Gerrianne Smits-Baauw interviewde kinderen voor ... - Schipholwakes

4
HET NEDERLANDSE BELEID EN DE PRAKTIJK ROND VREEMDELINGENDETENTIE VAN
KINDEREN
Vreemdelingenbeleid
Vanaf ongeveer 1970 voert Nederland een restrictief immigratiebeleid. De geheel herziene
Vreemdelingenwet 2000 is gericht op het reguleren van asielmigratie en het beheersbaar houden van
de gevolgen van deze migratie voor de samenleving (Commissie Evaluatie Vreemdelingenwet 2006).
Volgens de directeur van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), Peter Veld, is één van de doelen
van de nieuwe wet een strenger asielbeleid (Winkel & Smits 2006: 71). Van Kalmthout, hoogleraar
vreemdelingenrecht, spreekt in het kader van de doelstellingen van het vreemdelingenbeleid over het
beperken van de 'import' door zo weinig mogelijk mensen toe te laten en het verhogen van de 'export'
door het stimuleren van gedwongen terugkeer en uitzettingen (Van Kalmthout 2005: 10). Hoewel bij
beleidsmaatregelen niet expliciet de doelstelling genoemd wordt dat de instroom van vreemdelingen
moet verminderen, hebben veel maatregelen wel afschrikking van nieuwe vreemdelingen tot gevolg.
Eén daarvan is de steeds ruimere toepassing van de AC-procedure 14 , welke volgens het Hoge
Commissariaat voor Vluchtelingen van de Verenigde Naties afschrikking van nieuwe asielzoekers tot
gevolg heeft (Field 2006: 159). De ‘export’, het terugsturen van uitgeprocedeerde asielzoekers of
andere ongedocumenteerden krijgt steeds meer prioriteit voor de Nederlandse overheid. Vanaf 1998
vindt er een intensivering van het terugkeerbeleid plaats (Europees Migratie Netwerk 2006: 13).
Vreemdelingendetentie (of bewaring) 15 wordt hierbij in toenemende mate ingezet en is volgens de
Adviescommissie Vreemdelingenzaken 16 (2002) bedoeld als een repressieve maatregel ten behoeve
van het vertrek van ongedocumenteerde vreemdelingen. Het Project Terugkeer is opgezet om te
bevorderen dat een grote groep uitgeprocedeerde asielzoekers die vóór 1 april 2001 (de datum van
inwerkingtreding van de Vreemdelingenwet 2000) asiel aangevraagd hebben, te laten vertrekken dan
wel uit te zetten (Europees Migratie Netwerk 2006: 107). Dit project ging 1 juli 2004 van start en
duurde officieel tot 1 mei 2007. De meeste kinderen die ik gesproken heb, vielen onder het project. Zie
bijlage 3 voor toelichting op het Project Terugkeer.
Vreemdelingendetentie
De huidige Vreemdelingenwet (Vw 2000) bevat enkele artikelen die vreemdelingendetentie juridisch
mogelijk maken. Enkele veelgebruikte artikelen hiervan zijn artikel 6 en artikel 59. Artikel 6 bepaalt dat
vreemdelingen aan wie geen toegang tot Nederland is verleend, "kan worden verplicht zich op te
houden in een door de ambtenaar belast met grensbewaking aangewezen ruimte of plaats".
Grensdetentie wordt toegepast om te voorkomen dat een vreemdeling Nederland binnenkomt. Het
betreft vreemdelingen die illegaal de grens overgestoken zijn, die in de AC-procedure afgewezen zijn,
of die in de AC-procedure zitten maar bij wie bijvoorbeeld nader onderzoek nodig is (Boone 2003:
305).
Op basis van artikel 59 Vw2000 kunnen mensen die niet rechtmatig in Nederland verblijven,
vastgezet worden alvorens hen uit te zetten uit Nederland. Mensen die niet rechtmatig in Nederland
verblijven, zijn 'illegale' vreemdelingen 17 . Deze groep mensen heeft een geschatte omvang van tussen
de 150.000 en 225.000. Onder deze mensen bevinden zich afgewezen asielzoekers, toeristen zonder
14 Op basis van een eerste gesprek met een nieuwe asielzoeker, beslist de IND of de asielzoeker in een
versnelde asielprocedure (AC-procedure genoemd) van 48 werkuur kan worden afgewezen. Als de IND vindt dat
er een gewone asielprocedure doorlopen moet worden, wordt de asielzoeker overgeplaatst naar een
asielzoekerscentrum (http://www.VluchtelingenWerk.nl/70-De_asielprocedure.html, bezocht 8 januari 2007). Op
de versnelde procedure is veel kritiek vanwege gebrek aan zorgvuldigheid, zie bijvoorbeeld Commissie Evaluatie
Vreemdelingenwet (2006: 8) en VN-Comité tegen Marteling (2007: 3).
15 De termen vreemdelingenbewaring en vreemdelingendetentie worden beide gebruikt in de literatuur, hoewel in
overheidsdocumenten altijd van vreemdelingenbewaring gesproken wordt. Ik hanteer de term
'vreemdelingendetentie'. ‘Detentie’ laat mijns inziens duidelijker zien dat het om opsluiting gaat. Het Hoge
Commissariaat voor Vluchtelingen van de Verenigde Naties spreekt van ‘detentie’ als mensen opgesloten zijn
“binnen een nauw begrensde of beperkte locatie, inclusief gevangenissen, gesloten kampen, detentiefaciliteiten
of airport transit zones, waar de enige mogelijkheid deze locatie te verlaten het verlaten is van het territorium”
(Field 2006: 2).
16 De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken is een bij de Vreemdelingenwet 2000 ingesteld onafhankelijk
adviesorgaan (Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken 2003: 2).
17 Ik noem hen verder 'ongeducumenteerden', onder het motto "geen mens is illegaal". De term is afgeleid van de
Engelse term 'ondocumented migrants' (Braat 2005: 20).
25