geregeld”,
vertelt Martin Bout. “In 1995 hebben
we kreeft uitgezet in de Grevelingen (gekocht
van vissers die in de Oosterschelde
kreeft vingen) en ze vijf jaar met rust gelaten.
Het resultaat is een gezond kreeftenbestand.
En alles wat te klein is of eitjes bij
zich draagt, gaat terug”. In het najaar wordt
er alleen op paling gevist. Daar gebruiken
de vissers de hokfuiken voor: joekels van
acht meter hoog en dertien meter breed,
en daarmee ook een groter risico voor duikers.
“De palingvangst is moeilijker”, weet
Martin. “Door de teruglopende palingstand
in Europa is er tot 2013 een vangstverbod
van drie maanden per jaar. Daar krijgen we
wel compensatie voor maar die wordt de
komende jaren afgebouwd. Voor veel vissers
is dat slecht nieuws”.
fuik op reefballs
Kreeft en paling voelen zich het best thuis
tussen de steenblokken op de dijkvoet, het
hard substraat dat ook voor duikers het
meest interessant is. Martin Bout: “Vissers
en duikers maken zo’n twaalf weken in het
jaar intensief gebruik van hetzelfde gebied.
1
2
3
Daar is niks mis mee, in een klein land als
het onze moet je elkaar de ruimte gunnen.
Als je maar rekening houdt met elkaar. De
vissers hebben afgesproken dat we geen
netten plaatsen op drukke duikdagen:
weekenden in het duikseizoen of de Paas-
en Pinksterweekenden. De grote hokfuiken
plaatsen we zo’n honderd meter opzij aan
weerszijden van de duikplaatsen, zodat er
een vak van tweehonderd meter ontstaat
waar geen fuiken staan. En als er een
schietfuik op de reefballs ligt, is dat geen
boze opzet. De kunstriff en zijn niet meer
gemarkeerd en van bovenaf kunnen wij
niet precies zien waar ze liggen. De sportduikers
gaan dit seizoen opnieuw boeien
leggen op alledrie de kunstriff en zodat wij
daar uit de buurt kunnen blijven”.
In ruil vragen de vissers eigenlijk maar één
ding: dat duikers van het vistuig afblijven.
“Duiken is een mooie sport”, zegt Martin,
“en ik snap dat mensen daarvoor naar
Zeeland komen. Zolang ze maar van onze
spullen afblijven!”. Want stukgesneden
netten zijn ieder jaar weer een kostenpost
en grote frustratie van de beroepsvissers.
“Het is ook moeilijk”, vervolgt Martin. “De
meeste duikers komen om te kijken, dat
weten we ook wel. Maar als er duizend
man over de dijk gaan, zijn er altijd wel een
paar rotzakken bij. Stropers – daar zit het
stropersteam van de Algemene Inspectie
Dienst bovenop. Maar ook vandalen of duikers
die uit medelijden sepia’s, vis of kreeft
uit de fuiken snijden. Collega Jaap Muller
heeft vorig jaar veel schade gehad bij Dreischor
en Scharendijke. En controle op vernielingen
onder water is bijna niet te doen,
Foto’s (2): Rob Aarsen.

1) Om te voorkomen dat duikers massaal door het
visgebied zwemmen wordt achter Le Serpent een
duikvrije zone ingesteld (rode lijn). De gele lijn is
de ankerketting die vanaf de steiger naar het wrak
loopt. De groene lijn is een boeilijn die de duikvrije
zone aan de oppervlakte markeert.
2) Martin Bout, voorzitter van de Vereniging Beroepsvissers
de Grevelingen: “In een klein land als
het onze moet je elkaar de ruimte gunnen”.
3) Kijken mag, aankomen niet! Vernield vistuig is
ieder jaar weer een kostenpost en grote frustratie
voor de beroepsvissers in Zeeland.
we moeten het echt hebben van de goede
bedoelingen van de duikers”.
wrak in visvak
Dus als de sportduikers dan langskomen
met het idee om een wrak af te zinken in
het visvak bij Scharendijke, zodat het gebied
nog interessanter wordt voor duikers,
staan de vissers niet meteen te juichen.
Martin: “We werken eraan mee vanuit het
idee dat een gebied meerdere functies en
gebruikers heeft. De provincie, gemeente
en het Natuur- en Recreatieschap vinden
het belangrijk dat er voorzieningen voor
duikers komen. Dat is een algemeen belang.
We hadden een wrak of laag kunstrif
liever wat verderop in de Grevelingen
gezien, op een zandplaat. Maar dat is voor
duikers niet interessant”. Uiteindelijk werd
Scharendijke aangewezen als locatie voor
het afzinken van Le Serpent, het betonnen
casco dat jarenlang bij Schelphoek in
de blubber lag en speciaal voor duikers is
gelicht en schoongemaakt. De exacte plek
veranderde drie keer. Op de kop van de
reefballs was de bodem te steil. Het alternatief
was achter de reefballs evenwijdig
aan de kant, maar daar was de bodem te
instabiel. Dus moest het wrak weer verder
opzij, dieper het visvak in. “Dan is goed
overleg heel belangrijk”, aldus Martin
Bout, “en daar zijn we ook tevreden over.
De NOB heeft ons in een vroeg stadium
betrokken bij de plannen, al ging de keuze
voor de defi nitieve locatie bij de vissers niet
van harte”.
Dat het dan toch gebeurt, is het resultaat
van creatief nadenken van beide kanten.
Een proces van geven en nemen. De vissers
staan een stuk visgrond af. Waar het
wrak ligt en in een zone van een paar meter
eromheen kunnen geen visnetten staan.
Daarnaast zijn de vissers bang dat duikers
massaal van het wrak naar de wal zwemmen,
dwars door het visgebied, en dan
bedoeld of onbedoeld vistuig vernielen.
Om die zorg weg te nemen is afgesproken
dat schuin achter het wrak een duikvrije
zone komt, die doorloopt tot aan de wal
voorbij de bocht in de Elkerzeeseweg (zie
het kaartje). De vissers zetten geen fuiken
bij het wrak of de reefballs. En de duikers
markeren de duikvrije zone met een boeilijn
evenwijdig aan de steiger. Onder water
wordt de route naar het wrak aangegeven
met een dikke ankerketting. Het is de bedoeling
dat duikers bij Scharendijke alleen
vanaf de steiger het water in gaan en er
daar ook weer uit komen. Bastian Mathijssen
van de Stichting Kunstriff en Zeeland
wil zelfs onderzoeken of het haalbaar is
om tien meter achter het wrak een hangcultuur
voor mosselen te plaatsen, als een
natuurlijk gordijn voor de duikvrije zone.
Martin Bout ziet dat wel zitten. “Mits rendabel”.
gezond verstand
Dit duikseizoen moet blijken of voorzieningen
voor duikers niet leiden tot meer schade
voor vissers. “We zien het een beetje als
proef”, zegt Martin Bout. “Over volgende
projecten moeten we nog eens hard nadenken.
Vragen we misschien toch om een
plek op een zandplaat, zodat de visserij er
ook wat aan heeft. Dat zien we tegen die
tijd wel weer. Er liggen goede afspraken.
Als duikers en vissers hun gezond verstand
gebruiken, komt het allemaal goed”.
je hebt elkaar nodig
Het afzinken van een schoongemaakt
scheepscasco bij een duiklocatie is een van
de projecten die staan beschreven in het
masterplan ‘Onderwatersport in Zeeland’.
Dat plan heeft de NOB op verzoek van de
Provincie Zeeland geschreven. Er staat in
hoe de provincie het sportduiken kan benutten
om de toeristische sector te versterken.
Door betere voorzieningen aan te
brengen onder water en aan de waterkant,
en door middel van kennisontwikkeling,
marketing en promotie. Hierin past ook het
internationale marktonderzoek waarvan
de NOB op 20 april 2011 in Middelburg de
resultaten presenteert.
In de voorbereiding en uitvoering van de
plannen is de NOB steeds in gesprek met
de Provincie Zeeland, Rijkswaterstaat, het
Natuur- en Recreatieschap de Grevelingen,
Nationaal Park Oosterschelde, Stichting
Kunstriff en Zeeland, duikondernemers
en -verenigingen, de gemeenten Schouwen-Duiveland,
Goes, Veere en Tholen
en natuurlijk de visserijsector. Want een
vergunning voor bijvoorbeeld een wrak of
een steiger komt er pas als duikers en vissers
onderling tot overeenstemming zijn
gekomen. Op het NOB-bondsbureau zijn
Desmond van Santen en Harry Brands een
groot deel van hun tijd met de ontwikkelingen
in Zeeland bezig.
Het overleg is goed en intensief, ervaart
Harry Brands: “Per gebied heb je met andere
partijen te maken. En binnen een klein
gebied als de Grevelingen zien we ieder
jaar een andere visser in het visvak met de
duikplaatsen, dat maakt het wel eens ingewikkeld.
Je hebt elkaar nodig. Een wrak in
een visvak is net zoiets als een speeltuin in
een akker, dat doe je niet zomaar. Toen we
voor de derde keer terug moesten met een
nieuwe locatie voor Le Serpent bleef het
lang stil aan de andere kant van de tafel.
Dan zit je wel even te zweten. Een doorbraak
komt dan alleen als iedereen er ook
echt uit wil komen”.
ROB AARSEN, NOB
Schade aan vistuig, wat nu?
Het kan gebeuren dat je per ongeluk in
vistuig vast komt te zitten en je jezelf los
moet (laten) snijden. Meld in dat geval
altijd de schade bij de KLPD Dienst Waterpolitie
Zeeuwse Stromen op 0031 113
396 300. Ook ongemarkeerd en gevaarlijk
geplaatst vistuig of vermoedens van
vandalisme en stroperij kun je bij de waterpolitie
melden.
Hippocampus maart/april 2011
Foto: Rob Aarsen.
77

NELOS-Boetiek
Alle ar kelen kunnen besteld worden bij de regionale verantwoordelijken of kunnen
rechtstreeks afgehaald worden in het Duikershuis (na telefonische afspraak).
Reportage - REISVERHAAL
Badge Assistent-Instructeur € 5,00 - Badges CMAS 1-2-3*Instructeur € 3,00 - Badge duiker-hulpverlener
€ 3,00 - Badge NELOS 1*Instructeur of NELOS 2*Instructeur € 5,00 - Boek ‘Duiken in de Noordzee’ €
19,50 - Boek ‘Fauna en Flora’ € 29,50 - Boek ‘Fauna en Flora’ + kaart € 31,00 - Boek ‘Onderwaterfotografi
e’ € 19,50 - Boek ‘Specialisatie Onderwaterbiologie’ € 20,00 - Brevetkaart 2*D € 2,00 - Brevetkaart
3*D € 2,00 - Brevetkaart AI € 2,00 - Documentenmap 260 mm hoog op 210 mm breed € 22,00 - Documententas
€ 7,00 - Documententas 1*D (gevuld) € 25,00 - Duikboek € 16,00 - Duikboek jeugd ‘Het
blauwe paspoort’ € 5,00 - Fleece navy-red / navy-sky blue vrouwen- en mannenmodel € 35,00 - Fotoboek
‘4000 duiken in beeld’ € 25,00 - Jeugdduikbrevet brons / zilver / goud € 2,00 - Jeugdduiken EHBO
€ 3,00 - Jeugdduiken EHBO + Kaft € 5,00 - Kaarten ‘Fauna en Flora’ € 3,00 - Logboek € 4,00 - Logboek
‘jeugdduiken’ € 5,00 - Mannen hemd korte mouwen donkerblauw, lichtblauw of wit € 25,00 - Mannen
T-shirt V-hals wit € 10,00 - Mannen ritsvest met kap zwart/wit (merk Slazenger) € 39,00 - Medische fi -
che volwassene € 2,00 - Medische fi che jongen € 2,00 - Medische fi che meisje € 2,00 - NELOS-cursus
(tweedelig) € 32,00 - NELOS-cursus 1*D ‘Duiksport ook voor jou!’ € 10,00 - NELOS-cursus biologie €
8,00 - NELOS-cursus DHV € 10,00 - NELOS-cursus gevorderd nitrox € 25,00 - NELOS-Infomap € 10,00
- NELOS-muts rood of blauw € 10,00 - NELOS-naslagwerk vlotbaarheidscontrole e/d noodzaak v
loodrefl ex. € 3,00 - NELOS-naslagwerk oriëntatie € 3, 00 - NELOS-naslagwerk OSB - € 3, 00 - NELOSstraps
(sleutelhanger) € 2,50 - NELOS-pull met korte zip donkerblauw € 30,00 - NELOS-strandlaken €
20,00 - NELOS-vest zwart € 80,00 - NELOS-zelfklever € 1,00 - Regenjas met opbergzakje (rood) M L XL
€ 20,00 - Vrouwen ritsvest met kap zwart (merk Slazenger) € 25,00 - Vrouwen T-shirt V-hals rood € 15,00
78 Hippocampus maart/april 2011
TROUW
WORDT BELOOND
De winnende nummers zijn:
CRC-919 HRL-511
002-AQA CKD-529
ELP-256
Zie je je nummerplaat staan, neem dan
contact op met Guy Bosmans (tel. 015 22
56 72 of guy.bosmans1@telenet.be).
Je wilt graag meedoen? Schaf dan vlug
een NELOS-zelfklever aan in de boetiek
voor slechts € 1,00 en kleef die goed
zichtbaar op je voertuig. Misschien ben je
volgende keer bij de gelukkigen.

NELOS-Boetiek
Algemeen verantwoordelijke
Guy BOSMANS
Abeelstraat 9 - 2221 Booischot
Tel. 015 22 56 72
guy.bosmans1@telenet.be
Rekening boetiek: KB 401-6513621-89
Regionale verantwoordelijken
ANTWERPEN: NELOS Duikershuis
Brusselsesteenweg 313-315 - 2800 Mechelen
Tel. 015 29 04 86 - fax 015 20 61 58
secretariaat@nelos.be
(afhalingen na telefonische afspraak)
BRABANT: Tiny HEREMANS
Janseniusstraat 41 - 3000 Leuven
Tel. 016 22 56 98
tiny@poseidon.be
(afhalingen na telefonische afspraak)
Trui en witte T-shirt
€ 30,00
NELOS-vest zwart
€ 80,00
Betalingen Boetiek:
OOST-VLAANDEREN: Mark BULTE
Hendrik Consciencelaan 6
9950 Waarschoot
Tel. 09 377 37 97
mark@buretti.com
(afhalingen na telefonische afspraak)
WEST-VLAANDEREN: Isabel NEYRINCK
Odiel Spruyttestraat 22 - 8870 Izegem
Gsm 0478 97 32 69 (na 19.30 u)
isabel.neyrinck@telenet.be
LIMBURG
Voor de regio Limburg is er op dit moment
geen verantwoordelijke.
Voor bestellingen en afhalingen:
Duikershuis NELOS.
secretariaat@nelos.be
€ 10,00
Vanaf heden moet er contant betaald worden voor je jouw bestelling ontvangt.
Ook voor verzendingen moet de betaling op voorhand gebeuren.
Meer info NELOS-info nr. 127 pagina 2.
BEFOS
Belgische Federatie voor
Onderwateronderzoek en -Sport S t vzw
Voorzitter: Jean RONDIA
Groeselenbergstraat 37 - 1180 Brussel
02 374 85 40 - rondia.jean@skynet.be
Mede-voorzitter: Willy VAN DER PLAS
Boekenberglei 185 - 2100 Deurne (A’pen)
03 366 18 22 - voorzitter@nelos.be
Bestuursleden:
Fabienne DESCAMPS
Route d’Obourg 73 - 7000 Mons
065 84 65 22 - fabydesc@skynet.be
Jean-Robert DELOBBE
Avenue Napoléon 20 - 1420 Braine-l’Alleud
02 384 86 56 - 9211@lifras.be
Vincent LEROY
Kievitlaan 214 - 1800 Vilvoorde
02 465 75 21 - vince.cas@skynet.be
John REMUE
H. Hooverplein 13 - 3000 Leuven
016 23 49 00 - john.remue@telenet.be
Ronny DEMEERSMAN
Gsm 0475 70 19 76 - rdm@dubraco.com
Guy BOSMANS
Abeelstraat 9 - 2221 Booischot
015 22 56 72 - guy.bosmans1@telenet.be
Secretariaat:
Luce DE SMET
Jules Broerenstraat 38 - 1070 Anderlecht
tel. 015 29 04 86 - fax 015 20 61 58
LIFRAS
Ligue Francophone
de Recherches et d’Activités ité SSous-Marines M i asbl
Président: Jean RONDIA
Groeselenbergstraat 37 - 1180 Brussel
02 374 85 40 - rondia.jean@skynet.be
Vice-président: Jean MOINY
Rue Marexhe 23 a - 4530 Villers Le Boullet
085 21 36 28 - moiny.jean@skynet.be
Trésorier: Jean-Robert DELOBBE
Avenue Napoléon 20 - 1420 Braine-l’Alleud
02 384 86 56 - 9211@lifras.be
Administrateurs:
Albert BASTIN
Rue André Renard 25 - 4020 Montegnée
071 43 54 91 - a.bastin.lifras@gmail.com
Fabienne DESCAMPS
Route d’Obourg 73 - 7000 Mons
065 84 65 22 - fabydesc@skynet.be
Robert HENRY
Av. Doct. Terwagne 46 - 1310 La Hulpe
02 653 95 71 - henry.robert@skynet.be
Marc HIERNAUX
Rue des Alliés - 1190 Forest
0477 22 78 96 - marc.hiernaux@skynet.be
Vincent LEROY
Kievitlaan 214 - 1800 Vilvoorde
02 465 75 21 - vince.cas@skynet.be
Marc LYCOPS
Rue Puccini 104 - 1070 Anderlecht
02 523 60 57 - 12958@lifras.be
Maria del Pilar RUIZ LOPEZ
Rue G.Stocq 18 - 1050 Ixelles
02 649 57 95 - bo16@skynet.be
Secretariaat:
Katia VAN DE VEEGAETE
Muriel VAN BLOMMEN
Jules Broerenstraat 38 - 1070 Brussel
tel. 02 521 70 21 - fax 02 522 30 72
Hippocampus maart/april 2011 79

Webdiving
90-9-1
Nee, geen nieuw noodnummer à
la ‘nine-eleven’, maar de 1% regel
van het internet. Deze regel
zegt dat er meer mensen op het
internet kijken dan er toe bijdragen.
De volledige wetmatigheid wil dat
voor iedere persoon die iets op het
internet creëert, er 9 zijn die de informatie
zullen aanpassen en er 90 zijn
die het zullen bekijken. Natuurlijk kunnen
deze verhoudingen wijzigen door bijvoorbeeld
de verplichting om in te loggen, het
soort site, … Toch vormt deze wetmatigheid
een geruststelling. Zo weet je als
webmaster dat er minstens 99 mensen
je site zullen bezoeken. Of dit ook opgaat
voor artikels in de Hippocampus weet ik
niet. Wat ik wel weet, is dat er enkele redactieleden
de noodzakelijke, kleine wijzigen
aan mijn teksten zullen aanbrengen.
Ik vraag me af waar die 90 lezers zitten?
Soms leidt het zoeken van een antwoord op
een vraag tot verrassende ontdekkingen.
Zo was ik op zoek naar een site over de toekomst
van het duiken. Hoe zal onze sport er
over pakweg 10 jaar uitzien? Veel vond ik
daarover niet. Artikels over een ultramoderne
helm, over rebreathers, … zaten in
mijn net, maar het was niet echt een grote
vangst. Afgaand op de naam en de inleiding
zag de internetvis www.futurediving.
com er veelbelovend uit.
Maar buiten een, weliswaar interessant,
persoonlijk verhaal bevatte de site niet
veel futuristisch nieuws.
Nog een site met een persoonlijk verhaal
is http://diving-watch.org. Even dacht ik
dat het een site die ‘waakt’ over het duikgebeuren
betrof, maar het was het resultaat
80 Hippocampus maart/april 2011
van een combinatie van drie passies: duiken,
horloges en internet. Toch is het een
kort bezoekje waard vanwege de foto’s uit
de oude doos.
En wie oud zegt, belandt al snel in de geschiedenis
en in musea. Zo is dat ook op het
internet. Ik botste dus op een virtuele
toer in een echt museum over duiken:
www.divingmuseum.org. Je hoeft
geen vliegticket naar Florida te betalen om
de oude duikspullen te bekijken. Gewoon
de juiste camera aanklikken en rondkijken.
Een leuke wandeling in de geschiedenis
van onze sport.
En die geschiedenis is echt rijk. Ze geraakt
dankzij de technologie de laatste 50 jaar in
een stroomversnelling. Je vindt een heleboel
artikels over dit onderwerp en er is
zelfs één site die het in zijn URL opneemt:
www.divinghistory.com. Met al dat water
hebben de onderwerpen er niet veel stof
verzameld.
Ik probeerde mijn zoeknet te vergroten
door te vissen naar de toekomst met de
combinatie ‘duiken’ en ‘experiment’. Ik
botste hierdoor, achteraf niet echt verwonderlijk,
op een leuke site met proefjes voor
de jeugd. Enkele leuke ideeën geplukt voor
het werken met onze jeugdduikers. Kijk
maar eens op http://seagrant.wisc.edu/
madisonjason11/cool_science.html.
Een Nederlandse variant vind je via www.
encyclopedoe.nl. Klik door naar ‘Duiken’.
En nu we toch bij leren aangekomen zijn,
kan ik je een goede site voor het bijschaven
van je basiskennis aanraden.
De site www.khanacademy.org is een verzameling
van korte instructiefi lmpjes (5 à 8
minuten) over tal van onderwerpen in de
domeinen wiskunde, fysica, chemie, … Je
vindt er natuurlijk onderwerpen die met
duiken te maken hebben. Als je Engels begrijpt,
dan is dit een ideale site om je duikwetenschappen
bij te schaven. Want voor
een goede en veilige duiktoekomst heb je
kennis nodig.
Mocht je een goede duiksite kennen, wees
dan niet verlegen om deze kennis te delen.
Stuur me de URL door en ik deel ze met de
rest van NELOS. E-postbus: patrick.van.
hoeserlande@advalvas.be.
PATRICK VAN HOESERLANDE

NELOS REIS SERVICE
Uw reiskantoor met exclusieve voordelen
Rode Zee: duikcruise St. John’s & Abu Fendira
Onder begeleiding van Ronny Margodt 3* I
23/07/2011 - 30/07/2011
Prijs per persoon: 1.425 EURO
Luxe cruise in het mooiste duikgebied van de
Rode Zee. St Johns reef in het zuiden van
Egypte is een uitgestrekt koraalrifgebied dat
grenst aan de Soedanese grens (Abu Fendira).
Hier treffen we ongeschonden riffen en het
gebied is ook de trefplaats voor vele pelagische
vissoorten zoals haaien, tonijn,….
Inbegrepen: Inbegrepen:
vluchten Thomas Cook, transfer,
cruise in vol pension, kajuiten met privé-badkamer
privé badkamer
en AC, min. 16 duiken, nitrox, dranken
(niet alcoholisch), fooien,
duikvergunning St Johns, 20kg extra bagage
Minimum niveau: niveau:
2* Duiker - 50 duiken
Vraag onze uitgebreide infofolder:
02/481.16.72
NELOS Reisservice Groepsreis 2011
Duikcruise Palau & verblijf op Carp Island
Onder begeleiding van Ronny Margodt 3* I
17/11/2011 - 01/12/2011
Prijs per persoon: 4.440 EURO
Ongetwijfeld de droomreis voor elke duiker! Palau
werd op diverse duikbeurzen in de wereld als
top n°1 duikbestemming in de wereld bekroond.
NELOS Reisservice ontwikkelde zoals elk jaar
deze 100% verzorgde reis. Niet minder dan 33
duiken zijn gepland en we verblijven op het beste
cruisevaartuig en het prachtig ecologisch centrum
van Palau: ‘Carp Island’. Om de tussenlandingen
op de Filippijnen optimaal te benutten zijn ook
daar begeleide uitstappen gepland.
Inbegrepen: Inbegrepen:
vluchten KLM & Continental Airlines,
alle transfers, 8 dagen cruise met MV Big Blue
Explorer in vol pension, 4 nachten verblijf Carp
Island, min. 33 duiken, fooien, duikvergunningen
Palau, 30kg bagage, één dag bezoek Manilla en
vulkanen van Tagayata (Filippijnen), één over- over
nachting in het Manilla Dusit Thani Hotel, alle
maaltijden, frisdranken, koffie & thee.
Minimum niveau: niveau:
2* Duiker - 50 duiken
Vraag onze uitgebreide infofolder :
02/481.16.72
Altijd uiterst voordelig reizen met uw NELOS lidkaart!
Alle Belgische Touroperators - Vliegtuigtickets - Groepsreizen
Duikvakanties - Autoverhuur - Campings Vacansoleil
Duikpakketten Egypte, Malta, Bonaire, Malediven, Thailand, …..
NELOS REIS SERVICE
AFFINION INTERNATIONAL TRAVEL Lic. 7061
Alfons Gossetlaan 54 1702 Groot Bijgaarden
Tel. 02/481.16.72
nelosrs@affiniontravel.com
www.nelos.be www.nelosrs.be
http://nelosrs.affiniontravel.be/
Promotie verkoop
droogpakken vanaf €495
(zo lang de voorraad strekt)
Er is al een twee-delig nat pak,
overal en vest, voor €194
Watersportcentrale Genk, België
+32 89 30 38 89
Hippocampus maart/april 2011
81

Lopende agenda
April 2011
05 Theorieles 2*I
Onderwerp: Reglementering
Locatie: Duikershuis - 20.00 u
10 Daguitstap Commissie Biologie
Bezoek aan Nausicaa te Boulogne (Fr)
Het bezoek start om 13.00 u stipt
Transport: met eigen vervoer
Info: Jean-Marie Reynaert
jmreynaert@skynet.be
10 Vinzwemmen: Open Belgisch
Kampioenschap Binnenbad
Locatie: Genk, stedelijk zwembad
Verantwoordelijke: Free Duerinckx
Info: www.vinzwemmen.be
10 Begeleiderscursus
Begeleiders van duikers met een handicap
Duikershuis NELOS 9.30 u tot 17.00 u
Info en inschrijvingen: Jan Decrock
jan.decrock@fulladsl.be
13 Cursus theorie AI
eerste les - info: www.avos.be
Locatie: Huis van de Sport, Berchem
13 Cursus Specialisatie Onderwaterbiologie
opleiding brevet Specialisatie Onderwaterbiologie
Locatie: Duikershuis, Mechelen
Info en inschrijving: Tiny Heremans
tiny@poseidon.be
15 Inleveren verhandeling 3*I
17 Afdaling van de Maas 2011
Vinzwemmen - 6 km
Locatie: Maas, Maaseik
Verantwoordelijke: Lantin Annemie
annemielantin@yahoo.com
http://home.scarlet.be/afdalingvandemaas
27 Proefexamen theorie 2*I
Locatie: Huis van de Sport, Berchem
Inschrijven: www.avos.be
Mei 2011
03 Theorieles 2*I
Materiaal
Duikershuis - 20.00 u
08 Examen theorie 2*I
Duikershuis
11 Bijscholing Duiker-Redder
Zwembad Wezenberg, Antwerpen
Inschrijven: www.avos.be
15 Belgisch Kampioenschap vinzwemmen
Lange afstand 4 km of 1 km
Seneff e, kanaal
Verantwoordelijke: Eric André
Info: www.aquani-nivelles.be
15 LIMOS openwaterproevendag
Zilvermeer Mol
Info en inschrijven: Philippe Mertens
philippe2.mertens@cgglobal.com
15 Open Nederlands Kampioenschap (ONK)
Onderwaterfotografi e
Info: www.aquashot.nl
18 Proefexamen AI
Huis van de Sport, Berchem
Inschrijven: www.avos.be
21-22
Dé Watersportdag
Info: www.watersportdag.be
Info: nathalie@nelos.be
82 Hippocampus maart/april 2011
23 Herexamen theorie 2*I
Duikershuis
24-25
Voordracht verhandeling 3*I
Duikershuis
25 Infosessie kandidaat 2*I
Huis van de Sport, Berchem
Inschrijven: www.avos.be
27 Limiet inschrijving Zeestage 3*I en 2*I
28-29
Proevenweekend LIMOS
La Platte Taille
Info en inschrijven: Philippe Mertens
philippe2.mertens@cgglobal.com
29 Themaduik Commissie Biologie
‘Kleine Stelle’, Wemeldinge, 10.30 u
Info: Jean-Marie Reynaert
jmreynaert@skynet.be
Juni 2011
05 Zeelandfl itsen 2011
Inschrijvingen 08.30 – 10.00 u
in café Oktopussy, Wemeldinge, Nederland
Info: www.onderwaterfotografi e.be
05 Wereld Oceaandag 2011
Thema ‘Gezondheid’
Info: www.seafi rstfoundation.org
08-12
MIMA 2011 Festival
Open Fotosub International – L’Estartit
Info: www.visitestartit.com
08 Wereld Oceanen Dag
Lezingavond: de Zee van morgen
Info: www.vliz.be/wereldoceanendag
12 32e North Sea Challenge
Vinzwemmen – 12 km of 6 km
Reddingsdienststation Cadzand - 09.00 u
NSSA - Maurice Hinsenkamp
hinsen100@hetnet.nl
+31 117 392 419
15 Cursus onderwaterfotografi e Niveau 2
Locatie: Roeselare
Info & inschrijving: peter.ryngaert@telenet.be
17 Proclamatie Zeelandfl itsen
Cultureel Centrum De Dijk, Blankenbergsesteenweg
221, 8000 Brugge
Aanvang: 20.00 u
Inkom € 3,00 (op vertoon van hun CMASkaart
betalen NELOS-leden € 2,00)
18-19
Scubapro Days 2011
Locatie voor Vlaanderen en Nederland:
Boschmolen Plas, Bosmolenweg, Panheel,
Noord-Limburg, Nederland
Info en inschrijven: www.scubapro.com
25 Verbroederingsduik AVOS
Wemeldinge Parking
Koen Van Dyck koen.van.dyck@axi.be
Inschrijven: www.avos.be
26 Zeeuws Kampioenschap (ZK)
onderwaterfotografi e
Info: www.aquashot.nl
Juli 2011
03 Redding & Veiligheid
Voor alle NELOS-kandidaten 2*I
Organisatie: LIMOS
La Platte Taille - 9.30 u
Info en inschrijven: Philippe Mertens
philippe2.mertens@cgglobal.com
Zie ook: http://bit.ly/NELOS-agenda
9-16
Wereldkampioenschap U19 & U23
Onderwaterhockey
Dordrecht (Nederland)
Meer info: www.agegroupuwh.tk
Augustus 2011
22-27
Wereldkampioenschap ELITE
Onderwaterhockey
Coimbra (Portugal)
Info: www.uwhworldportugal2011.com
27 Bootduik
Organisatie AVOS - Wemeldinge haven
Inschrijven: www.avos.be
September 2011
03 Herexamen Duiker-Hulpverlener
Duikershuis – 8.30 u theorie
09.00 u praktijk
04 D-Dive Day
Open Water Weekend 3 en 4 september
De Spuikom, Oostende-Bredene
Info: inge@nelos.be of nathalie@nelos.be
04 Opkuisactie Put van Ekeren
Info: www.avos.be
09 Limiet inschrijving 1*I/Initiator (Module 2)
10 Reünieduik 3*I NELOS/LIFRAS Vodelée
11 Doortocht Albertkanaal
Vinzwemmen: 4 km – 1 km – 100 m
Albertkanaal, Hasselt
Verantwoordelijke: Karel Jordens
Info: www.vinzwemmen.be
11 Themaduik Commissie Biologie
Gastspreker: Joop Stalenburg
‘De Stove’, Stavenisse – 13.00 uur
Info: Jean-Marie Reynaert
jmreynaert@skynet.be
18 Doortocht Lummen
Vinzwemmen: 4,2 km – 2 km – 1 km
Schulensmeer, Lummen – 13.00 u
Jos Leemans – leemans.jos@scarlet.be
18 Antwerpen Sport
Antwerpse kaaien
Didier Gonze 0495 58 66 40
Info: www.avos.be
18 Oefenduik 2*I
Organisatie AVOS
Locatie: Wemeldinge, Klein Stelle
Inschrijven: www.avos.be
25 Pre-pre-Zeestage
Organisatie AVOS en OVOS
Bruinisse, Grevelingen
Koen Van Dyck koen.van.dyck@axi.be
John Maes johnmaes@compaqnet.be
Inschrijven: www.avos.be
Opleiding nitrox, extended range & trimix
Info via het menu ‘Sectie DuikTechnieken
(SDT)’ op www.wiki.nelos.be
Controleer even of het evenement inderdaad
wel doorgaat. De zetduivel speelt
ons meer dan eens parten!
Weet je van interessante evenementen of
organiseer je zelf een activiteit die in onze
Lopende Agenda kan opgenomen worden,
plaats de gegevens dan in de Lopende
Agenda op de NELOS-wiki of bezorg ze aan:
Ivo Madder – redactie@nelos.be

Go Hybrid
Nu beschikbaar bij
uw Green Force dealer:
Hybrid 1
Monostar P4H
Batterij: 1 x 18650 Li-ION (3.7V)
Afmetingen: ø = 44mm - L = 175mm
Gewicht (incl. batt./excl. lader): 245gr
Verbruik/Lichtopbrengst: 4 Watt/260 lumen
Kleurtemperatuur: 6.300 Kelvin
Lichtbundel: 4°
Tijdelijk met
GRATIS 2de Li-ION
batterij.
Deze set wordt geleverd met 1 (tijdens promo met 2) Li-ION batterij(en), een snellader en een opberghoesje.
Duiveltje-doet-al*
260 lumen
* Zowel onder als boven water.
www.green-force.com
110 min
Foto: Els Van Den Borre - HugyCup 2010