de sepia - Hippocampus archief - Nelos

Luc: Waar komt de familie Sepiidae voor
en zijn er veel verschillende soorten?
Daan: De verspreiding van deze familie is
nogal eigenaardig. Ze komen namelijk niet
voor aan het Amerikaanse continent, noch
aan de Pacifi sche zijde, noch aan de Atlantische
zijde. We vinden ze langs de kusten
van Europa, Afrika, Azië en Australië. Ze
komen enkel voor in tropische en gematigde
wateren, meestal in vrij ondiep water,
met sommige uitzonderingen tot 600 m.
In totaal zijn er zo’n 120 soorten gekend.
Ondanks hun grote verspreiding ligt de
grootste soortenrijkdom, zoals bij de koralen
en de rifvissen, binnen de koraaldriehoek:
Indonesië, Filippijnen en Papoea-
Nieuw-Guinea. De lengte varieert ook
sterk van soort tot soort. De kleinste soort
is Sepia bandensis met een lengte van 5
cm, die meestal wordt gevonden samen
met stekelhuidigen. De grootste (50 cm) is
Sepia apama en komt voor langs de zuidkusten
van Tasmanië en is dan ook meteen
de meest zuidelijke soort. Rond Nieuw-
Zeeland en Antarctica leven geen sepia’s,
wel andere koppotigen zoals de zuidelijke
reuzenpijlinktvis (Architeuthis sanctipauli)
en de Antarctische reuzenoctopus (Megaleledone
senoi).
Luc: Sepia’s kennen we vooral om hun
wisselende kleurpatronen; ze worden
niet voor niets de kameleons van de zee
genoemd. Maar hoe kunnen ze die veelvoud
aan kleuren aanmaken en hoe kunnen
die zo sterk wisselen in een korte tijd?
Daan: Om een inzicht te krijgen in het mechanisme
van hun kleurveranderingen
moeten we eerst even de huid van de sepia
in detail bekijken. Aan de oppervlakte
vinden we drie lagen pigmentcellen. Helemaal
bovenaan vinden we de cellen met
zwarte pigmenten, daaronder met rode
pigmenten en daar nog eens onder die met
de gele pigmenten. Dat zijn de chromatoforen.
Onder die laag vinden we dieper in
de huid gelegen een ander soort cellen, namelijk
de leucoforen en iridoforen.
Zo’n chromatofoor is een schijfvormige cel
met een sterk geplooid celmembraan. In
de cel zitten de pigmentkorrels en rond die
cel liggen een 6 tot 20 kleine radiale spiercellen.
Wanneer nu de radiale spiercellen
een prikkel krijgen van de hersenen om
zich deels samen te trekken, dan trekken
zij de pigmentcel iets vlakker, waardoor
de pigmentkorrels over een groter oppervlak
worden verspreid en er dus schijnbaar
Hippocampus maart/april 2011
27