BSW 2011-2015:Opmaak 1.qxd - Gemeente Heerlen

Beleidsplan Stedelijk
Watermanagement 2011-2015
Heerlen

Beleidsplan Stedelijk Watermanagement 2011-2015
Gemeente Heerlen
Status: definitief BSW 2011-2015
Datum: 7 februari 2011
Opgesteld door: werkgroep BSW 2011-2015

Inhoudsopgave
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
1. Inleiding 1
1.1 Aanleiding 1
1.2 Doelstelling 1
1.3 Proces 1
1.4 Planstructuur 2
1.5 Leeswijzer 3
2. Achtergrondinformatie 4
2.1 Inleiding 4
2.2 Kengetallen 4
2.3 Historie 4
2.4 Ontwikkelingen 5
2.5 Stelseltypen 7
2.6 Toestand en functioneren huidig stelsel 8
3. Evaluatie GRP2006-2010 11
3.1 Inleiding 11
3.2 Bestuurlijke beslissingen 11
3.3 Operationele planning rioolrenovaties 12
3.4 Operationele planning Bergbezinkbassins 14
3.5 Uitbreiding rioleringsstelsel 16
3.6 Communicatie Stadskrant 17
3.7 Beheer en Onderhoud 17
3.8 Financieel 22
3.9 Planvorming, bedrijfsvoering en onderzoek 24
3.10 Conclusie 25
4. Watervisie 26
5. Beleid en wetgeving 31
5.1 Inleiding3 31
5.2 Gemeente Heerlen 31
5.3 Regionaal 34
5.4 Wateropgaven Heerlen 2011 en verder 37
6. Toetsing huidige situatie, gewenste situatie en strategie 39
6.1 Inleiding 39
6.2 In- en uitbreiding riolering 39
6.3 Rioolrenovatie/-vervanging 41
6.4 Rioolverbetering 44
6.5 Afvalwaterzorgplicht 47
6.6 Grondwaterzorgplicht 48
6.7 Hemelwaterzorgplicht 49
6.8 Watersysteem 53
6.9 Beheer en onderhoud 57
6.10 Planvorming en onderzoek 60
6.11 Bedrijfsvoering en planning 64
6.12 Juridische aspecten 64

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
7. Organisatie en financiën 66
7.1 Inleiding 66
7.2 Regelgeving Besluit Begroting Verantwoording (BBV) 66
7.3 Uitgaven 67
7.4 Kostendekking 69
7.5 Opbrengsten 70
7.6 Personele Middelen 71
8. Voorgangsbewaking 73
8.1 Inleiding 73
8.2 Voortgangsbewaking 73
8.3 Jaarprogramma’s 73
Begrippenlijst 75
Afkortingenlijst 78
Afbeeldingen, tabellen en grafieken
Afbeelding 1. Beoogde planstructuur 2
Afbeelding 2. Stelselopbouw 7
Afbeelding 3. Hoofdafstroomgebieden 8
Afbeelding 4. Lozing van en naar buurgemeenten 9
Afbeelding 5. Rioolturbine 63
Afbeelding 6. Cirkel van Deming 73
Tabel1. Rioolprojecten 2006-2010 12
Tabel 2. Rioolrenovatieproductie 2006-2010 14
Tabel 3. Operationele planning aanleg bergbezinkbassins 15
Tabel 4. Bergbezinkbassinsproductie 2006-2010 16
Tabel 5. Uitbreidingsplannen 2006-2010 16
Tabel 6. Productie rioolreiniging en inspectie 2006-2010 18
Tabel 7. Uitgaven rioolreiniging en inspectie 2006-2010 18
Tabel 8. Productie klein onderhoud 2006-2010 19
Tabel 9. Uitgaven klein onderhoud 2006-2010 19
Tabel 10. Uitgaven rioolgemalen en meetvoorzieningen 2006-2010 20
Tabel 11. Uitgaven randvoorzieningen 2006-2010 21
Tabel 12. Uitgaven kolkreiniging 2006-2010 22
Tabel 13. Rioolrechtverhogingen 2006-2010 22
Tabel 14. Ontwikkeling rioolheffing 2006-2010 24
Tabel 15. Overzicht onderzoek en planvorming 2006-2010 24
Tabel 16. Kwaliteitsgegevens rioleringsstelsel 42
Tabel 17. Verdeling rioolvervanging 2011-2075 44
Tabel 18. Investeringen rioolverbetering 2011-2015 47
Tabel 19. Inventarisatie vijvers 55
Tabel 20. Financiële planning beheer en onderhoud 60
Tabel 21. Uitgaven 2011 en 2015 68
Tabel 22. Tariefontwikkeling 2011-2015 71
Tabel 23. Indicatie personele inzet (uren) voor een gemeente met > 50.000 inwoners 72

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Grafiek 1. Ontwikkeling rioolheffing vanaf 1991-2010 (0-200 m 3 ) 24
Grafiek 2. Kwaliteitsgegevens rioleringsstelsel 42
Grafiek 3. Uitgaven 2011-2075 68
Grafiek 4. Boekwaarde 69
Grafiek 5. Achterstand rioolrenovatie 70
Bijlagen
Bijlage A. Overzicht stappen en procedures totstandkoming Beleidsplan Stedelijk Watermanagement
Bijlage B. Notulen overleg waterschap en provincie (volgt na besluit ontwerp BSW 2011-2015)
Bijlage C. Onafhankelijk advies over BSW 2011-2015
Bijlage D. Europees, nationaal en Provinciaal water- en rioleringsbeleid
Bijlage E. Overzicht college- en raadsvoorstellen
Bijlage F. Overzichtstekening projecten anders omgaan met regenwater
Bijlage G. Vervangingsleeftijd riolering Heerlen
Bijlage H. Verdeling rioolvervanging 2011-2075
Bijlage I. Overzicht gevoelige gebieden grondwaterzorgplicht
Bijlage J. Kostendekkingsplan
Bijlage K. Operationele planning BSW 2011-2015
Bijlage L. Colofon

1. Inleiding
Riolering is van levensbelang. Daar staan we niet elke
dag bij stil, maar stelt u het zich eens voor: net als
vroeger uitwerp selen en afvalwater op straat gooien en
gebruik maken van beerputten in de achtertuin?!
Uitslaande epidemieën, stank en water- en bodem ver -
ontreinigingen zijn aan de orde van de dag. Het leven
valt niet te leven!
Riolering in een stad
Hier in Nederland zijn we gelukkig voorzien van een
goede riolering, maar om in die levensbehoefte op de
juiste manier te blijven voorzien is veel (denk)werk nodig.
Om dat in goede banen te leiden is een degelijk en
onderbouwd plan nodig: het Beleidsplan Stedelijk
Watermanagement.
1.1 Aanleiding, achtergrond
Als één van de eerste gemeenten in Nederland besloot
de gemeente Heerlen een waterplan op te stellen waarin
de relatie met het oppervlaktewater in de stad (i.c.
Geleenbeek, Caumerbeek, Rode beek, Schrieversheide -
vennen, vijvers en plassen) centraal staat. Voor het
Waterplan Heerlen zijn de rioleringsmaatregelen en
maatregelen aan het watersysteem in een breder kader
geplaatst, kritisch bekeken en verder uitge werkt. De
ambitieuze doel stellingen uit het Waterplan Heerlen
2001-2015 zijn, met het oog op haalbaarheid, uitvoer -
baarheid en milieurendement, in het GRP 2006-2010
voorlopig bijgesteld.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
1
Met de komst van de “Wet Gemeentelijke Water taken” in
2008, zijn de watertaken voor de gemeente uitgebreid.
Naast het doelmatig beheer en onderhoud van het
riolerings stelsel zijn de zorgplichten voor de ver werking
van overtollig hemelwater en overtollig grondwater
toegevoegd. Daarnaast neemt ook de gemeentelijke
verantwoordelijkheid voor het ver beteren van de water -
kwaliteit als gevolg van de kader richtlijn water toe.
De taakverbreding zorgt voor de noodzaak van het op -
stellen van een integraal plan met alle water aspecten
binnen de gemeente Heerlen. Het beleids plan heeft dan
ook als nieuwe naam ge kregen: “Beleidsplan Stedelijk
Watermanagement”.
Vanuit de Wet Milieubeheer zijn gemeenten wettelijk
verplicht een geldig rioleringsplan te hebben. Het
Beleidsplan Stedelijk Watermanagement (BSW) dat voor
u ligt is daar het gevolg van en heeft een loop tijd van
2011 tot en met 2015. Het BSW 2011-2015 is de opvolger
van het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) 2006-2010.
1.2 Doelstelling, vraagstelling
Hoofddoelstelling van het BSW 2011-2015 is invulling
geven aan de gemeentelijke zorgplichten voor afvalwater,
overtollig hemel water en overtollig grondwater. Dit BSW
geeft inzicht in:
de mate waarin de doelen uit het GRP 2006-2010 zijn
behaald;
belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van beleid
en plannen;
de stand van zaken van de uitvoering;
de nog uit te voeren maatregelen met tijdsplanning;
de gekozen strategie om het resultaat (uitvoeren
maat regelen) te behalen;
middelen en de kostendekking.
De vraagstelling die centraal staat in dit BSW is:
Invulling geven aan doelbewust, integraal en gebieds -
gericht beheer van het rioleringsstelsel;
Achterstand rioolrenovatie wegwerken;
Maatregelen verbeteren waterkwaliteit en water -
kwantiteit innovatief uitvoeren.
1.3 Proces
Dit BSW is het resultaat van een proces waarin een
aantal stappen zijn doorlopen. De afbeelding in bijlage A
geeft de diverse stappen weer voor de totstand koming
van het BSW.

Het ontwerp-BSW is opgesteld door een projectgroep met
mede werkers van de afdelingen Beheer en Onderhoud,
Stadsplanning, Administratie & Onderzoek en Strategie
en Control.
Het ontwerp-BSW presenteert de benodigde activi teiten
voor de invulling van het riolerings beheer, hemelwater -
beheer, grondwaterbeheer en het water systeem in de
gemeente Heerlen. Het ontwerp-BSW wordt besproken
en vastgesteld door het college van B&W. Daarnaast
wordt het ontwerp-BSW conform de wet ambtelijk be -
sproken met:
financieel ambtenaar hogere overheid (Provincie
Limburg);
de beheerder van de zuiveringtechnische werken
(Waterschapsbedrijf Limburg);
de beheerder van de oppervlaktewateren (Waterschap
Roer en Overmaas).
De notulen van het ambtelijke overleg met bovenge -
noemde instanties worden als bijlage in het definitieve
BSW opgeno men (bijlage B). Het ontwerp-BSW is ver -
volgens voor besluit vorming voorgelegd aan de
gemeenteraad waarna het BSW definitief is vastgesteld.
Burgers hebben geen inspraak bij het totstand komen
van het BSW.
Afbeelding 1. Beoogde planstructuur.
Operationeel
aanlegprogramma
Weergave van de geplande aanlegactiviteiten:
nieuwe bebouwing
bestaande bebouwing
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Beleidsplan Stedelijk Watermanagement
Operationeel
onderzoeksprogramma
Weergave van de geplande
onderzoeksactiviteiten:
inventariseren
inspecteren
berekenen (aanleg en beheer)
controleren
meten
2
De definitieve vaststelling van het BSW door de raad
wordt via de gangbare gemeentelijke informa tiekanalen
(bijvoorbeeld de stadskrant) naar de bewoners van
Heerlen gecommuniceerd.
Een onafhankelijk adviesbureau heeft het BSW 2011-2015
gemeente Heerlen tegen het licht gehouden. De bevin -
dingen zijn in bijlage C opgenomen.
1.4 Planstructuur
De insteek van het BSW is niet meer de benadering van
de problematiek vanuit het riool, maar de centrale
plaatsing van de riolering binnen het vraagstuk van de
algemene kwaliteit van het oppervlaktewater, het grond -
water, de bodem en de openbare ruimte. Het BSW heeft
een strategisch en beleids matig karakter, en vormt de
basis voor het bestuur bij besluiten over de aanpak van
aanleg en beheer van het stedelijk watermanagement
binnen de planperiode.
Het BSW is een beleidsstuk. Als uitwerking van het beleid
worden door de gemeente jaarlijks operationele pro -
gramma’s voor de aanleg van de riolering, een onderzoeks
programma en een maatregelenprogramma opge -
steld. Het opstellen van de operationele programma’s
vindt in nauw overleg plaats met het opstellen van de
gemeentebegroting.
De beoogde planstructuur is weergegeven in afbeelding 1.
Operationeel
maatregelenprogramma
Weergave van de geplande maatregelen:
onderhoud
reparatie
renovatie
vervanging
verbetering
strategie

1.5 Leeswijzer
In dit BSW is een vernieuwde opzet gebruikt die afwijkt
van de gebruikelijke opzet uit de Leidraad Riolering (die
gebaseerd is op doelen, functionele eisen, maatstaven
en meetmethoden). De gekozen opzet gaat uit van de
verschillende werkvelden te weten “in en uitbreiding
riolering”, “rioolrenovatie/-vervanging”, “rioolverbetering”,
“afvalwaterzorgplicht”, “grondwaterzorgplicht”, “hemel -
water zorg plicht”, “verbeteringen watersysteem”, “beheer
en onderhoud”, “planvorming en onderzoek”, “bedrijfs -
voering en planning”, “juridische zaken” en “financieel
beheer”.
In het volgende hoofdstuk (hoofdstuk 2) wordt ingegaan
op de achtergronden van het huidige rioolstelsel in
Heerlen. Bespro ken worden onder andere de historie, de
ontwikkelingen in de afgelopen eeuwen, stelseltypen,
rioleringsgebieden en het functioneren van het huidige
stelsel.
De evaluatie van het derde GRP2006-2010 is opgenomen
in hoofdstuk 3. De watervisie in hoofdstuk 4 beschrijft
de gemeentelijke visie op water voor de midden/lange
termijn. Het gemeentelijke water-, omgevings- en
rioleringsbeleid, dat van belang is voor het BSW, is
beschreven in hoofdstuk 5. Voor een compleet overzicht
van het Europese, landelijke en provin ciale beleid op
het gebied van hoofdzakelijk water en riolering wordt
verwezen naar bijlage D.
Hoe de situatie er in de gemeente Heerlen op dit moment
per werkveld uitziet, de gewenste situatie en wat de
strategie per werkveld is om de gewenste situatie te
bereiken, is in hoofd stuk 6 verwoord.
Hoofdstuk 7 beschrijft de middelen, de benodigde
organisatie en het kostendekkingsplan gebaseerd op de
gekozen strategie. Als afsluiting is in hoofdstuk 8 de
voortgangsbewaking van het BSW 2011-2015 opgenomen.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
3

2. Achtergrondinformatie
2.1 Inleiding
Om de lezer aan de hand mee te nemen en eigen te
maken met de situatie in Heerlen zijn in dit hoofdstuk
de historie en ontwikkelingen in de loop der jaren
uitvoerig beschreven. Daarnaast is globaal het func -
tioneren, de opbouw en samen stelling van het stelsel
weergegeven.
2.2 Kengetallen
De kengetallen van ons rioleringsstelsel zijn per 1 januari
2011:
492.963 meter totale lengte hoofdriool hiervan is 489.294
meter vrijvervalriool;
13.938 rioleringsputten;
23.512 kolken;
165 lijngoten;
68 pompen verdeeld over 54 gemalen;
7 regenmeters;
30 overstorttellers;
8 individuele behandelingsinstallaties voor afvalwater
(IBA);
12 bergbezinkbassins met hierin in totaal 37 spoel -
pompen en 18 spoelkleppen;
2 bergbezinkbassins die beheerd en onderhouden
worden door anderen (Waterschapsbedrijf Limburg en
gemeente Schinnen) waarbij wij bijdragen in de kosten
voor het opvang van ons water;
48.300 huisaansluitingen;
38 overstorten;
1.132 ha verhard oppervlak;
4.500 ha gemeentelijk oppervlak;
1 monstername installatie;
1 rioolturbine.
2.3 Historie
Romeinse tijd (200 voor~500 na Chr.)
In de Romeinse tijd legde men rond de Thermen
(Romeins badhuis) aan- en afvoerkanalen aan waarmee
schoon water van de Caumerbron naar de Thermen
werd geleid en het vuile water met de fecaliën van de
toiletten naar de Geleenbeek ter hoogte van de
Valkenburgerweg werd afgevoerd. De urine ving men in
kruiken op als grondstof voor de wasserij en de leer -
looierij. De afvoerkanaaltjes zijn de eerste vorm van
riolering in Heerlen. Bij het verval van de Romeinse
beschaving is een groot deel van de kennis over de
omgang met afvalwater verloren gegaan.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
4
Afvoerkanalen uit Romeinse tijd

Middeleeuwen-negentiende eeuw (600~1900 na Chr.)
In de middeleeuwen gooide men in steden de uitwerp se -
len en het afvalwater op straat waar in het beste geval
een verdiepte goot was aangebracht. Later over dekte men
deze goten zo nu en dan en werd er van beer putten
gebruik gemaakt. In de negentiende eeuw, waarin Heerlen
een agrarisch dorp met een centrum functie was, ver -
werkte men het afval met beerputten tot mest.
Opkomst van de mijnen begin twintigste eeuw
Door de opkomst van de mijnindustrie en de bijbeho -
rende trek van mensen uit de omgeving naar Heerlen
om in de mijnen te werken, is voor Nederlandse
begrippen in deze omgeving vroeg begonnen met de
aanleg van riolering. Van 1900 tot 1930 groeide de
bevolking explosief van een kleine zevenduizend naar
ruim tweeëndertigduizend inwoners.
De mijnen bouwden complete wijken inclusief de be -
nodigde infrastructuur waaronder riolering om hun
mijnwerkers te huisvesten. De allereerste wijken die
voor 1915 zijn gebouwd, waren niet voorzien van
riolering maar werden kort daarna gerioleerd. De riole -
ring zorgde ervoor dat het gemengde riool water vanuit
de bebouwde omgeving naar de dichtst bijzijnde beek
werd gebracht waar het ongezuiverd geloosd werd.
Hiermee werd voorzien in een geschikte afwatering die
van levensbelang was en nog steeds is om het ontstaan
van epidemieën te voorkómen. Een aantal van de
oudste riolen in Heerlen van rond 1920 is op dit moment
nog in gebruik in delen van de wijken Eikenderveld,
Meezenbroek, Bekkerveld en Heksenberg. Ook verspreid
over de gemeente liggen nog verschillende riolen uit
deze tijd. In totaal ligt in Heerlen nog 9,5 km riool, dat is
aangelegd tussen 1918 en 1929. Het meren deel van deze
riolen zijn aan vervanging of renovatie toe. Op een
aantal plaatsen is de riolering uit die tijd gerenoveerd
(Versiliënbosch en Molenberg).
Gemeentelijke herindeling jaren tachtig
Begin jaren tachtig vond een gemeentelijke herindeling
plaats waarbij grofweg de vroegere gemeenten Hoens -
broek en Heerlen zijn samengevoegd. In de praktijk
bleek, dat binnen de nieuwe gemeente Heerlen vooral in
Hoensbroek relatief veel plaatsen met een verhoogd
risico op “water op straat” aanwezig waren. Dit had een
aantal verruimingen van de hoofdafvoerroutes in
Hoensbroek tot gevolg, ondanks dat het om leidingen
ging die in goede staat verkeerden. Ook in (het vroegere)
Heerlen kwamen kwantiteitsproblemen voor, maar hier
ging het meestal om oudere leidingen.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
5
2.4 Ontwikkelingen
Riolering in geaccidenteerd terrein.
Tot eind jaren zestig waren landelijk binnen de riool -
techniek weinig innovaties te zien. In Heerlen waren
specifieke ontwikkelingen zichtbaar voor de aanleg van
riolering in het heuvelachtige gebied:
1. Periode 1920~1960:
Riolering meeleggen met de weghelling. De helling van
de weg bepaalt hiermee de helling van het riool. Dit gaf
bij zeer heftige regenbuien regelmatig problemen op
plaatsen waar de helling van steil naar vlak overging,
doordat het riool in het steile gedeelte een overcapa -
citeit heeft ten opzichte van het vlakke deel.
2. Periode 1960~1970:
Riolering op gelijke helling leggen = gelijk verval waarbij
de buisdiameter aangepast is aan de benodigde capaciteit.
3. 1970~Huidige situatie:
De leghelling aanpassen (afhankelijk van de buisdiameter)
aan een minimaal gewenste stroomsnelheid onder vuil -
water om standigheden. Doel is vervuiling van de riole ring
te voorkómen. Het resultaat van dit voor Nederland
unieke uitgangspunt is dat er weinig tot geen vuil in de
riolering bezinkt, wat een positief effect heeft op de
uitstoot van vuil tijdens overstorten op de beken en
minder onderhoud vraagt.
Introductie gescheiden stelsels
Het industrieterrein De Beitel is het eerste industrie -
terrein, dat in de jaren zestig met een gescheiden
stelsel is aangelegd. Op deze manier wordt zonder
stankoverlast regenwater gebufferd en wordt voorkómen
dat het bestaande rioolstelsel en de Eyserbeek overbelast
raken. Ook de later aangelegde industrie-en handels -
terreinen zijn met gescheiden stelsels uitgevoerd. Eén
van de redenen om deze terreinen met een gescheiden
stelsel aan te leggen, is dat de risico’s op verkeerde
aanslui tingen klein en goed controleerbaar zijn. In be -
staande woon wijken begon men eind jaren negentig met
de ombouw van (delen van) gemengde naar gescheiden
stelsels. Voor beelden zijn de Schaesbergerweg, Ganze -
weide, Geleenstraat/ Valkenburgerweg en Weltertuijn straat.
De eerste nieuwe woon wijk waar een gescheiden stelsel
is aangelegd, is Kaldenborn in 1999. Sinds de invoering
van de Wet Gemeentelijke Water taken in 2008 is de
aanleg van gescheiden riolering in nieuwbouwplannen
verplicht.

Eerste golf milieumaatregelen jaren zeventig
Eind jaren zestig/begin jaren zeventig zijn twee zuive -
ringsinstallaties gebouwd waarmee een groot deel van
de (organische en anorganische) vervuiling uit het
afvalwater wordt verwijderd. Vervolgens zijn langs de
beken stamriolen aangelegd, zodat niet langer al het
vuile water in de beken geloosd werd, maar “slechts”
het overstortwater tijdens regen buien. Het algemene
uitgangspunt in deze periode was de stank en water -
overlast zoveel mogelijk te verminderen. Dit gaf men
vorm door open beken recht te trekken en in de tegels
te leggen voor een snelle en zekere afvoer. Daarnaast
werd een groot stuk van de Caumerbeek en Loopgraaf
overkluisd waar mee het schone beekwater met het vuile
rioolwater wordt gemengd en afgevoerd naar de
zuivering.
Rioleringsplannen
Eind jaren tachtig is het gemeentelijke riolering vast -
gelegd in het Basis Rioleringsplan (BRP) en later in de
wettelijk verplichte GRP’s. In 1996 is door de gemeente
Heerlen het eerste GRP (1996–1998) opgesteld. Met de
GRP’s is meer en een beter inzicht verkregen in de kwa -
liteit en het functioneren van het rioolstelsel en de
benodigde kosten om het rioolstelsel op acceptabele
wijze op peil te houden.
Rioolrenovaties
In de jaren negentig lag in de gemeente Heerlen het
zwaarte punt van de rioolrenovaties op het verbeteren
van het functioneren (wateroverlast) van het rioolstelsel
waarbij de restlevensduur een belangrijke rol speelde. In
de laatste tien jaar ligt het accent voor rioolrenovatie
nagenoeg volledig op de kwaliteit van de leiding.
Leidraad Riolering
Begin jaren negentig is de Leidraad Riolering opgesteld
door de Stichting Rioned waarin alle bij het riolerings -
beheer betrokken overheidsinstanties zijn vertegen -
woordigd. De Leidraad Riolering is opgebouwd uit modules
die een specifiek rioleringsonder werp behandelen.
Afhankelijk van toenemende technische kennis en/of
gewijzigd overheidsbeleid zijn de modules bij gewerkt
en/of uitgebreid. Elke module wordt door de minister
van VROM vastgesteld. De op deze wijze opgestelde
Leidraad Riolering heeft geen wettelijke status, maar is
door de wijze van totstandkoming geen vrijblijvend
document.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
6
Om de nieuwe waterwet te volgen is het aan te raden de
planvorming, uit gangspunten en beheer en onderhoud
in de geest van de Leidraad Riolering te kiezen.
Tweede golf milieumaatregelen eind jaren negentig/begin
éénentwintigste eeuw
In loop der tijd groeide het inzicht dat het milieu beter
be schermd moest worden. Daarnaast ontstonden er
door klimaatsveranderingen meer problemen om de
afvoerpieken van grote rivieren en de daarbij behorende
overlast de baas te blijven. Hierbij speelde de sterke
toename van het verhard oppervlak in de jaren negentig
een belangrijke rol. Het beleid richtte zich op het
verbeteren van de kwaliteit van het opper vlaktewater,
het ter plaatse gebruiken van het regenwater en het
vertragen van de afvoer. In het (landelijke) overheids -
beleid werden technisch onderbouwde randvoorwaarden
ontwikkeld met als doel de kwaliteit van het opper -
vlakte water te verbe teren en beschermen, en de
piek afvoeren van het totale watersysteem te beperken.
De verscherping van de rand voorwaarden voor de
ecologie en de waterkwaliteit gaat de komende jaren
verder met de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) als
aanjager. Eén van de consequenties is dat het schei den
van schoon regenwater en het afvalwater een zeer hoge
prioriteit heeft. Om de kwaliteit van het oppervlakte -
water te verbeteren zijn vele maatregelen mogelijk,
maar vooralsnog ligt het zwaartepunt voor de bestaande
riolering op het aan leggen van BBB’s om de uitstoot van
vuil rioolwater naar het oppervlaktewater te verminde -
ren. Tijdens rioolrenovaties wordt naar duurzame
oplossingen gezocht.
Klimaatontwikkeling
De toekomstige klimaatsenario’s van de KNMI geven aan
dat in de toekomst vaker extreme neerslaggebeurtenissen
te ver wachten zijn. Het is ondoenlijk om deze neerslag -
hoeveelheden via bestaande ondergrondse infra (riolen)
afdoende te ver werken. Inspelen op de klimaatverande -
ring door gebruik te maken van een robuust ontwerp en
gerealiseerde boven grondse infrastructuur is een ver -
eiste. Ook het afkoppelen van verhard oppervlak zorgt
voor de nodige extra capaciteit en wordt dan ook gezien
als een no regret maatregel.
Wet Gemeentelijke Watertaken
In de wet gemeentelijke watertaken (van kracht sinds
1-1-2008) zijn de zorgplichten van de gemeente
gewijzigd en uitgebreid.

De zorgplicht voor het afvalwater is gewijzigd en uitge -
breid met de zorgplicht om het stedelijk afvalwater ook
kleinschalig lokaal te (laten) zuiveren als transport naar
een zuiverings installatie niet doelmatig is.
De zorgplicht voor de inzameling, transport en ver -
werking van overtollig hemelwater is toegevoegd,
voorheen viel het hemelwater alleen onder de riole -
ringszorgplicht indien het binnen de definitie van
afvalwater viel. In de hemelwaterzorgplicht is voor
burgers tevens een plicht opgenomen om fysieke
maatregelen te nemen op eigen perceel m.b.t. het op
eigen perceel verwerken van hemelwater.
Ook is er een nieuwe gemeentelijke grondwaterzorg -
plicht voor het nemen van maatregelen op openbaar
gebied voor het voorkomen van structureel nadelige
gevolgen van de grondwaterstand.
2.5 Stelseltypen
Het afwateringssysteem van Heerlen voert afvalwater
van huishoudens en bedrijven samen met het regen -
water van de verhardingen (bijvoorbeeld daken, wegen,
parkeerplaatsen) en een deel van het (steile) onverharde
gebied af naar de zuive ring en/of het oppervlaktewater.
De afwatering via de riolering vindt op verschillende
manieren plaats. Het gaat hierbij om de volgende
systemen:
1. het gemengde stelsel;
2. het verbeterd gemengd stelsel;
3. het gescheiden stelsel of;
4. het verbeterd gescheiden stelsel;
5. overige leidingen.
Afbeelding 2. Stelselopbouw
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
7
Ad 1. Het gemengde stelsel
In het gemengde stelsel worden het vuile water van
huis houdens en bedrijven en het regenwater afkomstig
van wegen en daken, gezamenlijk in één buis afgevoerd
naar de zuive ring. Doordat de zuivering niet de capaciteit
heeft om de aangevoerde hoeveelheid gemengd afval -
water tijdens regenval te verwerken, en om wateroverlast
te voorkómen, heeft het gemengde stelsel altijd een
aantal openingen (overstortputten) naar het opper -
vlaktewater waar met regenwater verdund afvalwater
direct in het oppervlaktewater terechtkomt. In Heerlen
liggen de over storten bij de (zijtakken van de)
Geleenbeek, Caumerbeek.
Gemengd riool met overstort naar oppervlaktewater, vuilwater en regenwater
wordt afgevoerd door dezelfde buis
Ad 2. Het verbeterd gemengde stelsel
Het verbeterd gemengde stelsel is voorzien van berging
en/of een voorziening waarmee de vuilemissie naar het
oppervlakte water wordt verkleind. Voorzieningen zijn
meestal berg bezink bassins (BBB’s) die een dubbelfunctie
hebben:
1. allereerst wordt een hoeveelheid berging aangelegd
waar door de frequentie en hoeveelheid van over -
stortend rioolwater op het oppervlaktewater
verminderen;
2. ten tweede wordt de bergingsvoorziening zodanig
gemaakt dat de zwevende vuildeeltjes in het water
naar de bodem zinken en op die manier niet met het
overstortwater in het oppervlaktewater terechtkomen
waardoor de vuiluitworp vermindert. Het gaat
letterlijk om “end of pipe” maatregelen die alleen
toegepast worden bij bestaande gemengde stelsels
om de wettelijk vastgestelde vuiluitworpreductie te
halen.

Ad 3. Het gescheiden stelsel
Bij het gescheiden stelsel worden het afvalwater en het
regen water door aparte leidingen afgevoerd, waarbij het
vuile water naar de zuivering gaat en het regenwater in
oppervlaktewater wordt geloosd. De regenwaterbuis bestaat
uit een dichte leiding, maar als de ondergrond geschikt
is en het verhard oppervlak schoon genoeg kan
de regenwaterbuis uitgevoerd worden als infiltratietransportbuis
waarbij het regenwater in de bodem infiltreert.
Op die manier wordt het grondwater aangevuld en daarmee
onder andere de verdroging bestreden. Het “regenwaterriool”
wordt een enkele keer als greppel met een
transport- en infiltratiefunctie uitgevoerd. Verder komt
het voor dat het regenwater in een infiltratiebuffer
wordt opge vangen, voordat het overtollige regenwater
op het opper vlakte water wordt geloosd.
Gescheiden riool, vuilwater en regenwater wordt afgevoerd door verschillende
buizen
Ad 4. Het verbeterd gescheiden stelsel
Het verbeterd gescheiden stelsel wordt toegepast als het
regenwater door vervuiling op het verharde oppervlak
(bijvoorbeeld drukke wegen en bedrijfsterreinen), (te)
ver ontreinigd is. Het gescheiden stelsel is uitgebreid met
een kleine berging en een doorvoerverbinding met het
vuilwater riool waardoor het eerste deel (“first flush”)
van de regenbui met het meeste vuil naar de zuivering
gaat. Het nadeel van dit stelsel is dat zeventig procent
van het regenwater naar de zuivering gaat en niet ten
goede komt aan bijvoorbeeld de aanvulling van het grond -
water. Om dit nadeel op te heffen wordt gebruik gemaakt
van een buffer met bodempassage die als een filter
werkt waar de vervuiling in achterblijft (A79/Welterlaan,
Weltertuijnstraat, Schelsberg/Scheldestraat, Terhoeven -
derweg, Stadionbaan, Zandweg).
Ad 5. Overige leidingen
Het onderdeel overige leidingen betreft de niet te kwan -
tifi ceren leidingen zoals persleidingen, overstort leidingen
en bergbezinkbassins.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
8
2.6 Toestand en functioneren huidig stelsel
Het rioleringsstelsel van Heerlen is onder te verdelen in
twee hoofdafstroomgebieden weergegeven in afbeelding 3:
1. het gebied gelegen in het Geleenbeekdal dat afwatert
naar de zuivering van Heerlen en
2. het gebied gelegen in het Caumerbeekdal dat afwa tert
naar de zuivering van Hoensbroek.
Afbeelding 3. Hoofdafstroomgebieden
Het stelsel van de twee gebieden ligt in een sterk
hellend gebied waarbij het stelsel afloopt richting de
Geleenbeek en Caumerbeek. Langs de Geleenbeek ligt
een hoofdtransport leiding die uitkomt in de zuivering
van Heerlen. Langs de Caumerbeek ligt tot aan de
Meezenbroekerweg een hoofd transportleiding; na de
Meezenbroekerweg stroomt zowel het rioolwater als het
beekwater in één buis via de overkluisde Caumerbeek
(die bij WRO in eigendom en beheer is) naar de zuive -
ring van Hoensbroek.
Relatie met buurgemeenten
Het rioleringsstelsel van Heerlen is op diverse plaatsen
ver bonden met stelsels van de buurgemeenten (zie
afbeelding 4). Het afvalwater en hemelwater van
industrieterrein Locht in Kerkrade stroomt af richting het
rioleringsstelsel van De Beitel en Heerlerbaan.

Een gedeelte van de Euregioweg van Heerlen watert af
naar de gemeente Landgraaf. De wijk Treebeek van
gemeente Brunssum stroomt naar het industrieterrein
Emma van gemeente Heerlen. Het afvalwater en hemel -
water van een gedeelte van Mariarade stroomt via de
Allee naar gemeente Schinnen.
Afbeelding 4. Lozing van en naar buurgemeenten
Toestand riool
Voor het preventieve beheer worden de riolen in Heerlen
met camera-inspecties van binnenuit geïnspecteerd.
Door het ad hoc uitvoeren van noodreparaties, het jaar -
lijks relinen en repareren van verschillende riolen, en de
jaarlijkse riool vervangingen wordt het rioleringsstelsel
kwalitatief op peil gehouden en/of verbeterd. Het huidige
rioleringsstelsel functioneert goed, maar er zit een adder
onder het wegdek. Gelet op de landelijke tendens van
het hebben van een achterstand in rioolvervangingen,
waarvan ook binnen de gemeente Heerlen sprake is,
vraagt vooral de inhaalslag van het verbeteren van de
kwaliteit van het aanwezige riolerings stelsel veel tijd,
geld en menskracht.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
9
Rioolinspectie, zware aantasting van de buiswand, sterke vermindering van de
draagkracht, dit riool is 58 jaar oud
Inzameling en transport
Om aan de wettelijke taak van het inzamelen en
transporteren van al het binnen de gemeente Heerlen
geproduceerde afval water te voldoen, ligt in het verste -
delijkte gebied een uitgebreid vrijverval rioleringsstelsel
waarbij voor het transport gebruik wordt gemaakt van
de zwaartekracht. Als het water niet onder vrijverval kan
worden afgevoerd, zijn gemalen geplaatst. In totaal ligt
in de gemeente Heerlen ruim 492 kilometer riolering
waarvan 79 procent (verbeterd) gemengd en 21 procent
(ver beterd) gescheiden is. Om het afvalwater van
woningen in het buitengebied in te zamelen en te
transporteren, en hiermee aan de eis van het aansluiten
van niet-aangesloten panden te voldoen, zijn in 2004 en
2005 diverse woningen voorzien van drukriolering of een
IBA. Bij het aansluiten van de panden is ingespeeld op
het afkoppelen van regenwater, zodat enkel het vuil -
water hoeft te worden getransporteerd of gezuiverd.
De inzamel- en transportfunctie van het rioleringsstelsel
worden gegarandeerd door het uitvoeren van reparaties,
het reinigen en inspecteren van het rioleringsstelsel, het
repareren van storingen aan gemalen en het periodiek
inspecteren van alle gemalen. Grofweg genomen bestaan
er geen grote proble men meer als het gaat over het
hydraulisch functioneren van de riolering. De afgelopen
jaren zijn voor verschillende water overlast(gevoelige)
locaties (onder andere Staringstraat/Jan Campertstraat,
Holleweg/Maandagstraat, Edisonflat, Verlengde Klinkert -
straat en Klompstraat) maatregelen uitgevoerd waar door
het rioleringssysteem voldoet aan het gewenste veilig -
heidsniveau.

Overstorten
Overstorten lozen regelmatig verdund rioolwater op de
nabij gelegen beken, wat leidt tot een ecologisch arme
beek. Voor omwonenden en recreanten is een dergelijke
beek onaantrek kelijk door de stank en troep die achter -
blijft. Om de kwaliteit van het rioolwater dat overstort te
verbeteren en de frequentie te verlagen wordt achter
een overstort een vuiluitworpreduce rende voorziening
(bijvoorbeeld bergbezinkbassin (BBB)) aan gelegd waar mee
aan de landelijke eisen voor de vuiluitworp wordt vol -
daan. De gemeente Heerlen heeft tot en met 2010
veertien BBB’s aangelegd met een totale berging van
circa 45.000 m 3 . Om in 2015 aan de vuiluitworpeisen te
voldoen wordt onder andere nog een tweetal BBB’s
aangelegd, buffer RWZI Heerlen omgebouwd en ver -
schillende transportriolen aan gelegd. In de huidige
situatie voldoet het stelsel van Heerlen niet aan de
waterkwaliteitsdoelstellingen.
Oude overstort Schelsberg
Afkoppelplannen regenwater
In de gemeente Heerlen zijn de afgelopen jaren ver -
schillende afkoppelprojecten gerealiseerd. Voor de
afvoer van regenwater zijn bij diverse rioolrenovaties
regenwater- of infiltratieriolen aangelegd. Tot op heden
is in Heerlen ca. 20 miljoen geïnves teerd in het duurzaam
omgaan met hemelwater in ca. 42 rioolrenovatiepro -
jecten en 36 uitbreidingsprojecten. In totaal is hierdoor
77 ha verhard oppervlak (120 voetbalvelden) losge -
koppeld van de rioolwaterzuiveringsinstallatie. Het
hemelwater wat op deze oppervlakken valt wordt nu
geïnfil treerd, vastgehouden en vertraagt afgevoerd naar de
beken.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
10
Anders omgaan met water, afgekoppelde regenpijp door de tuin
Bij het bepalen van de dimensies van de nog aan te
leggen BBB’s wordt per rioleringsgebied een afkoppelplan
opgesteld. In het afkoppelplan wordt geprobeerd zo veel
mogelijk kosten neutraal verhard oppervlak af te koppe len,
zodat de aan te leggen BBB’s optimaal zijn gedimen sio -
neerd. Door genoemde werkwijze wordt het rioleringssysteem
minder belast met “schoon” regen water en
wordt invulling gegeven aan duur zaam water beheer.

3. Evaluatie GRP 2006-2010
3.1 Inleiding
Aanleiding, achtergrond
Binnen de gemeente gebeurt ondergronds veel meer dan
menigeen bekend is. Om inzicht te krijgen in onder
andere het gedrag, stand van zaken, de kwaliteit en de
kosten van het gemeentelijk rioolstelsel wordt een
Beleidsplan Stedelijk Watermanagement (BSW) opgesteld.
Het derde GRP 2006-2010 is via integrale samenwerking
tussen de afdelingen Beheer & Onderhoud, Stadsinfra en
Administratie & Onderzoek tot stand gekomen. Dit GRP
beschrijft onder andere helder en duidelijk de opgaven
per werkveld tot en met 2010. Het nieuwe Beleidsplan
Stedelijk Watermanagement, met een looptijd van 2011
tot en met 2015, wordt medio 2011 bestuurlijk vastge -
steld. Een belangrijk onderdeel is de evaluatie van het
derde GRP 2006-2010 die hier beschreven staat.
Doelstelling, vraagstelling
Doelstelling van de evaluatie van het GRP2006-2010 is
het verkrijgen van informatie over:
bestuurlijke beslissingen;
wat wilden we bereiken, wat is nu bereikt en wat
heeft het gekost;
tariefontwikkeling rioolheffing;
de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van
beleid, plannen en bedrijfsvoering.
De vraag die centraal staat in de evaluatie is:
Zijn de gestelde doelen binnen het geplande budget
gehaald en sorteren de maatregelen het effect?
Op de vraag “hoe wordt de afstand overbrugd tussen de
huidige situatie en de gewenste situatie” (strategie),
wordt uitgebreid ingegaan in hoofdstuk 6 van het BSW
2011-2015.
Leeswijzer
In § 3.2 staat een overzicht van bestuurlijke beslissingen.
Verder zijn in § 3.3 in tabelvorm over zichten gegeven
van de uitgevoerde rioolrenovatiepro- jecten en in § 3.4
een overzicht van uitgevoerde en geplande bergbezink -
bassins. Een overzicht van de uitbreidingen van het
rioleringsstelsel staat in § 3.5. In § 3.6 staat een over -
zicht van de opgestelde artikelen in de stadskrant,
waarmee de burgers van Heerlen zijn geïnformeerd.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
11
Het uitgevoerde beheer en onderhoud aan ons riole -
ringsstelsel staat omschreven in § 3.7. De financiële
ontwikkelingen van de afgelopen jaren staat in § 3.8.
Ontwikkelingen op het gebied van planvorming,
bedrijfsvoering en onderzoek zijn opgenomen in § 3.9.
De evaluatie van het GRP2006-2010 wordt in § 3.10
afgesloten met de conclusies.
3.2 Bestuurlijke beslissingen
Het College is tijdens de periode van het GRP 2006-2010
actief betrokken bij beleidsontwikkelingen en de opera -
tionele uitvoering van het GRP. Daar waar van belang is
het College via informatiebrieven geïnformeerd en heeft
het College over voorstellen een besluit genomen. Onder -
staand volgt een overzicht van in het College behandelde
onderwerpen, in bijlage E zijn de voorstellen kort toege -
licht.
Collegevoorstellen:
Collegevoorstel b&w “Ondertekening startdocument
Optimalisatie Afvalwatersysteem (OAS) Heerlen”
(OW/2005/26567, d.d. 15-12-2005).
Collegevoorstel b&w “Water(bodem)kwaliteitsonder -
zoek 14 stadswateren Heerlen” (2006/3276, d.d.
08-02-2006).
Collegevoorstel b&w “Beantwoording brief SP-fractie
over overlast door waterzuiveringsinstallatie Terworm”
(2006/15294, d.d. 05-07-2006)
Informatiebrief b&w “Brief VNG: Gemeentelijke rol bij
aanpak waterproblemen d.d. 3 mei2007” (2007/19050,
d.d. 5-7-2007).
Informatiebrief b&w “Tariefverlaging van rioolheffing
voor 2009 en 2010“ (2008/17544, d.d. 19-6-2008).
Collegevoorstel b&w “Amoveren
rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) Heerlen”
(2008/25207, d.d. 17-9-2008).
Collegevoorstel b&w “Subsidieaanvraag Shared Space
Crossing the Border” (2008/28254, d.d. 21-10-2008).
Collegevoorstel b&w “Ondertekening startdocument
Optimalisatie Afvalwatersysteem (OAS) Hoensbroek”
(2008/29615, d.d. 03-11-2008).
Collegevoorstel b&w “Samenwerkingsovereenkomst
Caumerbeek zichtbaar natuurlijk” (2009/19716, d.d.
8-6-2009).
Collegevoorstel b&w “Maatregelen verontreinigd
oppervlaktewater” (2009/24072, d.d. 13-7-2009).
Collegevoorstel b&w “Stimuleringsregeling
afkoppelen” (2010/2505, d.d. 19-1-2010).

Collegevoorstel b&w “Intentieovereenkomst Caumer -
beek zichtbaar natuurlijk” (2010/5017, d.d. 2-2-2010).
Naast het College is ook de raad diverse malen geïnfor -
meerd via informatiebrieven en heeft de raad over
voorstellen een besluit genomen. Onderstaand volgt een
overzicht van in de Raad behandelde onderwerpen, in
bijlage E zijn de voorstellen kort toegelicht.
Raadsvoorstellen:
Raadsinformatiebrief “Inventarisatie gemeentelijk
waterbeheer inclusief actieplan” (2006/5590, d.d.
10-03-2006).
Raadsvoorstel “Toevoegen van bijlage B aan het
Gemeentelijk RioleringsPlan 2006-2010” (2006/22241,
d.d. 4-12-2006).
Raadsinformatiebrief “Wet Gemeentelijke Watertaken”
(2007/34169, d.d. 19-12-2007).
Raadsinformatiebrief “Voorlopige maatregelen Kader -
richtlijn Water (KRW)” (2008/5570, d.d. 26-2-2008).
Raadsvoorstel “Het vaststellen van de verordening
Rioolheffing 2009 en het nemen van de daarmee sa -
menhangende besluiten” (2008/22950, d.d. 4-11-2008).
Raadsvoorstel “Het verlagen van de tarieven riool -
heffing 2009-2010” (2008/23886, d.d. 4-11-2008).
Raadsinformatiebrief “Waterkrachtenergie uit riool”
(2009/2359, d.d. 26-01-2009).
Raadsvoorstel “Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk”
(2010/4927, d.d. 2-2-2010).
Raadsinformatiebrief “Aanvullende subsidie project
Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk” (2010/35580, d.d.
22-7-2010).
Tabel 1. Rioolprojecten 2006-2010
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Project Project Meters- Meters Toelichting
gereed riool- renovatie/
aanleg vervangen
12
3.3 Operationele planning rioolrenovaties
Wat wilden we?
In het Gemeentelijk Rioleringsplan 2006-2010 zijn de
vervangingskosten met sleufherstel van het bestaande
rioleringsstelsel over zeventig jaar, aan de hand van
eenheidsprijzen van een onafhankelijk bureau, bere -
kend. Gemiddeld moest bij een standaard levensduur
van de riolering van zeventig jaar in Heerlen ca. 6,5 kilo -
meter bestaand riool per jaar aangepakt worden. Voor
deze aanpak is uitgaande van een vervangings waarde
aan riolering in de grond van 369,5 miljoen. Jaarlijks is
dan een bedrag nodig van 5,28 miljoen. Uitgaande van
de aanwezigheid van 456 km riool kost het vervangen
van één meter riool gemiddeld ca. 810.
Wat hebben we gedaan?
In tabel 1 staan alle rioolprojecten die in het afgelopen
GRP periode 2006-2010 zijn uitgevoerd.
Ook in een sneeuwstorm gaat het werk gewoon door.
Gemaal Rennemigerveldweg 2006 0 0 Vervangen pomp
Gemaal Beersdal 2006 0 0 Vervangen pomp
Gemaal Kaldeborn (mech.) 2006 0 0 Vervangen pomp
Industriestraat 2006 560 560 Vervangen riool en aanleggen open verharding Aquaflow
RR Schelsberg Bokstraat 2006 370 185 Vervangen en relinen riolering, gescheiden stelsel met
bodempassage
Geleenbeek 2006 320 15 Rioolaanpassingen a.g.v. herinrichting Geleenbeek

Tabel 1. Rioolprojecten 2006-2010 (Vervolg)
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Project Project Meters- Meters Toelichting
gereed riool- renovatie/
aanleg vervangen
Pleinenplan 2007 555 555 Vervangen en relinen riolering
Staringstraat/Jan-Campertstraat 2007 1.405 610 Vervangen en relinen riolering, gescheiden stelsel
met bodempassage
De Kissel 2007 485 485 Vervangen riolering, gescheiden stelsel
Bergingsriool Akkerweide 2007 80 80 Vervangen riool als gevolg van uitbreiding gebouw
SON fase 1a + b 2007 1.720 640 Vervangen riolering, gescheiden stelsel
Schuureikerweg/Groenenweg 2007 79 0 Scheiden afvoer vuilwater Groenenweg
Frederikstraat 2007 215 215 Aanleg nieuw riool a.g.v. B.P. Overbroek
Coriovallumstraat 2008 100 0 Aanleg nieuw riool
Rioolrenovatie Heerlerheide 2008 1.340 567 Vervangen riolering, gescheiden stelsel met bodempassage
Molenberglaan/Molenbergpark 2008 2.495 1.885 Vervangen riolering, gescheiden stelsel met bodempassage
en relinen
De Koumen 2008 295 0 Aanleg nieuw regenwaterriool
Overbroekerstraat 2008 260 180 Vervangen riolering, gescheiden stelsel met bodempassage
Aanleg DWA riool in CBS-weg 2008 410 0 Aanleg nieuw vuilwaterriool
Dr. Poelsstraat 2008 55 0 r.w.a. riool, gescheiden stelsel met bodempassage
Corisberg 2008 130 115 Rioolverzwaring
Valkenburgerweg 2009 1348 1552 Vervangen riolering, gescheiden stelsel met bodempassage
Ridderweg/Pastoor Erensstraat/
A gen Giezen 2009 326 746 Vervangen en relinen riolering
Hommerterweg (2008) 2009 692 1146 Vervangen riolering
Zandweg 1e fase (2008) 2009 1650 716 Vervangen riolering, gescheiden stelsel met bodempassage
Molenberg/Witte wijk 2009 1279 1279 Relinen en verzwaring riolering
Palemig 2009 3200 1738 Vervangen riolering, gescheiden stelsel met infiltratieriolering
en bodempassage
Burg. Slangenstraat 2e fase 2009 430 240 Vervangen riolering, gescheiden stelsel met infiltratiedrainriolering
Bredastraat 2009 350 0 Greppels met bergingen
Wilhelminastraat 2010 850 435 Vervangen riolering, gescheiden stelsel
Wateraspecten Aambos
Caumerbeek 2e fase 2009 100 Greppels met bergingen
Rotonde Schaesbergerweg 2009 70 0 Nieuw d.w.a. riool Albert Hein en r.w.a. riool Klompstraat
Nieuw Eyckholt 2009 253 132 Rioolaanleg BBB Nieuw Eyckholt
Relinen Ijsvogestraat 2009 173 173 Relinen riolering
Relining langs N281 2010 450 450 Relinen riolering
Oliemolenstraat e.o. 2010 1840 2210 Vervangen en relinen riolering, gescheiden stelsel via
maaiveld met bodempassage
Emmastraat 2010 651 559 Vervangen riolering, gescheiden stelsel met infiltratieberging
Totaal 24.537 17.467
Hoensbroek-West 2009 0 2.257 Reparaties
project = Afkoppelprojecten
13

Hoeveel heeft het gekost?
We hebben voor de GRP periode 2006-2010 per jaar ca.
€ 3.87 miljoen begroot voor rioolrenovatie en € 0,6 mil -
joen. voor anders omgaan met hemelwater. Tot en met
2010 betreft het aldus een vervangings- en investerings -
budget van € 22.35 miljoen. Door het in 2009 en 2010
bezuiniging van € 3.6 miljoen (twee keer 1,3 miljoen en
één keer € 1 miljoen) op rioolrenovatie is het vervangingsen
investeringsbudget verlaagt naar € 18.75 miljoen.
Voor het investeringsbudget van € 18,75 miljoen kan,
uitgaande van een gemiddelde prijs per km van € 810,-,
in de periode 2006-2010 ca. 23,1 (18.75 / 810 x 1000) km
riool vervangen en of aangelegd worden. Gemiddeld is
dit aldus 4,6 km riool per jaar.
In tabel 2 staat de rioolrenovatieproductie van de
periode 2006-2010
Tabel 2. Rioolrenovatieproductie 2006-2010
Jaar 2006 2007 2008 2009 2010 Totaal Gemiddeld
Productie (km) 1,7 5,8 7,1 7,1 2,8* 24,5 4,9
Omzet mlj. (€) 3,2 3,6 4,9 7,2 3,6* 22,5 4,5
* Productie volgens operationele planning
3.4 Operationele planning Bergbezinkbassins
Wat wilden we?
In het GRP 2006-2010 staat een planning met verbete -
rings maatregelen aan het bestaande rioleringsstelsel om
vuilemissie naar oppervlaktewateren te reduceren. Achter
verschillende overstorten worden bergings voorzieningen
aangelegd de zogenaamde bergbezink bassins. In totaliteit
zijn tien bergbezinkbassins opgenomen met een totale
inhoud van 47.941 m 3 .
Wat hebben we gedaan?
Van de tien bergbezinkbassins zijn in de GRP periode
2006-2010 vier bergbezinkbassins aangelegd. Het betreft
de bergbezinkbassins Corisbergweg, Nieuw Eyckholt,
Welterlaan en Oliemolenstraat.
De overige nog niet aangelegde bergbezinkbassins zijn
door bestuurlijke beslissingen, uitval medewerkers en
urgentie van andere projecten vertraagd. Verder is bij
het opstellen van de planning in het gemeentelijk riole -
ringsplan onvoldoende aandacht geschonken aan de
doorlooptijden van de projecten.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
14
Het berekenen, ont werpen, en voorbereiden van een
bergbezinkbassin duurt zeker twee tot drie jaar. Ook het
plannen van de projecten in de planperiode van het
gemeentelijk rioleringsplan 2006-2010, zodat alle berg -
bezinkbassins conform afspraak met het Waterschap
Roer en Overmaas en Waterschapsbedrijf Limburg voor
2011 gerealiseerd zouden worden, is te ambitieus
gebleken.
Aanleg van een bergbezinkbassin, een kijkje aan de instroomkant met de
diffusiewand
Verder speelt mee dat het Waterschapsbedrijf Limburg in
samenwerking met het Waterschap Roer en Overmaas
en de gemeente Heerlen de Optimalisatie Afvalwater -
systeem Studies (OAS) Heerlen en Hoensbroek heeft
uitgevoerd. Hierin worden de maatregelen van het
Waterschap Roer en Overmaas, Waterschapsbedrijf
Limburg en gemeente Heerlen gezamenlijk bepaald,
waarbij door samenwerking voordelen kunnen ontstaan.
De lange doorlooptijd van de OAS studies Heerlen
(uitspraak amoveren RWZI Heerlen) en Hoensbroek heeft
geleidt tot vertragingen bij de nog aan te leggen
bergbezinkbassins.
De afgeronde studie OAS Heerlen heeft geresulteerd in
het vergroten van bergbezinkbassin Welterlaan en Nieuw
Eyckholt. Ook is aangegeven dat de regenwaterbuffer
van de rioolwaterzuiveringsinstallatie Heerlen wordt
omgebouwd voor opvang van gemeentelijk rioolwater.
Dit is een andere uitvoering dan het aanleggen van een
bergbezinkbassin ter plaatse van de Eikendermolenweg.

De planvoorbereiding en realisatie van de bergbezink -
bassins Hoensbroek, Drieschstraat, Burettestraat, Govert
Flinckstraat en Laervoetpad is afhankelijk van het ont -
kluizen van de Caumerbeek en Loopgraaf en de OAS
Hoensbroek. De verkenningsstudie over het ontkluizen
van de Caumerbeek en Loopgraaf is afgerond. Uit deze
studie blijkt dat de uitbreiding van het bergbezinkbassin
bij RWZI Hoensbroek verdeeld moet worden over de twee
locaties De Vrank en De Dem. Uit de OAS Hoensbroek
volgt dat de aanleg van bergbezinkbassins ter plaatse
van De Vranck en De Dem, door benutting van de be -
staande open asfaltbuffers, niet meer noodzakelijk is.
Deze asfaltbuffers moeten wel verbeterd worden inzake
monitoring, reiniging en bezinking.
Tabel 3. Operationele planning aanleg bergbezinkbassins
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
15
Daarnaast wordt de aanleg van de bergbezinkbassins
Laervoetpad en Govert Flinckstraat vervangen door het
aanleggen van een transportleiding en het afkoppelen
van verhard oppervlak.
Bovenstaande ontwikkelingen hebben geleid tot het
bijstellen van de investeringen ten behoeve van de
waterkwaliteit. Door in de komende jaren innovatief
verder te studeren aan het werkelijke gedrag van het
rioleringsstelsel wordt de reeds doorgevoerd optima -
lisatie verfijnd.
Onderstaande tabel 3 geeft een overzicht van de opera -
tionele planning inzake het aanleggen van bergbezinkbassins.
Operationele planning Inhoud Kosten GRP Gerealiseerde/ Actuele Daadwerkelijke
aanleg bergbezinkbassins kubieke 2006-2010 te realiseren planning kosten/
meters inhoud ***** toekomstige
GPR kosten
2006-2010
BBB Corisberg 7.400 5.900.000 6.100 2008-2009 4.350.000
BBB Oliemolenstraat 3.034 2.700.000 1.642 2009-2010 2.450.000
BBB Welterlaan 4.767 3.800.000 4.000 2010-2011 3.800.000
BBB Nieuw Eyckholt 4.896 3.800.000 2.800 2008-2010 3.800.000
BBB Driesschstraat 3.945 3.300.000 2.850 2013 3.300.000
BBB Burettestraat 1.345 1.500.000 812 2014 1.500.000
BBB Eikendermolenweg* 1.115 1.300.000 - 2015 1.300.000
BBB Govert Flinckstraat** 182 300.000 - 2011 300.000
BBB Laervoetpad*** 1.942 1.900.000 - 2011 1.900.000
BBB Zuivering Hoensbroek**** 19.315 6.800.000 - 2014-2015 2.200.000
Totaal 47.941 31.300.000 18.204 24.900.000
* BBB Eikendermolenweg wordt vervangen door aanpassen buffer RWZI Heerlen
** BBB Govert Flinckstraat komt te vervallen door afkoppelen van 2 ha
*** BBB Laervoetpad vervalt door aanleg riool naar BBB RWZI Hoensbroek
**** Kosten BBB Zuivering Hoensbroek sluitpost GRP 2006-2010 (bedrag klopt niet met inhoud)
**** Maatregelen transportsysteem Henri Jonastraat en aanpassingen asfaltbuffers
***** Inhoud bergbezinkbassins na uitvoeren optimalisatie studies

De periode 2009-2010 is gebruikt om de totale investe -
ringen ter verbetering van de waterkwaliteit te herover
wegen. Dit gebeurt via het project “Proces alterna -
tief aanleggen bergbezinkbassins”. Het project omvat de
aspecten doelmatigheid, juridische verantwoordelijkheid,
meten is weten, afkoppelen van verhard oppervlak, OAS
studies en andere technische verbeteringen aan het
rioleringsstelsel.
Daarnaast is innovatief gestudeerd op mogelijkheden
om de noodzakelijke investering om de waterkwaliteit te
verbeteren te verminderen. Uit tabel 3 blijkt dat door
innovatie en optimalisatie ca. € 6,4 miljoen minder geïn -
vesteerd hoeft te worden.
Meten is Weten
Na het actualiseren van het meetplan en het projectplan
is begin 2008 contact opgenomen met het Waterschaps -
bedrijf Limburg en het Waterschap Roer en Overmaas.
De gesprekken over het gezamenlijk uitvoeren van het
project hebben echter niets opgeleverd. De gemeente
heeft vervolgens gekozen zelf het project uit te voeren.
Vervolgens is als externe adviseur ingenieursbureau
Arcadis aangetrokken. Verder heeft Kragten een nul -
meting van de waterkwaliteit van de Geleenbeek
uitgevoerd. Ook is Intertek Polychemlab aangesteld om
de monstername en analyse te verrichten. De eerste
meetopstelling bij bergbezinkbassin Nieuw Eykholt is
halverwege 2010 operationeel. De overige twee meet -
opstellingen bij bergbezinkbassin Welterlaan en Tichelbeek
volgen eind 2010.
Monsters van de eerste overstort van bergbezinkbassin Nieuw Eyckholt
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
16
Hoeveel heeft het gekost?
In tabel 3 staan de in het GRP2006-2010 begrootte
investeringsbedragen voor het aanleggen van de
bergbezinkbassins. Tot en met 2010 betreft het aldus
een investeringsbudget van € 31.3 miljoen.
In tabel 4 staat de bergbezinkbassinsproductie van de
periode 2006-2010
Tabel 4. Bergbezinkbassinsproductie 2006-2010
Jaar 2006 2007 2008 2009 2010 Gemiddeld
Productie (m3 ) 0 0 3.750 5.150 5.642* 2.908
Omzet mlj. (€) 0,25 0,14 1,92 3,15 5,7* 2,2
* Productie volgens operationele planning
3.5 Uitbreiding rioleringsstelsel
Naast rioolrenovatieprojecten is ook bij uitbreidings -
plannen riolering aangelegd. In tabel 5 staan de
uitbreidingen met de meters riooluitbreiding.
Tabel 5. Uitbreidingsplannen 2006-2010
Uitbreiding rioolstelsel
Project Periode DWA RWA Totaal
Woningbouw:
uitvoering (m) (m)
Uterweg 2004 255 225
St. Janscollege 2006 380 310
Gerard Bruningstraat 2006 200 200
Roex 2006-2007 130 70
Hoogveld 2004-2008 4.350 1.350
Overbroek 2006-2008 1.500 1.560
Vossepark 2006-2008 1.175 1.275
Parkheuvel 2007-2009 770 250
Litscherveld 2007-2008 400 500
Klooster Grasbroek 2009 280 200
Benzeraderweg (Aerts) 2007-2008 150 240
CBS 2009 410
Industrieterreinen:
Emma 2008 240 230
Trompenburgstraat 2006 490 530
====== ======
10.320 7.350 17.670

3.6 Communicatie stadskrant
Wat wilden we?
Vanuit het College is de wens uitgesproken om richting
burgers te communiceren over het GRP 2006-2010. Als
communicatiemedium is gekozen voor het schrijven van
verschillende artikelen in de stadskrant.
Wat hebben we gedaan?
In de periode 2006-2010 zijn zes artikelen in de stads -
krant geplaatst. De artikelen zijn geschreven met als
doelstelling de bevolking te informeren over de werk -
zaamheden die worden verricht in het kader van het
Gemeentelijk Rioleringsplan 2006-2010.
• Gemeentelijk Rioleringsplan 2006-2010 (april 2006).
• Anders omgaan met regenwater (juni 2006).
• Regenwater in bestemmingsplannen (november 2006).
• Aanleg bergbezinkbassins verbetering voor omgeving
(januari 2007).
• Waterhuishouding aangepast aan klimaatverandering
(juli 2008).
• Wateroverlast. Wat u er zelf aan kunt doen!
(september 2008)
• Nieuwe duurzame subsidie. Afkoppelen regenwater
verhard oppervlak (april 2010).
• Stem op de Caumerbeek: de groene parel van Heerlen
(december 2009).
• Caumerbeek weer zichtbaar (oktober 2010).
Hoeveel heeft het gekost?
Artikelen van de stadskrant zijn gefinancierd vanuit de
reguliere budgetten.
3.7 Beheer en Onderhoud
Rioolreiniging en inspectie
Wat wilden we?
We hebben aangegeven in het GRP 2006-2010 dat we een
operationeel reinigingsprogramma opstellen door het
verzamelen van praktijkervaring onder andere uit de
inspectie en eigen waarnemingen. Dit programma zou
vanaf 2008 uitgevoerd moeten worden. Een andere doel -
stelling was dat we het kwaliteitsoordeel van de inspecties
kritisch tegen het licht hielden en vergeleken met onder -
houdsactiviteiten die volgen op binnengekomen klachten.
De kwaliteit van de riolering toetsten we aan het onder -
houd en klachten vanuit het wegbeheer.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
17
Wat hebben we gedaan?
Gedurende de planperiode heeft het opstellen van een
periodiek reinigingsprogramma een lage prioriteit gekre -
gen. In de praktijk komen verstoppingen in het hoofd riool
zelden voor. De locaties Wingerdweg en Ten Esschen
moeten we vaker controleren en reinigen om verstop -
pingen te voorkomen. Verder hebben we in het totaal
220 km van het huidige rioolstelsel gereinigd en 240 km
geïnspecteerd in de periode 2006-2010. Voorafgaand aan
inspectie worden de leidingen gereinigd, zodat schades
goed te zijn en niet afgedekt worden door bijvoorbeeld
het aanwezige slib. Uit ervaring blijkt dat we regenwater -
riolen met een diameter vanaf 50 cm en groter niet
meer vooraf hoeven te reinigen. De meeste riolen zijn
schoon genoeg voor een goede inspectie te kunnen
uitvoeren. Vanaf 2007 passen we dit principe toe. In
tabel 6 zijn de meters riolering voor reiniging en
inspectie per jaar aangegeven.
Rioolinspectie in uitvoering.

Tabel 6. Productie rioolreiniging en inspectie 2006-2010
In 2006 heeft de inspectie plaats gevonden volgens de
systematiek eerst putfoto-inspectie (globale indruk) en
vervolgens een camera-inspectie (gedetailleerde vast -
legging). Vanuit de putten worden de eerste meters van
de streng bekeken. Indien schades geconstateerd worden,
wordt vervolgens een camera-inspectie uitgevoerd. Eind
2006 was het gehele Heerlense stelsel op deze wijze één
keer in zijn geheel geïnspecteerd.
Uit bovenstaande gegevens voor het jaar 2007 kunnen we
afleiden dat het gebied dat gereinigd en geïnspecteerd is
veel regenwaterriolen bevatte met een diameter vanaf
50 cm en groter.
In 2007 zijn we overgestapt naar de systematiek om elke
rioleringsstreng te inspecteren met een camera. Hierbij
hebben de frequentie van één keer per acht jaar ver -
laagd naar één keer per tien jaar. Door de systematiek
combinatie putfoto- en camera-inspectie is een ver -
snipperd beeld ontstaan van de kwaliteit van de riolering.
Onze ervaring is dat een putfotoinspectie te weinig
betrouwbare informatie en te optimistisch beeld laat
zien. Een camera-inspectie geeft volledige en gede -
tailleerde informatie over de kwaliteit. Verder hebben
we voor het interval één keer per tien jaar de aanbe -
veling uit Leidraad Riolering overgenomen.
Aanvang 2008 bleek dat bij een aantal projecten die we
wilden oppakken te weinig gedetailleerde informatie
bekend was. Oftewel een putinspectie was wel aan -
wezig, maar een camera-inspectie ontbrak her en der.
Omdat we projecten bij voorkeur per clustering van een
aantal straten oppakken, is volledige informatie van de
kwaliteit van alle strengen noodzakelijk.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Jaartal 2006 2007 2008 2009 2010
Gereinigde 20.323 21.443 74.000 73.337 31.330
lengte riolering (prognose)
in meters
TOTAAL reiniging 220 km
Geïnspecteerde 20.323 39.604 68.886 68.590 42.560
lengte riolering (prognose)
in meters
TOTAAL inspectie 240 km
18
Daarom hebben we in 2008 en 2009 een inhaalslag uit -
gevoerd. In deze jaren zien we dat we meer meters
riolering gereinigd hebben dan geïnspecteerd. Van een
gedeelte van de gereinigde riolen was het niet mogelijk
om een camera-inspectie uit te voeren bijvoorbeeld
omdat de camera niet verder komt door wortelgroei in
het riool.
Na elke reiniging- en inspectieronde beoordelen we de
gegevens en bepalen we noodzakelijke maatregelen.
Verder hebben we de bevindingen uit het wegbeheer
vergeleken. Hierdoor kunnen we efficiënter prioriteren
en een betere planning opstellen waarin verschillende
thema’s elkander versterken.
Hoeveel heeft het gekost?
Tabel 7. Uitgaven rioolreiniging en inspectie 2006-2010
Reiniging en
inspectie riool
2006 2007 2008 2009 2010
Uitgaven in 170.820 279.248 375.314 407.356
Begroting in 276.693 282.902 291.368 447.550 373.007
Klein onderhoud
Wat wilden we?
We wilden inzicht verkrijgen in de locaties waar klein
onderhoud voorkomt en de oorzaak ervan. We wilden
een opstelling van een onderbouwing voor de kosten
klein onderhoud.

Wat hebben we gedaan?
We hebben jaarlijks geanalyseerd en hebben dit
vastgelegd in het document analyse klein onderhoud.
We hebben inzicht in de locaties gekregen en ook
mogelijke oorzaken worden benoemd.
Tabel 8. Productie klein onderhoud 2006-2010
Uitgevoerd klein onderhoud
Hoeveel heeft het gekost?
Tabel 9. Uitgaven klein onderhoud 2006-2010
Klein onderhoud 2006 2007 2008 2009 2010
Uitgaven in 508.506 912.299 1.179.920 605.797
Begroting in 579.919 596.348 563.789 588.047 590.931
Uit bovenstaande blijkt dat de kosten zeer fluctueren.
Hierbij moet aangegeven worden dat de bedragen uit
2007 en 2008 niet betrouwbaar zijn. In deze jaren is
sprake van mogelijke fraude door een tweetal betrokke ne
medewerkers. Bij een aantal ingediende facturen zijn
geen werkzaamheden uitgevoerd. Alhoewel er intern
onderzoek heeft plaats gevonden, is niet exact de hoogte
van het bedrag aan te geven dat specifiek geldt voor het
budget klein onderhoud. De rechtszaak over deze fraude
is in 2010 in behandeling.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Het is ons nog niet gelukt om de mogelijke oorzaken te
concretiseren, waardoor een onderbouwing van de
kosten klein onderhoud nog niet opgesteld is.
In tabel 8 zijn de werkzaamheden opgenomen die we
uitgevoerd hebben.
Jaar van uitvoering
Werkzaamheden 2006 2007 2008 2009 2010
Herstel riool 23 68 52 51
Herstel controle put 17 22 31 5
Herstel huisaansl. -sec. riool 166 173 102 17
Herstel kolk-kolkaansl. 46 115 94 45
Schoonm.-ontstoppen kolk, riool 299 255 288 261
Herstel verzakking 9 13 63 5
Bijplaatsten kolk / lijngoot (rooster) 11 13 21 8
Inspecties 8 23 15 1
Wortelfrezen 3 3 9 15
Diversen 19 24 77 30
Totaal aantal werkzaamheden: 601 709 752 417
19
Rioolonderdelen
Nog niet bekend
Wat wilden we?
We wilden eind 2005/ begin 2006 een inventarisatie -
ronde uitvoeren voor de rioolonderdelen zoals schuiven
en wervelventielen en medio 2006 starten met periodiek
inspecteren.
Wat hebben we gedaan?
Eind 2006 was de inventarisatieronde afgerond. Hierna
hebben we jaarlijks een inspectieronde uitgevoerd,
waarbij alle onderdelen zijn gecontroleerd zijn op hun
werking. Daar waar nodig zijn maatregelen getroffen.
Hoeveel heeft het gekost?
Het totale bedrag van de planperiode is niet exact te
bepalen, omdat de werkzaamheden niet meer af te
leiden zijn uit de algemene teksten op de facturen. De
kosten zijn opgenomen bij klein onderhoud. De in -
spectieronde 2009 kostte € 3.350.

Rioolgemalen, meetvoorzieningen en IBA-systemen
Wat wilden we?
We wilden twee keer per jaar een gedetailleerde inspectie
en wekelijks controleren. Uit de inspectie wilden we
bepalen welke gemalen vervangen moesten worden. De
gegevens van de regenmeters gebruiken om ons eigen
stelsel te berekenen met onze eigen buien. Hiervoor was
aanpassing in de programmatuur noodzakelijk. We wilden
kennis krijgen van de IBA-systemen.
Regelkast om gemalen en elektrische onderdelen van een bergbezinkbassin aan
te sturen en te zorgen voor de communicatie naar de hoofdcomputer op
kantoor.
Wat hebben we gedaan?
We hebben twee keer per jaar een gedetailleerde inspec -
tie laten uitvoeren door een extern bedrijf. Hieraan vooraf
worden de gemalen gereinigd. Onze eigen medewerkers
hebben de wekelijkse controles ter plaatse uitgevoerd,
waarbij kleine en eenvoudige werkzaamheden zelf opge -
lost worden.
In periode 2006-2010 zijn de gemalen Hondsrug 1-3
(2008/2009), Hondsrug 8 (2008/2009), Zandweg (2009),
Nijverheidsweg (2010) en Kaldeborn (2010) vervangen.
Het beheer en onderhoud van de IBA-systemen zijn
onderbracht bij een externe partij. Onze eigen mede -
werkers zijn geinstrueerd door de leverancier van de
systemen. Verder beschikken we over een beheer- en
onderhoudsparagraaf hiervan.
Hoeveel heeft het gekost?
In onderstaande kostenoverzicht is het totaal aan
kosten voor beheer en onderhoud weergegeven.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
20
Het overzicht is dus inclusief energie- en telefoon/datakosten.
De kosten voor de vervanging van de gemalen
bedroeg € 51.673 en zijn opgenomen in het bedrag van
de uitgaven.
Tabel 10. Uitgaven rioolgemalen en meetvoorzieningen
2006-2010
Totale kosten
gemalen 2006 2007 2008 2009 2010
Uitgaven in 147.731 149.285 186.062 195.034
Begroting in 138.237 187.661 197.320 153.959 144.642
Randvoorzieningen, waterlopen en duikers
Wat wilden we?
We wilden een onderhoudsprogramma voor randvoor -
zieningen, waaronder BBB’s, grasbassins en wadi’s
opzetten. De waterlopen wilden we twee keer per jaar
inspecteren en de huidige werkwijze bekijken. De
duikers wilden we minimaal één keer per vier jaar
inspecteren.
Wat hebben we gedaan?
We hebben een aanzet met het onderhoudsprogramma
gemaakt. Voor de BBB’s moeten we nog bepalen welke
bouwtechnische zaken er nog bijkomen. In 2007 heeft
het Waterschapsbedrijf Limburg onderhoud uitgevoerd
aan het BBB bij de RWZI in Hoensbroek. De hiermee ver -
bondene kosten waren niet opgenomen in de begroting.
Verder hebben we de grasbassins, wadi’s en greppels
geïnspecteerd en de daaruit vloeiende maatregelen
uitgevoerd.
Alle duikers zijn in 2009 geïnspecteerd bij het project
onderhoudsnota civieltechnische kunstwerken en
worden in de reguliere inspecties van het thema
civieltechnische kunstwerken meegenomen.
Bovengrondse en ondergrondse buffering/infiltratie (wadi)

Hoeveel heeft het gekost?
Tabel 11. Uitgaven randvoorzieningen 2006-2010
Randvoorzieningen 2006 2007 2008 2009 2010
Uitgaven in 59.044 194.235 102.862 124.653
Begroting in 76.071 80.029 83.599 71.082 73.597
Secundair riool
Wat willen we?
De huidige aanpak voor klachten afhandeling voortzetten.
We wilden verder meer inzicht krijgen in de kwaliteit en
toestand van het secundair riool krijgen. We wilden dat
de gegevens van rioolaansluitingen digitaal te raadplegen
zijn in het informatiesysteem Argus.
Wat hebben we gedaan?
De huidige aanpak van klachten (heten nu: meldingen)
hebben we gehandhaafd. De software, die we hiervoor
gebruiken is verder aangepast om een nog betere bewa -
king te bewerkstelligen.
Het is ons niet gelukt om meer inzicht te krijgen in de
kwaliteit en toestand van het secundair riool. We hebben
wel daar waar nodig geïnspecteerd en onderhoud uitge -
voerd.
De rioolaansluitingen zijn gedigitaliseerd en zijn in pdfformaat
te raadplegen via het netwerk. De aansluitingen
zijn niet opgenomen in Argus vanwege de bewerkelijk -
heid van de te nemen acties hiervoor, terwijl ontsluiting
via het netwerk al voorziet in de behoefte.
Kabels en leidingen bij een gescheiden rioolhuisaansluiting, onder de kabels en
leidingen door.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
21
Hoeveel heeft het gekost?
Dit is niet nader te specificeren, omdat we bovenstaande
gegevens niet kunnen uitdrukken in geld.
Revisiegegevens
Wat wilden we?
We wilden de achterstand in revisiegegevens terug -
brengen.
Wat hebben we gedaan?
We hebben afgesproken dat één medewerker van het
team beheer bij overdracht van projecten aanwezig is.
Hierdoor zijn we beter geïnformeerd over nieuwe gege -
vens. In de praktijk duurt het vaak toch nog lang voordat
gegevens binnen zijn, waarbij dit ook per project ver -
schilt. Bij het ene project worden de gegevens meteen
overgedragen bij de overgang naar de onderhoudsfase,
terwijl bij het andere project de gegevens na één jaar
onderhoudsfase nog ontbreken. In 2010 is het onder -
werp overdracht van werken weer opgepakt als item
binnen de afdeling beheer en onderhoud om de gehele
overdracht beter te stroomlijnen op de diverse vlakken
waaronder ook aanleveren van revisiegegevens.
Door vertrek van de beheermedewerker riolering aanvang
2009 waren we genoodzaakt om een medewerker in te
huren die een stuk achterstand heeft weggewerkt.
Door de invoering van de Wet Informatie Overdracht
Ondergrondse Netwerken (WION) zijn we verplicht om
20 dagen na aanleg de gegevens verwerkt te hebben in
de gegevens die we verstrekken aan grondroerders.
Hoeveel heeft het gekost?
De inhuur van de medewerker heeft € 19.629 gekost.
Kolkenreiniging
Wat willen we?
We wilden het bestaande werkplan vervangen door een
bestek dat in samenwerking met andere PSL-gemeenten
is opgesteld. We wilden weten of het minder vegen van
de straatgoten invloed heeft op de vervuiling van de
kolken. We wilden daar waar mogelijk samenwerken.
Wat hebben we gedaan?
We hebben een gezamenlijk bestek met andere PSLgemeenten
ondergebracht bij de reinigingsdiensten Rd4.

Helaas functioneerde de in de praktijk niet het bijhou den
van het gezamenlijk bestek, zodat nu elke gemeente
verantwoordelijk is voor zijn eigen bestek. Dit bestek is
wel gebaseerd op het gezamenlijk bestek. Het grote
voordeel uit deze samenwerking is een bewerkstelliging
van één dezelfde kolkprijs in Parkstad.
Verder is de samenwerking met de gemeente Voerendaal
op het gebied van rioleringsbeheer geïntensiveerd. We
verwachten vanaf medio 2010 het databeheer van de
riolering voor de gemeente Voerendaal te doen.
Reinigen van straatkolken.
Hoeveel heeft het gekost?
Tabel 12. Uitgaven kolkreiniging 2006-2010
Ledigen kolken 2006 2007 2008 2009 2010
Uitgaven in 235.259 237.604 213.873 75.105*
Begroting in 168.449 173.271 165.542 170.894 180.406
* = geen volledige rondes uitgevoerd
3.8 Financieel
Wat wilden we?
In tabel 13 staan de in het GRP 2006-2010 opgenomen
rioolrechtverhogingen excl. inflatie.
Tabel 13. Rioolrechtverhogingen 2006-2010
Jaar Rioolrecht Rioolrecht gebruiker
eigenaren 0-200 m3 /200-400 m3 [€] [%] [€] [%]
2006 98,31 3 76,14/140,78 3
2007 101,26 3 78,42/145,00 3
2008 104,30 3 80,77/149,35 3
2009 106,38 2 82,39/152,34 2
2010 108,51 2 84,04/155,39 2
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
22
Wat hebben we gedaan?
Subsidies
Tussen 2006 en 2010 is bij verschillende overheden
subsidie aangevraagd. Hieronder volgt een overzicht.
Tijdelijke regeling eenmalige uitkering bestrijding
regionale wateroverlast
Sinds 2004 is vanuit SenterNovem subsidie toegezegd
binnen de tijdelijke regeling eenmalige uitkering bestrij -
ding regionale wateroverlast. De subsidie heeft betrek king
op 19 rioolrenovatie- of investeringsprojecten waar
regenwater wordt afgekoppeld en vastgehouden. In
totaal is een subsidie toegezegd van € 3.060.991,-. De
subsidieregeling loopt tot en met 2009. Door vertraging
op de uitvoering van projecten en aanbestedingsvoor -
delen bedraagt de uiteindelijk te ontvangen subsidie
€ 1.931.951,-.
Stimuleringsregeling afkoppelen verhard oppervlak 2007-
2012 Waterschap Roer en Overmaas
In 2008/2009 is voor onderstaande projecten subsidie
beschikbaar gesteld. Het totale bedrag dat maximaal
wordt uitgekeerd aan de gemeente Heerlen is al met het
realiseren van vier afkoppelprojecten bereikt.
Reconstructie Valkenburgerweg € 23.990,40.
Revitalisering De Koumen € 18.840,60 (2009 verkregen).
Reconstructie Zandweg € 47.520,00 (2010 verkregen).
Reconstructie Jaargetijdenbuurt € 1.288,00 (aanvraag
€ 18.000,00).
KRW Synergiesubsidie
In 2008 is voor onderstaande projecten subsidie beschik -
baar gesteld.
Ontkluizen Caumerbeek € 400.000,00.
Afkoppelen MSP € 125.000,00.
SDE regeling waterkrachtenergie
In 2009 is voor het PILOT project “waterkracht uit riool”
via de Stimuleringsregeling Duurzame Energie (SDE)
maximaal € 13.851,00 subsidie toegekend.
Inovatieprogramma Mooi Nederland
Gemeente Heerlen krijgt voor het project Caumerbeek
Zichtbaar Natuurlijk via de tijdelijke subsidieregeling
Innovatieprogramma Mooi Nederland een subsidie van
€ 1 miljoen. Het project Caumerbeek zichtbaar natuurlijk
is een van de 26 projecten, die uit de 222 aanvragen is
geselecteerd.

Provinciaal Meerjarenprogramma Plattelandsontwikkeling
Gemeente Heerlen krijgt voor het project Caumerbeek
Zichtbaar Natuurlijk via het provinciaal meerjarenpro -
gramma plattelandsontwikkeling een subsidie van
€ 1,618 miljoen.
Bijdrage Waterschap Roer en Overmaas Caumerbeek
Zichtbaar Natuurlijk
Gemeente Heerlen heeft een intentieovereenkomst over
samenwerking inzake projectrealisatie Caumerbeek
Zichtbaar Natuurlijk afgesloten. De bijdrage van het
Waterschap Roer en Overmaas aan het project is vast -
gelegd op € 2,8 miljoen.
Omzetten rioolrecht naar rioolheffing
De gemeenteraad heeft eind 2008 ingestemd met het per
1 januari 2009 wijzigen van het rioolrecht in de riool -
heffing. De rioolheffing zorgt ervoor dat de nieuwe taken
vanuit de Wet Gemeentelijke Watertaken bekostigt kunnen
worden. Het bestaande rioolrecht is verbreed naar een
bestemmingsheffing. Hiertoe is in de Gemeentewet een
nieuw artikel 228a opgenomen. Anders dan bij de riool -
rechten op grond van artikel 229 van de Gemeentewet
gaat het hier niet meer om een retributie waarbij sprake
is van een rechtstreekse tegenprestatie maar om een
belasting.
Bijdrage bovengrondse voorzieningen
De inkomsten van de rioolheffing is deels gebruikt als
bijdrage aan bovengrondse voorzieningen. Over de
planperiode van 2006-2010 gaat het over een bijdrage
van € 2,75 miljoen.
Hoeveel heeft het gekost?
Tarieven rioolheffing
Vanuit het bestuur is tussen 2006 en 2008 verschillende
keren de wens uitgesproken om de lokale lasten te ver -
lagen. Eind 2008 heeft de raad besloten om de ontstane
achterstand in het aanleggen van rioolrenovaties en
bergbezinkbassins (opgehoopt in de rioolvoorziening) te
gebruiken voor lastenverlaging. Met dit besluit wordt in
2009 en 2010 per jaar € 1,3 miljoen uit de voorziening
rioolrenovaties gehaald. De opgebouwde gelden in de
voorziening, die reeds gereserveerd waren voor riool -
renovatieprojecten, wordt volledig teruggegeven aan de
burgers. Ook is de rioleringszorg door de verlaging van
de rioolheffing niet meer kostendekkend.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
23
Verlaging van de rioolheffing betekent verder een toename
van de aanwezige achterstand in rioolvervanging. Deze
achterstand is reeds geconstateerd bij het vaststellen
van het GRP 2006-2010, waarna besloten is de tarieven
te verhogen om de achterstand binnen 12 jaar in te
halen (raadsvoorstel OW/2005/22529). Omstreeks 2020
wordt namelijk, als gevolg van de slechte kwaliteit en
hoeveelheid riolen die aangelegd zijn tussen 1950 en
1970 (“babyboom”-riolen), een stijging verwacht in de
hoeveelheid te vervangen riolen.
Om de tekorten op de gemeentelijke begroting van 2010
en de meerjarenbegroting 2010-2013 om te buigen is
nogmaals op de kosten van riolering bezuinigd. De raad
heeft besloten om in 2010 de uitgaven voor de riolerings -
zorg te verlagen met € 1 miljoen. De bijbehorende
tariefsverlaging zorgt ervoor dat de stijging van de OZB
tegen gelijkblijvende woonlasten kan plaatsvinden.
De tariefsverlaging heeft direct gevolgen voor het
uitvoeringsprogramma van het GRP2006-2010. Zo is het
niet mogelijk doelmatig het rioolstelsel van Heerlen te
beheren en te onderhouden. Ook de financiële midde -
len, om milieutechnische maatregelen (aanleggen
bergbezinkbassins) uit te voeren, zijn weggevallen.
Hiermee is het niet mogelijk om binnen de planperiode
2006-2010 te voldoen aan de verplichtingen uit de
nieuwe Waterwet.
In tabel 14 is de ontwikkeling van het rioolrecht opge -
splitst voor eigenaren en de eerste tariefgroepen van
gebruikers. Het verschil tussen de kolommen “GRP 2006-
2010”en de kolommen “werkelijk” is het gevolg van
jaarlijkse inflatie en het besluit om in 2009 en 2010 de
tarieven te verlagen.

Tabel 14. Ontwikkeling rioolheffing 2006-2010
De tariefsontwikkeling eigenaren + gebruiker van de
rioolheffing vanaf invoering omstreeks 1991 is in grafiek
1 weergegeven. Tussen 1991 en 2008 steeg het tarief
gemiddeld met 6% per jaar incl. inflatie. In 2009 en in
2010 daalde het tarief met ca. 10% per jaar.
Grafiek 1. Ontwikkeling rioolheffing vanaf 1991-2010
(0-200 m 3 )
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Jaar Rioolrecht eigenaren (€) Rioolrecht gebruiker 0-200 m 3 /200-400 m 3 (€)
GRP 2006-2010 Werkelijk (incl. inflatie) GRP 2006-2010 Werkelijk (incl. inflatie)
2006 98,31 100,08 76,14/140,78 77,52/143,52
2007 101,26 104,33 78,42/145,00 80,81/149,62
2008 104,30 108,84 80,77/149,35 84,24/156,00
2009 106,38 97,56 82,39/152,34 75,48/139,80
2010 108,51 76,32 84,04/155,39 76,68/141,84
Tabel 15. Overzicht onderzoek en planvorming 2006-2010
24
3.9 Planvorming, bedrijfsvoering en onderzoek.
Wat hebben we gedaan?
Tabel 15 geeft een overzicht van het onderzoek, plan -
vorming en bedrijfsvoering in de afgelopen GRP-periode.
Planvorming, onderzoek en bedrijfsvoering worden met
een vooruitziende blik opgepakt. Water staat hoog op de
agenda van de gemeente Heerlen, wat onder andere
blijkt uit de opgestelde verkenningsstudie ontkluizen
Caumerbeek en Loopgraaf, Optimalisatie Afvalwater -
systeem Heerlen en Hoensbroek en het project “meten is
weten”. De gemeente Heerlen is verder nauw betrok ken
bij het proces en implementatie van de kaderrichtlijn
water. Met de uitgevoerde studies wordt ingespeeld op
het huidige en toekomstige beleid.
Planvorming/onderzoek Jaar van aanvang Status
Watertoetsen 2006-2010 uitgevoerd
Operationele planningen 2006-2010 uitgevoerd
Stedelijke wateropgave 2006 uitgevoerd
Kaderrichtlijn Water 2006-2009 uitgevoerd
OAS Heerlen 2006-2010 afronding
Project “Meten is Weten” 2007-2012 in uitvoering
Verkenning ontkluizen Caumerbeek en Loopgraaf 2007-2009 uitgevoerd
OAS Hoensbroek 2008-2010 in uitvoering
Proces alternatief aanleggen bergbezinkbassins 2008-2010 in uitvoering
Waterkrachtenergie uit riool 2008-2010 in uitvoering
Benchmark riolering 2010 In uitvoering

3.10 Conclusie
Het College en de Raad is tussen 2006-2010 uitvoerig
betrokken geweest bij het vormgeven van het stedelijk
watermanagement van Heerlen. Over belangrijke thema’s,
zoals de Wet Gemeentelijke Watertaken, Optimalisatie -
studies, ontkluizen Caumerbeek, maatregelen kaderrichtlijn
water en bezuinigingen zijn beslissingen geno men.
Met het beschikbare rioolrenovatiebudget is in de periode
2006-2010 19,5 km riool vervangen of gerenoveerd.
Daarnaast is, in het kader van het afkoppelen van
verhard oppervlak, bij deze rioolrenovaties 7 km regen -
waterriool aangelegd. De rioolrenovatieproductie van
3,5 km/jaar is lager dan de geplande productie van
5,5 km/jaar en de gewenste productie van 6,5 km/jaar.
De aanwezige achterstand in rioolrenovatie is dan ook
tussen 2006-2010 toegenomen met 13 km ((6,5–3,9)x5).
De oorzaak van het niet halen van de planning is te
vinden in:
De afwijking van 2006 vindt zijn oorsprong in de
planning en productie van 2004/2005.
De hoofdmoot van de productieve uren van 2004/2005
ligt in de realisatie, er zijn te weinig projecten in de
voorbereiding opgepakt.
Er is te weinig rekening gehouden met (verlengde)
doorlooptijd, met vertraging, met tegenvallers.
Er vindt sturing plaats op projectniveau en project -
fasering. Er vindt onvoldoende sturing plaats op
jaarschijf en te realiseren meters riool.
Voor 2006 zijn onvoldoende uren gepland, daarnaast
is ook te concluderen dat het 1 op 1 werken, een
projectleider – een project, niet de doelstelling van het
GRP haalt.
Bezuinigingen op het rioolrenovatiebudget in 2009 en
2010.
Het totaal aangelegde aantal kilometers riolering bedraagt
5,1/jaar en komt dicht in de buurt van de geplande
aantal kilometers rioolrenovatie van 5,5/jaar. Het verschil
tussen de aangelegde kilometers riolering en de kilo -
meters rioolvervanging wordt veroorzaakt door de extra
kilometers regenwaterriool. Het merendeel van de kilo -
meters regenwaterriool zijn gerealiseerd door gebruik te
maken van externe financiering via subsidies en mee -
liften met gebiedsontwikkelingen (Heerlerheide,
Stadspark Oranje Nassau).
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
25
In de GRP periode 2006-2010 zijn slechts vier van de tien
nog aan te leggen bergbezinkbassins gerealiseerd. Het
niet halen van de productie inzake aanleg bergbezink -
bassins is ontstaan door andere prioritering, bestuurlijke
beslissingen, te rooskleurige planning, onvoldoende
inzicht in bedrijfsvoering en vertraging als gevolg van
nader onderzoek.
De geplande inkomstenstijging voor het realiseren van
de doelen uit het GRP 2006-2010 zijn door de bezuini -
gingen in 2009 en 2010 teniet gedaan. De rioolheffing
heeft in 2010 een niveau behaald dat overeenkomt met
de rioolheffing in 2002. De tariefverlaging heeft direct
invloed op de uit te voeren taken van het GRP 2006-2010.
Boring riool Kloosterstraat

4. Watervisie gemeente Heerlen
Motto “zichtbaar water als opwaardering van de
leefomgeving”.
Visie, betekent volgens de Dikke van Dale: gedachtebeeld,
voorstelling. Waar visie ontbreekt komt het volk om! Ook
op het gebied van water en riolering is het van belang
een visie te hebben. De watervisie heeft een planhorizon
van 15 jaar en beschrijft de lange termijn perspectief
over water en riolering in de gemeente Heerlen.
In de watervisie wordt vastgelegd wat de gemeente wil
met water en waarom we water belangrijk vinden. De
watervisie geeft richting aan de keuze en invulling van
maatregelen in het beleidsplan stedelijk watermanage -
ment, structuurvisie, bestemmingsplannen, beleidsplannen
en andere relevante uitvoeringsplannen.
Waarom is water belangrijk?
Zonder “schoon” water is op aarde geen leven mogelijk.
Het is dan ook van belang om het aanwezige water zo
min mogelijk te vervuilen. Het voorkomen van vervuiling,
door scheiding van vuil en schoonwaterstromen” heeft
dan ook een hoge prioriteit. Verder is het van belang de
vervuiling vanuit het rioleringsstelsel op het oppervlakte -
water terug te dringen. Daarnaast maken de waterstromen
(riolering) onderdeel uit van de inrichting en het beheer
van de openbare ruimte, zodanig dat we zoveel mogelijk
droge voeten houden . Het toevoegen van zichtbaar
water aan de openbare ruimte verhoogt de kwaliteit van
de leefomgeving.
Waarom is riolering belangrijk?
Riolering is van levensbelang. Door het aanleggen van
riolering is de levensstandaard in de ontwikkelde landen
flink gestegen. Riolering is de belangrijkste technische
ontdekking van 19e eeuw op het gebied van volksgezond -
heid. Zo komen in Nederland al jaren geen epidemieën
meer voor. Door het ontbreken van afdoende sanitaire
voorzieningen zijn in een heleboel ontwikkelingslanden
nog ziektes aanwezig die al lang niet meer in Nederland
voorkomen.
Om op de juiste manier aan de vanzelfsprekende levens -
standaard te blijven voorzien is voldoende aandacht aan
het afvoeren van fecaliën door de riolering van essen -
tieel belang.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
26
Brainstormsessies watervisie.
De watervisie is vanaf 2008 geleidelijk tot stand
gekomen. Via interne en externe brainstormsessies is
nagedacht over de toekomstbeeld van Heerlen als water -
stad. Door het betrekken van een breed deelnemersveld
bij de brainstormsessies, waaronder kunstenaars, be -
stuurders (Waterschap), architecten, directeuren (WML),
vakdeskundigen, Hogeschool Zuyd en IVN, is een diversi -
teit aan ideeën ontstaan. De top 5 van alle ideeën staat
hieronder:
Energie uit (riool)water.
Beleefbaar maken van water in Heerlen Centrum
(Waterplein).
Andere educatie.
Afkoppelen vuilwater.
Ideeën brainstormsessie
Bovenstaande ideeën hebben als gemene deler om in de
toekomst water meer zichtbaar te maken voor onze
burgers. Vandaar ook het motto “zichtbaar water als
opwaardering van de leefomgeving”.

Energie uit (riool)water
Ter plaatse van BBB Oliemolenstraat is de eerste
waterkrachtturbine aangelegd. Wanneer de
waterkrachtturbine in de toekomst goed functioneert is
uitbreiding van het aantal waterkrachtturbines mogelijk.
De visie is dat de gemeente Heerlen in de toekomst
beschikt over meerdere goed functionerende
waterkrachtturbines. Deze turbines leveren dan een
bijdrage aan de productie van duurzame energie.
Beleefbaar maken van water in Heerlen Centrum
(Waterplein)
De uitdaging voor gemeente is om op duurzame wijze
met hemelwater om te gaan en de kwaliteit van de
openbare ruimte te verbeteren, bijvoorbeeld door fraaie
waterpartijen of speelse waterelementen in de openbare
ruimte te creëren.
Andere educatie
De jeugd is de toekomst. Kinderen op jonge leeftijd
anders leren omgaan met water resulteert in een andere
manier van denken. Dit andere denken heeft in de toe -
komst gevolgen voor ons waterbeleid. Bijvoorbeeld:
Meer bewustwording vanuit de burgers inzake omgang
met regenwater in plaats van het stellen van regels
vanuit de overheid om de burgers te dwingen (hand -
having). Een voorbeeld van andere educatie is het
waterleerpad langs de Geleenbeek.
Afkoppelen vuilwater
Het aanleggen van een apart vuilwaterriool voor inzame -
ling van afvalwater. Het bestaande rioleringsstelsel gaat
functioneren als regenwaterstelsel en voor het vuilwater
worden een kleiner systeem aangelegd. Het systeem
voor afvoer van vuilwater herbergt de oorspronkelijke
functie van het afvoeren van fecaliën en het voorkomen
van ziektes. Het geconcentreerde vuilwater kan vervol -
gens efficiënter worden gereinigd of zelfs als grondstof
gaan dienen voor biovergisting.
Toekomstige ontwikkelingen.
Naast de ideeën uit de brainstormsessies spelen andere
invloeden een belangrijke rol in de toekomstige ont -
wikkeling van het watermanagement in Heerlen.
Onderstaand zijn de belangrijkste ontwikkelingen
beschreven.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
27
Klimaatverandering
Door het KNMI zijn in 2006 verschillende klimaatscena -
rio’s opgesteld. De voorspelling is dat in de toekomst
vaker hevige buien voorkomen. De klimaatverandering
leidt tot een gemeentelijke opgave om het riolerings -
systeem op basis van haalbaarheid en betaalbaarheid
aan te passen. De aanpak is gericht op de risicobenade -
ring (risico = kans * effect), waarbij risico’s verminderd
kunnen worden door zowel het verminderen van de
kans op wateroverlast als het effect daarvan.
Door het nemen van een transparant besluit over het al
dan niet toepassen van maatregelen wordt de verwach -
tingen van burgers inzake wateroverlast verduidelijkt.
Voor gebieden waar de mogelijkheid bestaat om in te
spelen op klimaatverandering (bijv. herstructurering en
stedelijke vernieuwing), worden extra robuuste maatre -
gelen uitgevoerd. Het accent dient daarbij vooral te
liggen op robuuste bovengrondse inrichtingsmaatregelen,
waarbij overdimensioneren vaak ook minder kostbaar is
(bijv. het terugbrengen van stoepranden ter plaatse van
de vlakke straatprofielen in winkelstraten, zodat water
in het wegprofiel wordt vastgehouden).
Klimaatsituaties 2050

Samenwerking in de waterketen
De rijksoverheid verwacht de komende jaren van ge -
meenten dat zij voortvarend aan de slag gaan om de
kwaliteit, doelmatigheid en transparantie van de ge meen -
telijke wateropgaven te verbeteren. Een mogelijk heid is
het intensiveren van de samenwerking met andere
gemeenten en het waterschap. Via samenwerking
worden de kansen op kostenbesparing benut, maar
vooral gezamenlijk gewerkt aan een goede en kosten -
effectieve uitvoering van de wateropgaven (o.a.
investeringen waterkwaliteit en waterkwaliteit).
De afgelopen jaren is in samenwerkingsverband met het
Waterschap gewerkt aan het uitvoeren van optimalisa -
tiestudies, opstellen van maatregelen voor de kaderrichtlijn
water en het project “Caumerbeek Zichtbaar
Natuurlijk”. Samenwerking met waterschap en andere
gemeenten (Parkstad) wordt in de toekomst geïntensi -
veerd. Naast de huidige samenwerking in het maken
van plannen en het uitvoeren van projecten wordt in de
toekomst ook samengewerkt in het operationele beheer
van de waterketen (bijv. gezamenlijk beheren van de
gemalen, IBA’s, bergbezinkbassins, monitoring en data -
beheer). In de toekomst verschuift de samenwerking
aldus van “samen denken” naar “samen doen”. Ook het
gezamenlijk met andere gemeenten uitvoeren van riool -
renovaties via een gemeentelijk ingenieursbureau
(Parkstad) is een mogelijkheid van schaalvergroting,
waarmee kosteneffectiever kan worden gewerkt.
Hoe om te gaan met regenwater
In Heerlen is, sinds 1997, ca. 20 miljoen geïnvesteerd in
het afkoppelen van verhard oppervlak. Met name in
rioolrenovatieprojecten zijn aparte regenwaterriolen aan -
gelegd die het regenwater afvoeren naar infiltratievoorzieningen
of oppervlaktewater.
Vanuit watermanagement een fundamentele omdraaiing
van “burgers moeten draagvlak tonen voor ons water -
beleid” naar “wat kunnen we met water betekenen voor
de kwaliteit van leven?”.
Ontwikkelingen in ecologie, duurzaamheid, recreatie en
energie als kans tegen krimp
Heerlen heeft twee beekdalen, de Caumerbeek en
Geleenbeek, met een enorm potentieel. In de beekdalen
zijn mogelijkheden te over om ecologie, duurzaamheid,
recreatie, economie, beleving en energie te ontwikkelen.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
28
Heerlen is een krimpstad, wat kansen biedt voor een
nieuwe manier van denken en innovatieve oplossingen.
Bevolkingsdaling is een betrekkelijk nieuw fenomeen en
vergt van alle partijen een omschakeling in het denk -
patroon van ‘meer’ naar ‘minder en beter’. Het vertrek
van de mijnindustrie is door Heerlen in het verleden
gebruikt door zich te ontwikkelen als een krachtige stad
en een aantrekkelijk woonomgeving binnen Parkstad
Limburg. Desondanks is de mijnsluiting nog steeds
voelbaar in de regio. Het verlies van werkgelegenheid
heeft voor grote werkloosheid, verloedering en onveilig -
heid gezorgd. Door een tekort aan (hoogwaardige)
werkgelegenheid vertrekken veel ambitieuze jongeren
uit de regio. Daarbij verhuist een groot gedeelte van het
midden – segment naar het financieel aantrekkelijke
buitenland om nog maar niet te spreken over de ver -
grijzing.
Het aanzienlijk versterken en verbeteren van de sociaal -
economische positie van Heerlen in een nieuwe periode
van transitie over meerdere collegeperiodes heen vraagt
om innovatie en vernieuwing, nieuwe ideeën en concep -
ten en nieuwe samenhangende prioriteiten. De toekomst
van Heerlen valt of staat met het vol lef, ambitie en
tempo werken aan het verbeteren van de woon- en
leefomgevingen (hogere kwaliteit, meer variatie, beter
rood-blauw en groen verbinden, duurzamer, hoogwaardige
voorzieningen). Dit biedt Heerlen de kans om mensen te
behouden en aan te trekken bij een sterk krimpende
beroepsbevolking.
Heerlen dient van het verbeteren van de woon- en
leefomgeving een topprioriteit te maken omdat het een
grote achterstand in woonaantrekkelijkheid ten opzichte
van andere steden en regio’s moet overbruggen. Op de
woonaantrekkelijkheidsindex van Gerard Marlet neemt
Heerlen van de vijftig grootste Nederlandse steden de
laatste plaats in. De woonaantrekkelijkheidsindex
bestaat uit de kwaliteit van de woningen, een histo -
rische binnenstad, het cultuuraanbod, de nabijheid van
natuur, de goede bereikbaarheid van banen en uit
veiligheid. Het verbeteren is ook van belang omdat
‘werken wonen volgt’ en deze relatie, naar verwachting,
voor de toekomst alleen maar sterker zal worden. En
juist de woonaantrekkelijkheidsindex is een goede
voorspeller voor de aantrekkingskracht van steden op
economisch kansrijke bevolkingsgroepen zoals hoog -
opgeleiden en creatieven

De visie is om de beekdalen te herontwikkelen en in te
zetten als verbeteringsmaatregel voor de leefomgeving
en daarmee als maatregel tegen krimp. Het ontwikkelen
van een beleefbaar stuk natuur op loopafstand binnen
de grenzen van Heerlen tussen de wijken Heerlerbaan,
Centrum, Heerlerheide en Hoensbroek is een bindmiddel
voor bestaande en toekomstige burgers.
Kaderrichtlijn Water
De kaderrichtlijn water stelt strengere eisen aan de
waterkwaliteit en ecologie van ons oppervlaktewater. In
de toekomst moet ons oppervlaktewater schoner en
natuurlijker worden. Gezamenlijk met de Provincie en
het Waterschap wordt uitvoering gegeven aan de kader -
richtlijn water. Door het herinrichten van onze beekdalen
en vijvers ontstaat een natuurlijk evenwicht van water -
kwaliteit en ecologie. Als gemeente hebben we een taak
om deze pareltjes beleefbaar te maken voor de inwoners
van Heerlen en omgeving. De baten van de noodzake -
lijke investeringen in de waterkwaliteit en ecologie
worden zo zichtbaar.
Beheer en Onderhoud
Om de nieuwe ontwikkelingen beter te beheren, gaan de
taken van de beheerder verschuiven van puur object -
beheer naar functioneel beheer en risicomanagement. Te
denken valt aan het op afstand besturen van het ledi -
gingsgedrag van bergbezinkbassins in relatie met het
functioneren van de rioolwaterzuiveringsinstallatie. Ook
het koppelen van het rioleringsmodel aan het werkelijke
gedrag van het rioleringsstelsel is een toekomstige
ontwikkeling.
Financiële ontwikkelingen
Het rioleringsstelsel is een waardevol systeem waarmee
primair de volksgezondheid wordt gediend.
Het onderhouden en verbeteren van het riolerings systeem
is dan ook van essentieel belang om de volksgezond -
heid op peil te houden. In de toekomst nemen de
uitgaven inzake rioolvervanging toe. De zogenaamde
“babyboomriolen” zijn namelijk aan vervanging toe. Ook
het toekennen van de extra taken betreffende grondwater
en regenwater en de strengere milieueisen van de
Kaderrichtlijn Water zorgen voor hogere uitgaven. Het is
van belang dat het toekomstige inkomstenpatroon afge -
stemd wordt op de toekomstige uitgaven.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
29
Watervisie
De watervisie is ontstaan uit een combinatie van de
toekomstige ontwikkelingen en de ideeën uit de brain -
stormsessies. Transport van afvalwater en regenwater
over grote afstanden vergt een uitgebreid ondergronds
rioolstelsel. De afgelopen jaren is door het aanleggen
van gescheiden stelsels en aparte regenwaterriolen het
rioleringsstelsel van Heerlen aanzienlijk uitgebreid. Dit
kapitaal moet doelmatig onderhouden en in de toekomst
vervangen worden. Om uitbreiding van het riolerings -
stelsel tegen te gaan richt de watervisie zich op het
zichtbaar maken van de waterstromen.
In de toekomst gaat al het regenwater zichtbaar afge -
voerd worden, waarbij met name op particulier terrein
opvangvoorzieningen (vijvers) worden aangelegd om het
water ter plaatse vast te houden en te infiltreren. De
gemeentelijke wegenstructuur, verantwoordelijk voor het
afvoeren van het regenwater, is maatgevend bij steden -
bouwkundige plannen. Woningen op laag gelegen
gebieden binnen ontwikkelingsplannen moeten plaats
maken voor wateropvangvoorzieningen.
Afkoppelen huize Eikholt

Infiltratiekratten onder inrit particulier.
Ook in bestaande gebieden wordt de particulier verant -
woordelijk voor het opvangen en infiltreren van het
regenwater dat valt op zijn perceel. Bestaande kolken
worden dichtgezet, zodat het water via natuurlijk verloop
over de weg naar het oppervlaktewater stroomt. De be -
staande woningen die de natuurlijke afwatering belemmeren
dienen te worden gesloopt. Het bestaande ge -
mengde riool is nu te groot en wordt vervangen door
een kleiner riool dat geschikt is voor afvoer van vuilwater.
In het gemeentelijk Waterplan 2001-2015 staat dat de
beekdalen in de toekomst zijn ingericht om ruimte te
geven aan eerlijk, heerlijk en begeerlijk water. In deze
watervisie willen we verder gaan dan enkel het aspect
water. Het Caumerbeekdal en het Geleenbeekdal gaan
een multifunctionele rol spelen voor Heerlen en de
omliggende steden. De twee beekdalen zijn in de toe -
komst heringericht en vormen gezamenlijk een groeneblauwe
corridor door het landschap. Met name het
beleefbaar maken van de beekdalen voor de direct
omwonende en andere recreanten zorgt voor een
positief impuls die zelfs positief werkt tegen krimp.
Van visie naar uitvoering
Met de watervisie is een gedachtebeeld voor de toe -
komst geschetst. Nu is het van belang de juiste weg in
te slaan richting het verwezenlijken van de watervisie.
De weg wordt ingezet door het stellen van doelen op
midden en lange termijn en resultaten in de planperiode
van het beleidsplan stedelijk watermanagement 2011-2015.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
30
Doelstellingen:
het doelmatig en veilig afvoeren van afvalwater;
verhogen bewustwording particulieren voor eigen
mogelijkheden voor duurzaam waterbeheer;
nieuwbouwplannen en gebiedsontwikkelingen duur -
zaam inrichten met zo min mogelijk ondergrondse
riolering;
verhogen belevingswaarde water in openbare ruimte;
scheiden schoonwater en vuilwaterstromen;
het ondergrondse rioleringsstelsel via innovatie ge -
bruiken voor duurzame energie.
Resultaten beleidsplan stedelijk watermanagement 2011-
2015:
invoeren afwateringsverordening inclusief subsidie
voor burgers (WRO)?
aangescherpte ontwerpeisen voor de waterhuishou -
ding bij nieuwbouw en gebiedsontwikkeling kenbaar
maken bij de beleidsafdelingen, ontwikkelaars en
woningstichting;
starten met herinrichting vijverparken;
starten met het ontkluizen van de Caumerbeek en
Loopgraaf;
onderzoek naar vervolg “PILOT” waterkrachtenergie uit
riool;
starten monitoren functioneren rioleringsstelsel.

5. Beleid en Wetgeving
5.1 Inleiding
Voor de uitvoering van gemeentelijke watertaken zijn
vele beleidskaders vanuit Europa, het rijk, de provincie
en waterschappen belangrijk. Het strategische beleid
voor water, milieu en ruimtelijke ordening wordt vooral
door Europa, het rijk (landelijk) en de provincie (regionaal)
opgesteld waarmee zij de ruimte binnen het beleid voor
lagere overheden als waterschappen en gemeenten be -
palen. De provincie Limburg heeft het integraal omgevingsplan
(POL) geactualiseerd waarin de drie beleidsvelden
water, milieu en ruimtelijke ordening gecombineerd zijn.
Daarnaast heeft de provincie Limburg een Provinciaal
Waterplan opgesteld.
Het tactisch/operationeel beleid wordt door waterschap -
pen en gemeenten vastgelegd in waterbeheersplannen,
stroomgebiedsvisies, structuurplannen, gemeentelijke
milieubeleidsplannen, waterplannen en het beleidsplan
stedelijk watermanagement. Het beleid van het water -
schap is gericht op waterkwaliteit en –kwantiteit van
oppervlaktewateren. De plannen van de gemeente zijn
gericht op de ruimtelijke structuur waarvan water onder -
deel uitmaakt. De uitwerking tot operationele plannen
vindt plaats in inrichtingsplannen, beheers- en onder -
houdsplannen, bestemmingsplannen en milieupr0gramma’s.
Hieronder is in vogelvlucht het gemeentelijke water-,
omgevings- en rioleringsbeleid beschreven, dat van
belang is voor het Beleidsplan Stedelijk Watermanage -
ment 2011-2015. Voor een compleet overzicht van het
Europese, landelijke en provinciale beleid op het gebied
van water en riolering wordt verwezen naar bijlage D.
5.2 Gemeente Heerlen
Waterplan (2001-2015)
Uitgangspunten in het waterplan zijn het watersysteem
en de stroomgebiedbenadering. Het hogere beleid is
goed herkenbaar en vormt het kader van het gemeente -
lijke waterbeleid. Voor de stroomgebieden van de beken
zijn ambitieniveaus bepaald: begeerlijk water als hoogste
doelstelling voor het oorspronggebied van de Rode beek
op de Brunssummerheide, heerlijk water als één na
hoogste voor de stroomgebieden van de Geleenbeek en
de Caumerbeek en eerlijk water als laagste doelstelling
voor de Caumerbeek benedenstrooms van de Oliemolen.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
31
Het POL en het Waterbeheersplan van het waterschap
geven de beken in Heerlen een specifiek ecologische
functie, die inhoudt dat de beken in potentie hoge
natuurwaarden kunnen hebben. Daarvoor moet de
waterkwaliteit goed zijn, en zijn de ecologische - en
inrichtingsrandvoorwaarden aanwezig.
Impressie Geleenbeek benedenstrooms A-79
Afkoppelbeleid (2003)
Eind 2003 is het afkoppelbeleid van de gemeente
Heerlen door B&W vastgesteld. De belangrijkste
actiepunten zijn:
Kansrijke projecten binnen omvangrijke projecten als
eerste oppakken boven afkoppelprojecten in wijken
(bijvoorbeeld schone bedrijventerreinen). Uit een haal -
baarheidsstudie blijkt dat afkoppelprojecten waarbij
van de burger een directe en actieve betrokkenheid
wordt gevraagd, een hoog afbreukrisico hebben en
een laag rendement. Het kost veel tijd en vereist een
zeer intensief communicatietraject om een project te
realiseren. Belangrijker nog is dat het milieurende ment
laag is, omdat het om een relatief klein aantal aan -
sluitingen gaat. In de voorgestelde projecten is met
een relatief geringe inspanning een hoog milieurende -
ment te realiseren. Bij rioolrenovaties wordt nagegaan
of het ombouwen van een gemengd naar een geschei -
den stelsel zin heeft waarbij ook grotere privé-percelen
die (gemakkelijk) te scheiden zijn meegenomen
worden. Bij deze projecten is vaak vijftig procent van
het verhard oppervlak direct te scheiden/af te koppe -
len; in de loop der tijd wordt dit percentage door
(ver)nieuwbouw steeds hoger.
Aansluitend op het vorige punt wordt niet ingezet op
wijkgericht werken met afkoppelprojecten met uit -
zondering van een aantal deelgebieden in de wijk
Welten. Voor particulieren is er een regeling voor het
afkoppelen van regenwater.
De mogelijkheden van afkoppelen in de gemeente
Heerlen worden vastgelegd op een afkoppelkansen -
kaart waar op wijkniveau staat aangegeven waar de
mogelijkheden het grootste zijn.

De kaart geeft aan welke acties nodig zijn om twintig
procent van het verhard oppervlak voor 2020 af te
koppelen en wat de kosten hiervan zijn.
De kostenaspecten van het beheer en onderhoud van
afkoppelprojecten worden in beeld gebracht.
Bekenvisie (2004)
Waar het in de visie om gaat en waar hoog op ingezet
moet worden zijn de natuurlijke afvoer van water, het
structurerende groen, de ecologische verbindingszone
en de beken als belevingsbron voor de bewoners. De
visie schept een kader voor zowel natuurontwikkeling
en de waterhuishouding als verstedelijking en recreatie
in en langs de beekdalen met de nadruk op het bepalen
van de grenzen voor verstedelijking.
Wegbeheerplan (2007-2011)
Het onderhoudsniveau van de elementen- en betonver -
hardingen in de gemeente Heerlen is goed. Het onderhoudsniveau
van de asfaltverhardingen is door het hoge
percentage achterstallig onderhoud matig tot slecht. Ook
wordt onderhoud, nodig volgens de planningen, uitge -
steld in verband met andere plannen of projecten op die
betreffende locaties.
Aanbrengen asfaltlaag.
Het gemiddelde, benodigde bedrag voor de komende
5 jaren bedraagt bijna 2,6 miljoen euro per jaar. Na 2011
is naar verwachting (leeftijdsopbouw verharding) een
bedrag nodig van ruim 3,7 miljoen euro per jaar.
Het gemiddelde, minimaal noodzakelijke budget volgens
de CROW-systematiek voor groot onderhoud, afgestemd
op de Heerlense praktijk, bedraagt € 2.583.000 per jaar.
Afgezet op het verhardingsareaal van de gemeente is
dat € 0,53 per m 2 per jaar.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
32
Dit bedrag is hoger dan het werkelijk beschikbare
onderhoudsbudget van de gemeente Heerlen:
€ 2.206.237,- per jaar (€ 0,45 per m 2 ).
Als gevolg van bijvoorbeeld rioolreconstructies wordt de
onderhoudstoestand van wegen, die voorafgaande aan
de reconstructie mogelijk schade hadden, na de recon -
structie weer goed. Bij de gemeente Heerlen wordt in
dergelijke gevallen geen of weinig bijdrage vanuit het
wegbeheer ingebracht. Dergelijk onderhoud heeft dus
een positieve invloed op de kwaliteit van de wegen en
de daarmee samenhangende onderhoudskosten. Geadvi -
seerd wordt om reconstructies zodanig te plannen dat
vooral slechte wegen aangepakt worden. Dat wil zeggen
dat geplande reconstructies afgestemd moeten worden
op de kwaliteit van de bestaande wegen.
Handreiking Duurzaam Inkopen (2010)
Het Heerlens College heeft bij besluit 2009/18024 de
verklaring Duurzaam Inkopen van VROM ondertekend,
met daarin de doelstelling om in 2010 voor 75% en in
2015 voor 100% duurzaam in te kopen. Daarnaast is op
2 februari 2010 door het College het belang van dit be -
sluit nogmaals onder de aandacht gebracht. Duurzaam
inko pen is geen “uitzondering” maar “regel”, of het nu
gaat om een Europese aanbesteding of een
onderhandse opdracht.
Voor het onderdeel riolering heeft het ministerie van
VROM criteria voor duurzaam inkopen vastgesteld. In
het beleidsdocument staan aandachtspunten voor de
fase vóór en ná de inkopen, achtergrondinformatie,
afwegingen bij de criteria, uitwerking van de criteria in
bestekteksten en uitwerking van de beoordeling van
criteria.
Klimaatbeleidsplan (2010-2020)
Heerlen gaat de komende jaren actief aan de slag met
klimaatbeleid. Het doel van het beleid is het terug -
dringen van de CO2-uitstoot met minimaal 20% (ten
opzichte van 1990) door; het verhogen van de energieefficiëntie
met 20% en de inzet van duurzame energiebronnen
met 20% én door zelf het goede voorbeeld te
geven en anderen uit te dagen en stimuleren hier een
bijdrage aan te leveren. Heerlen wil deze ambitie in 2020
verwezenlijken. Met het klimaatbeleidsplan wordt hier -
voor de basis gelegd.

Het klimaatbeleidsplan is een uitwerking van de strate -
gische visie Economie en Klimaat, waarin het Heerlense
beleid ten aanzien van nieuwe energie vanuit twee
invalshoeken (economie en duurzaamheid) globaal
wordt beschreven
Een essentieel onderwerp is de organisatie van het
Heerlense klimaatbeleid, waarbij een belangrijke rol is
weggelegd voor de Heerlense Klimaatambassade. Doel
van de Klimaatambassade is het mobiliseren van andere
partijen om een bijdrage te leveren aan het realiseren
van de doelstellingen van het klimaatbeleid.
Door het uitvoeren van de Pilot “Waterkrachtenergie uit
riool” draagt het gemeentelijke rioleringsstelsel bij aan
het behalen van de doelstelling van het klimaatbeleids -
plan.
Structuurvisie Heerlen 2040 (2011)
De Structuurvisie Heerlen 2040 is een ruimtelijke be -
leidsvisie voor de lange termijn en vloeit voort uit de
Wet ruimtelijke ordening. De structuurvisie is in essentie
een ruimtelijk plan waarin economisch, ecologisch en
sociaal beleid is verankerd. Hiermee heeft de structuur -
visie een integraal karakter en raakt alle terreinen van
het gemeentelijk beleid.
Er is gekozen voor het schetsen van een helder, inspire -
rend beeld van de stad in 2040. De specifieke opgave
van de komende periode is vooral de kwaliteit van het
stedelijk en landelijk gebied op een hoger niveau te
brengen. Hierbij kan overigens niet alles vooraf worden
bepaald. Het gemeentelijk beleid zal en moet steeds
alert reageren op ontwikkelingen.
Het stedelijk watermanagement is ook opgenomen in de
structuurvisie. Hierbij is het accent gelegd op aspecten
als krimp en riolering, bewustwording burgers en uit -
breiding regenwaterstructuur.
Nota Milieu & Duurzaamheid (2011)
Gemeente Heerlen werkt in het kader van continuïteit en
integraliteit aan een overkoepelend meerjarig Milieu -
beleidsplan op basis van een visie voor de langere
termijn. Er ontbreekt namelijk een gemeentelijke visie
op het totale palet van milieuthema’s. De gemeente
voert haar wettelijke taken op het gebied van milieu uit
op basis van een sectorale benadering.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
33
Het leefomge vingsplan vormt de enige overkoepelende
bouwsteen, vanuit de visie dat er wordt gestreefd naar
een goede balans tussen gebruik van een gebied en de
leefkwaliteit in dat gebied.
De nota Milieu & Duurzaamheid ziet toe op het verduur -
zamen van werkzaamheden op het gebied van milieu en
leefomgeving en van procesmanagement. Er wordt in -
vulling gegeven aan het begrip duurzaamheid, de
samenhang wordt aangegeven tussen de bestaande
sectorale plannen en ontbrekende beleidsonderwerpen
worden gesignaleerd. Tevens is de bedoeling vroegtijdige
beoordeling van milieukwaliteiten te borgen evenals de
integraliteit van afwegingen ten behoeve van besluitvor -
mingstrajecten, draagvlak te vergroten voor milieu thema’s
en de beeldvorming om te buigen van een probleem -
veroorzakend imago naar een voorwaardenscheppend
imago. Tevens zal het beleid voor natuur- en milieu -
communicatie en -educatie (NME) worden aangepast.
De nota wil er primair aan bijdragen dat duurzaamheid
op alle niveaus een vanzelfsprekend uitgangspunt
wordt: binnen de gemeentelijke organisatie van directie
tot beleidsmakers en uitvoerders. Bij de totstandkoming
van de Nota is heel bewust gekozen voor een participa -
tief proces waarbij in een vroeg stadium input is
ge vraagd van uiteenlopende partijen – zowel intern als
extern – die een rol spelen in de uitvoering van het
milieu- en duurzaamheidsbeleid van de gemeente
Heerlen.
Groenbeleidsplan (2011)
In het groenbeleidsplan wordt de visie op de gemeente -
lijke groenstructuur vastgelegd. In het groenbeleidsplan
wordt ook aandacht geschonken aan het stedelijk water -
management. Herstel van het natuurlijk watersysteem
wordt nastreven. Infiltratie op of nabij de locatie waar
de regen is gevallen is het motto. Hiermee wordt de
oorspronkelijke grondwaterstromen richting de dalen
hersteld en bron- en broekgebieden ontwikkeld.
Ook Hemelwaterbuffering in groenstructuren is zeer
goed mogelijk, maar dient te passen in het totaalconcept
voor de betreffende structuur. Daarnaast dient bij riool -
renovatieprojecten rekening te worden gehouden met de
aanwezige groenstructuren en de mogelijke wens om
nieuwe groenstructuren te realiseren.

De raakvlakken van groen en blauw binnen de
gemeentelijke beekdalen moeten optimaal benut
worden!
5.3 Regionaal/Landelijk
Regionaal Waterplan Parkstad Limburg 2004-2010
Het Regionaal Waterplan Parkstad Limburg bestaat uit
acht gemeentelijke waterplannen en één overkoepelend
plan voor Parkstad Limburg als geheel. Het waterplan is
een plan zonder wettelijke status, maar is een invulling
van het tactische waterbeleid naast het waterbeheerplan
van het waterschap en de provinciale stroomgebied visies.
Het waterplan geeft de impuls om van een meer secto -
rale/thematische benadering naar een meer integrale
benadering te komen waarin het watersysteem centraal
staat. Aan de verschillende watersystemen worden toe -
komstbeelden toegekend waarvoor gebruik is gemaakt
van de ambitieniveaus Eerlijk, Heerlijk of Begeerlijk
water uit het Waterplan Heerlen (2001). Uit de vergelij king
van de huidige situatie en het gewenste toekomst beeld
komen bijna vierhonderd (!) knelpunten. Om deze op te
lossen zijn ruim 280 maatregelen gedefinieerd waarbij
de kosten globaal zijn geraamd op driehonderd á vijf -
honderd miljoen euro.
In het Regionaal Waterplan Parkstad Limburg is een
strategische visie opgesteld waarin is aangegeven, dat
in de gebieden waar voor de inrichting, waterkwaliteit
en waterkwantiteit de problemen het grootste zijn, het
eerste maatregelen worden genomen. Om de toekomst -
beelden te realiseren worden in de planperiode
2004-2010 vooral inspanningen gedaan voor:
Het realiseren van de basisinspanning.
Het verbeteren van het zuiveringsrendement van de
zuiveringen.
Het aanleggen van buffers om de afvoerpieken en
inundaties te voorkómen.
Het herinrichten van beken, en;
Het afkoppelen van verhard oppervlak waar het
milieurendement het hoogst is.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
34
Intergemeentelijke Structuurvisie Parkstad Limburg
(2009)
In de structuurvisie staat dat de tijd rijp is om samen en
vanuit eigen kracht kansrijke lijnen uit te zetten voor
komende 20-30 jaar. Onze regio blijft op een aantal
belangrijke gebieden achter bij haar omgeving: sociale
problematiek, hoge werkloosheid, een te laag regionaal
inkomen, wegtrekkende hoger opgeleide jongeren en
een te langzame groei van startende ondernemingen.
Bovendien treden in Parkstad Limburg ontgroening,
vergrijzing en ontvolking tegelijkertijd en sterker dan
elders op. Nu meer dan ooit is de missie van Parkstad
Limburg relevant en urgent, te weten duurzame econo -
mische structuurversterking van de regio door het
bundelen van de krachten van de zeven gemeenten
Brunssum, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Onderbanken,
Simpelveld en Voerendaal.
Demografische ‘krimp’ maakt kiezen voor kwaliteit
mogelijk
De bevolkingsafname die de regio meemaakt zien wij als
een kans. Een kans om de kwaliteit van de woon-, werk
en leefomgeving duurzaam te versterken. Deze ruimte
willen we nú nadrukkelijk ‘pakken’ om samen te werken
aan een krachtige regio. En dat gaan we doen door in te
zetten op onze herkenbare, unieke pluspunten:
- het vele groen in de directe nabijheid van woonge -
bieden, de landschappelijke rijkdom en de dynamische
afwisseling tussen park en stad;
- sterke natuurlijke beekdalen;
- een rijke culturele en sociale historie;
- fijnmazige sociale structuren met sterke dorpsstads -
kernen die een grote variëteit aan woonmilieus bieden;
- een goede bereikbaarheid, en;
- een hoge dichtheid aan kennisinstellingen, hoogkwali -
tatieve bedrijventerreinen met bovenregionale
bedrij ven en winkelgebieden;
- een sterk toeristisch/recreatief netwerk.
Visie schetst ambities en kansen
Als alle partijen hun krachten bundelen, dan moet het
mogelijk zijn om in 2030 deze kwaliteiten in Parkstad
Limburg te ervaren:
- Meer en beter bereikbaar groen, meer ecologische
kwaliteit en structuur, o.a. door een groter contrast
van stad en land.

- Een sterke economie, voortbouwend op bestaande
kwaliteiten en ontwikkelend op o.a. een innovatieve
energiesector, toeristische dagen verblijfrecreatie, een
hoogwaardige zorginfrastructuur en dito opleidings -
faciliteiten.
- Een geherstructureerd stedelijk gebied met Heerlen-
Centrum als Parkstad-centrum; een hoogstedelijke
kern die hoge, gevarieerde woonkwaliteit met passende
voorzieningen biedt voor bestaande én nieuwe kans -
rijke doelgroepen;
- Een uitstekende ontsluiting en bereikbaarheid via een
Parkstadring en het openbaar vervoer, waardoor
Parkstad Limburg ook internationaal een steviger
positie verwerft.
Provinciaal Waterplan Limburg 2010-2015
Het waterbeleid is volop in beweging. De afgelopen jaren
is het besef gegroeid dat het waterbeleid een internatio -
nale aangelegenheid is, waarvoor de kaders steeds meer
op Europees niveau bepaald worden. Een belangrijke
uitdaging is dan ook de uitvoering van de Europese
Kaderrichtlijn Water (KRW), die in 2009 tot gezamenlijke
(internationale) stroomgebiedbeheerplannen moet leiden.
Ook de uitvoering van de in 2007 vastgestelde Hoogwater -
richtlijn sluit hier bij aan. Daarnaast vraagt klimaatsverandering
en ontwikkelingen op gebied van regionale
wateroverlast, beekherstel, verdrogingsaanpak, drink -
watervoorziening en de uitvoering van de Maaswerken
om een herijking en uitwerking van het waterbeleid uit
het POL2006.
Het waterbeleid in het Provinciaal Waterplan 2010-2015
omvat de strategische hoofdlijnen voor het provinciale
waterhuishoudkundig beleid. De operationele uitwerking
vindt plaats via POL-aanvullingen en beleidsregels, die
bij de verschillende hoofdstukken genoemd zijn. Samen
met deze uitwerkingen vormt het waterbeleid in het
Provinciaal Waterplan 2010-2015 het nieuwe provinciale
waterhuishoudingsplan.
Het provinciale waterbeleid bevat de volgende strate -
gische doelen:
• Herstel sponswerking.
• Herstel van de natte natuur.
• Schoon water.
• Een duurzame watervoorziening.
• Een veilige Maas.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
35
Op het concept Provinciaal Waterplan 2010-2015 heeft de
gemeente Heerlen een zienswijze ingediend. In de ziens -
wijze is aangegeven dat gemeente Heerlen en andere
gemeenten bedenkingen hebben bij de opgave om de
overstortfrequentie uit overstorten op kwetsbare en zeer
kwetsbare beken terug te dringen. Allereerst worden de
gemeenten die aan deze kwetsbare en zeer kwetsbare
beken zijn gelegen ten opzichte van andere gemeenten
extra belast met maatregelen en investeringen (en dus
lastenverhogingen). Taakverschuiving van deze opgave
naar Waterschap of Provincie zorgt voor een evenredige
verdeling van de kosten over alle burgers van Limburg.
Ook de technische onderbouwing van de aan te leggen
groene bergingen is niet consequent en transparant
bepaald. De piekafvoeren van regenwaterstelsels zijn
bijvoorbeeld achterwege gelaten. Daarnaast is het Water -
schap verantwoordelijk voor de waterkwantiteit en ons
inziens voor het aanleggen van de groene bergingen.
Verder zijn binnen het afstroomgebied van de Geleenbeek
de effecten van overstorten in relatie tot de overige
maatregelen zoals herinrichting beken, diffuse bronnen,
emissie landbouw en rioolwaterzuiveringsinstallatie
onvoldoende onderzocht. Ook de effecten van de reeds
aangelegde maatregelen volgens de basisinspanning
(momenteel in uitvoering) zijn niet bekend.
Voordat aanvullende maatregelen (van in totaal € 80 -
€ 300 miljoen) door gemeenten worden genomen gaat
Heerlen dan ook achter diverse aangelegde bergbezink -
bassins de emissie meten met de bijbehorende effecten
op het oppervlaktewater. Aan de hand van deze metingen
wordt vervolgens bepaald of aanvullende maatregelen
voor de Kaderrichtlijn Water nodig zijn.
De zienswijze heeft niet tot aanpassingen van het beleid
van de Provincie geleid.
Waterbeheersplan Waterschap Roer en Overmaas
2010-2015
Het Waterbeheersplan Waterschap Roer en Overmaas
2010–2015 is het centrale beleidsplan van het waterschap.
Het bevat de beleidsvoornemens voor de periode 2010–
2015. Daarnaast wordt een globale doorkijk geboden
naar de verdere toekomst.

Naast de KRW (SGBP Maas) vormen het nationaal water -
plan, het NBW en het provinciaal waterplan Limburg
belangrijke uitgangspunten voor het waterbeheersplan.
Het watersysteem moet op de toekomst worden voor -
bereid. In het Nationaal Bestuursakkoord Water is
afgesproken dat het watersysteem in 2015 op orde moet
zijn. Daarvoor moet het waterschap nog aanzienlijke
inspanningen leveren. Voor een belangrijk deel gebeurt
dit in de planperiode van dit beheersplan. Bij de water -
keringszorg staat veiligheid voorop. De waterkeringen
langs de Maas blijven daarvoor op de afgesproken hoogte
en sterkte. Tevens zorgt het waterschap voor een goede
bescherming van de bebouwde omgeving tegen water -
overlast. Een omvangrijke stedelijke wateropgave maakt
hier deel vanuit.
Water is ook een belangrijke drager van het landschap
en het ecologisch functioneren. Het waterschap reali -
seert zich ook ten volle dat een gezond ecosysteem een
absolute randvoorwaarde is voor de leefbaarheid maar
ook het economisch belangrijke recreatie en toerisme.
Met onder andere een verdere verbetering van de
waterkwaliteit (zuiveren) en een natuurlijke inrichting
van beken wordt getracht om de doelstellingen vanuit
de Kaderrichtlijn Water zoveel mogelijk te realiseren.
In het beheersplan heeft het waterschap het beleid voor
de komende jaren op hoofdlijnen vastgelegd. Dit is deels
een voortzetting van de bestaande aanpak, maar het
bevat ook schetsen van de toekomst en de veranderingen
die nodig zijn om daarop in te spelen. Tevens is aange -
geven wat hiervoor gedaan gaat worden. De uitvoering
van deze taken is hiervoor verdeeld in vijf operationele
programma’s: Plannen, Watersysteem, Veiligheid, Zuiveren
en Instrumenten.
Op het concept Waterbeheersplan Roer en Overmaas
2010-2015 heeft de gemeente Heerlen de hierna volgende
zienswijze ingediend.
Als gemeente Heerlen willen we graag geïnformeerd
worden over een mogelijke bijdrage in het achter -
stallig onderhoud van onze visvijvers.
Het is jammer dat de Provincie en het Waterschap
slechts beperkte subsidiegelden beschikbaar stellen
om het doelmatig afkoppelen te stimuleren. De ver -
wachting van minimaal 1% afkoppelen per jaar is
technisch en financieel niet haalbaar.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
36
Gemeente Heerlen en andere gemeenten hebben be -
denkingen bij de opgave om de overstortfrequentie uit
overstorten op kwetsbare en zeer kwetsbare beken
terug te dringen. Allereerst worden de gemeenten die
aan deze kwetsbare en zeer kwetsbare beken zijn
gelegen ten opzichte van andere gemeenten extra
belast met maatregelen en investeringen (en dus
lastenverhogingen). Taakverschuiving van deze opgave
naar Waterschap of Provincie zorgt voor een evenredige
verdeling van de kosten over alle burgers van Limburg.
Voordat aanvullende maatregelen (van in totaal
€ 80 miljoen - €300 miljoen) door gemeenten worden
genomen gaat Heerlen dan ook achter diverse aange -
legde bergbezinkbassins de emissie meten met de
bijbehorende effecten op het oppervlaktewater. Het
Waterschap is geïnformeerd over het gemeentelijk
meetproject. Jammer genoeg wordt geen financiële
bijdrage geleverd om de leemte in kennis te verklei -
nen. Aan de hand van deze metingen wordt vervolgens
bepaald of aanvullende maatregelen voor de Kader -
richtlijn Water nodig zijn.
Een mogelijke subsidiebijdrage van de Provincie en
het Waterschap van € 6 miljoen voor KRW maatregelen
is een druppel op de gloeiende plaat betreffende het
investeringsniveau van € 80 - € 300 miljoen die
gemeenten zouden moeten investeren.
Graag zien wij dan ook in het rapport (conform ambte -
lijke en bestuurlijke afspraken) het ontkluizen van de
Caumerbeek als maatregel in deze periode wordt
opgenomen.
De extra inspanningen voor het opheffen van RWZI
Heerlen wil de gemeente Heerlen graag in overleg met
het Waterschap Roer en Overmaas en het Waterschaps -
bedrijf Limburg vorm gaan geven.
De zienswijze heeft geleid tot aanpassingen betreffende
het opnemen van het ontkluizen van de Caumerbeek en
het amoveren van RWZI Heerlen als maatregelen in deze
planperiode. De overige opmerkingen hebben niet geleid
tot aanpassingen van het beleid van het Waterschap
Roer en Overmaas.
Intensieve samenwerking afvalwaterketen (VNG leden -
brief 11 juni 2010)
Gemeenten en waterschappen werken steeds vaker
samen aan het beheer van de afvalwaterketen.

In de huidige context van de bezuinigingsopgave voor
gemeenten en waterschappen zetten de VNG en UvW nu
de stap om de samenwerking verder te intensiveren en
minder vrijblijvend te maken. Hiervoor is een gezamen -
lijke aanpak voor de afvalwaterketen uitgewerkt.
Kostenbesparing door de gezamenlijke aanpak
Het doel van de gezamenlijke aanpak van VNG en UvW
is het bundelen van kennis en capaciteit en het verder
professionaliseren van het beheer van de afvalwater -
keten door de gemeenten en de waterschappen in
Nederland. Het feitenonderzoek geeft aan dat niet alleen
kostenbesparingen in de afvalwaterketen zijn te realise -
ren door het vergroten van efficiëntie (de dingen goed
doen), maar vooral door het vergroten van de effectivi -
teit van investeringen (de goede dingen doen). Met het
bundelen van kennis en capaciteit en het verder profes -
sionaliseren van het beheer zal de effectiviteit van
investeringen verder toenemen. Bovendien vermindert
het de kwetsbaarheid bij een lage personeelsbezetting.
Daarnaast voorziet de aanpak van VNG en UvW in het
terugdringen van de bestuurlijke drukte en een juridische
borging van het samenwerkingsproces, om de vrijblij -
vendheid te beperken.
Concreet hebben VNG en UvW het volgende afgesproken:
1. Aanpassen van wetgeving die in de praktijk belemme -
rend is voor de doelmatigheid in de afvalwaterketen.
2. Het oprichten van bijvoorbeeld een gemeenschappe -
lijke regeling, coöperatie of andere juridische borging
voor de investeringsprogrammering op de schaal van
een of meer zuiveringskringen (tussen gemeenten
onderling en het waterschap).
3. Het uitvoeren van operationele taken op de grotere
schaal van het waterschapsgebied.
Vooruitgang door de gezamenlijke implementatie
Het is duidelijk dat het formuleren van een gezamenlijke
aanpak alleen niet voldoende is. Daarom hebben VNG en
UvW afgesproken gezamenlijk een implementatietraject
te starten.
Er worden modellen ontwikkeld voor de juridische
borging van de samenwerking tussen gemeenten en
waterschap.
Vakinhoudelijke kennis en kunde die nodig is om op
een verantwoorde manier samenwerkingsverbanden
in de afvalwaterketen in te richten wordt geïnventari -
seerd en ontsloten.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
37
De communicatie over het gehele proces zal landelijk
worden gecoördineerd.
De implementatie van de gezamenlijke aanpak zal in 4
fasen plaatsvinden met 3 belangrijke
mijlpalen.
Fase 1: de opstartfase van 1 mei tot 1 juli 2010. Deze
fase is al gestart. UvW en VNG werken samen aan
informeren van hun leden en het verzamelen van de
best practices.
Fase 2: het vaststellen van de bestuurlijke of hoog
ambtelijke trekkers per (set van) zuiveringskring(en) in
de periode 1 juli tot en met 31 december 2010 om het
regionale uitwerkingsproces op te starten en te stimu -
leren.
Fase 3: het maken van bindende afspraken in de periode
1 januari tot en met 31 december 2011 over de juridi -
sche verankering van de samenwerking. Volgend jaar
kunnen gemeenten en waterschappen hun ambities in
de regio duidelijk maken.
Fase 4: het sluiten van een gemeenschappelijke rege ling,
coöperatie of alternatieve regeling in de periode tot en
met 31 december 2012 in meer dan 75% van de zuive -
ringskringen. De gemaakte afspraken krijgen een organisatorische
invulling.
Het zwaartepunt van de implementatie ligt natuurlijk bij
de gemeenten en de waterschappen zelf.
Daar zullen concrete stappen moeten worden gezet om
de aanpak uit te werken en de beoogde kostenbespa -
ringen te realiseren. Alle bestuurlijke en organisatorische
keuzes vinden lokaal plaats.
Best practices
De samenwerking tussen de gemeenten en waterschap -
pen is zoals gezegd niet nieuw. Met het promoten van
succesvolle samenwerkingsverbanden en het stimuleren
van de nieuwe aanpak laten de gemeenten en de water -
schappen zien dat de weg die ingeslagen wordt, zeer
kansrijk is.
5.4 Wateropgave Heerlen 2011 en verder
Ontwikkelingen in waterwetgeving en -beleid hebben
voor gemeenten specifieke wateropgaven tot gevolg.

Voor Heerlen staan de komende jaren de volgende
belangrijke wateropgaven (zonder volledig te kunnen
zijn) op het programma:
1. Zorgplicht van hemelwater- en grondwaterproblemen
als gevolg van in werking treden van de Wet
Gemeente lijke Watertaken (zie paragraaf 6.5 en 6.6).
2. Het Nationaal Bestuursakkoord Water is op 25 juni
2009 geactualiseerd. Hiermee onderstrepen Rijk, pro -
vincies, gemeenten en waterschappen nogmaals het
belang van samenwerking om het water duurzaam
en klimaatbestendig te beheren. De gemeenten rich -
ten zich vooral op de lokale waterproblemen die
veroor zaakt worden door afstromend hemelwater en
grondwateroverlast.
3. Duurzaamheid.
4. Programma meten is weten: bij drie bergbezink -
bassins (BBB’s) in het Geleenbeekdal worden de
vuiluitworp en de effecten van de BBB’s op de
waterkwaliteit en ecologie van de Geleenbeek
gemeten. De uitkomsten hebben mogelijk gevolgen
voor de normen waarop de krw-maatregelen worden
gedimensioneerd.
Visie op de waterketen.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
38
De uit komsten van dit meerjarig meetprogramma,
dat gestart is in 2010, worden verwacht in 2013.
5. Minder inkomsten uit rioolheffing versus een verbre -
ding van het watertakenpakket, hebben invloed op
de algehele staat van de watergebonden infrastruc -
tuur in Heerlen.
6. Intergemeentelijke en regionale samenwerking om
doelmatiger en efficiënter te werken, om daarmee
vervolgens een kostenbesparing in de waterteken te
verzilveren.
7. Maatregelen verbeteren kwaliteit oppervlaktewater
(vijvers en beken). Het gemeentelijke beleid is ver -
breed, waarbij naast riolering ook aandacht wordt
besteed aan oppervlaktewater (vijvers en beken).
8. Klimaatverandering vergt een andere manier van
omgaan met hevige regenval en verdroging.
9. Krimp als kans om de stedelijke afwatering robuust
in te richten.
10. Water een centrale plaats in toekomstige grote ont -
wikkelingen, zoals het Maankwartier, de ontwikkeling
van de Zorgvallei en de herstructureringsopgaven
van de diverse stadsdelen (o.a. Hoensbroek en MSP).
11. Realiseren basisinspanning en KRW-maatregelen.

6. Toetsing huidige situatie, gewenste situatie
en strategie
6.1 Inleiding
Door per werkveld de huidige situatie (eind 2010) naast
die van de gewenste situatie te leggen, wordt inzichtelijk
hoe we ervoor staan binnen de gemeente Heerlen en
hoever we verwijderd zijn van het halen van de doelstel -
lingen. Uit deze vergelijking wordt ook duidelijk waar de
komende jaren de nadruk komt te liggen wat betreft de
planvorming, maatregelen en/of monitoring en de inzet
van (personele) middelen.
De huidige situatie is bepaald op basis van:
Het GRP 2006-2010.
Uitgevoerde onderzoeken.
Uitgevoerde werkzaamheden.
Beschikbare informatie over het functioneren van de
riolering.
Het rioolbeheersysteem.
Financiële stand van zaken.
De huidige situatie beschrijft globaal de ontwikkelingen
op rioleringsgebied. Daarnaast is aangegeven hoe de
rioleringsvlag er op dit moment bij staat.
De gewenste situatie beschrijft de situatie waarbij aan
de gestelde wettelijke eisen wordt voldaan. De gewenste
situatie is abstract weergegeven in de watervisie van de
gemeente Heerlen.
De strategie beschrijft het plan van handelen (hoe) om
de gewenste situatie te kunnen bereiken. Bij het
bepalen van de strategie voor de planperiode 2011-2015,
zijn weloverwogen keuzes gemaakt over het beleid en
de (methode van) uitvoering.
In de volgende paragrafen wordt achtereenvolgens
ingegaan op de volgende werkvelden:
In- en uitbreiding riolering.
Rioolrenovatie/-vervanging.
Rioolverbetering.
Zorgplicht afvalwater.
Zorgplicht grondwater.
Zorgplicht hemelwater.
Verbeteringen watersysteem (o.a. Caumerbeek
zichtbaar natuurlijk).
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
39
Beheer en onderhoud.
Planvorming en onderzoek (o.a. klimaatontwikkeling,
vergrijzing).
Bedrijfsvoering en planning.
Juridische aspecten.
6.2 In- en uitbreiding riolering
Huidige situatie
Bestemmingsplan wijziging:
Bij bouwplannen waarvoor een bestemmingsplanwijzi -
ging moet worden doorgevoerd is de watertoets wette lijk
verplicht. Met de watertoets wordt in een vroeg stadium
gelet op de waterhuishouding binnen het plan. Bij de
invulling van het te kiezen rioolstelseltype wordt reke -
ning gehouden met lokale omstandigheden en een
duurzame invulling conform het landelijke en provin -
ciale beleid.
Bij de uitvoering van nieuwe projecten worden de kwan -
titeitstrits “vasthouden, bergen en afvoeren”, en de
kwaliteitstrits “schoonhouden, scheiden en zuiveren
(schoonmaken)” gevolgd. Een van de voorwaarden is
het vasthouden/bergen, van hemelwater. De capaciteit
hiervan bedraagt minimaal 3,5 m 3 /100m 2 , dit is 35 mm
(T=25).
Ondergrondse infiltratiebuffer uitgevoerd met kratten en grofkorrelig materiaal.

Om de controleerbaarheid, en gelijktijdig de belevings -
waarde van water (“Water in de stad”, “Anders omgaan
met water”), te vergroten, voeren we in Heerlen het
regenwater voor een deel van zijn afvoerroute boven -
gronds (zichtbaar en controleerbaar) af (bijvoorbeeld
vanaf de regenpijp naar een goot of via greppels in
plaats van een ondergrondse leiding). Naast de genoemde
voordelen levert het ook nog een kostenbesparing op. In
de praktijk betekent het, dat voor elk plan maatwerk
geleverd wordt waarbij de lokale omstandigheden (bij -
voorbeeld het maaiveldverloop, de beschikbare ruimte,
aanwezigheid van een tuin) doorslaggevend zijn. Het
aandachtpunt blijft ook de beheersbaarheid van de
betreffende systemen.
Sinds de watertoets wettelijk verplicht is (november
2003) zijn bij de bouwplannen diverse systemen uitge -
voerd voor de behandeling, verwerking en opvang van
het regenwater.
Hierbij volgen enkele voorbeelden hiervan:
(Verbeterd) Gescheiden rioolstelsel binnen het plan -
gebied.
Aansluiting van regenwater buiten plangebied op
gescheiden stelsel, greppels, buffers.
Gescheiden rioolstelsel waarbij het regenwater riool
bestaat uit infiltratiebuizen, kratten.
Regenwater opvangen op eigenterrein en/of afvoeren
naar greppelsysteem of buffers binnen of buiten
plangebied.
Gescheiden secundair riool per woning, tijdelijke aan -
sluiting op gemengd stelsel.
Regenwater van woningen over maaiveld laten stromen
(bijv. vanaf de regenpijp naar een goot of via greppels
in plaats van een ondergrondse leiding).
Regenwater van woningen op eigenterrein met over -
loop op naast gelegen kavel (Hoogveld).
In bijlage F staat een overzichtstekening met de uitbrei -
dingen, waar anders omgegaan wordt met regenwater.
Geen bestemmingsplan wijziging:
Eigenaren of bedrijven die zich gaan vestigen aan be -
staande situatie, worden verplicht regenwater op hun
eigen terrein op te vangen. Hiervoor is vanaf november
2006 de aansluitverordening op het gemeentelijk riole -
ringsstelsel van kracht.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
40
In de verordening staan enkele uitvoeringregels, zodat
de nieuwe eigenaren zonder een adequate oplossing
voor opvang van regenwater geen rioolaansluiting krij -
gen. Een van de voorwaarden bij aanvraag rioolaanslui ting
luidt “het is noodzakelijk dat op het perceel een voor -
ziening is aangelegd voor opvang en infiltratie van
hemelwater, met een overloop naar het gemeentelijk
riool”. De capaciteit hiervan bedraagt minimaal 2 m 3 /100
m 2 , dit is 20 mm (bijv. 35 app. Emmaterrein/Passartweg,
Wijngaardsweg (de Kloe), Kloosterstraat).
Gewenste situatie
De consequenties van het (rijks)beleid zijn niet voor
iedereen vanzelfsprekend, wat betekent dat vanuit de
waterdiscipline missionariswerk nodig is om het anders
omgaan met water op een acceptabele en vooral veilige
manier in de nieuwe plannen te verwerken. Een voor -
beeld is de bestemmingsplannen die niet voorbereid zijn
op de nieuwe manier van omgaan met regenwater: het
vraagt in eerste instantie ruimte voor water op geschikte
plekken. Verder staan projectontwikkelaars (vanwege de
financiële gevolgen) niet te juichen over de gevolgen
voor hun bouwplannen. In het bouwbesluit en de bouw -
verordening zijn geen voorschriften opgenomen die
uitlogende schadelijke materialen, zoals ongecoat zink
en koper, niet meer toestaan. Dit staat op gespannen
voet met het “schoonhouden” van de kwaliteitstrits.
Het is gewenst om meer uniformiteit te creëren in het
toepassen van een waterhuishoudkundig systeem. Een
integrale aanpak binnen de verschillende afdelingen van
de gemeente over alle bouwprojecten is van groot belang
om te komen tot een verantwoorde systeem keuze. De
gemeente kan zodoende duidelijkheid verschaffen aan
planontwikkelaar, bouwers, burgers.
Zichtbaar water in nieuwbouwplan.

Strategie
Het verschaffen van meer uniformiteit binnen de ge -
meente Heerlen wordt bereikt door het opstellen van
enkele voorbeelden van systemen met elk hun eigen
uitgangspunten en voorwaarden. Hierbij spelen aspecten
als kosten, ontwerp, aanleg, uitvoering, beheer en
onderhoud een rol. De nieuwe wijze van aansluiten
maakt, dat de rioolontwerpeisen en standaarddetails
herzien moeten worden.
Al bij de initiatieffase een integrale aanpak van (bouw)pro -
jecten, hierbij rekening wordt gehouden met de keuze
van een robuust watersysteem.
6.3 Rioolrenovatie/-vervanging
Huidige situatie
Door het uitvoeren van rioolrenovaties en rioolvervan -
gingen worden de oorspronkelijke functies van het riool,
zoals afvoercapaciteit, waterdichtheid en sterkte, hersteld.
Bij rioolrenovatie wordt de functie van binnenuit hersteld.
Hiervan ondervinden de burgers minder overlast, doordat
de wegopbrekingen beperkt zijn en de uitvoering van
korte duur is.
Relinen hoofriool.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
41
Bij rioolvervangingen worden de functies hersteld door
de oude riolering te verwijderen en nieuwe riolering,
soms op een andere plek, aan te leggen. Dit is (vaak)
een flinke ingreep in de weg met overlast tot gevolg.
Hierbij is het wel mogelijk om het systeem te wijzigen,
bijv. van gemengd naar gescheiden rioolstelsel (anders
omgaan met regenwater).
Bij de keuze tussen rioolrenovatie en rioolvervangen
spelen de volgende argumenten een rol:
Toestand huidige riolering (Is rioolrenovatie wel
mogelijk?).
Hydraulische capaciteitproblemen.
Wegreconstructie.
Toestand infrastructuur.
Systeem wijziging (van gemengd naar gescheiden
rioolstelsel).
Wij beoordelen via rioolinspecties de rioolleidingen die
voor de kwaliteitskenmerken waterdichtheid en stabili -
teit aan vervanging of renovatie toe zijn. Hierbij wordt
onderscheid gemaakt tussen het advies ingrijpen, waar -
schuwen of geen actie nodig. Waarschuwen betekent dat
de leidingkwaliteit discutabel is. De betreffende leidingen
worden met kortere intervallen geïnspecteerd en de
verwachte restlevensduur wordt verkleind tot tien jaar.
Bij ingrijpen zijn maatregelen nodig, omdat de techni -
sche kwaliteit zo slecht is dat binnen één à twee jaar
herstelmaatregelen nodig zijn.
Rioolinspectie, zo hoort een riool van ruim 30 jaar oud eruit te zien.

Tabel 16 en grafiek 2 geven de rioollengten in relatie tot
het aanlegjaar en de kwaliteit. De beheerinformatie is in
zoverre actueel, dat een aantal projecten niet is meege -
nomen door de tijd die nodig is voor de overdracht,
meting en invoering van de gegevens.
Tabel 16. Kwaliteitsgegevens rioleringsstelsel
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Lengte riolering (km) in Heerlen in relatie tot de aanlegperiode en de kwaliteit
(in km en % van de geïnspecteerde lengte op "stabiliteit en waterdichtheid"
Aanlegjaar Totale Geïnspec- Percentage Kwaliteit Percentage Kwaliteit Percentage Totaal
lengte teerde van totaal slecht = van geïnspec- discutabel = van geïnspec- percentage
riool lengte ingrijpen teerde lengte: waarschu- teerde lengte: voor actie
(km) (km) (km) ingrijpen wing (km) waarschuwen
1915-1944 25,3 17,7 70,0% 7,5 42,4% 7,4 41,8% 84,2%
1945-1954 36,6 26,8 73,2% 7,7 28,7% 12,2 45,5% 74,3%
1955-1989 273,5 159,8 59,1% 15,8 9,9% 34,8 21,8% 31,7%
1990-2004 104,5 53,6 51,8% 1 1,9% 2,9 5,4% 7,3%
2005-2010 52,1 5,9 11,3% 0,32 5,4% 0,26 4,4% 9,8%
Totaal 492 263,8 54,1% 32,32 12,3% 57,56 21,8% 34,1%
Grafiek 2. Kwaliteitsgegevens rioleringsstelsel
Uit tabel 16 en grafiek 2 blijkt dat bijna 13 procent (32
km) van het geïnspecteerde riool slecht en ruim 21 pro -
cent (57km) discutabel van kwaliteit is. Verder valt op
dat 300 meter nieuw aangelegde riolering als slecht zijn
gekwalificeerd.
42
De slechte kwaliteit wordt veroorzaakt door verkeerde
aanleg door de aannemer. Aan het eind van de riool -
aanleg worden de slechte riolen door de aannemer
afgekocht (extra beheer en onderhoud).
Van ruim 45 procent (224 km) van de riolering is de
kwalitatieve toestand niet bekend. Grofweg genomen,
als de kwaliteit van het gehele riool bekend zou zijn,
verkeert ongeveer 60 km (!) in een slechte staat.
Omdat rioleringsprojecten in de praktijk een samen -
hangend geheel moeten zijn, wordt meer riool gerenoveerd
of vervangen dan alleen de leidingen die van zeer
slechte kwaliteit zijn. Hierbij gaat het om leidingen die
in dezelfde periode zijn aangelegd, maar waarvan het
kwaliteitsverschil (in positieve zin) klein is ten opzichte
van de leidingen die slecht zijn.

Voor de vervangingsstrategie gelden de volgende uit -
gangspunten:
riolen met het advies “ingrijpen” waarvan omwonen den
in de huidige situatie overlast hebben, binnen één à
twee jaar vervangen;
riolen met het advies “ingrijpen” vervangen binnen de
planperiode; hierbij eerst de achterstallige vervangingen
oppakken;
bij projecten die worden geïnitieerd door anderen,
bijvoorbeeld wegreconstructies, wordt bekeken of
meegelift kan worden. Hierbij wordt gelet op de
kwaliteit van de riolering en/of te behalen milieu -
voordelen (afkoppelen of scheiden van waterstromen).
Financieel gezien zijn er de volgende mogelijkheden:
Bij projecten die worden geïnitieerd door anderen
wordt voor de riolering alleen financiële bijdrage
geleverd gerekend met “sleufherstel” (alleen riole -
ringrenovatie/-vervanging en wegconstructie boven
riolering);
Volledige financiering van rioolrenovatie projecten;
Financiering rioolrenovatieprojecten met bijdrage van
derden (wegbeheer, verkeer, groen);
In de afgelopen planperiode 2006-2010 is in totaal
17,5 km, dit is circa 3,5 kilometer (±0,7%) riolering per
jaar gerenoveerd of vervangen. Gemiddeld moest vol -
gens GRP 2006-2010 bij een berekende financiële
vervangingscyclus van de riolering van zeventig jaar
circa 6,5 kilometer bestaand riool per jaar in Heerlen
aangepakt worden. In de huidige situatie blijkt dat de
achterstand van rioolrenovatie en rioolvervanging niet is
ingelopen, maar juist toeneemt!
Gewenste situatie
De gewenste situatie is het hanteren van de hierboven
genoemde vervangingsstrategie. Prioriteit hebben de
achterstallige vervangingsprojecten en de aan de hand
van inspectie resultaten voortkomende projecten met
het advies “ingrijpen”.
In bijlage G is aan de hand van de vervangingshistorie
de vervangingsleeftijd van het rioleringsstelsel van
Heerlen bepaald. Hieruit mag geconcludeerd worden dat
de gemiddelde leeftijd van 70 jaar die in vorige GRP
2006-2010 is toegepast duidelijk te lang is. Voor dit BSW
2011-2015 wordt gekozen voor een gemiddelde
technische levensduur van 65 jaar.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
43
Rioolinspectie, zware aantasting van de buiswand, gescheurde buis met
instortingsgevaar, dit riool is 58 jaar oud
Op basis van de gemiddelde technische levensduur van
de riolering van 65 jaar moet gezien de huidige totale
lengte van het gemeentelijke rioolstelsel gemiddeld circa
7.5 km riolering per jaar aangepakt worden.
Strategie
De strategie is gericht op werk met werk maken en
gebiedsgerichte rioolvervanging. Het werk met werk
maken heeft betrekking op het afstemmen en samen -
werken met bijvoorbeeld onderhoud aan de weg en
stedenbouwkundige ontwikkelingen, de integrale aanpak
verlaagt de kosten voor het gehele project en beperkt
de overlast voor omwonenden. Het project wordt door
het werk met werk maken in het algemeen complexer,
omdat meer onderlinge afstemming noodzakelijk is.
De tweede pijler van de vervanging is een gebiedsgerichte
vervanging. In de meeste gevallen is het riool in meerdere
straten aan vervanging toe, omdat het aanlegjaar het -
zelfde is. Een voorbeeld hiervan is het project rioolvervanging
Jaargetijdenbuurt. Als een bundeling niet moge -
lijk is, bijvoorbeeld doordat meerdere doorgaande
verkeerswegen afgesloten zijn, worden de projecten na
elkaar uitgevoerd.
Jaarlijks moet, volgens de gewenste situatie, gemiddeld
7,5 km riool vervangen worden. In bijlage H is een
onderbouwing van de verdeling weergegeven van het
vervangen van het gemeentelijk rioleringsstelsel over de
65 jaarscyclus. Deze verdeling is weergegeven in tabel 17.

Tabel 17. Verdeling rioolvervanging 2011-2075
Door achterstand in rioolvervanging zijn de eerste tien
jaar meer riolering aan vervanging toe als het gemiddelde
van 7,5 km/jaar vervanging. Vervolgens zijn over een
periode van 35 jaar minder rioleringen aan vervanging
toe. De laatste 20 jaar is het noodzakelijk meer riolering
te vervangen. Dit is het gevolg van het aanleggen van
gescheiden stelsels vanaf 1990 tot 2009.
Innovatie:
De strategie van rioolvervanging wordt innovatief aan -
gepakt. In de planperiode wordt efficiënt en effectief
omgegaan met de beschikbare middelen. Onderstaand
volgt een lijst met mogelijkheden om met minder geld
meer kilometers riolering te vervangen:
Meer rioolrenovatie dan rioolvervanging:
Rioolrenovaties hebben een kortere vervangingcyclus
(30 jaar) dan rioolvervangingen (65 jaar). Niet alle
riolering kan technisch worden gerenoveerd. Geen
systeemwijziging, en capaciteitsuitbreidingen meer
mogelijk.
Sleufherstel:
Bij rioolvervanging alleen maar sleufherstel toepassen
en geen financiële middelen uit rioolheffing voor op -
waardering bovenbouw. Geen integrale aanpak, met
mogelijk meer klachten van de burgers. Geen opwaarde -
ring van de bovenbouw.
Meeliften met wegreconstructies:
Rioolvervangingen alleen uitvoeren als de bovenbouw
aan vervanging toe is.
Inspelen op klachten:
Rioolrenovatie/vervanging of alleen reparatie uitvoeren
naar aanleiding van klachten of geconstateerde gebreken.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Periode van vervanging Aanlegperiode Tijdsduur van de Lengte te renoveren/
vervangingsperiode vervangen riolering
in jaar per jaar
2011-2020 1915-1954 10 9.5
2021-2055 1955-1989 35 6.5
2056-2070 1990-2004 15 8
2071-2075 2005-2009 5 13
44
Financiering:
Ingezet wordt op volledig onderhoud van het riolerings -
stelsel met bijbehorende beperkte rioolrechtstijging.
1,5% stijging van de rioolheffing
Wanneer de rioolheffing stijgt is doelmatig onderhoud
van het rioleringsstelsel mogelijk. Over de vervangings -
periode van 65 jaar kan 100% van het rioleringsstelsel
worden vervangen.
De achterstand in rioolrenovatie/vervanging neemt over
65 volledig af.
Risico’s:
De risico’s zijn enkel aanwezig indien de
vervangingsproductie in de praktijk niet haalbaar blijkt.
6.4 Rioolverbetering
Huidige situatie
Rioolverbeteringen zijn bedoeld voor het verminderen
van de vervuiling vanuit het rioleringsstelsel naar het
oppervlaktewater, de zogenaamde emissiereductie en
het beperken van wateroverlast door uittredend riool -
water. Daarnaast heeft de gemeente een taak inzake het
verbeteren van het hydraulisch functioneren van het
rioleringsstelsel ter voorkoming van wateroverlast.
Waterkwaliteit:
Riooloverstorten zijn constructies in een gemengde
rioolstelsel die in werking treden als het stelsel ten
gevolge van hevige regenval de grote hoeveelheden
(regen)water niet meer kan verwerken. De aanwezigheid
van overstorten in deze stelsels is noodzakelijk om
(riool)wateroverlast op straat en in woningen te voor -
komen.

Bij riooloverstortingen komt regenwater verdund met
stedelijk afvalwater in het oppervlaktewater terecht dat
daardoor verontreinigd raakt. Om deze reden is in het
begin van de jaren ’90 door de Commissie Integraal
Waterbeheer (CIW, destijds nog CUWVO) bepaald dat een
basisinspanning riooloverstorten gerealiseerd diende te
worden.
De basisinspanning is een afspraak om rioolsystemen
zodanig aan te passen dat de vuiluitworp uit overstorten
van deze systemen wordt verminderd met 50%. Veelge no -
men maatregelen zijn het aanbrengen van bergbezinkbassins
(BBB’s) achter de overstorten.
Om de vuiluitworpreductie te halen werd in de vorige
planperiode het aanleggen van BBB’s (effectgericht),
verbreed met het afkoppelen van verhard oppervlak
(brongericht) en het meten van de werkelijke emissie
vanuit het rioleringsstelsel (optimalisatie). Doel hierbij is
de middelen zo efficiënt mogelijk in te zetten met een
maximale winst voor het milieu.
Voor het bepalen van de benodigde inhoud van de BBB’s
wordt gebruik gemaakt van het hydrodynamische bere -
keningsprogramma InfoWorks waarbij de vuilemissie
vanuit het rioleringsstelsel moet voldoen aan landelijke
eisen. In Heerlen is het door de aanwezige hoogtever -
schillen technisch niet mogelijk berging in het stelsel te
maken, zodat de reductie volledig in BBB’s gerealiseerd
moet worden.
Meten is weten:
Verder is vanaf 2009 het project “Meten is Weten”
operationeel. Met dit project testen we de aangelegde
(en aan te leggen) BBB’s aan praktijkmetingen van de
kwaliteit van het rioolwater, dat via overstorten wordt
geloosd op het oppervlaktewater. Aan de hand van de
kwaliteitsmetingen wordt een beter beeld verkregen van
de werkelijke vuillast van het rioleringsstelsel op het
oppervlaktewater. Deze werkelijke vuillast wordt vervol -
gens gebruikt voor het bepalen van de noodzakelijke
volumes van de nog aan te leggen BBB’s en KRWmaatregelen.
Voor het uitvoeren van de KRW-maatregelen
is van 2016 tot en met 2027 een bedrag gereserveerd
van € 5 miljoen.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
45
Monsternamekast om overstortwater te bemonsteren bij bergbezinkbassin
Nieuw Eyckholt.
Optimalisatie Afvalwatersysteem Studie (OAS):
Waterschapsbedrijf Limburg heeft gemeente Heerlen
benaderd om mee te werken aan een optimalisatie -
studie van het afstroomgebied richting de zuivering van
Heerlen en die van Hoensbroek. In die studie wordt
onder andere gekeken naar verbeteringsmaatregelen
door samenwerking binnen de waterketen onderdelen
riolering en afvalwaterzuivering. De mogelijkheid bestaat
dat een hoger milieurendement wordt behaald door
extra investeringen in het verbeteren van het riolerings -
stelsel vergeleken met investeringen in de zuivering of
vice versa.
Om te voldoen aan de emissienormen zijn al op ver -
schillende locaties binnen de gemeente Heerlen gescheiden
rioolstelsels, regenwaterbergingen, infiltratievoorzie -
ningen en BBB’s aangelegd. Gemeente Heerlen voldoet
nog niet aan de gestelde basisinspanning.
Waterkwantiteit:
Bij nieuwbouwwijken en rioolreconstructies wordt de
riolering berekend aan de hand van de ontwerpeisen
van de gemeente.

In de ontwerpeisen wordt rekening gehouden met de
specifieke eigenschappen van het hellende gebied.
Daarnaast wordt ingespeeld op toekomstige klimaat -
verandering. Waar wateroverlast optreedt wordt een
risicoanalyse uitgevoerd over de omvang van de moge -
lijke gevolgschade door de wateroverlast.
Hydraulisch:
Momenteel zijn als gevolg van het uitvoeren van ver -
schillende rioolverzwaringen tussen 1990 en 2000 geen
hydraulische knelpunten aanwezig.
Gewenste situatie
Waterkwaliteit:
Het realiseren van de landelijke basisinspanning door de
aanleg van BBB’s. Aanvullend aan de basisinspanning
wordt vanuit het waterkwaliteitsspoor de emissie-eisen
aan het rioleringssysteem op het oppervlaktewater ver -
scherpt, met de Kaderrichtlijn Water als aanjager. Om
aan de aanvullende eisen te voldoen is op de lange
termijn een robuust rioleringssysteem, dat efficiënt en
effectief functioneert, van groot belang.
Aanleg van een klein bergbezinkbassin met prefab-kokers.
Waterkwantiteit:
In de toekomst gaat het volgens de voorspellingen van
de KNMI vaker en harder regenen. Om het riolerings -
systeem op de buien voor te bereiden wordt bij rioolvervangingen
duurzaam waterbeheer toegepast volgens
de tritsen vasthouden-bergen-afvoeren en schoonhoudenscheiden-schoonmaken.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
46
Dit betekend dat schoon hemelwater van het bestaande
riool gehaald wordt waarmee het bestaande stelsel meer
capaciteit krijgt en dat het schone regenwater op een
natuurlijke manier teruggebracht wordt in het milieu.
Hydraulisch:
De bestaande rioolstelsels van de gemeente Heerlen zijn
in staat om neerslaggebeurtenissen conform bui 05 (een
bui die statistisch één keer per jaar voorkomt met een
piekintensiteit van 90 l/s/ha) van de Leidraad Riolering
af te voeren. Alleen bij hevige neerslag kan sprake zijn
van wateroverlast. De optredende wateroverlast wordt
dan gezien als overmacht. In nieuwe situaties bij ver -
vanging of uitbreiding van het rioleringsstelsel worden
de nieuwe rioolleidingen gedimensioneerd op bui 08
(een bui die statistisch één keer per twee jaar voorkomt
met een piekintensiteit van 110 l/s/ha) uit de Leidraad
Riolering.
Illustratie water op straat.
Strategie
Waterkwaliteit:
Samen met onder andere het Waterschap Roer Overmaas
en het Waterschapsbedrijf Limburg wordt binnen de
waterketen gezocht naar maatschappelijk verantwoorde
maatregelen waarbij het milieurendement maximaal is.
Vooralsnog is een keuze gemaakt om eerst de basis -
inspanning te realiseren en vervolgens aan de hand van
metingen te bepalen of aanvullende maatregelen voor
de Kaderrichtlijn Water noodzakelijk zijn.
Monitoring vindt plaats met als doel het functioneren
van het rioleringsstelsel in de praktijk te volgen en te
kunnen toetsen.

Door meer en beter gebruik te maken van de huidige me -
tingen van neerslag, overstortfrequentie en -hoeveelheid,
en pompgegevens in relatie tot de modelberekeningen,
neemt de kennis van het functioneren van het riole -
ringsstelsel toe. Deze kennis wordt onder andere gebruikt
om de inhoud van de nog aan te leggen BBB’s af te
stemmen op de praktijksituatie. Hierdoor worden de
beschikbare middelen voor de realisatie van de BBB’s op
een goede en efficiënte manier ingezet.
De gemeente betrekt het WBL en WRO actief bij de moni -
toring. Hierdoor neemt het draagvlak toe en wordt gezamenlijk
kennis opgedaan over het functioneren van en
toegepast op de waterketen en het watersysteem.
De nog aan te leggen bergbezinkbassins en aanvullende
maatregelen ter verbetering van de waterkwaliteit staan
in tabel 18.
Tabel 18. Investeringen rioolverbetering 2011-2015
Maatregelen Inhoud (m3 ) Uitvoering
gereed
Investering
BBB Welterlaan
Afkoppelen Govert
4.000 2011 € 3.800.000
Flinckstraat - 2011 € 300.000
Riool Laervoetpad - 2011 € 1.900.000
BBB Driesschstraat 2.850 2013 € 3.300.000
BBB Burettestraat
Optimaliseren
asfaltbuffers
De Dem en
812 2014 € 1.500.000
De Vranck
Aanpassen buffer
- 2014 € 1.500.000
RWZI Heerlen - 2015 € 1.300.000
Riool Henri Jonastraat 2015 € 700.000
Totaal € 14.300.000
Waterkwantiteit:
Door het opstellen van een hydraulische toetsing van
het functioneren van het aanwezige rioleringssysteem in
combinatie met een veldbezoek wordt beoordeeld in
hoeverre via eenvoudige ingrepen in de openbare ruimte
het risico van wateroverlast tot een minimum kan worden
beperkt.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
47
Water op straat of wateroverlast, afhankelijk van de situatie, in dit geval
vervelend maar zonder noemenswaardige schade dus water op straat.
Hydraulisch:
Bij wateroverlast is het van belang een risicoanalyse op
te stellen.
6.5 Afvalwaterzorgplicht
Huidige situatie
Gemeente Heerlen heeft de zorg voor de inzameling van
stedelijk afvalwater en het transport daarvan naar een
zuiveringstechnisch werk. Ter plaatse van verschillende
panden in het buitengebied, waar inzameling en transport
van afvalwater naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie
niet doelmatig is, zijn door de gemeente IBA’s (Indivi -
duele Behandeling Afvalwater) geplaatst om ook dit
afvalwater ter plaatse te zuiveren.
Stedelijk afvalwater is afvalwater overwegend afkomstig
van menselijke stofwisseling en van huishoudelijke
werkzaamheden en bedrijfsafvalwater wat qua biologi -
sche afbreekbaarheid hiermee vergelijkbaar is. Voor
ander bedrijfsafvalwater gaat de voorkeur uit naar
zuivering bij de bron, zuivering bij het producerend
bedrijf. Hemelwater en grondwater kunnen nog onderdeel
zijn van afvalwater als dit niet ter plaatse verwerkt kan
worden of gescheiden van het afvalwater kan worden
gehouden.
Gewenste situatie
Inzetten op volledige scheiding van de afvalwaterstromen
van hemelwater en grondwater.

Strategie
Ten aanzien van de afvalwaterzorgplicht (bescherming
van het milieu) hanteren wij de navolgende voorkeurs -
volgorde:
a. het ontstaan van afvalwater wordt voorkomen of
beperkt;
b. verontreiniging van afvalwater wordt voorkomen of
beperkt;
c. afvalwaterstromen gescheiden worden gehouden,
tenzij het niet gescheiden houden geen nadelige
gevolgen heeft voor een doelmatig beheer van afval -
water;
d. huishoudelijk afvalwater en afvalwater dat daarmee
wat biologische afbreekbaarheid betreft overeenkomt
worden ingezameld en naar een zuiveringswerk of
vergelijkbare inrichting getransporteerd;
e. ander afvalwater dan bedoeld in onderdeel d zo nodig
na retentie of zuivering bij de bron, wordt hergebruikt;
f. ander afvalwater dan bedoeld in onderdeel d lokaal,
zo nodig na retentie of zuivering bij de bron, in het
milieu wordt gebracht;
g. ander afvalwater dan bedoeld in onderdeel d, e en f
naar een zuiveringswerk of vergelijkbare inrichting
wordt getransporteerd.
6.6 Grondwaterzorgplicht
Huidige situatie
Sinds 1 januari 2008 is de Wet Gemeentelijke Watertaken
van kracht. Dit heeft o.a. geleid tot het toevoegen van
een de zorgplicht voor grondwater. De zorgplicht houd in
dat de gemeente in openbaar gebied zorg draagt voor
het voorkomen van structurele nadelige gevolgen van
grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestem -
ming. De gemeente is aanspreekpunt voor bedrijven en
burgers via een (water)loket. Daar waar de verantwoorde -
lijkheid van de grondwaterpeilen bij het Waterschap of
Provincie liggen, heeft de gemeente de taak om te
bemiddelen. De veroorzaker van nieuwe grondwaterpro -
blemen is verantwoordelijk voor het oplossen van de
problemen. Daar waar de gemeente waterhuishoudkun -
dige maatregelen moet nemen, wordt in eerste instantie
gekeken naar de doelmatigheid.
Grondwaterbeheer:
Gemeente Heerlen beschikt vanaf 2003 over een grond -
watermeetnet waar dagelijks via dataloggers de grondwaterhoogtes
gemeten worden.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
48
Periodiek worden aan de hand van de meetgegevens
rapportages en kaartmateriaal opgesteld over grond -
waterstanden en grondwaterkwaliteit. De grondwaterkwaliteit
wordt voor het bepalen van het verspreiden
van diffuse verontreinigingen om de twee jaar uitvoerig
in beeld gebracht. Uitgebreide informatie is te achter -
halen in het gemeentelijk bodembeleidsplan.
Peilbuis voor het meten van de grondwaterstand.
Ook wordt om de zes jaar een nieuwe isohypsenkaart
gemaakt. De isohypsenkaart geeft via hoogtelijnen de
gemiddelde grondwaterstand weer. Aan de hand van de
hoogtelijnen kan op iedere locatie in Heerlen een grond -
waterstand worden afgelezen. Met het hebben en
onderhouden van een meetnet heeft de gemeente
Heerlen deels invulling gegeven aan de grondwater -
zorgplicht.
Momenteel worden de aanwezige drainagesystemen in
de gebieden Slakhorst, Burg. Slangenstraat, Heerlerheide,
Passart en Heerlerbaan niet beheerd en onderhouden.
Inventarisatie gevoelige gebieden:
In 2003 zijn de eerste grondwaterstandmetingen
gebundeld in een rapport opgesteld door Tebodin. In het
rapport zijn de risicogebieden weergegeven waar de
grondwaterstand minder dan drie meter van het
maaiveld is gelegen.

Ook is op basis van ervaring en klachten (uit het klachten -
meldingensysteem) aan te geven waar gevoelige gebieden
zijn te vinden. Vooralsnog wordt overlast aan particu -
lieren als gevolg van lekkende kelder in het kader van
particuliere verantwoordelijk voor waterdichte kelders
afgehandeld. Kaarten betreffende Gewenst Grondwater
en Oppervlaktewater Regime zijn niet opgesteld. Het
actief verlagen van de grondwaterstand via drainage
vindt slecht sporadisch plaats.
De gevoelige gebieden zijn uitvoerig beschreven en op
een overzichtstekening weergegeven in bijlage I.
Aan de hand van de inventarisatie van gevoelige gebie -
den zijn in 2008 extra meetlocaties toegevoegd aan het
meetnet. Via deze extra metingen wordt getracht reeds
in te spelen op de toekomst.
Waterloket:
Momenteel zijn in Heerlen slechts incidenteel klachten
over grondwateroverlast. Het heeft dan ook weinig
meerwaarde een speciaal waterloket voor burgers en
bedrijven op te richten. Klachten over grondwater
worden momenteel via de servicetelefoon openbare
ruimte in behandeling genomen.
Gewenste situatie
Het streefbeeld inzake grondwaterzorgplicht is om op
lange termijn zo min mogelijk afvoer van grondwater
naar het gemengde rioleringsstelsel en aldus naar de
rioolwaterzuivering.
De gewenste grondwaterstanden ter voorkoming van
structurele grondwaterproblemen is bepaald op:
Bebouwde gebieden (woningen/handels-en bedrijven -
terreinen) gemiddeld hoogste grondwaterstand van
maximaal 1 meter onder de weg.
Park en openbaar groen bestemmingen geldt een ge -
middeld hoogste grondwaterstand van maximaal
0,5 meter onder het maaiveld.
Ter plaatse van natuurgronden is geen sprake van
structurele grondwaterproblemen. Regulering van de
grondwaterstand is in verband met natuurwaarden
dan ook niet gewenst.
Via de nieuw op te stellen verordening afvoer hemelwater
en grondwater worden bovenstaande gewenste grond -
waterstanden uitgewerkt.
De gemeente voert doelmatig beheer en onderhoud uit
aan de aanwezige drainagesystemen.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
49
Strategie
Een aandachtspunt voor toekomstige grondwateroverlast
is het aanleggen van infiltratievoorzieningen in nieuw -
bouwplannen. Gevolgen voor grondwaterstijgingen en
invloedssfeer op omgeving worden binnen het ontwerp
en uitwerking van de plannen nog onvoldoende meegeno -
men. Wellicht is deze invloed minimaal echter voldoende
afstand tot aanwezige en toekomstige bebouwing is aan
te bevelen.
Binnen in- en uitbreidingsplannen dient in de watertoets
de huidige en toekomstige grondwaterstanden meege -
nomen te worden. Ten aanzien van het afvoer van
grondwater hanteert de gemeente de navolgende voor -
keursvolgorde:
1. aanleg open watergang;
2. integraal ophogen;
3. grondverbetering;
4. aanpassing van bouwwijze of gebruik.
Het grondwaterbeleid wordt verder uitgewerkt in de
procedure bij ruimtelijke plannen (watertoets), verorde -
ning afvoer hemelwater en grondwater, rioolontwerp eisen
en standaarddetails.
De bestaande gebieden waar drainage ligt worden geïn -
ventariseerd, ingevoerd in het rioolbeheersysteem en
meegenomen bij periodiek onderhoud.
De gevoelige gebieden worden in de gaten gehouden.
Klachten over grondwateroverlast worden doelmatig
behandeld.
Bij rioolrenovatieprojecten, zoals de Emmastraat in
Hoensbroek, wordt rekening gehouden met de aanwezige
hoge grondwaterstanden. Bij het constateren van (toe -
komstige) grondwaterproblemen worden extra maatregelen
getroffen zoals het aanleggen van een apart
infiltratietransport riool, die tevens functioneert als
drainage.
6.7 Hemelwaterzorgplicht
Huidige situatie
Na de extreem hoge waterstanden van de rivieren in
1993 en 1995 is vanuit de rijksoverheid nieuw beleid
ontwikkeld om meer duurzaam met hemelwater om te
gaan het zogenaamd “anders omgaan met hemelwater”.
Ook de toekomstige mondiale veranderingen in klimaat
en voortgaande verstedelijking vragen om adequate
oplossingen omtrent duurzaam stedelijk waterbeheer.

Sinds 1 januari 2008 is de Wet Gemeentelijke Watertaken
van kracht. Dit heeft o.a. geleid tot het toevoegen van
een zorgplicht voor hemelwater. De gemeente heeft de
zorg voor de doelmatige inzameling van afvloeiend
hemelwater van openbaar terrein. Voor hemelwater van
bedrijven en particulieren geldt een doelmatige inzamel -
plicht, voor zover van degene die zich ervan ontdoet (of
wil ontdoen) redelijkerwijs niet kan worden gevergd het
afvloeiend hemelwater op of in de bodem of in het
oppervlaktewater te brengen.
De perceeleigenaar/gebruiker is dus primair verantwoorde -
lijk voor de verwerking (infiltratie, bufferen, lozen op
oppervlaktewater) van het op zijn perceel vallend
hemelwater. De gemeente kan via de verordening afvoer
hemelwater en grondwater eisen stellen aan de kwaliteit
en hoeveelheid van het op haar stelsel aangeboden
hemelwater.
In het verleden werd het afvalwater en hemelwater
gezamenlijk ingezameld en via rioolleidingen zo snel
mogelijk richting beken en rivieren afgevoerd. Het zo
snel mogelijk afvoeren van het hemelwater uit het
gebied om zo zelf droge voeten te behouden stond
voorop. Door het nieuwe beleid is dit afwentelen van
het waterprobleem naar benedenstrooms gelegen
gebieden niet meer toegestaan. Gemeenten moeten nu
oplossingen zoeken om hemelwater los te koppelen van
afvalwater en in het eigen gebied te infiltreren of vast te
houden. Zo wordt schoon hemelwater niet meer met
afvalwater naar een zuiveringsinstallatie afgevoerd.
De gemeente Heerlen loopt inzake het “anders omgaan
met hemelwater” voorop in Limburg. Al sinds 1997/1998
wordt in de Schaesbergerweg en Passart Noord het
hemelwater van afvalwater gescheiden en het principe
van duurzaam waterbeheer in de praktijk toegepast.
Daar waar mogelijk en financieel haalbaar vindt bij
reconstructie en/of rioolvervanging ombouw plaats naar
een duurzaam watersysteem.
Vanuit de hogere overheden wordt de werkwijze van de
gemeente Heerlen zeer gewaardeerd. Voor ca. 20 pro jecten
is, in het kader van de regeling “eenmalige uitkering
bestrijding regionale wateroverlast” vanuit het ministerie
van Verkeer en Waterstaat, in totaal € 3 miljoen subsidie
toegezegd. Heerlen is hierbij een van de vijfenvijftig
gemeenten in Nederland die subsidie krijgen.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
50
Ook heeft de gemeente Heerlen het maximum van
€ 91.640,- subsidie gekregen van het Waterschap Roer
en Overmaas voor het afkoppelen van verhard oppervlak
bij de rioolrenovatieprojecten De Koumen, Valkenburger -
weg, Zandweg en Jaargetijdenbuurt.
Anders omgaan met water, regenwateropvang en transport in het midden van de
Valkenburgerweg.
Tot op heden is in Heerlen ca. 20 miljoen geïnvesteerd in
het duurzaam omgaan met hemelwater in ca. 42 riool -
renovatieprojecten en 36 uitbreidingsprojecten. Aparte
hemelwatersystemen zijn onder andere aangelegd in de
wijken Maria Christinawijk, Molenberg, Versiliënbosch,
Passart-Noord, Palemig en Heerlerheide en bij rioolver -
vanging in de Schelsberg, Weltertuijnstraat, Ganzeweide,
Schaesbergerweg, Valkenburgerweg, tracé Imstenrader -
weg-Heerlerbaan-September 1944 straat, Stadspark
Oranje Nassau, CBS-weg, Emmastraat, Jaargetijdenbuurt.
In totaal is hierdoor 77 ha verhard oppervlak (120 voet -
balvelden) losgekoppeld van de rioolwaterzuiveringsinstallatie.
Het hemelwater wat op deze oppervlakken
valt wordt nu geïnfiltreerd, vastgehouden en vertraagt
afgevoerd naar de beken. In bijlage F zijn de uitgevoerde
projecten in een overzichtstekening opgenomen.
Bij rioolrenovaties met hoge grondwaterstanden wordt
integraal gezocht naar een waterhuishoudkundig systeem
voor de hemelwateropgave en de grondwateropgave.
Het aanleggen van een apart infiltratie-transportsysteem,
waarbij de functie van drainage wordt gecombineerd
met vasthouden en afvoeren van hemelwater wordt bij
de rioolrenovatieprojecten Heerlerheide, Burg. Slangen -
straat en Nieuwstraat toegepast.

De belevingswaarde voor de burgers van Heerlen is
terug te vinden in een constantere afvoer van water
richting het Geleenbeekdal en Caumerbeekdal. Hierdoor
wordt de flora & fauna in deze beekdalen versterkt,
waar inwoners van Parkstad en daarbuiten van kunnen
genieten tijdens een wandeling. Op verschillende
plaatsen liggen waterplassen waar volgens duurzaam
stedelijk waterbeheer het hemelwater wordt vastge -
houden.
In Heerlen is de afgelopen jaren, volgens het VNG beleid
en ons afkoppelbeleid, verstandig, doelmatig en efficiënt
omgegaan met het afkoppelen van verhard oppervlak.
Hierdoor behalen we per jaar een hoog afkoppelpercen -
tage van 0,35%.
Meer verhard oppervlak afkoppelen is niet haalbaar. De
kosten voor het afkoppelen van verhard oppervlak be -
dragen jaarlijks ca. € 1,0 miljoen.
Afkoppelbeleid:
In de gemeente Heerlen zijn het vooral de kansrijke pro -
jecten met een hoog milieurendement (zoals schone
bedrijventerreinen, schoolgebouwen, parkeerplaatsen)
die opgepakt worden in plaats van afkoppelprojecten in
wijken. De kosten voor afkoppelen zijn het laagst wanneer
meegelift wordt met een reconstructieproject (afkoppe -
len volgend). Afkoppeling van verhard oppervlak waarbij
de gemeente het initiatief neemt (afkoppelen leidend
voor het project), wordt alleen doorgevoerd als de kosten
in verhouding staan tot de beoogde milieuwinst. Daar -
naast is afkoppelen noodzakelijk om in te spelen op
toekomstige klimaatveranderingen waarbij het aantal en
de intensiteit van de buien toenemen.
Bij het bepalen van het al dan niet afkoppelen van
verhard oppervlak wordt gekeken naar de afkoppel -
kansenkaart, waarop de bodemgesteldheid en
infiltratiecapaciteit staat aangegeven. Verder wordt ook
naar het omliggende rioleringsstelsel en de aanwezig -
heid van oppervlaktewater of groengebieden gekeken. In
gebieden waar reeds geïnvesteerd is in waterkwali teits -
verbeteringen, zoals het aanleggen van bergbezinkbassins,
wordt afkoppelen enkel gebruikt om extra
hydraulische capaciteit te verkrijgen om in te spelen op
toekomstige klimaatsverandering.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
51
Stimuleringsregeling afkoppelen verhard oppervlak
Waterschap Roer en Overmaas:
Vanaf maart 2010 doet gemeente Heerlen mee met de
stimuleringsregeling afkoppelen verhard oppervlak voor
particulieren en bedrijven. Gemeente Heerlen is namens
het Waterschap Roer en Overmaas gemandateerd om
deze subsidieregeling voor particulieren en bedrijven te
organiseren.
Via subsidie voor particulieren wordt getracht de bewust -
wording van particulieren inzake duurzaam waterbeheer
te bevorderen. Daarnaast is de regeling een voortzetting
van de in 2003 en 2004 gelopen gemeentelijke subsi die -
regeling voor particulieren, Duurzaam Comfort voor Huis
en Tuin (DCHT). Via de DCHT regeling konden particulieren
subsidie krijgen voor het afkoppelen van hemelwater of
aanschaf van een regenton.
Anders omgaan met water, afgekoppelde regenpijp door de tuin.
Gewenste situatie
In dit Beleidsplan Stedelijk Watermanagement 2011-2015
wordt het bestaande beleid inzake afkoppelen herover -
wogen. De vraag die centraal staat bij deze heroverweging
is: Staan de (maatschappelijke) kosten en baten van het
op een andere manier omgaan met hemelwater met
elkaar in verhouding?

De baten van anders omgaan met hemelwater, liggen
vooral in het verbeteren van de milieu- en waterkwali -
teit. Heeft het afkoppelen van verhard oppervlak een
positief effect op het verminderen van riooloverstorten
en het verbeteren van de waterkwaliteit van oppervlakte -
water? Momenteel is niet eens duidelijk of het aanleggen
van de basisinspanning leidt tot aanzienlijke waterkwali -
teitsverbetering van het oppervlaktewater, laat staan
wat de voordelen zijn van afkoppelen. Wel wordt door
het afkoppelen minder “schoon” regenwater vermengd
met afvalwater en hoeft minder water door de water -
zuiveringsinstallatie gezuiverd te worden.
Ook kan anders omgaan met hemelwater leiden tot
minder kans op wateroverlast. Door het aanleggen van
een apart hemelwatersysteem, vaak met buffering, wordt
de afvoercapaciteit vergroot. Verder wordt gezocht naar
een extra afvoer van overtollig hemelwater naar opper -
vlaktewater. Gezien de beperkte wateroverlastproblemen
kun je denken dat afkoppelen niet direct noodzakelijk
is. Het is echter wel van belang om het afwaterings -
systeem voor te bereiden op hevigere buien als gevolg
van klimaatverandering (klimaatproof maken).
De baten voor het afkoppelen van verhard oppervlak
wegen op tegen de kosten. Met name het voordeel van
het aanleggen van een duurzaam robuust systeem voor
de toekomst is het investeren in een apart hemelwater -
systeem waard. Wel wordt in de toekomst gezocht naar
innovatie bij afkoppelprojecten, zodat het aanleggen van
een apart hemelwaterriool zomin mogelijk wordt
toegepast.
In de lijn met de Wet Gemeentelijke Watertaken is het
van belang om ook de burger te betrekken bij het anders
omgaan met hemelwater. Gemeente Heerlen wil naast
de eigen verantwoordelijkheid de nadruk leggen op de
verantwoordelijkheid van de perceeleigenaar om hemel -
water zoveel mogelijk zelf te verwerken.
Strategie
De strategie van het afkoppelen van verhard oppervlak
van openbaar gebied is gericht op het meeliften met
rioolrenovatieprojecten. De strategie speelt in op de
bezuinigingen van de afgelopen jaren (2009 en 2010) en
de politieke wens om de lastendruk zo min mogelijk te
laten stijgen. De strategie is dan ook dat zoveel mogelijk
wordt ingespeeld op innovatieve oplossingen van
afkoppelen van regenwater.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
52
Voor een veerkrachtig en duurzaam watersysteem
worden daar waar technisch en financieel haalbaar
schoon en vuil water gescheiden. Prioriteit wordt
gegeven aan het afkoppelen bij nieuwbouw (“standstil”)
gevolgd door afkoppelen bij wegreconstructies en/of
rioolvervangingen, en het afkoppelen van grote
bestaande oppervlakken van onder andere scholen en
bedrijven.
Innovatief afkoppelen:
Enkel afkoppelen indien innovatief gebruik kan worden
gemaakt van de openbare ruimte. Dit wil zeggen dat
alleen verhard oppervlak wordt afgekoppeld via een
zichtbare oppervlakkige route. Het aanleggen van een
apart regenwaterriool voor afvoer van hemelwater wordt
slechts beperkt toegepast. Op het budget voor het
afkoppelen van verhard oppervlak wordt dan ook
bezuinigd. Het budget wordt verlaagd van € 1,0 miljoen/
jaar naar € 0,75 miljoen/jaar.
Anders omgaan met water, waterbuffering op een grasdak.
Maken van een grindpaal, boren van het gat, het invoeren van de zanddichte sok
en het vullen van de sok met grofkorrelig materiaal.

Voordeel:
Slechts de krenten worden uit de pap gehaald. Enkel de
projecten waarbij het eenvoudig mogelijk is om af te
koppelen worden nog uitgevoerd. Het rendement van
het afkoppelen is hoog. De kosten - baten analyse is bij
deze projecten hoger.
Risico’s:
Op minder locaties wordt de mogelijkheid benut voor
het aanleggen van een robuust en duurzaam systeem.
De kans en mate van wateroverlast als gevolg van
klimaatsverandering neemt toe, door het niet meer
kunnen reduceren van het aangesloten verhard opper -
vlak op het bestaande rioleringsstelsel. Bij het oppervlakkig
afkoppelen is het noodzakelijk een ander weg -
profiel te kiezen.
Het via communicatie en subsidieregelingen stimuleren
van de burgers om af te koppelen heeft de voorkeur.
Daarnaast wordt als handvat het afkoppelen van ver -
hard oppervlak op particulier eigendom opgenomen in
het Beleidsplan Stedelijk Watermanagement en in de
verordening afvoer hemelwater en grondwater.
In de verordening afvoer hemelwater en grondwater
worden de verplichtingen inzake afkoppelen verhard
oppervlak voor particulieren en bedrijven uitgewerkt.
6.8 Watersysteem
Huidige situatie
Heerlen heeft als een van de eerste gemeenten in 2001
een Waterplan opgesteld. Uitgangspunten in het Water plan
2001-2015 zijn het watersysteem en de stroomgebied -
benadering. Voor de stroomgebieden van de beken zijn
ambitieniveaus bepaald: begeerlijk water als hoogste
doelstelling voor het oorspronggebied van de Roode
beek op de Brunssummerheide, heerlijk water als één
na hoogste voor de stroomgebieden van de Geleenbeek
en de Caumerbeek en eerlijk water als laagste doel -
stelling voor de Caumerbeek benedenstrooms van de
Oliemolen.
Het Waterplan 2001-2015 beschrijft verschillende maat -
regelen zoals beekherstel en aanleg natuurvriendelijke
oevers. Door taakbeperking als gevolg van bezuinigingen
zijn vanaf 2003 alle maatregelen aan het watersysteem
echter getemporiseerd.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
53
Het provinciale waterplan 2010-2015 en het waterbeheers -
plan 2010-2015 van het waterschap geven de beken in
Heerlen een specifiek ecologische functie. Dit houdt in
dat de beken in potentie hoge natuurwaarden kunnen
hebben. Daarvoor moet de waterkwaliteit goed zijn, en
ecologische - en inrichtingsrandvoorwaarden aanwezig
zijn.
Beekherstel:
Geleenbeek
Ondanks de bezuinigingen op het Waterplan 2001-2015 is
de Geleenbeek tussen 2006 en 2009 heringericht. Om de
Geleenbeek nog beter aan te laten sluiten om het land -
schappelijke karakter van haar omgeving, zijn aanvullende
plannen ontwikkeld. De ontwikkeling van de Geleenbeek
tussen de bron in Benzenrade en de Muldersplas in
Schinnen vindt plaats onder de titel Corio-Glana.
Corio-Glana
In 2010 is gestart met het eerste project van Corio-Glana,
het uitbreiden van het Imstenraderbos.
Caumerbeek Oorsprong
Bij de oorsprong van de Caumerbeek is in 2008 een ge -
deelte van de oude Caumerbeek hersteld. Daarnaast is
voor de Caumerbeek Oorsprong (tussen Romeinenstraat
en Gasthuisstraat) samen met het Waterschap Roer en
Overmaas een herinrichtingsplan opgesteld. De planning
is om in 2011, na het realiseren van bergbezinkbassin
Oliemolenstraat, met de uitvoering te starten.
Overkluisde Caumerbeek en Loopgraaf
Het onderzoek naar het ontkluizen van de Caumerbeek
en Loopgraaf over een lengte van ca. 8 km heeft tussen
2007 tot 2008 plaatsgevonden. De uitkomsten van de
studie is met veel enthousiasme door de bestuurders en
management omarmt. Het project werd vervolgens omge -
doopt tot “Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk”. Om het
project tot uitvoering te brengen, is in het vervolgtraject
verschillende keren bestuurlijk overleg geweest tussen
de gemeente Heerlen en het Waterschap Roer en
Overmaas. Tijdens de overleggen is hoofdzakelijk onder -
handeld over de kostenverdeling van het project. Door
het verkrijgen van de Mooi Nederland subsidie van
€ 1 miljoen van het ministerie van VROM, is het project
in een stroomversnelling terechtgekomen.

Begin 2010 is dan ook een intentieovereenkomst met
het Waterschap Roer en Overmaas getekend om het
project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk te gaan
realiseren.
Het project is onderverdeeld in de vijf deelgebieden
Hoensbroek, Loopgraaf, Beersdal, Rennemig en Palemig.
Het deelgebied Hoensbroek is als eerste besteksgereed
voorbereid en de uitvoering is eind 2010 gestart. De
overige deelgebieden worden aansluitend voorbereid en
uitgevoerd.
Voor het project heeft de raad vanuit de rioolheffing een
budget beschikbaar gesteld van € 1,35 miljoen. Dit bedrag
is als investering opgenomen in het kostendekkingsplan.
De overige investeringsbedragen voor het project van
€ 7,75 miljoen worden gedekt uit subsidies en bijdragen
van derden.
Visvijvers:
Binnen de gemeente Heerlen liggen circa 40 oppervlakte -
wateren (vijvers), die voor een deel in eigendom zijn
van de gemeente. Belangrijk hierbij zijn een tiental
grotere vijvers die verspreid over de gemeente onder -
deel zijn van parkachtige structuren. Deze vijvers kunnen,
mits in goede conditie, voor een positieve beleving van
het stedelijke milieu met mogelijkheden voor recreatie
en natuur zorgen.
Een aantal van deze vijvers verkeren echter in een
slechte conditie. In plaats van een meerwaarde voor de
stad, hebben deze vijvers een slechte reputatie. De
vijvers zijn in de zomermaanden regelmatig bedekt met
een dikke laag (blauw)algen, massale vissterfte is niet
ongewoon, het is een verzamelplaats voor zwerfvuil en
incidenteel is sprake van stankoverlast.
Vijver Lotbroek.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
54
Informatiebord vijvers.
Naar aanleiding van deze problemen is in 2006 onder -
zoek uitgevoerd naar de waterbodem- en waterkwaliteit.
Met als doel inzicht te krijgen in de actuele water(bodem) -
kwaliteit (vaststellen nulsituatie) om vervolgens haalbare
maatregelen te kunnen formuleren.
In tabel 19 zijn van veertien vijvers in Heerlen de gemid -
delde waterkwaliteit over 2006, eigendomssituatie en
medegebruik door hengelsportverenigingen opgenomen.

Tabel 19. Inventarisatie vijvers
Uit tabel 19 is op te maken dat enkele vijvers in eigen -
dom van de gemeente waterkwaliteitsproblemen ervaren.
Dit zijn met name twee vijvers in Meezenbroek gelegen
langs de Kasteellaan en de vijvers nabij kasteel
Hoensbroek (worden door de gemeente Heerlen gehuurd
van de Stichting ARC). Daarnaast zijn in de afgelopen
jaren waterkwaliteitsproblemen gemeld over de LTMvijver
(ook wel Brikkesviever genoemd) en de vijver
Meezenbroek 1.
De problemen in de meeste vijvers worden veroorzaakt
door een voedselrijke sliblaag. Door gebrekkig onder -
houd en beperkte natuurlijke afbraak is deze sliblaag in
sommige vijvers wel 1,5 m dik. Met onder andere snelle
opwarming van het vijverwater, algenbloei, zuurstof -
tekorten en vissterfte tot gevolg.
Vijver de Rousch en de Weltervijver zijn in 2006 opnieuw
ingericht in het kader van de aanpak van de Geleenbeek.
De waterkwaliteit zal mogelijk significant verbeterd zijn
ten opzichte van de situatie in 2006. Meldingen van
waterkwaliteitsproblemen zijn in ieder geval uitgebleven
in de afgelopen jaren.
Bovengenoemde problemen zijn, door de bezuinigingen
op het Waterplan 2001-2015, nooit structureel aangepakt.
De afgelopen jaren is door de gemeente louter aan
symptoombestrijding gedaan.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
vijver gemiddelde eigendom huurovereenkomst
waterkwaliteit HSV's
Benzenraderhofvijver slecht particulier geen
De Rousch* slecht gemeente Heerlen geen
Weltervijver* matig gemeente Heerlen wel
Vijver Terworm matig Natuurmonumenten geen
LTM – vijver (Brikkesviever) redelijk gemeente Heerlen wel
Heidserparkvijver goed gemeente Heerlen wel
Vijver Heksenberg/Bruinkoolweg goed gemeente Heerlen wel
Vijver de Koumen Zuid goed gemeente Heerlen wel
Vijver de Koumen Noord redelijk gemeente Heerlen wel
Kasteelgracht Kasteel Hoensbroek matig Stichting Ave Rex Christe geen
Droomvijver Hoensbroek matig Stichting Ave Rex Christe wel
Meezenbroekervijver 1 slecht gemeente Heerlen wel
Meezenbroekervijver 2 slecht gemeente Heerlen wel
Meezenbroekervijver 3 redelijk gemeente Heerlen wel
* heringericht na het onderzoek binnen project Geleenbeek
55
Dit betrof doorgaans het verwijderen van algen- en
krooslagen en het beluchten d.m.v. het toevoegen van
schoon/vers water. Deze maatregelen brengen tijdelijk
verlichting, maar hebben geen structureel positief effect
op de waterkwaliteit.
Gewenste situatie
Beekherstel:
Corio-Glana
Belangrijke opgaven voor de herinrichting van het dal
van de Geleenbeek binnen Corio-Glana zijn:
Herstel van de Geleenbeek en benutten van kansen
voor natuurontwikkeling.
Verbeteren van recreatieve gebruiksmogelijkheden
door het aanbrengen van recreatieve routes voor
wandelaar, fietser, ruiter en koetsier.
Verhogen van de landschappelijke kwaliteit in combi -
natie met aandacht voor cultuurhistorie.
Creëren van toegevoegde waarde voor recreatie -
bedrijven en de landbouw.

Caumerbeek
De gewenste situatie is dat het gehele Caumerbeekdal in
de periode van dit beleidsplan 2011-2015 wordt heringe -
richt en voldoet aan de gestelde eisen volgens de
Kaderrichtlijn Water. Waarbij het van belang is om bij het
uitvoeren van de werkzaamheden het beekdal zo breed
mogelijk integraal te beschouwen.
Visvijvers:
Het doel is om goed stedelijk water te bewerkstelligen.
Dat wil zeggen: schoon, biologisch gezond, aantrekkelijk
en veilig.
Schoon:
geen chemische verontreinigingen van bodem en water
(< normen Waterwet, Wet bodembescherming en
Besluit kwaliteitseisen en monitoring water);
weinig organische belasting van water en bodem;
geen (blauw)algenbloei, botulisme of bacteriële ver -
ontreiniging;
doorzicht >40 cm;
geen zwerfvuil.
Biologisch gezond:
voldoende zuurstof (> 5 mg/l);
soortenrijke flora en fauna.
Aantrekkelijk water:
mooi, maar ook ruimte voor beleving en recreatie rond,
op en aan het water;
gevarieerd begroeid, maar niet te dicht (20-40%).
Veilig water:
duidelijke overgangen van land naar water;
oevers met een hoog risico eventueel ontoegankelijk
maken;
zeer flauw aflopende boven- en onderwatertaluds;
geen dichte begroeiing met drijvende planten.
Strategie
Beekherstel:
Corio-Glana
Ontwikkeling van drie highlights te weten: Imstenraderbos,
Zuivering Heerlen en omgeving kasteel Hoensbroek.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
56
Caumerbeek
Bij het opstellen van het definitieve ontwerp van de
herinrichting en ontkluizen van de Caumerbeek en
Loopgraaf wordt intensief samengewerkt met het
Waterschap Roer en Overmaas. Verder wordt het plan
zoveel mogelijk integraal tussen de afdeling Beheer &
Onderhoud en Stadsplanning voorbereid. De verbreding
van het project zorgt echter wel voor aanvullende werk -
zaamheden en budgetverhoging. Het verhogen van het
budget wordt zoveel mogelijk gerealiseerd door het aan -
vragen van (extra) subsidies en niet door het verhogen
van de bijdrage uit de rioolheffing. Het uitgangspunt is
dan ook dat met het gemeentelijk beschikbaar gestelde
budget van € 1,35 miljoen het project Caumerbeek
Zichtbaar Natuurlijk gerealiseerd moet worden. Overige
kosten worden gedekt door een bijdrage van het
Waterschap Roer en Overmaas en door subsidies.
Impressie Caumerbeek.
Om het bovenstroomse deel van de Caumerbeek her in
te richten is in het kostendekkingsplan een budget
opgenomen van € 0,5 miljoen voor Caumerbeek Oorsprong
en € 0,5 miljoen voor Caumerbeek Meezenbroek.
Visvijvers:
In de aanpak van de waterkwaliteitsproblemen, dient
voor iedere vijver een aparte strategie bedacht te worden.
Waar bij de vijvers in Meezenbroek ingezet zal worden
op grootschalige baggerwerkzaamheden en aanleg van
natuurvriendelijke oevers, is er bij andere vijvers meer
behoefte aan kleinschalig baggerwerk, herstel van oever -
beschoeiingen en inrichten van paaiplaatsen voor vis.
Door veldbezoeken (inventarisatie), monitoring van de
water(bodem)kwaliteit en nauw contact met hengel -
sportverenigingen kunnen we per vijver de specifieke
maatregelen bepalen.

In totaal is in de periode 2011-2015 € 1,0 miljoen beschik -
baar voor grootschalig onderhoud. De vijvers worden
gefaseerd aangepakt, waarbij begonnen wordt met de
vijvers in Meezenbroek.
6.9 Beheer en onderhoud
Inleiding
Door het beheren en onderhouden van het riolerings -
stelsel zorgen we ervoor dat het rioleringsstelsel een
goede werking heeft en de doelstellingen bereikt waar -
voor het aangelegd is: het inzamelen van vuilwater en
het afvoeren van vuilwater, overtollig regen- en
grondwater.
Huidige situatie
Areaal
Voor het beheer en onderhouden van het riolerings -
stelsel is het van groot belang dat we weten wat we
beheren: op welke locatie ligt een onderdeel van het
stelsel en wat zijn de bijbehorende kenmerken. Hiervoor
maken we gebruik van diverse beheersystemen.
Leidingen en putten houden we bij in het programma
dgDIALOG. De pompen beheren we in Aquaview en
Aquavision.
De kengetallen van ons rioleringsstelsel zijn per 1 januari
2011:
- 492.963 meter totale lengte hoofdriool hiervan is
489.294 meter vrijvervalriool;
- 13.938 rioleringsputten;
- 23.512 kolken;
- 165 lijngoten;
- 68 pompen verdeeld over 54 gemalen;
- 7 regenmeters;
- 30 overstorttellers;
- 8 individuele behandelingsinstallaties voor afvalwater
(IBA);
- 12 bergbezinkbassins met hierin in totaal 37 spoel -
pompen en 18 spoelkleppen;
- 2 bergbezinkbassins die beheerd en onderhouden
worden door anderen (Waterschapsbedrijf Limburg en
gemeente Schinnen) waarbij wij bijdragen in de kosten
voor het opvang van ons water;
- 48.300 huisaansluitingen;
- 38 overstorten;
- 1.132 ha verhard oppervlak;
- 45.450 ha gemeentelijk oppervlak;
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
57
- 1 monstername installatie;
- 1 rioolturbine.
De ligging en bijbehorende kenmerken van bovenstaande
onderdelen zijn bij ons bekend. Indien gegevens wijzi gen,
veranderen we dat in het beheersysteem. We moeten
echter constateren dat we niet alle noodzakelijke gege -
vens ontvangen in de fase van overdracht van uitvoering
naar beheer en onderhoud, alhoewel dit onderdeel alle
vele jaren de aandacht heeft in onze werkprocessen. Dit
is vaak te wijten aan onbekendheid van de werkproces -
sen, communicatie of het stellen van andere prioriteiten.
We weten nog niet precies hoeveel meters onverharde
en verharde greppels we hebben die van belang zijn
voor de afwatering. We weten wel waar de greppels liggen.
De ligging van ons secundair rioolstelsel is op de meeste
locaties niet bekend. We houden dit gegeven niet apart
bij. Voor de hydraulische berekening van het stelsel
heeft het geen toegevoegde waarde om het secundair
stelsel in kaart te hebben. Voor de wet informatieover -
dracht ondergrondse netwerken wordt het wel steeds
belangrijker om ook dit in kaart te hebben. Vooralsnog
voorzien we voor deze wet in aanlevering van de stan -
daardligging van het secundair rioolstelsel.
Van de ca. 48.000 bestaande huisaansluitingen hebben
we ca. 11.000 aansluitingen vastgelegd op kaartjes, die
digitaal te raadplegen zijn in pdf-formaat.
Inspectie
Naast weten wat we beheren is weten welke kwaliteit
het rioleringsstelsel heeft een ander belangrijk onderdeel.
De kwaliteit geeft aan in welke toestand iets verkeert.
Hierdoor kunnen we maatregelen opstellen voor de
korte, middellange en lange termijn. Een geschikt
instrument hiervoor is inspecteren. We inspecteren de
leidingen onder vrijverval één keer in de tien jaar. Dit
komt bij het huidige areaal neer op 49 km per jaar.
Hierbij inspecteren we de gehele leidinglengte met een
videocamera. De gegevens van deze inspectie nemen we
op in het beheersysteem. Voordat we inspecteren reini gen
we het riool, zodat de toestand van het riool duide lijker te
bepalen is. 66% van ons rioleringsstelsel is geïnspecteerd.
Hiervan is 54,1% geïnspecteerd met een videocamera en
de overige middels de niet meer gebruikte methode van
putinspectie.
Deze laatste methode levert een te lage betrouwbaar -
heid van de kwaliteit van het stelsel op, omdat alleen
vanuit de put een gedeelte van de leiding wordt
bekeken. We passen deze methode niet meer toe.

Rioolinspectie, een rijdende videocamera voor kleine buizen.
Alle pompen worden naast de gebruikelijke wekelijkse
controle twee keer per jaar geïnspecteerd waarbij de
geconstateerde aspecten vastgelegd worden in een
inspectierapport. De wekelijkse controle richt zich op de
huidige werking en de inspectie op de toestand van de
pomponderdelen en de gehele gemaalconstructie ter
plaatse.
Verder inspecteren we jaarlijks de greppels, open buffers
en rioleringsonderdelen zoals wervelventielen en
schuiven.
We inspecteren niet planmatig ons secundair riolerings -
stelsel en de huisaansluitingen. We inspecteren hier
alleen als dit noodzakelijk of te wel als er klachten zijn
van omwonenden. Deze inspectiegegevens houden we
niet bij in een beheersysteem, omdat we ook de overige
gegevens van het secundair stelsel niet bijhouden.
Maatregelen - onderhoud
Op basis van de inspectiegegevens bepalen we welke
maatregelen nodig zijn. Voor de leidingen kun je hierbij
bijvoorbeeld denken aan vervangingen. Dit is nader
uitgewerkt in paragraaf 6.3.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
58
Maatregelen die we in de beheer- en onderhoudsfase
nemen zijn wortelfrezen en extra reinigingen. Vooraf aan
de inspectie wordt de onderhoudsmaatregel reiniging al
uitgevoerd. We reinigen het regenwaterriool met een
diameter kleiner dan 50 cm niet. Inspectie-ervaring heeft
ons geleerd dat we in het algemeen ervan uit kunnen
gaan dat deze riolen schoon zijn. Het is dus zonde van
het geld om deze toch te reinigen. Blijkt tijdens de
inspectie dat een enkele leiding toch vuil is dan reinigen
we natuurlijk alsnog.
We vervangen gemalen en pompen en voeren onderhoud
uit aan greppels en buffers. Dit laatst genoemd onder -
houd wordt uitgevoerd door groenaannemers, omdat dit
onderhoud bestaat uit cultuurtechnische maatregelen
zoals maaien en snoeien.
Daarnaast voeren we ook klein onderhoud uit aan ons
rioolstelsel. Dit onderhoud is hoofdzakelijk gebaseerd op
de meldingen die binnenkomen op het servicenummer
openbare ruimte 045 – 5604000. Burgers kunnen via dit
nummer melding maken van niet gewenste situaties die
zij constateren zoals bijvoorbeeld een verstopte kolk,
wateroverlast of verstoppingen. Wij bekijken deze
meldingen en bepalen vervolgens welke maatregelen
noodzakelijk zijn. Deze maatregelen lopen zeer uiteen
van het ontstoppen van een kolk tot het inspecteren
van de huisaansluiting.
Voor verstoppingen van de huisaansluitingen hebben we
een aparte regeling. Indien de verstopping op gemeente -
lijk terrein ligt, zijn de herstelkosten voor de gemeente
mits de bewoner gebruik gemaakt heeft van de door ons
aangewezen firma. Ligt de verstopping op privéterrein
dan is exact bekend wie de veroorzaker is en deze
betaald dan ook; de bewoner dus.
Het financieel budget hebben we nog niet onder controle.
Alleen door constante bewaking van het budget en stop -
pen met werkzaamheden zodra het budget op is, is de
financiële situatie beheersbaar. Indien gevaarlijke
situaties ontstaan, voeren we wel nog werkzaamheden
uit. Dit brengt echter risico’s met zich mee. Door het
niet uitvoeren van klein onderhoud kan de kwaliteit van
het stelsel verslechteren waardoor later omvangrijkere
en duurdere maatregelen nodig zijn. De ontevredenheid
van de burgers neemt toe, omdat we hun meldingen
niet meer afhandelen met uitzondering van gevaarlijke
situaties. We maken jaarlijkse een analyse van de
uitgevoerde werkzaamheden.

We hebben echter nog niet de bepalende indicatoren
voor voorspelling van het benodigd budget kunnen vast
stellen. Tevens is het budget afhankelijk van binnen -
komende meldingen over schade en overlast.
Verder sluiten we woningen en bedrijfspanden aan op
het rioleringsstelsel. Hiervoor betaalt de aanvrager een
bedrag wat vastgelegd is in onze aansluitverordening uit
2006.
Een adequate werking van onze pompen is van belang.
We controleren de werking wekelijks, omdat we willen
voorkomen dat er overlastsituaties optreden. We werken
met twee merken pompen en hebben voor elk een
sofwareprogramma dat naast beheersysteem ook als
onderhoudssysteem werkt. Indien een calamiteit ontstaat
bij een gemaal meldt het gemaal dit bij het onderhouds -
syteem en ook via sms aan de verantwoordelijke
medewerkers. Hierdoor kunnen we adequaat en snel
reageren op onverwachte situaties. Omdat we twee
medewerkers in dienst hebben die dagelijks bezig zijn
met het onderhoud hiervan en ook een wachtdienst
kennen voor dit onderdeel, beperken we de overlast tot
een minimum.
Naast huis- en bedrijfsaansluitingen zijn de kolken en
roosters de toevoerbron voor het rioleringsstelsel. De
kolken inspecteren we niet. We hebben een zogenaamd
kolkenbestek waarin opgenomen is welke kolken en
roosters hoe vaak geledigd worden. De standaard is
twee keer per jaar reinigen. Een aantal kolken vervuild
echter door de ligging meer dan gemiddeld waardoor
twee extra reinigingsbeurten nodig zijn. Het opheffen
van verstoppingen en vervanging van kapotte kolken
behoort bij het klein onderhoud van het rioolstelsel.
Gewenste situatie
Areaal
Het overgrote gedeelte van ons rioleringsstelsel is reeds
bekend. Hierbij is wel een regelmatige actualisatie van
gewijzigde gegevens van belang. Mede door de invoe -
ring van de wet WION is de actualisatie vastgelegd op
20 werkdagen na wijziging. Verder vloeit uit deze wet
voort dat we ons secundair stelsel ook in kaart moeten
brengen. In 2015 wordt bepaald of digitale vastlegging
van huisaansluitingen wordt ingevoerd.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
59
Inspectie
We willen van elk onderdeel weten wat de toestand is,
zodat we weten wanneer we moeten ingrijpen. De taken
van de beheerder verschuiven van puur objectenbeheer
naar functioneel beheer en risicomanagement. We willen
weten welke risico’s we nemen. Hierdoor voorkomen we
gevaarlijke situaties, maar kunnen we ook beter plannen
door werkzaamheden met andere vakgebieden te combi -
neren. Hierdoor is het mogelijk om werk met werk te
maken en de overlast voor omwonenden en ander
belanghebbende te beperken.
Maatregelen - onderhoud
We willen tijdig weten welke maatregelen noodzakelijk
zijn, zodat we onze budgetten hierop kunnen inrichten.
Het budget voor klein onderhoud willen we kunnen
voorspellen met een beperkte marge van onzekerheid
c.q. onverwachte zaken.
Strategie
Areaal
Door de samenvoeging van bureau Stadsinfra en de
afdeling beheer en onderhoud ontstaan nieuwe kansen
om de actualisatie van de gegevens te bevorderen en te
versnellen. Hierbij is het van belang dat we met elkander
blijven werken aan goede werkprocessen en werkafspra -
ken. In deze planperiode maken we een plan van aanpak
hoe we het areaal van het secundaire stelsel in kaart
gaan brengen en eventueel ook van de huisaansluitingen.
De inventarisatie van deze gegevens is een omvangrijk
project, daar niet alle gegevens op tekening bekend is en
waarschijnlijk veldwerk verricht moet worden.
Inspectie
We inspecteren middels een videocamera de gehele
strenglengte. In 2014 is het gehele vrijverval stelsel
geïnspecteerd op deze wijze. In 2014 bepalen we de
reeks voor de volgende ronde.
Naast deze planmatige inspectie blijven we de strengen
monitoren die behoren tot “achterstallig onderhoud”.
Alhoewel uit de inspectie blijkt dat de gebreken aan een
streng ernstig zijn, spelen de factoren omliggende
ondergrond, verkeersbelasting, hydraulische belasting
(hevige regenbuien) ook een rol bij het bezwijken van
een streng. Het is een uitdaging om deze factoren ook
mee te kunnen nemen in een vervangingsplanning.

De greppels, open buffers en rioleringsonderdelen
blijven we jaarlijks inspecteren.
Voor de ondergrondse betonnen bergbezinkbassins gaan
we in de komende planperiode een inspectieprogramma
opstellen. Voordat we dit programma opstellen gaan we
eerst bepalen wat we inspecteren. Hierbij is niet alleen
het schoon zijn van het bassin van belang, maar ook
bouwkundige aspecten spelen hierbij een rol.
De inspectiestrategie voor de gemalen werkt naar onze
tevredenheid en hier handhaven we de halfjaarlijkse
inspectie.
Maatregelen - onderhoud
De uitvoeringsmaatregelen die we uitvoeren worden
gevormd door ervaring. Hier moeten we niet terugwijken
om ook eens andere wegen te bewandelen en ervaring
op te doen met nieuwe technieken. Bij uitvoeringsmaat -
regelen behoren planningen en ramingen. Dit geheel
gaan we nog beter afstemmen en integreren met pro -
grammering om een hoger rendement te bewerkstelligen.
Een ander groot aandachtspunt in de komende plan -
periode is het klein onderhoud aan ons rioolstelsel. We
moeten uitzoeken welke indicatoren betrouwbare voor -
spellingen genereren. Waarschijnlijk zal onze analyse
aangepast moeten worden en op andere zoekrichtingen
c.q. verbanden gebaseerd worden.
Financiële middelen
Financieel gezien valt het onderdeel beheer en onder -
houd tot de noemer exploitatiekosten. Deze kosten zijn
inclusief de benodigde software voor uitvoering van de
werkzaamheden.
De financiële planning ziet er als volgt uit:
Tabel 20. financiële planning beheer en onderhoud
Jaar Exploitatiekosten
2011 € 1.488.602,-
2012 € 1.495.764,-
2013 € 1.503.004,-
2014 € 1.510.322,-
2015 € 1.517.721,-
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
60
6.10 Planvorming en onderzoek
Huidige situatie
De afgelopen jaren zijn verschillende plannen en onder -
zoeken uitgevoerd. De aanleiding van deze plannen en
onderzoeken zijn in veel gevallen het vergroten van
kennis en inzicht in het functioneren van het gemeente -
lijk rioleringsstelsel en watersystemen.
Optimalisatie Afvalwatersysteem (OAS):
Samen met het Waterschap Roer en Overmaas en het
Waterschapsbedrijf Limburg en andere gemeenten zijn
voor de afstroomgebieden naar rioolwaterzuivering
Heerlen en Hoensbroek optimalisatie afvalwatersysteem
studies uitgevoerd. De OAS studies Heerlen en Hoensbroek
zijn opgesteld om de voordelen (financieel, milieu, in -
zicht, doorzicht) van de samenwerking tussen riolering
en afvalwaterzuivering zichtbaar te maken.
Het eindrapport van OAS Heerlen is op 15 januari 2007
verschenen. In het rapport zijn maatregelen zoals het
aanleggen van bergbezinkbassins in het Geleenbeekdal
beschreven, waarvan het amoveren van de RWZI Heerlen
een essentieel onderdeel uitmaakt. Bestuurlijke afhande -
ling van OAS Heerlen in een afvalwaterakkoord (afspraak
wie doet wat en wanneer) is nog gaande.
Het eindrapport van OAS Hoensbroek moet nog ver schij -
nen. In het rapport zijn maatregelen zoals het aanleggen
van bergbezinkbassins in het Caumerbeekdal beschreven,
waarvan het ontkluizen van de Caumerbeek en Loopgraaf
een essentieel onderdeel uitmaakt.
Verkenningsstudie ontkluizen Caumerbeek en Loopgraaf:
In de jaren zeventig stroomde het regenwater en het
afvalwater van een groot gedeelte van Heerlen via het
riool naar de open Caumerbeek en Loopgraaf. Door de
komst van milieuregelgeving zijn deze lozingen op de
open Caumerbeek en Loopgraaf 35 jaar geleden opgehe -
ven. Vanaf de Meezenbroekerweg tot aan rioolwater zuiveringsinstallatie
Hoensbroek is voor afvoer van afvalwater,
regenwater en beekwater een betonnen koker onder de
grond aangelegd. Het overkluizen van de Caumerbeek
en Loopgraaf is tot nu toe, met een investeringswaarde
destijds van ca. 30 miljoen gulden, het grootste infra -
structurele waterhuishoudkundige project binnen de
gemeente Heerlen.

Rond de eeuwwisseling is, door het ontstaan van nieuwe
denkbeelden rondom riolering en water, het besef ge -
groeid om de Caumerbeek en Loopgraaf te ontkluizen.
Via beleidsstukken als het Waterplan 2001-2015 en de
Bekenvisie uit 2004 is hierover richting directie, College
en Raad gecommuniceerd.
Het terugbrengen aan de oppervlakte van de Caumerbeek
en Loopgraaf is op verschillende manieren mogelijk. In
de studie is in samenwerking met het Waterschap Roer
en Overmaas het voorkeursontwerp, tot stand gekomen
na weloverwogen keuzes (mede op basis van een verge -
lijkingsraming) door de projectgroep, uitgewerkt tot een
voorontwerp.
Uit dit voorontwerp blijkt dat het technisch mogelijk is
de beken tegen acceptabele kosten te ontkluizen en
aldus de vuil- en schoonwater stromen te scheiden.
Door gebruik te maken van het zeslagenmodel (water,
oevers, routes, economie, educatie en cultuurhistorie en
beleving algemene beeldvorming) voor een integrale
ontwikkeling van beekdalen, vormt de Caumerbeek
samen met het Geleenbeekdal een hoogwaardig, aan -
eengesloten gebied, waar zowel bezoekers als bewoners
van Heerlen graag zullen verblijven en recreëren.
In het voorontwerp zijn fietspaden, recreatie, ecologische,
flora en fauna, educatieve voorzieningen (zoals bijvoor -
beeld een Waterleerpad), toerisme en horeca opge nomen,
waar een groot deel van de regio van profiteert. Met
name de Heerlenaren die op een steenworp afstand
wonen krijgen een uniek recreatiegebied.
Om te voldoen aan de milieuregels voor het verminderen
van de vervuiling op de oppervlaktewateren is voorals -
nog het aanleggen van 3 bergbezinkbassins langs de
Caumerbeek het uitgangspunt.
Kaderrichtlijn water:
Sinds 22 december 2000 is de Kaderrichtlijn Water (KRW)
van kracht. De KRW heeft als doel om de kwaliteit van
de Europese wateren te verbeteren (“goede toestand”)
en die kwaliteit goed te houden. Waterbeheer op het
niveau van stroomgebieden is daarbij het uitgangspunt
met als belangrijkste instrument de stroomgebied -
beheersplannen (SGBP) die eind 2009 zijn vastgesteld.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
61
De SGBP bevatten doelen, maatregelen, kosten en meet -
programma’s voor de te bereiken “goede toestand” in
regionale wateren
Het Waterschap Roer en Overmaas, Rijkswaterstaat,
Provincie, en de waterambassadeurs hebben vanaf eind
2006 in de gebiedsgerichte werkgroep KRW Limburg Zuid
gewerkt aan het opstellen van maatregelenpakketten.
Hierover is met gemeenten zowel ambtelijk als bestuur -
lijk verschillende keren overleg gevoerd. Het College van
Heerlen heeft, in februari 2008 de voorlopige maatregelen
voor de gemeente Heerlen vastgesteld. De gemeentelijke
maatregelen zijn vervolgens gerapporteerd aan de
Provincie en het Waterschap Roer en Overmaas.
De maatregelen zijn vervolgens door de Provincie opge -
nomen in het Provinciaal Waterplan Limburg 2010-2015
en door het Waterschap Roer en Overmaas in het Water -
beheersplan WRO 2010-2015. Zowel op het concept
(september 2008) als het ontwerp (januari 2009) Provin -
ciaal Waterplan Limburg en Waterbeheersplan heeft de
gemeente Heerlen een zienswijze ingediend. Gemeente
Heerlen heeft namelijk bedenkingen bij de voorgestelde
maatregelen voor de overstorten op kwetsbare en zeer
kwetsbare beken en de haalbaarheid van het afkoppelen
van 1% per jaar.
De gemeentelijke zienswijze is opgenomen in de nota
zienswijzenrapport van het Waterschap Roer en Overmaas.
De gemeentelijke zienswijze heeft echter niet geleid tot
aanpassingen aan het Waterbeheersplan van het Water -
schap Roer en Overmaas.
Proces alternatief aanleggen bergbezinkbassins:
Om de begroting van de gemeente Heerlen “krimpproof”
te maken moeten keuzes worden gemaakt betreffende
investeringen en jaarlijkse uitgaven. Ook de uitgaven
met betrekking tot de rioleringszorg worden beoordeeld.
De directeur programma Leefomgeving heeft richting de
afdeling SPO opgedragen een onderzoek uit te voeren
naar het niet meer aanleggen van 5 bergbezinkbassins.
De opgave is in twee onderdelen verdeeld. Allereerst het
uitstellen van de aanleg van 5 bergbezinkbassins ten
behoeve van het uitvoeren van dit onderzoek t/m 2010.
En als tweede het helemaal niet aanleggen van de
5 bergbezinkbassins na 2010.

Onderstaand volgt een overzicht van de onderdelen van
het proces alternatief aanleggen bergbezinkbassins.
Doelmatigheid.
Juridisch.
Meten is Weten.
Afkoppelen van verhard oppervlak.
Optimalisatie Afvalwatersysteem Heerlen en
Hoensbroek.
Toepassen lamellen om bezinkingsrendement
bergbezinkbassins te verhogen.
Kalibreren rioleringsstelsel.
Het onderzoek is momenteel nog in uitvoering.
Krimp:
Volgens de kernindicatoren van Heerlen neemt de be -
volking af (1990: 94.049 en 2008: 89.678) terwijl het
aantal woningen (1990:40.608 en 2008: 46.390) en
bedrijven (1990: 2.995 en 2008: 4.430) toeneemt. Het
aantal rioolaansluitingen is daardoor ook toegenomen
naar ca. 48.000 in 2009. De bevolkingsdichtheid per
woning neemt aldus af van 2,3 naar 1,99. In hoeverre in
de toekomst door afname van de bevolking dan ook
minder woningen nodig zijn volgt niet uit de gegevens
van de afgelopen jaren! Wel is de verwachting dat in
Hoensbroek de komende jaren (Masterplan) ca. 2.000
woningen worden gesloopt, waarvoor geen nieuwbouw
terugkomt.
Mocht het aantal rioolaansluitingen (woningen) afnemen,
terwijl het rioleringsstelsel van de gemeente Heerlen
toeneemt (nieuwbouwplannen en gescheiden rioleringen
bij rioolrenovaties) moeten de hogere kosten over
minder woningen worden verdeeld. Uitgaande van het
aantal inwoners van 85.300 over 15 jaar (parkstadmonitor)
en een bezettingsgraad van 2 inwoners per woning
(2008) zijn over 15 jaar 42.650 woningen. Dit is een afname
van 5,2%. Het rioolrecht zou de komende 15 jaar door
de krimp aldus 5,2 % extra moeten stijgen. Een alter -
natief voor de krimp is het buitengebruik stellen van
complete straten en riolen of delen van wijken als gevolg
van sloop. Op deze manier worden de onderhouds- en
vervangingskosten lager echter moet wel rekening
gehouden met boekwaarde en afschrijving van het riool.
Waterkrachtenergie:
Het benutten van de waterkrachtenergie uit een
rioolstelsel wordt met name in Duitsland op kleine
schaal toegepast.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
62
Ook in Nederland wordt op kleine schaal in de beken,
ter plaatse van watermolens (natuurlijke vallen)
waterkrachtenergie opgewekt.
Gezien het hellende karakter van de gemeente Heerlen
zijn op verschillende plaatsen in het rioleringsstelsel
grote vallen aanwezig. Verder heeft het gemeentelijk
transportriool vanaf de Oliemolenstraat voldoende afval -
water om een turbine aan te drijven. Sinds juli 2008 zijn
door Bureau Aangepaste Technologie (BAT) en River To
Success (RTS) ter plaatse van de valput De Koumen en
Oliemolen onderzoeken verricht naar het plaatsen van
een rioolturbine.
Het onderzoek naar de mogelijkheden van een Riool -
turbine begon met het onderzoeken van een specifieke
locatie en kenmerken. Het ontwikkelde zich tot een
zoektocht naar de vele factoren welke direct en indirect
met het vraagstuk te maken hebben. In veel omliggende
gebieden als inpassing in de bestaande structuur, energie -
prijsontwikkeling, maar ook op primair technisch vlak
moesten eerst standpunten bepaald worden om tot
concrete weging en eindresultaat te komen.
Dit proces gebeurde vaak op bijna intuïtieve wijze. Het
“bijna intuïtieve” is overigens geen zwakte van het
rapport. Het is eerder de realiteit in de zich ontwikke -
lende wereld van Duurzame Energie. De bestaande
wegingsmodellen bij Duurzame Energie op economische
gebieden als exploitatie, investering, financiële baten,
bieden onvoldoende houvast. Bovendien worden andere
voordelen van Duurzame Energie, welke ook overduidelijk
aanwezig zijn, niet gekapitaliseerd en meegewogen.
Hierdoor ontstaat per definitie een achterstand voor
Duurzame Energie op economisch gebied; Dit nog los
van de institutionele en maatschappelijke inpassing van
deze nieuwe technieken.
De bestaande wegingsmodellen schaden de ontwikke -
ling van Duurzame Energie tot reëel andersdenkend
beleid sterk. Er ligt op dit beleidsterrein voor de Gemeente
Heerlen als animator van Duurzame Energie, een wereld
te winnen, hoe moeilijk en ingewikkeld dit proces ook
zal zijn.

Afbeelding 5. Rioolturbine
Proefprojecten, zoals de Rioolturbine, zijn van groot
belang. De resultaten, en de spin off hiervan, zetten pro -
cessen in werking welke nodig zijn voor veranderingen op
het gebied van de toekomstige energievoor ziening. De
publieke zaak is tenslotte ook gediend met het laten
zien dat het anders kan.
Dat Duurzame Energie voor de toekomst een grote rol is
toegedicht is duidelijk. Dit onderzoek, de veelheid aan
factoren, maar ook de keuzes bij realisatie en een slui -
tende exploitatie, heeft wellicht geleid tot een stevig
“out of the box” denken.
Kenmerkend voor dit onderzoek was, dat diverse vak -
disciplines op een open manier met elkaar samenwerkten
en elkaar aanvulden. Hierdoor konden keuzes en erva -
ringen direct op elkaar worden afgestemd, waardoor is
het mogelijk werd een concreet onderzoeksproject uit te
werken. Een niet gering resultaat.
De conclusie van het onderzoek is dan ook:
De turbine-installatie kan naast het bestaande rioolnet
worden aangelegd.
Er treden geen stromingstechnische wijzigingen en
veranderingen in het bestaande riool op.
Situatie Groene boord is uit te bouwen als testlocatie
met werkende installatie.
Het is belangrijk ervaring op doen met de turbineinstallatie
en deze te combineren met het bestaande
bouwplan voor het bergingbezinkbassin.
De installatie is volgens planning eind 2010 operationeel.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
63
Benchmark Rioleringszorg:
In het Bestuursakkoord Waterketen 2007 (BWK-2007) is
door vertegenwoordigers van de koepel organisaties
afgesproken over het jaar 2009 gemeentebreed een
Benchmark Rioleringszorg uit te voeren. De Vereniging
van Nederlandse Gemeenten en Stichting RIONED organi -
seren gezamenlijk, voor alle gemeenten in Nederland,
de Benchmark Rioleringszorg 2010 als opvolger van de
benchmark rioleringszorg die sinds 2005 werd uitgevoerd.
Het ministerie van VROM draagt bij in de ontwikkelings -
kosten.
De burger heeft baat bij zo laag mogelijke kostenstij -
gingen en een efficiënte uitvoering van de gemeentelijke
taken. Dat geldt uiteraard ook voor de rioleringszorg. De
kosten nemen toe door rioolvervanging, taakuitbrei -
dingen (zoals de nieuwe zorgplichten voor grondwater
en regenwater), klimaatontwikkelingen (meer en inten -
sievere buien) en strengere wettelijke eisen. Nieuw
beleid moet ontwikkeld en efficiënt uitgevoerd worden.
De benchmark stimuleert dat gemeenten van elkaar leren.
Benchmarken blijkt in de praktijk een uitstekend middel
om met elkaar in gesprek te komen. De bench mark zorgt
voor meer inzicht in de kwaliteit en doelmatigheid van de
rioleringszorg door vergelijking met andere gemeenten.
Het is een hulpmiddel om te sturen op prestaties (aard
en omvang van voorzieningen en maatregelen), prijs
(rioolheffing) en organisatie (werkprocessen).
De benchmark is momenteel in uitvoering. Alle
gemeenten hebben deelgenomen aan de benchmark
riolering. Eind 2010 worden de eerste resultaten
verwacht.
Beleidsplan Stedelijk Watermanagement:
Als opvolger van het gemeentelijk rioleringsplan is vanaf
eind 2008 gewerkt aan dit rapport. Het Beleidsplan
Stedelijk Watermanagement is een combinatie van het
Gemeentelijk Rioleringsplan en het gemeentelijk Water -
plan. Alle wateropgaven worden uitvoerig beschreven,
met een duidelijke kijk richting de toekomst.
Gewenste situatie
Zoals de huidige situatie aangeeft vindt nog flink wat
onderzoek plaats naar het bepalen van de meest effec -
tieve maatregelen om het rioolstelsel en het oppervlaktewater
te verbeteren.

Het streven is om alle onderzoeken snel af te ronden en
bestuurlijk de maatregelen vast te stellen, zodat met de
uitvoering van verschillende projecten wordt begonnen.
Om in te spelen op de toekomstige klimaatsontwikke -
lingen is het van belang een risicoanalyse inzake
wateroverlastgevoelige gebieden in Heerlen uit te voeren.
Krimp heeft niet enkel negatieve gevolgen maar kan ook
worden aangegrepen als kans voor het realiseren van de
regenwateropgave. Daar waar woningen worden gesloopt
kunnen nieuwe ontwikkelingen ontstaan. De mogelijk -
heid van het realiseren van nieuwe blauwe en groene
gebieden moet met beide handen worden aangegrepen.
Ook toekomstige ontwikkelingen na de sloop bieden
voldoende kansen anders met hemelwater om te gaan.
Strategie
Via het opstellen van een nieuw basisrioleringsplan (oude
dateert uit 1993) wordt het hydraulisch functioneren van
het gehele rioolstelsel van Heerlen inzichtelijk gemaakt.
In het basisrioleringsplan wordt met name aandacht
besteed aan het opstellen van modellen ter bepaling
van de risicoanalyse wateroverlastgevoelige gebieden.
Door nog meer tijdens de initiatieffase (Masterplannen)
betrokken te raken bij de nieuwe planontwikkelingen
kan eerder invloed worden uitgeoefend om anders om
te gaan met hemelwater.
6.11 Bedrijfsvoering en planning
Huidige situatie
Via de cyclische controle van afdelingsplannen, voorjaars -
nota’s, najaarsnota’s en jaarrekening wordt het college
en de raad op de hoogte gehouden van de voorhanden
zijnde en uitgevoerde rioleringswerkzaamheden. De
nadruk wordt hierbij vaak gelegd op het behalen van het
in het GRP 2006-2010 vastgestelde aantal km riool -
vervanging en bijbehorende uitgaven per jaar. Momenteel
vindt onvoldoende sturing plaats op de rioolrenovatie -
productie, wat ook blijkt uit de evaluatie van het GRP
2006-2010 (paragraaf 3.3).
Op het gebied van rioolrenovatie is een achterstand aan -
wezig. In november 2008 is besloten tot verlaging van de
tarieven voor rioolheffing in 2009 en 2010 conform raads -
voorstel (2008/23886) door middel van een extra ont trekking
uit de voorziening van € 1.312.539 (2009 en 2010).
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
64
Voor 2010 is er een ombuiging van 1,0 miljoen en voor
de verdere jaren moet rekening worden gehouden met
een ombuiging van 1,5 miljoen. In 2011 zou, rekening
houdend met de rioolrenovatieachterstand, voor
€ 24 miljoen aan rioolvervanging/renovatie uitgevoerd
moeten worden.
Gewenste situatie
Proactieve sturing geven aan het uitvoeren van de in het
Beleidsplan Stedelijk Watermanagement aangegeven
maatregelen in de periode 2011-2015.
De rioolrenovatieachterstand, rekening houdende met
de financiële middelen, zoveel mogelijk in deze plan -
periode inhalen.
Strategie
Bij de reorganisatie van de afdeling Beheer en Onderhoud
is een scheiding gemaakt tussen het productiebureau
Stadsinfra en het bureau programmering. Waarbij het
bureau programmering verantwoordelijk is voor het aan -
leveren van integrale projecten, waarin de beleidsaspecten
groen, wegen, riolering en stadsvernieuwing (via afdeling
Stadsplanning) zijn meegenomen. De productieafdeling
is verantwoordelijk voor het plannen en realiseren van
de door het bureau programmering aangegeven werk -
zaamheden.
De operationele planning wordt opgesteld op basis van
de beschikbare middelen en mogelijkheden. Jaarlijks
wordt een detailplanning opgesteld van de uit te voeren
werkzaamheden. Deze planning is gerelateerd aan het
beschikbare budget vanuit de begroting en de productieve
uren in samenhang met de personele bezetting. Gedu -
rende het jaar wordt de uitvoeringsplanning periodiek
(Via de cyclische controle van afdelingsplannen, voor -
jaarsnota’s, najaarsnota’s en jaarrekening) geactualiseerd.
6.12 Juridische aspecten
Inleiding
In deze paragraaf worden de juridische aspecten
benoemd die de waterhuishouding zijdelings raken.
Zo is bijvoorbeeld voor grondwater nu een grond -
waterzorgplicht. Dit wordt dan behandeld in een aparte
paragraaf.

Huidige situatie
Eigendomsverhouding
De gemeente Heerlen probeert haar rioleringsstelsel in
het openbare gebied aan te leggen, zodat het stelsel
altijd toegankelijk is voor onderhoud of andere werk -
zaamheden. Wanneer riolering op andermans eigendom
moet worden aangelegd, is het van belang dit vast te
leggen in contracten over erfdienstbaarheid en recht van
opstal, maar ook om het goed te archiveren. Een geschikt
moment hiervoor is overdrachtsfase van uitvoering naar
onderhoud.
Alle medewerkers van de gemeente Heerlen kunnen de
ligging van de riolering raadplegen via Argus. Onbekend -
heid met de ligging van de riolering vormt geen beper -
king meer voor medewerkers van grondverkoop en van
bouwvergunningverleners.
Arbo-wetgeving
De Arbo-aspecten worden zo goed als mogelijk meege -
nomen in het ontwerpproces. Hierbij is onderlinge
communicatie tussen ontwerper en beheerder nood -
zakelijk. In het algemeen verloopt dit proces vrij goed.
WION
De wet informatieoverdracht ondergrondse netwerken is
in 2008 ingevoerd om graafschade aan leidingen te voor -
komen. Dit betekent dat wij als leidingbeheerder
informatie moeten verstrekken aan grondroerders die
machinaal gaan graven. Verder moeten onze leiding -
gegevens actueel zijn. Wijzigingen moeten uiterlijk na 20
werkdagen verwerkt zijn. Om te voldoen aan deze wet
implementeren wij momenteel de benodigde software.
Overlast van kabels en leidingen bij de aanleg van riolering
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
65
Gewenste situatie
Eigendomsverhouding
We willen aan ons stelsel indien het gelegen is op
andermans terrein onderhoud of andere werkzaam -
heden uitvoeren. Zonder dat wij in de uitvoeringsfase
beperkt worden door het ontbreken van afspraken.
Arbo-wetgeving
In het belang van onze eigen medewerkers en mede -
werkers/firma’s die wij inhuren is het belangrijk om te
voldoen aan de Arbo-wetgeving.
WION
Aan deze wettelijke verplichting moeten wij voldoen,
aangezien er boetes worden uitgedeeld als wij niet
voldoen aan deze wet.
Strategie
Eigendomsverhouding
Regelmatig overleg en voorlichting aan de medewerkers
van grondverkoop blijft een wezenlijk onderdeel in het
proces.
Arbo-wetgeving
Het is van belang om ontwerpen te laten controleren door
de beheerder. Voor de beheerder is het daarbij van belang
dat hij op de hoogte is van de wetgeving. In dit proces
speelt de KAM-medewerker ook een adviserende rol.
WION
Het bijhouden van de werkprocessen voor de WION moe -
ten geborgd worden. Dit moet vastgelegd worden in een
document. Verder moeten afspraken gemaakt worden
over de actualisatie van de bestanden. De riolerings -
beheerder zal ook dit moeten borgen.

7. Organisatie en Financiën
7.1 Inleiding
In dit hoofdstuk staat een samenvatting gegeven van de
regelgeving conform het Besluit Begroting en Verantwoor -
ding met betrekking tot riolering. De financiën volgend
uit dit beleidsplan zijn verwerkt in een kostendekkings -
plan. Het kostendekkingsplan geeft voor de korte en
lange termijn inzicht in de benodigde middelen (exploi -
tatie- en investeringskosten) om de in dit plan gestelde
doelen te realiseren met hiertegenover de mogelijkheden
om inkomsten te generen via de rioolheffing.
7.2 Regelgeving Besluit Begroting Verantwoording (BBV)
Belangrijke aandachtspunten bij de financiële vertaling
en het opstellen van een kostendekkingsplan zijn de
voorschriften zoals opgenomen in het Besluit Begroting
en Verantwoording (BBV). De herziene notitie Riolering
uit oktober 2009 bevat naast aanbevelingen ook een
aantal stellige uitspraken die door de gemeenten moeten
worden gevolgd.
Het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en
gemeenten (BBV) bevat de regelgeving met betrekking
tot de begroting- en verantwoordingscyclus. Daarnaast
bevat het BBV bepalingen over de financiële positie,
zoals activeren, waarderen, reserves en voorzieningen.
De rioolheffing is een belasting, die direct verband houdt
met een door de overheid bewezen dienst (artikel 228a
van de gemeentewet). De rioolheffing is een belasting,
die dient ter bestrijding van de kosten van watertaken
(artikel 228a van de gemeentewet). De rioolheffing is
een belasting die de kosten voor de verbrede zorgplicht
riolering dekt, inclusief de kosten voor het verwezen -
lijken van beleidsdoelstellingen. Er moet een zekere
relatie zijn tussen het kostenverhaal via de rioolheffing
en het belang dat de belastingplichtige heeft bij de
openbare voorzieningen (profijtbeginsel). In de gemeente
Heerlen is de rioolheffing in 2009 ingevoerd.
Samengevat zijn de belangrijkste richtlijnen betreffende
riolering:
Investeringen in het riool dienen te worden geactiveerd
(artikel 59 BBV). Reden hiervoor is dat het investeringen
met economisch nut betreft, een gemeente kan mid -
delen genereren via de rioolheffing (artikel 59, tweede
lid BBV).
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
66
De geactiveerde investeringen leiden voor de duur van
de afschrijfperiode tot kapitaallasten en deze lasten
kunnen op grond van artikel 228a Gemeentewet in het
tarief worden meegenomen.
Ter bestrijding van de kosten van de watertaken kan
de gemeente een rioolheffing in rekening brengen
(228a Gemeentewet).
In de rioolheffing kan een egalisatiebedrag meegeno men
worden voor toekomstig groot onderhoud, egaliseren
is mogelijk (artikel 44,1c BBV). De onderhoudsvoorzie -
ning krijgt bij vorming uit het tarief het karakter van
een voorziening.
In het tarief mogen spaarbedragen voor toekomstige
vervangingsinvesteringen worden meegenomen. Deze
worden als last in de exploitatie toegevoegd aan een
voorziening (ex. artikel 44 lid 2 BBV).
Realisatie van vervangingsinvestering wordt voor het
volle bedrag geactiveerd. Het bedrag voor toekomstige
vervangingsinvesteringen in de rioolvoorziening kan
op het te activeren bedrag in mindering worden ge -
bracht (afboeking in de balanssfeer).
Als de jaarlijkse spaarbedragen gelijk zijn aan de
jaarlijkse vervangingsinvesteringen moeten vanwege
de wettelijke regels toch de “spaarbedragen” als last
worden geboekt. Vervolgens wordt de daarmee ge -
vormde voorziening afgeboekt op de geactiveerde
vervangingsinvesteringen.
Wanneer van een vervangingsinvestering een boek -
waarde resteert, hoeft hierop niet te worden
afgeschreven maar kunnen bedragen voor vervanging
die in latere begrotingsjaren worden ontvangen, op de
boekwaarde worden afgeboekt.
Concreet betekent dit:
In de begroting wordt een structurele dotatie geraamd
die jaarlijks in de voorziening wordt gestort om zo te
spa ren voor de investeringen alsmede om zo de
afbouw van de boekwaarde van de geactiveerde
investeringen te dekken.
Investeringen worden geactiveerd in de balans.
De spaarcomponent dient als bijdrage van derden
hierop in mindering te worden gebracht (exclusief de
interne rentelasten).
Wat resteert is dan de boekwaarde, waarvoor dus nog
geen spaarbedragen zijn ontvangen en die in de balans
dient te worden opgenomen.

7.3 Uitgaven
Voor alle maatregelen in dit BSW zijn kostenramingen
opgesteld. Hierbij is onderscheid gemaakt in exploitatie -
kosten, perceptiekosten, kwijtschelding, kapitaallasten
van investeringen en rioolrenovatiekosten. Het BSW heeft
financieel een planningshorizon van 65 jaar (gemiddelde
levensduur riool). De hardheid van de ramingen neemt
af naarmate de te bekostigen maatregelen verder in de
toekomst liggen. Onderstaand een korte opsomming van
de diverse kosten.
Exploitatiekosten
Bij de exploitatiekosten gaat het om jaarlijkse uitgaven
voor de beheer- en onderhoudsactiviteiten, zoals klein
onderhoud, inspecties, reinigen, kolken zuigen etc..
Deze uitgaven worden toegeschreven aan het jaar
waarin deze worden uitgegeven.
Perceptiekosten
De perceptiekosten zijn de kosten voor heffing en
invordering van rioolheffing door Gemeenschappelijke
Belasting- en Registratiedienst (GBRD). Deze kosten
komen ten laste van het jaar waarop ze betrekking
hebben.
Kwijtschelding
Het rijk staat gemeenten toe een kwijtscheldingsbeleid
te voeren. Burgers kunnen op grond van een aantal
criteria voor kwijtschelding van hun rioleringsbijdrage
in aanmerking komen. De kosten van kwijtschelding
worden volledig meegenomen in de berekening van
de rioolheffing en zijn gebaseerd op de gegevens van
de GBRD voor 2010.
Kapitaallasten investeringen
Rioolinvesteringen zijn kosten voor het verbeteren van
het rioleringsstelsel, bijvoorbeeld het voldoen aan de
wettelijke milieueisen door het aanleggen van berg -
bezinkbassins en het verbeteren van het watersysteem
(beken en vijvers). Kapitaallasten zijn rente- en af -
schrijvingslasten van investeringen. Investeringen
betreffen uitgaven voor zaken die in meerdere jaren
worden afgeschreven.
Kapitaallasten rioolrenovatie
Rioolrenovatiekosten zijn kosten voor het renoveren,
repareren of vervangen van riolen.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
67
In het vorige GRP werden investeringen in het kader van
rioolrenovatie rechtstreeks uit de exploitatie gedekt. Dit
betekent dat het volledige bedrag in het betreffende jaar
ten laste van de begroting wordt gebracht.
Conform de genoemde regelgeving (BBV) dienen investe -
ringen in het riool geactiveerd te worden. Investeringen
worden geactiveerd en in een vastgestelde periode afge -
schreven. De begroting wordt belast met de jaarlijkse
afschrijvings- en rentekosten. Deze voorgeschreven
systematiek van activeren van rioolrenovatie is in dit
BSW toegepast.
Het uitgangspunt voor de kosten is prijspeil 2009. In de
uitwerking van het kostendekkingsplan wordt geïndexeerd
in verband met inflatiecorrectie en een aandeel van het
BTW-component verrekend.
In tabel 21 staan de uitgaven voor 2011 en 2015 gerela -
teerd aan het tarief van de rioolheffing. Daarnaast wordt
in grafiek 3 de kostenontwikkeling 2011-2076 weerge -
geven. De uitgaven zijn gebaseerd op een stijging van
de rioolheffing van 1,5 % boven op de inflatie in de
periode 2011-2015.
Aanleg fundering BBB Corisbergweg

Tabel 21. Uitgaven 2011 en 2015
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Uitgaven Uitgaven Uitgaven Uitgaven Uitgaven Uitgaven
2011 2011 gere- 2011 als % 2015 2015gere- 2015 als %
lateerd rioolheffing lateerd rioolheffing
aan riool- aan rioolheffing
heffing
Exploitatie € 1.860.250 € 38,07 25,9 % € 2.053.368 € 42,00 24,9 %
Perceptie € 536.000 € 10,88 7,4 % € 591.644 € 12,14 7,2 %
Kwijtschelding € 457.000 € 9,4 6,4 % € 524.418 € 10,79 6,4 %
Kapitaallasten
bestaande investeringen € 820.118 € 753.045
Kapitaallasten nieuwe
investeringen € 727.157 € 3.153.940
BTW € 663.011 € 13,52 9,2 % € 663.011 € 13,49 8,0 %
Spaarbedrag
toekomstige
investeringen € 2.118.753 € 43,36 29,5 % € 652.630 € 18,38 10,9 %
Totaal € 7.182.289 € 146,98 100% € 8.241.841 € 168,66 100 %
Grafiek 3. Uitgaven 2011-2075
60.000.000
50.000.000
40.000.000
30.000.000
20.000.000
10.000.000
0
2011
2013
spaarbedrag toekomstige investeringen
Kapitaallasten nieuwe investeringen
Doorberekening groen/wegen
Kwijtscheldingskosten
BTW
Perceptiekosten
Kapitaallasten bestaande investeringen
Exploitatie
Inkomsten
2015
2017
2019
2021
2023
2025
2027
2029
2031
2033
2035
2037
2039
2041
2043
2045
68
2047
2049
2051
2053
2055
2057
2059
2061
2063
2065
2067
2069
2071
2073
2075

7.4 Kostendekking
De kosten voor het verbeteren van het gemeentelijke
rioolstelsel, het vervangen van riolen, aanleg van berg -
bezinkbassins, het beheer en onderhoud en afkoppelen
worden gedekt uit de rioolheffing.
Het kostendekkingsplan is gebaseerd op de volgende
uitgangspunten:
Kostendekkende rioolheffing.
In november 2008 is besloten tot verlaging van de
tarieven voor rioolheffing in 2009 en 2010 conform
raadsvoorstel (2008/23886) door middel van een extra
onttrekking uit de voorziening van € 1.312.539 (2009
en 2010). In het kostendekkingsplan is deze verlaging
gehandhaafd. Het terugdraaien van deze verlaging zou
een forse tariefsverhoging van ca. 20% betekenen. Voor
de daadwerkelijke wijziging van het tarief moet ook
rekening worden gehouden met de bezuinigings op -
dracht om vanaf 2011 € 0,5 miljoen extra te bezuinigen.
Alle inkomsten en uitgaven zijn gebaseerd op het
prijspeil van 2009. In het kostendekkingsplan is
rekening gehouden met een inflatiecorrectie van
2,5 procent.
Voor het kostendekkingsplan is het model voor een
looptijd van 65 jaar doorgerekend.
Kwijtschelding is gebaseerd op het percentage conform
de gegevens van de GBRD voor 2010.
De afschrijftermijn van riolering is op 40 jaar gesteld,
met een lineaire afschrijving. Bergbezinkbassins worden
over een periode van 80 jaar afgeschreven op basis
van annuïteiten conform de nota afschrijving en
waardering.
Voor het aantal rioolheffingplichtigen is uitgegaan van
48.000 aansluitingen.
Grafiek 4. Boekwaarde
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
69
Bij invoering van het BTW-compensatiefonds is in arti -
kel 229b van de Gemeentewet uitdrukkelijk bepaald
dat ook de BTW die gemeenten op grond van het BTWcompensatiefonds
gecompenseerd krijgen als last mag
worden opgenomen in de berekening van de tarieven.
Hiertegenover staat immers voor de gemeente een
korting op het gemeentefonds. Concreet mag de ge -
raamde BTW dus meegenomen worden in de bereke ning
van de tarieven.
In het kostendekkingsplan zijn enkel kosten opgenomen
die direct verband houden met het verwezenlijken van
beleidsdoelstellingen in het BSW2011-2015 (geen
bijdrage bovengrondse voorzieningen).
De berekende negatieve voorziening in de periode
2018-2025 mag conform het BBV niet voorkomen.
Omdat het BSW en kostendekkingsplan om de vijf jaar
worden bijgesteld, kan echter tijdig worden bijge -
stuurd om dit te voorkomen.
Bij de interpretatie van de resultaten van de kostendek -
kingberekeningen dient rekening gehouden te worden
met de onzekerheden van de aannamen sterk toenemen
met de tijd. Voor de korte termijn geeft de berekening
een goed beeld van de ontwikkelingen. Voor de middel -
lange en lange termijn dienen de resultaten als indicatief
te worden gezien. Deze zijn bedoeld om tendensen weer
te geven. Over vijf jaar wordt een nieuw BSW opgesteld.
De uitgewerkte tabellen van het kostendekkingsplan
staan in bijlage J.
Boekwaarde
Na 65 jaar heeft de gemeente geen achterstand aan
rioolrenovatie/rioolvervanging. De openstaande boek -
waarde (zie grafiek 4) bedraagt aan het eind van de
periode € 236 miljoen.

Risico-analyse
Uit de berekening van het kostendekkingsplan blijkt dat
de modeluitkomsten gevoelig zijn voor schommelingen
in inflatiecorrectie en voor het tijdstip waarop projecten
worden uitgevoerd. Van grote invloed op de rioolheffing
op korte termijn is het zo realistisch mogelijk schatten
van het uitvoeringsjaar van de investeringsprojecten.
Naast de investeringen spelen ook vervangingen een rol.
Elke nieuwe inspectieronde kan aanleiding zijn voor
mee- of tegenvallers. Op middellange termijn kan een
onderschatting van de vervangingskosten in de kosten -
dekkingberekening zitten. Dit is een gevolg van de
theoretische vervanging op gemiddeld 65 jaar, die is
gebaseerd op inspectieresultaten en geëxtrapoleerd naar
de nog niet geïnspecteerde leidingen.
7.5 Opbrengsten
Rioolheffing is een belasting die de kosten voor de totale
afwateringszorgplicht dekt, inclusief de kosten voor het
verwezenlijken van beleidsdoelstellingen. Met de riool -
heffing bekostigt de gemeente taken die zij heeft in
verband met de inzameling, transport en verwerking van
hemel-, grond- en afvalwater. De rioolheffing bestaat uit
twee delen. Eigenaren betalen een vast bedrag per per -
ceel, omdat hun perceel/percelen direct of indirect zijn
aangesloten op de gemeentelijke riolering. Gebruikers
betalen het gebruikersdeel. De hoogte hiervan wordt
bepaald op basis van het waterverbruik.
Grafiek 5. Achterstand rioolrenovatie
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
70
De rioolheffing voor het daaropvolgende jaar wordt
jaarlijks bij het behandelen van de algemene beschou -
wingen door de raad vastgesteld. Uitgangspunt voor het
BSW 2011-2015 is een kostendekkend tarief.
Naast inflatiecorrectie kunnen de inkomsten aan riool -
heffing ook verhoogd worden met een extra indexatie.
De extra indexering vertaalt zich in meer of minder
mogelijkheden op het gebied van rioolrenovatie. Opge -
merkt dient te worden dat de extra indexering een
indexering van het totaal aan baten betreft en niet direct
vertaalt kan worden in een indexering van het tarief van
de rioolheffing. De stijging van het tarief is ook afhanke -
lijk van het aantal huishoudens. De verwachting is dat
het aantal huishouden in de komende 15 jaren met 5,2%
gaat dalen.
Om het beleid en de daaruit volgende maatregelen uit te
voeren is een extra indexatie van de baten van 1,5%
binnen deze planperiode voldoende. In de komende
10 jaar wordt de achterstand van € 20 miljoen ingelopen
(zie grafiek 5). Om het rioolstelsel vervolgens ook op
lange termijn volledig te kunnen vervangen zijn onder -
staande tariefontwikkelingen nodig:
2011-2015 1,5% stijging
2016-2020 2,0% stijging
2021-2049 1,5% stijging
2050-2065 1,5% daling

7.6 Personele Middelen
Inleiding
Om de benodigde formaties vast te stellen is het van
belang de gemeentelijke taakvelden te beschrijven.
Als uitgangspunt is de taakverbreding volgens de Wet
Gemeentelijke Watertaken gebruikt.
Binnen de taakvelden afvalzorgplicht, hemelwaterzorg -
plicht en grondwaterzorgplicht worden verschillende
werkzaamheden verricht, zoals planvorming, onderzoek,
onderhoud, maatregelen en facilitair.
Huidige situatie
De gemeentelijke verantwoordelijkheid voor de rioleringsen
watertaken worden uitgevoerd door de afdeling
Beheer en Onderhoud en afdeling Stadsplanning. De
afdeling Stadsplanning is verantwoordelijke voor het
strategische beleid en de afdeling Beheer en Onderhoud
voor het operationele beleid en de uitvoering.
In onderstaand overzicht staat een lijst met werk -
zaamheden die door de medewerkers van de afdeling
Stads planning en Beheer en Onderhoud worden verricht.
Planvorming
opstellen beleidsplan stedelijk watermanagement;
in- en externe afstemming (zoals waterplan, ROplannen,
optimalisatiestudies);
stellen jaarprogramma’s.
Onderzoek
inventarisatie;
inspectie/controle;
meten;
berekenen.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
De tariefontwikkeling binnen de planperiode exclusief inflatie staat in tabel is 22.
Tabel 22. Tariefontwikkeling 2011-2015
Jaar Stijging (%) Rioolheffing Rioolheffing Rioolheffing Stijging (€)
gebruiker eigenaar totaal
2011 -4,5 % € 78,24 € 67,80 € 146,04 - € 6,96
2012 1,5 % € 79,41 € 68,82 € 148,23 € 2,19
2013 1,5 % € 80,60 € 69,85 € 150,45 € 2,22
2014 1,5 % € 81,81 € 70,90 € 152,71 € 2,26
2015 1,5 % € 83,04 € 71,96 € 155,00 € 2,29
71
Onderhoud
riolen/kolken;
gemalen/mechanische riolering/IBA’s;
infiltratievoorzieningen/drainage/grondwatervoorzie -
ningen.
Maatregelen
aanleg nieuwe riolering;
reparatie;
renovatie/vervanging;
verbetering.
Facilitair
verwerken revisiegegevens;
vergunningen;
klachten.
Om bovengenoemde taken uit te voeren heeft de
gemeente de navolgende functies ingevuld:
0,5 fte strategisch beleid
2,7 fte operationeel beleid
3,5 fte Beheer en Onderhoud
8,0 fte uitvoering
Totaal werken aldus ca. 15 fte aan de riolerings- en
wateropgaven.
Gewenste situatie
De benodigde formatie volgens landelijke kengetallen uit
de Leidraad Riolering bedraagt 21 fulltime plaatsen
(exclusief overhead). Hierbij is uitgegaan van een aantal
rioleringstaken en het maximaal uitbesteden van de
inspectiewerkzaamheden en onderhoud (zie tabel 23).
Uitgangspunt is het 100% op orde houden van het
rioleringstelsel!

Tabel 23. Indicatie personele inzet (werkdagen) voor een
gemeente met > 50.000 inwoners (Leidraad Riolering)
Planvorming 300
Onderzoek 110
Onderhoud 605
Maatregelen 2534
Facilitair 146
Totaal 3695
Productieve werkdagen/jaar 175
Benodigde formatie (fte) 21,1
Voldoende personeel?
Strategie
Het is van essentieel belang dat voldoende capaciteit
aanwezig is om de noodzakelijke taken te verrichten.
Capaciteitsgebrek zorgt namelijk voor risico’s zoals
wegverzakkingen, meer kans op verkeersongelukken en
daaropvolgende schadeclaims. Maar ook voor het niet
voldoen aan de wettelijke taken, toename milieuklachten
door slecht functioneren rioolstelsel en het niet halen
van de rioolvervangings- en/of investeringsproductie en
de gevolgen daarvan op lange termijn.
Het verschil in aantal medewerkers gewenst en huidig
zit met name bij het voorbereiden en uitvoeren van
maatregelen. Door de regie over de projecten te scheiden
van de productie wordt effectiever gewerkt. Verder wordt
de productie verhoogd door meer gebruik te maken van
ingenieursdiensten en de rioleringsprojecten efficiënter
te plannen.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
72

8. Voortgangsbewaking
8.1 Inleiding
Om aan het eind van de beleidsperiode van het BSW
2011-2015 de opgegeven doelen en maatregelen te
behalen is het van groot belang dat tussentijds de
voortgang wordt bewaakt. In dit hoofdstuk wordt dan
ook aandacht besteed aan de voortgangsbewaking en de
jaarprogramma’s.
8.2 Voortgangsbewaking
Planvorming heeft binnen het rioleringsbeleid een
dubbele functie namelijk continuïteit in rioleringsbeleid
en voortgangsbewaking in het bijzonder. Ten aanzien
van de voortgangsbewaking is het van belang om je af
te vragen of de voortgang echt bewaakt wordt of gevolgd.
Vanuit het BSW is het van belang om expliciet uit te
spreken dat de voortgang wordt bewaakt, zodat de in
het beleidsplan aangegeven maatregelen ook worden
uitgevoerd.
Het opstellen van een evaluatie (zie hoofdstuk 3) als
start van een nieuwe beleidsperiode is onvoldoende.
Voortgangsbewaking moet voortdurend plaatsvinden.
Met voortgangsbewaking wordt het ingezette beleid
bijgestuurd mocht dit nodig zijn. Daarnaast is een
samenhangende aanpak op lange termijn mogelijk en
wordt de ad hoc aanpak teruggedrongen.
De voortgangsbewaking wordt gemanaged aan de hand
van de cirkel van Deming.
Afbeelding 6. Cirkel van Deming
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
73
De onderdelen van de cirkel van Deming hebben op
rioleringsbeleid betrekking op:
Plan: Formuleer doelstellingen en plan maatregelen.
Do: Voer maatregelen uit.
Check: Controleer of de maatregelen bijdrage aan de
doelstellingen.
Act: Analyseer en corrigeer eventuele afwijkingen en
verbeter hiermee het plan.
Cirkel: Herhaal voortdurend de vier stappen: plan-docheck-act.
Het gebruik van de Deming circle voorkomt dat de riool -
renovatieproductie en investeringsproductie blijft 'hangen'
in de plan- en do-fase. Meten (Check) en bijsturen (Act)
zijn belangrijke fasen om tot productieverbetering te
komen.
De taken van de cirkel van Deming worden door het
bureau Programmering en bureau Stadsinfra van de
afdeling Beheer en Onderhoud uitgevoerd. Waarbij het
bureau Programmering verantwoordelijk is voor de
onderdelen Plan (riooldeskundigen), Check (bedrijfsvoe -
ring) en gedeeltelijk voor Act (riooldeskundigen). Het
bureau Stadsinfra is verantwoordelijk voor de onderdelen
Do en gedeeltelijk Act. Afstemming tussen de twee bureau
is van essentieel belang om de in dit plan opgenomen
maatregelen efficiënt uit te voeren.
Verantwoording van het beleid en uitgevoerde maatrege -
len wordt opgenomen in de programma jaarcyclus van
kadernota, begroting, afdelingsplannen, voorjaarsnota,
najaarsnota en jaarrekening.
Tijdens deze verantwoording worden de jaarprogramma’s
als instrument ingezet voor de voortgangsbewaking.
Daarnaast wordt aangegeven wat is bereikt ten opzichte
van het Beleidsplan Stedelijk Watermanagement aange -
geven maatregelen. Het signaleren van vertraging en/of
versnelling van uitvoering moet leiden tot het bijstellen
van de programmaring.
8.3 Jaarprogramma’s
De jaarprogramma’s hebben primair als functie de hoofd -
lijnen van het beleidsplan stedelijk watermanagement uit
te werken tot duidelijk geprogrammeerde werkzaamhe
om de voortgang te bewaken en eventueel bij te sturen.

Daarnaast functioneren de jaarprogramma’s als basis
voor het inzetten van personeel, materieel en het vast -
leggen van afspraken over de uitvoering en afstemming
van werken.
De jaarprogramma’s zijn opgesteld op basis van de
beschikbare middelen en technische randvoorwaarden
uit het Beleidsplan Stedelijk Watermanagement 2011-
2016. De jaarprogramma’s inclusief overzichtstekening
operationele planning 2011-2015 zijn opgenomen in
bijlage K.
De rioolrenovaties die vermeld staan in de jaarpro -
gramma’s en op de overzichtstekening zijn via het
beoordelen van de rioolinspecties tot stand gekomen.
De projecten voor de komende jaren zijn reeds uitge -
werkt tot schetsplannen en of definitieve plannen. De
projecten die zijn opgenomen in de laatste paar jaren
van het BSW 2011-2015 zijn nog niet zover uitgewerkt.
De kans is dan ook groter dat van die projecten door
verder onderzoek vervanging pas later noodzakelijk is
dan momenteel aangegeven. Ook is het mogelijk dat
door het uitvoeren van nieuwe inspecties rioolleidingen
worden ontdekt die snel aan vervanging toe zijn. Deze
leidingen worden dan aan de planning toegevoegd,
waardoor andere projecten naar achteren schuiven.
Prioritering van projecten is afhankelijk van de rest kwa -
liteit van de riolering in samenhang met wegonderhoud,
groenonderhoud en ontwikkelingsplannen.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
74

Begrippenlijst
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Aansluitverordening Voorschrift dat de afbakening van bevoegdheden en verantwoordelijkheden rondom
de aansluiting van particulieren, bedrijven of overheden op de gemeentelijke
riolering regelt.
Afkoppelen Het ontkoppelen van op de riolering aangesloten verhard oppervlak (definitie
Arnhem: het systematisch nemen van maatregelen voor de omgang met het
neerslagwater van het verharde oppervlak anders dan maatregelen gericht op de
afvoer naar een afvalwaterzuiveringsinstallatie).
Afkoppelproject Een project waarbij een bestaand rioolsysteem zodanig wordt vernieuwd/aangepast
of vervangen, dat de waterstromen ontmengd zijn (definitie “Koploperproject” iov
STAS VROM)
Afkoppelen volgend of leidend Als het afkoppelen meelift met bijvoorbeeld een wegreconstructie dan is het
volgend.
Afvalwater Verontreinigd water dat wordt geloosd door huishoudens, bedrijven en instellingen.
Afvalwatersysteem Het geheel van rioleringstechnische en zuiveringstechnische werken voor de
inzameling, transport en verwerking van afvalwater.
Basisinspanning Vuiluitworp vanuit gemengde stelsels moet voldoen aan een vijftig procent
vuilvrachtreductienorm (t.o.v. het jaar 1990).
Basisrioleringsplan Plan waarin op gedetailleerde wijze wordt aangegeven hoe de Inzameling en afvoer
van afvalwater en neerslag binnen een bepaald gebied plaatsvinden.
Beeldkwaliteitsplan Plan waarin een pakket van intenties, aanbevelingen en/of richtlijnen voor het
veiligstellen, creëren en/of verbeteren van de zichtbare omgeving in een bepaald
gebied is opgenomen. Het beeldkwaliteit plan is vaak gericht op behoud en
verbetering van bestaande ruimtelijke kwaliteiten maar ook op het bereiken van
gewenste kwaliteit in nieuwe gebieden.
Bergbezinkbassins Vuiluitworpreducerende randvoorziening achter het rioolstelsel voor tijdelijke
berging en bezinking van vuildeeltjes in overstortwater.
Berging Inhoud van een rioolstelsel die kan worden gebruikt voor het tijdelijk bergen van
neerslag.
Bestemmingsplan Een bestemmingsplan beschrijft wat er met de ruimte in een gemeente mag
gebeuren.
Debiet Het watervolume dat per tijdseenheid door een watergang of buis stroomt
dg Dialog Rioolbeheerpakket dat door de gemeente Heerlen wordt gebruikt.
Doorlaat Rioolput met een speciale functie en voorzien van een faciliteit om de standaard
afvoer tot een gewenst maximum te beperken.
Drukriolering Transport van afvalwater vindt plaats door gemalen (versus vrijverval riolering)
(synoniem: persriool).
Emissiereductie Verminderen van de vervuiling vanuit het rioleringsstelsel naar het oppervlakte -
water.
Emissiespoor Basisinspanning.
End of pipe maatregelen Maatregelen die aan het einde van een lozingspunt plaatsvinden.
Equivalent rioolrecht Gemiddeld rioolrecht gebaseerd op het aantal aansluitingen.
Erfdienstbaarheid Juridisch geregelde afspraak over het gebruik van een perceel van een derde.
Gemengd rioolstelsel Rioolstelsel dat benut wordt voor inzameling en transport van zowel afvalwater
(droogweerafvoer, dwa) als regenwater (regenwaterafvoer, rwa) en grondwater
(overtollig).
Gescheiden rioolstelsel Rioolstelsel dat gebruik wordt voor een gescheiden inzameling en transport van
afvalwater en regenwater/grondwater.
75

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Grasbassin Voorziening voor de tijdelijke berging van regenwater.
Infiltratie Indringen van water in de bodem.
Infiltratiebergingen/–buffers Voorziening om regenwater op te vangen en tijdelijk vast te houden waarna het
langzaam in de bodem dringt en het grondwater aanvult. De voorziening is vaak
voorzien van een natuurlijke filterlaag om vervuiling geconcentreerd vast te houden.
Inundatie (Bewust) onder water zetten van een gebied.
Kolk Putje met rooster voor de opvang van afstromend hemelwater.
Maatgevende bui Bui die bepalend is voor het ontwerp van een rioleringsstelsel (of een deel
daarvan).
OAS-studie Studie naar de Optimalisatie van het Afvalwatersysteem.
OZB-heffing Iedereen in Nederland die een woning bewoont en iedereen die een woning of een
ander onroerend goed in bezit heeft, betaalt onroerendezaakbelasting.
Oppervlaktewater Het samenhangend geheel van van water, waterbodem, oevers, technische infra -
structuur en de biologische component.
Overstortfrequentie Aantal maal dat een riooloverstort(put) per jaar werkt.
Overstortmuren Blokkering in de riolering tot een bepaalde hoogte om berging in de riolering te
creëren, zodat regenbuien met lage intensiteiten niet overstorten. Bij hogere
intensiteiten kan het water over de overstortmuur stromen.
Primaire aansluiting De eerste aansluiting van een pand op het gemeentelijk riool.
Prioritaire stoffen Lijst van stoffen waarvoor in de Europese Kaderrichtlijn Water normen opgenomen
zijn (de zware metalen nikkel, kwik, lood, cadmium; PAK’s; aantal bestrijdingsmidde -
len waaronder Atrazine, Diuron, Endosulfan, Lindaan en Simazine; oplosmiddelen
(chloroform, benzenen) en Tributyltinverbindingen (TBT): totaal 37 stoffen).
Randvoorziening Constructies als onderdeel van het rioolstelsel die tot doel hebben het volume en
de vuilconcentratie van het te lozen rioolwater beperken.
Recht van opstal Zakelijk recht om op iemands grond gebouwen, werken of beplantingen te hebben.
Referentiestelsel Het referentiestelsel is een denkbeeldig stelsel dat de basis vormt voor het behalen
van een vuiluitworpreductie van vijftig procent.
Relinen Vorm van rioolverbetering waarbij een “sok” in het bestaande riool wordt gebracht.
Retentiebuffer Buffer t.b.v. de opvang van regenwater.
Riooloverstortput Voorziening voor het overstorten van het teveel aan afval- en regenwater.
Rioolstreng Aaneengesloten verzameling rioolbuizen tussen twee rioolputten en/of rioolputten
met een speciale functie (bijvoorbeeld een stuwput).
Rioleringsgebied Rioleringsgebied is een samenhangend afstroomgebied naar één of meer overstort -
punten bij de beek.
Rioolrenovaties Oorspronkelijke functies van het riool worden van binnenuit hersteld. De overlast
voor burgers blijft beperkt.
Rioolvervangingen Oorspronkelijke functies van het riool worden hersteld door de oude riolering te
verwijderen en nieuwe riolering aan te leggen. Dit gaat (vaak) gepaard met een
flinke ingreep in de weg met overlast tot gevolg.
Rioolverbeteringen Herstellen van de gewenste rioolfunctie waarbij de verbeteringen tot doel hebben
de vervuiling vanuit het rioleringsstelsel naar het oppervlaktewater te verminderen,
de zogenaamde emissiereductie, en het beperken van wateroverlast door uittredend
rioolwater
Secundaire aansluiting De tweede en volgende aansluiting van een pand op het gemeentelijk riool.
Secundair riool De huis- en kolkaansluitingen zijn aangesloten op een tweede (secundair) riool, dat
parallel aan het hoofdriool loopt en in de kabel- en leidingenstrook/troittoir ligt. Het
secundair riool sluit in de controleputten aan op de hoofdriolering.
Spindelschuiven Beweegbare afsluiter in de riolering (handmatig of mechanisch aangestuurd).
76

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Stuwput Rioolput voorzien van een overstortmuur en een voorziening om de standaard
afvoer tot een gewenst maximum te beperken, totdat de berging gevuld is. Doel
van een stuwput is het creëren van berging in het rioolstelsel.
Verbeterd gemengd stelsel Rioolstelsel dat is voorzien van berging en/of een voorziening waarmee de
vuilemissie naar het oppervlaktewater wordt verkleind.
Verbeterd gescheiden stelsel Het gescheiden stelsel is uitgebreid met een kleine berging en een doorvoerverbin -
ding met het vuilwaterriool waardoor het eerste deel (“first flush”) van de regenbui
met het meeste vuil naar de zuivering gaat.
Verhard oppervlak Alle verharde oppervlakken die neerslag naar het riool afvoeren (daken, straten,
pleinen etc.).
Vrijverval riolering Riolering waarbij voor het transport gebruik wordt gemaakt van de zwaartekracht.
Vuilemissie Hoeveelheid vuil die per tijdseenheid wordt geloosd op het oppervlaktewater.
Vuiluitworpreductie Verminderen van de vuiluitworp uit het rioolstelsel naar het oppervlaktewater.
Wadi’s Voorziening voor de infiltratie van regenwater. Een wadi is een laagte waarin het
regenwater zich kan verzamelen en in de bodem kan infiltreren. Meestal is een
wadi beplant met gras of biezen. Een wadi helpt verdroging van de bodem tegen te
gaan, vormt een buffer bij overvloedige regenval, en draagt bij aan de zuivering van
het water.
Water op straat Situatie waarbij de regenbui groter is dan de afvoercapaciteit van de riolering waar -
door water over maaiveld (straat) gaat stromen naar een locatie waar dit niet of
nauwelijks schade of overlast veroorzaakt.
Woningen worden in principe ruim boven het straatpeil gebouwd, zodat bij het
optreden van wos overlast in de woningen wordt voorkómen.
Waterketen De samenhang tussen de productie en distributie van drinkwater, de inzameling en
transport van afvalwater, en de zuivering van het afvalwater.
Waterkwaliteitsspoor Het waterkwaliteitsspoor eist dat als het emissiespoor (i.c. basisinspanning) niet tot
voldoende verbeteringen van de (ecologische) oppervlaktewaterkwaliteit leidt, aan -
vullende maatregelen genomen moeten worden.
Wateroverlast Situatie waarbij de regenbui groter is dan de afvoercapaciteit van de riolering waar -
door water op maaiveld (straat) blijft staan, doordat de hoogteverschillen van het
maaiveld de afstroming naar een ongevoelige locatie voorkómen of de afstroming
over maaiveld voert via schadegevoelige locaties. Hierdoor ontstaat materiële schade
en/of (grote) overlast in de vorm van opdrijvende putdeksels, water in woningen,
langdurig grote waterhoeveelheden op het maaiveld et cetera.
Watersysteem Geografisch afgebakend en samenhangend geheel van oppervlaktewater, grondwater,
waterbodems, oevers en infrastructuur.
Wervelventielen Een voorziening in een speciale rioolput (stuwput, doorlaatput) om de standaard
afvoer tot een gewenst maximum te beperken.
Zelfreinigend vermogen Door de hoge hellingsgraad van het riool is de stroomsnelheid dusdanig hoog dat er
geen afzetting van rioolslib kan plaatsvinden.
77

Afkortingenlijst
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
BSW = Beleidsplan Stedelijk Watermanagement
GRP = Gemeentelijk Rioleringsplan
BRP = Basisrioleringsplan
CIW = Commissie Integraal Waterbeheer
KRW = Kaderrichtlijn Water
DCHT = Duurzaam Comfort Huis en Tuin
IBA = Individuele Behandeling Afvalwater
NBW = Nationaal Bestuursakkoord Water
NW4 = Vierde Nota Waterhuishouding
PGW = Programmagestuurd Werken
POL = Provinciaal Omgevingsplan Limburg
PSL = Parkstad Limburg
RWZI = Rioolwaterzuiveringsinstallatie
VNG = Vereniging van Nederlandse Gemeenten
VROM = Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu
WB21 = Waterbeleid voor de 21e eeuw
WBL = Waterschapsbedrijf Limburg
PWP = Provinciaal Waterplan 2010-2015
WBP = Waterbeheersplan Waterschap Roer en Overmaas 2010-2015
WRO = Waterschap Roer en Overmaas
WVO = Wet verontreiniging oppervlaktewateren
UVW = Unie van Waterschappen
78

Bijlage A. Overzicht procedures totstandkoming Beleidsplan Stedelijk Watermanagement.
Proces BSW 2011-2015
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT

Bijlage B. Notulen overleg waterschap en provincie
Verslag
Vergadering
Ontwerp Beleidsplan Stedelijke Watermanagement 2011-2015
Vergaderdatum
31 januari 2011
Aanwezigen
Dhr. W. Pakbier, Waterschap Roer en Overmaas
Mevr. G. Vugs, Waterschap Roer en Overmaas
Dhr. R. Schols, Waterschapsbedrijf Limburg
Dhr. V. Kruithof, Provincie Limburg
Dhr. R. Weijers, Gemeente Heerlen
Afwezigen
-
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Dhr. Pakbier geeft aan dat het Waterschap verrast is met het ontwerp Beleidsplan Stedelijk Watermanagement (BSW)
2011-2015. Het Waterschap is niet conform “routekaart GRP” (opgesteld door het Limburgse waterpanel en bedoeld
voor de gemeenten) eerder betrokken bij het opstellen van het ontwerp BSW2011-2015. Zeker nu het ontwerpplan
reeds door het college is goedgekeurd zonder dat het waterschap ambtelijk een reactie heeft kunnen geven. Mede
gezien de samenwerking in het verleden, zoals Waterplan 2001 en het ontkluizen van de Caumerbeek en Loopgraaf, is
de verbazing groot dat het Waterschap nu niet eerder bij het proces betrokken is.
Dhr. R. Schols sluit zich aan bij de opmerking van dhr. Pakbier.
Dhr. Kruithof geeft aan dat hij, vanuit zijn financiële benadering, meer op de procedure en financiële aspecten let en
niet op de inhoud. Met name de ontwikkeling van de rioolheffing i.r.t. vertraging rioolvervanging en het inhalen van de
rioolrenovatie achterstand i.r.t. rioolrechtverhoging zijn aandachtspunten vanuit de Provincie.
Dhr. Pakbier vermeld dat de gemeente Heerlen een opgave heeft in de Kaderrichtlijn Water(KRW). Hiervoor is tot nog
toe een bedrag becijferd van ca. € 5 mln. aan maatregelen. Hierover dient nog een verfijningslag gemaakt te worden.
Deze opgave is niet opgenomen in het BSW2011-2015. Het waterschap vindt dat ook dit deel van de wateropgave
opgenomen moet worden. Verder wordt geopperd om de te treffen maatregelen Kaderrichtlijn Water en de maatregelen
uit de Optimalisatiestudies Afvalwatersysteem op korte termijn verder af te stemmen. Ook dient rekening te worden
gehouden met de milieuaspecten van het (in de toekomst) hebben en houden van drie open asfaltbuffers langs de
heringerichte Caumerbeek.
Dhr. Pakbier en dhr. Schols geven aan dat een tekening en lijst met overstorten en nooduitlaten ontbreekt. Deze lijst
geeft een gemeentelijk totaal beeld en inzicht in de stand van zaken in het voldoen aan de basisinspanning en KRW
verplichtingen. Met het vervallen van de vergunningen is de bewaking en voortgang over de overstorten aangewezen
op afstemming en overleg waarbij een overzichtslijst de basis zal vormen. Mevr. Vugs vermeld dat ook de reiniging- en
inspectiefrequentie in het BSW 2011-2015 vermeldt dient te worden.

.
Ook maakt het waterschap zich zorgen of het voorgestelde uitvoeringsprogramma en daarmee de basisinspanning in
2015 gerealiseerd zal zijn. De personele bezetting is niet of onvoldoende op capaciteit. Het risico op het niet halen van
deze inspanning is hiermee aanwezig.
Dhr. Pakbier vermeld dat het beleid betreffende strooien van zout en onkruidbestrijding van belang is bij het
afkoppelen van verhard oppervlak.
In de samenwerking dient er frequenter zowel ambtelijk als bestuurlijk overleg gevoerd te worden waarbij een brede
wateragenda kan worden gehanteerd.
Opmerkingen per pagina:
Pag. 1. Vraagstelling ook de kwantitatieve maatregelen opnemen.
Pag.15. Opnemen lijst met “innovatieve” plannen / studies die in deze periode worden uitgevoerd.
Pag. 27. Waterleerpad Geleenbeek reeds voorbeeld van andere educatie.
Pag. 30. Toevoegen waterstructuurkaart i.r.t. planologische verankering afkoppelen.
Pag. 38. Basisinspanning en krw-maatregelen toevoegen aan belangrijke wateropgaven.
Pag. 45. Meer samen optrekken bij het project Meten is Weten.
Pag. 46. Hydraulische uitgangspunten gewenste situatie opsplitsen water op straat en wateroverlast inclusief
herhalingsfrequentie buien.
Pag. 48. Gemeente heeft regierol bij grondwateroverlast.
Pag. 55. Schiffelerhof ontbreekt.
Pag. 58. Beleid betreffende foutieve huisaansluitingen ontbreekt.
Pag. 61. Het wel of niet treffen van maatregelen inzake de basisinspanning dienen bestuurlijk vastgelegd te worden
en niet eenzijdig vanuit de gemeente.
Pag. 64. Indien een nieuw Basisrioleringsplan wordt opgesteld kan gebruik worden gemaakt van het BRP-format.
Pag. 65. Toevoegen aspect vergunningen.
Pag. 66. Tekstuele opmerking van dhr. Kruithof komen nog per mail.
Pag. 68. Kapitaallasten investeringen loopt in deze periode op van € 717.157 naar € 3.153.940. In hoeverre is het
reëel dat de aangegeven vervangingsinvesteringen ook worden gerealiseerd?
Pag. 69. Heffing kan enkel worden gebruikt voor inzet riooltaken!
Pag. 69. Afschrijving op basis van annuïteiten is niet wenselijk. Dit i.v.m. een constant bedrag voor afschrijving en
rente terwijl bij lineaire afschrijving in de toekomst middelen beschikbaar komen voor het plegen van
onderhoud.
Pag. 72. Zowel het WRO als het WBL geeft aan dat het van wezenlijk belang is dat voldoende personeel beschikbaar
is om de opgaven uit te voeren.
Als afsluiting erkent eenieder dat toekomstige samenwerking van groot belang is om de maatregelen uit het BSW 2011-
2015 te realiseren.

Bijlage C. Onafhankelijk advies over BSW 2011-2015.
MEMO
Aan : dhr. R. Weijers
Van : J.P.M.J. Janssens
Kopie : J.C.I. Moerkerk
Dossier : D2674-01.001
Project : Beoordeling Beleidsplan Stedelijk Watermanagement
Betreft : reactie DHV
Datum : 19 mei 2010
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
De gemeente Heerlen heeft aan DHV gevraagd om het Beleidsplan Stedelijk Watermanagement (BSW) te beoordelen.
In de memo zijn de bevindingen beschreven. Tevens is gevraagd om een voorstel te doen voor het opstellen van een
bestuurlijke versie. Dit voorstel wordt u separaat toegezonden.
Algemene indruk:
De wetgever verplicht de Nederlandse gemeenten tot het hebben van een Gemeentelijk rioleringsplan (GRP). De zorg -
plichten van de gemeenten spitsen zich toe op het stedelijk afvalwater (DWA en gemengde stelsels), het hemelwater
en het grondwater. De Memorie van Toelichting bij de Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken stelt
dat het GRP ook duidelijk moet maken:
waar de gemeente regen- en grondwater afvoert via een openbaar vuilwaterriool;
waar in plaats van een openbaar vuilwaterriool afzonderlijke systemen (IBA’s) met een zelfde graad van milieu -
bescherming in gebruik zijn;
welke maatregelen de gemeente van perceeleigenaren verwacht rond afvloeiend regenwater en grondwater, én
welke maatregelen de gemeente hiervoor zelf neemt.
Het BSW is zeer uitvoering opgezet. Er wordt veel informatie gegevens over uiteenlopende onderwerpen: evaluatie,
wet- en regelgeving, huidige situatie en financiële aspecten.
De eerste indruk na het doornemen van de aangeleverde stukken is de volgende:
1. De keuze voor de structuur van het plan is gericht op evaluatie, visie, beleid&wetgeving, strategie en financiën. De
drie zorgplichten van de gemeente verdwijnen daardoor naar de achtergrond. Paragrafen over hemelwaterzorgplicht
en grondwaterzorgplicht zijn in hoofdstuk 6 herkenbaar. Voor stedelijk afvalwater geldt dat niet. Gemeenten zijn
vrij in het kiezen van een structuur en dat dient dus gerespecteerd te worden. Het blijkt wel dat de toetsing aan
het wettelijk kader daardoor moeilijker wordt.
2. Kengetallen geven snel een globale indruk van het onderwerp. De aanvulling op paragraaf 6.9 Beheer en Onderhoud
voorziet hierin. Naar onze mening mogen deze gegevens eerder worden gepresenteerd. De lezer kan daardoor de
volgende informatie beter in perspectief plaatsen. De informatie zou nog aangevuld kunnen worden met verhard
oppervlak, het aantal overstorten en het aantal (huis) aansluitingen.
3. Klimaatverandering wordt op een aantal plaatsen in het BSW terecht aan de orde gesteld. De riolering blijkt steeds
vaker problemen te hebben met de verwerking van extreme buien. Wij adviseren daarom om bij iedere zorgplicht
te definiëren wat wordt verstaan onder hinder en wat onder overlast. Een heldere communicatie hiervan naar de
bewoners beperkt discussies in de toekomst.
4. Op een aantal plaatsen komt duurzaamheid aan de orde, meestal in relatie tot hemelwater. Ter overweging geven
we mee om ‘duurzaamheid’ nader te specificeren. De aanleg van een hemelwaterriool gaat immers gepaard met
veel extra beton, de productie van infiltratiekratten is erg energie-intensief.
5. Opmerkingen ten aanzien van spelling en grammatica leveren we separaat aan.

.
88

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Bijlage D. Europees, nationaal en Provinciaal water- en rioleringsbeleid

1. Beleid en wetgeving BSW Heerlen 2011-2015
1.1 Inleiding
Deze bijlage geeft een overzicht van het Europese, landelijke en provinciale beleid en de wetgeving op het gebied van
met name water en riolering. Beschreven zijn onder andere de Europese Kaderrichtlijn Water, het Waterbeleid 21e eeuw,
het Nationaal Bestuursakkoord Water, de Watertoets, het Provinciaal Waterplan en het Waterbeheersplan Roer en
Overmaas. De opbouw is als volgt: eerst is het “hoge” beleid beschreven om vervolgens in te zoomen op lokaal en
concreter beleid waarbij de verschillende beleidsstukken gescreend en beschreven zijn met oog voor de gemeente -
belangen van Heerlen (riolering, afkoppelen, wateroverlast, duurzaam bouwen). Het gemeentelijke beleid en een
synthese waarin kort de belangrijkste punten staan die nu en de komende jaren in relatie tot de gemeentelijke
rioleringszorg een rol (gaan) spelen, zijn opgenomen in het hoofdrapport (hoofdstuk 5).
1.2 Europa
Kaderrichtlijn Water
Sinds 22 december 2000 is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht. De KRW heeft als doel om de kwaliteit
van de Europese wateren te verbeteren (“goede toestand”) en die kwaliteit goed te houden. Het belangrijkste middel
om dit doel te bereiken is het stroomgebiedbeheersplan (SGBP). In een dergelijk plan worden de waterkwaliteitsdoelen
en de daarvoor benodigde maatregelen beschreven om deze goede toestand te bereiken. Nederland maakt deel uit
van vier internationale stroomgebieden, waarbij de gemeente Heerlen in het stroomgebied van de Maas is gelegen.
Het stroomgebiedbeheersplan Maas is op 27 november 2009 vastgesteld en heeft een looptijd tot eind 2015. Daarna
wordt er weer een nieuw plan voor de volgende zes jaar opgesteld. Een belangrijk onderdeel van het SGBP is een
maatregelenprogramma. Het maatregelenprogramma bestaat enerzijds uit maatregelen die worden genomen in het
kader van reeds bestaande nationale en/of Europese wetgeving (bijv. Europese Nitraatrichtlijn) en anderzijds een groot
aantal regionale en locatiegebonden maatregelen.
De gemeente Heerlen heeft hierin de komende jaren een belangrijke rol als het gaat om:
inzameling en transport van hemelwater;
zorgplicht voor het grondwater;
sanering riooloverstorten;
aanpak achterstallig onderhoud;
meer ruimte voor ontwikkeling en herstel van de watergebonden natuur (watertoets en bestemmingswijzigingen);
vermindering van emissie van gewasbescherming- en bestrijdingsmiddelen in de openbare ruimte;
duurzaam bouwen stimuleren (beperken van gebruik van uitloogbare bouwmaterialen);
sanering bodem- en grondwaterverontreinigingen.
Om concrete betrokkenheid van gemeenten met de KRW te bewerkstelligen en/of te vergroten zijn in 2006 water -
ambassadeurs aangesteld. Deze waterambassadeurs informeren, stimuleren en betrekken gemeenten in het leveren
van een bijdrage aan de stedelijke wateropgave. Zij zijn de ‘linking pin’ tussen de gemeenten en Rijkswaterstaat, die
de feitelijke regie voert over de KRW-opgave van Nederland. De waterambassadeur werd tot 2009 betaald door het
ministerie van Vrom.
1.3 Rijk
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Waterwet
De Waterwet stelt integraal waterbeheer op basis van de ‘watersysteembenadering’ centraal. Deze benadering gaat uit
van het geheel van relaties binnen watersystemen.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Denk hierbij aan de relaties tussen waterkwaliteit, -kwantiteit, oppervlakte- en grondwater, maar ook aan de samen -
hang tussen water, grondgebruik en watergebruikers. Hiernaast kenmerkt integraal waterbeheer zich ook door de
samenhang met de omgeving. Dit komt tot uitdrukking in relaties met beleidsterreinen als natuur, milieu en ruimte -
lijke ordening.
De Waterwet vervangt de volgende wetten en regelingen voor het waterbeheer in Nederland:
Wet op de waterhuishouding (waaronder Wet Gemeentelijke Watertaken).
Wet op de waterkering.
Grondwaterwet.
Wet verontreiniging oppervlaktewateren.
Wet verontreiniging zeewater.
Wet droogmakerijen en indijkingen.
Wet beheer en rijkswaterstaatswerken (‘natte deel’).
Waterstaatswet 1900.
Saneringsregeling waterbodems.
De Waterwet is vanaf 22 december 2009 van kracht.
Met de Waterwet is de gemeente beter uitgerust om onder andere wateroverlast tegen te gaan. Daarnaast zijn alle
voormalige vergunningstelsels opgegaan in één watervergunning en drie lozingenbesluiten om zo de regeldruk te
verlagen.
Nadere uitwerking van de Waterwet is vastgelegd in een AMvB en een daaraan gekoppelde ministeriële regeling,
respectievelijk het Waterbesluit en de Waterregeling. Beide wetteksten geven prioriteit aan gevallen die in de wettekst
nadere regeling voorschrijven.
Wet Milieubeheer
De Wet Milieubeheer legt gemeenten de wettelijke verplichting op periodiek een Gemeentelijk
Rioleringsplan op te stellen (art. 4.22). Daarnaast bestaat vanuit de Wm de verplichting te zorgen voor de inzameling
en transport van stedelijk afvalwater, en lozingseisen te stellen aan bedrijfsafvalwater.
Wet Gemeentelijke Watertaken
De Wet Gemeentelijke Watertaken, welke sedert 1 januari 2008 van kracht is, is geen zelfstandige wet, maar is de titel
van een voorstel tot wijziging van drie bestaande wetten, te weten:
Wet milieubeheer; zorgplicht riolering à zorgplicht stedelijk afvalwater.
Wet op de waterhuishouding (nu Waterwet); zorgplicht hemelwater- en grondwaterproblemen.
Gemeentewet; verbreding rioolrecht naar rioolheffing.
De zorgplicht voor hemelwater en grondwaterproblemen (Waterwet) is hierin het belangrijkste. In het kort komt het
erop neer dat de gemeente verplicht is te zorgen voor de verwerking van overtollig hemelwater indien van de per -
ceelseigenaar niet redelijkerwijs verwacht kan worden dat hij/zij dat zelf kan verwerken. Met betrekking tot structurele
grondwaterproblemen is de gemeente verplicht om in de openbare ruimte maatregelen te treffen om de nadelige ge -
volgen van deze problemen zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. Voor zover deze maatregelen doelmatig zijn
en niet tot de verantwoordelijkheid van het waterschap of provincie behoren.
Wet Ruimtelijke Ordening en de Watertoets
De watertoets is per 1 november 2003 wettelijk verplicht (en vastgelegd in het Besluit ruimtelijke ordening). De
watertoets betekent dat ruimtelijke plannen (waaronder bestemmingsplannen) die vanaf deze datum ter inzage
worden gelegd, voorzien moeten zijn van een waterparagraaf. Ruimtelijke plannen van de initiatiefnemer (bijv.
gemeente of projectontwikkelaar) worden overlegd met de waterbeheerder.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
In de waterparagraaf geeft de initiatiefnemer aan welke afwegingen in het plan ten aanzien van water zijn gemaakt.
Het is een toelichting op het doorlopen proces en maakt de besluitvorming ten aanzien van water transparant. In geval
van locatiekeuzes en bij herinrichting van bestaand bebouwd gebied geeft de initiatiefnemer expliciet aan welke rol de
kosten en risico's van verdroging, verzilting, overstroming en overlast hebben gespeeld bij de besluitvorming. De
waterparagraaf grijpt zichtbaar terug op de afsprakennotitie en het wateradvies.
Wet Bodembescherming & Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren
Het “Lozingenbesluit Bodembescherming”, dat op 1 juli 1990 van kracht is geworden, verbiedt alle lozingen van ver -
vuild water in de bodem, maar bevat geen verplichting tot aanleg van gemeentelijke riolering of een verplichting voor
de lozer om op de riolering aangesloten te zijn buiten een vastgestelde afstand tot het gemeentelijke riool. Om ver -
ontreiniging van de bodem te voorkómen moet het afvalwater met een IBA (Individuele Behandeling Afvalwater)
behandeld zijn. De gemeente is bevoegd gezag. Na 1/01/2005 mogen geen ongezuiverde lozingen meer plaatsvinden.
Het “Lozingenbesluit WVO Huishoudelijk Afvalwater” is in 1997 van kracht geworden. Na 1/01/2005 mag geen ongezui -
verd huishoudelijk afvalwater op openbare lossingen geloosd worden. Het afvalwater moet behandeld zijn met een IBA
om de verontreiniging van het oppervlaktewater te beperken. De Wet verontreiniging oppervlaktewateren is per
22 december 2009 opgegaan in de Waterwet (zie par. x).
Nationaal waterplan 2009-2015
Onderdeel van de bovengenoemde Waterwet is het zesjaarlijkse Nationaal Waterplan. Dit plan is de opvolger van de 4e
Nota Waterhuishouding (1998) en heeft de status van structuurvisie binnen de Wet ruimtelijke ordening. Tevens maken
de (vier) stroomgebiedsbeheersplannen (SGBP’s) onderdeel uit van het Nationaal Waterplan. Op deze wijze ontstaat er
een heldere koppeling tussen Europees beleid (KRW) en rijksbeleid. Naast deze SGBP’s zijn waterveiligheid, het IJsselmeer -
gebied en het Noordzeegebied speerpunten van het Nationaal Waterplan.
Duurzaam waterbeheer is het devies van het Nationaal Waterplan. Om tot duurzaam waterbeheer in Nederland te
komen zijn de volgende aspecten van belang:
Samen werken aan de realisatie van waterbeleid.
Meebewegen, weerstand bieden, kansen pakken.
Versterking water en ruimte.
Een veilige delta.
Duurzame zoetwatervoorziening.
Schoner water met een natuurlijke inrichting.
Gemeenten hebben specifieke taken op het gebied van omgaan met afvalwater, hemelwater en grondwater. Het Beleids -
plan Stedelijk Waterbeheer 2011-2015 beschrijft op welke manier de Gemeente Heerlen invulling geeft aan deze taken.
Daarnaast kunnen gemeenten faciliterend optreden bij het nemen van bepaalde ruimtelijke maatregelen. Gemeenten
en waterschappen informeren de provincies over voortgang van het uitvoeringsbeleid en knelpunten bij de uitvoering.
Waterbeleid 21 e eeuw: anders omgaan met water (WB21; 2000)
Door de opgetreden wateroverlast heeft de regering de commissie Waterbeheer 21e eeuw in het leven geroepen. De
commissie geeft advies over de problemen en hoe die in de toekomst te voorkómen zijn. Op 31 augustus 2000 bracht
de commissie het advies Waterbeleid voor de 21e eeuw “Geef water de ruimte en de aandacht die het verdient” uit.
De commissie concludeerde dat de manier waarop wij nu met water omgaan niet voldoende is voor de verwachte
klimaatsveranderingen.In grote lijnen ligt in de belangrijkste nationale beleidsstukken de nadruk op de kwantiteitstrits
vasthouden-bergen-afvoeren en de kwaliteitstrits schoonhouden-scheiden-schoonmaken.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Doelstellingen die de basis vormen zijn:
het creëren van veiligheid;
het voorkómen van wateroverlast en droogte;
het niet langer afwentelen van waterhuishoudkundige problemen op de buurman, en
ruimtelijke maatregelen moeten voorrang krijgen boven technische maatregelen (zoals pompen endijken verzwaren).
Meer specifiek voor riolering en regenwater is opgenomen dat:
verontreiniging van regenwater zoveel mogelijk wordt voorkómen, en
de vervuiling door riooloverstorten wordt beperkt door het bouwen van vuiluitworp reducerende voorzieningen,
afkoppelen en andere maatregelen.
Bestuursakkoord Waterketen 2007 (BWK-2007) (5 juli 2007)
In het BWK-2007 geven het Rijk, het Interprovinciaal Overleg, de Wevin (drinkwaterbedrijven), de Vereniging Nederlandse
Gemeenten en de Unie van Waterschappen aan hun leden op basis van de uitgangspunten te stimuleren en te advi -
seren de in het akkoord vermelde speerpunten te realiseren.
Uitgangspunten:
Een duurzame waterketen, gericht op het bevorderen van de volksgezondheid en bescherming van het milieu staan
centraal in de uitvoering van de waterketentaken. Dit vraagt om een robuuste werkwijze die ook op lange termijn de
publieke belangen dient. Innovaties zijn nodig om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen.
Vanuit dit vertrekpunt vergroten drinkwaterbedrijven, gemeenten en waterschappen de doelmatigheid en transpa -
rantie in de waterketen. Onder doelmatigheid wordt verstaan het leveren van waterketendiensten tegen een zo goed
mogelijke prijs/prestatie-verhouding. Onder transparantie wordt verstaan het geven van helder inzicht aan burgers
welke prestaties in termen van kwaliteit, milieu, droge voeten en klantcontacten geleverd worden tegen welke prijs.
Tevens is het wenselijk huishoudens inzicht te verschaffen in de mogelijkheden om zelf de waterketenkosten te
beïnvloeden.
Partijen bepalen zelf de meest geschikte resultaatgerichte aanpak om doelmatigheid en transparantie te verhogen,
zodat zij aan kunnen sluiten bij de specifieke lokale situatie. Het rijk volgt de ontwikkeling van de doelmatigheid en
transparantie via deze bottom-up aanpak.
De huidige verantwoordelijkheidsverdeling in de waterketen blijft ongewijzigd. Ook de goede afstemming tussen
rioleringsbeheer en het beheer van de openbare ruimte blijft gehandhaafd, omdat daarmee fors op kosten kan
worden bespaard en overlast voor burgers en bedrijven wordt beperkt. Bovendien wordt rekening gehouden met het
feit dat de riolering niet alleen een functie heeft in de inzameling en transport van afvalwater maar in veel gevallen
ook in de afvoer van overtollig hemelwater.
De speerpunten bestaan uit:
Doelmatigheid en transparantie:
π het uitvoeren van benchmarken per partij in de waterketen;
π gemeenten dragen zorg voor een uniforme en eenduidige kostentoerekening;
π het bezien of op termijn een samenhangende waterketenbenchmark kan worden geïntroduceerd.
Samenwerken:
π gemeenten bundelen kennis en capaciteit in rioleringsbeheer;
π samenwerking tussen inzameling en zuivering van afvalwater;
π gemeenten en waterschappen leggen afspraken vast in afvalwaterakkoorden e.d..

Zicht op kosten:
π kosten voor rioleringsbeheer worden eenduidig toegerekend met een kostendekkende rioolheffing;
π de partijen in de waterketen geven bottom up waar doelmatig samengewerkt kan worden.
Innovatie:
π partijen brengen gezamenlijk lange termijn ontwikkelingen in beeld;
π formuleren van een innovatieagenda;
π vorm geven van innovaties samen met financiers en producenten;
π ontwikkelen van een aanpak om de groeiende vraag naar vakkundig personeel te voldoen.
De betrokken burger:
π het rijk ontwikkelt samen met de partijen een informatiecampagne om het waterbewustzijn te vergroten;
π voorlichting over de burgerlijke bijdrage van het anders omgaan met water en het creeren van afvalwater.
Het rijk monitort de voortgang van onderdelen van de speerpunten.
Nationaal Bestuursakkoord Water Actueel (NBW juni 2008)
Met het NBW-Actueel onderstrepen het Rijk, het Interprovinciaal Overleg, de Unie van Waterschappen en de Vereniging
van Nederlandse Gemeenten de gezamenlijke opgave om het watersysteem op zo kort mogelijke termijn en tegen de
laagste maatschappelijke kosten op orde te brengen en te houden. Samenwerken is de rode draad van het geactuali -
seerde Nationaal Bestuursakkoord.
Een actualisatie van het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) uit 2003 komt voort uit de invoering van de Europese
Kaderrichtlijn Water (KRW), de noodzaak tot het aanscherping van een aantal begrippen en het beschikbaar komen van
nieuwe klimaatscenario’s. Ook is een nieuwe fase aangebroken in het samenwerkingsproces, waarbij het zwaartepunt
verschuift van planvorming naar uitvoering.
Het NBW is een uitwerking van de uitvoering van waterbeleid 21e eeuw (WB21) en de KRW. De belangrijkste doelen en
taken zijn:
het teveel (overlast) of tekort (onderlast) aan water aanpakken;
verbetering van de waterkwaliteit.
Concreet betekenen bovenstaande punten dat:
Gemeenten in samenwerking met waterschappen stedelijke waterplannen dienen te maken of te actualiseren conform
KRW-vereisten (uiterlijk 2012). Het Beleidsplan Stedelijk Waterbeheer 2011-2015 van de Gemeente Heerlen voldoet
daaraan.
Nieuw aan te leggen stedelijke locaties, bedrijventerreinen, infrastructuur en vernieuwings- en herinrichtings -
projecten dienen te voldoen aan de eisen van de WB21 en de KRW. De watertoets is hiertoe het instrument.
Meervoudig ruimtegebruik is het uitgangspunt bij het zoeken naar ruimte voor water.
Opstellen van en uitvoering geven aan stroomgebiedsbeheersplannen en waterbeheerplannen. Dit is de verant -
woordelijkheid van respectievelijk het ministerie van Verkeer en Waterstaat en de waterschappen.
1.4 Landelijk
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Gemeentelijke rol bij aanpak waterproblemen (Vereniging van Nederlandse Gemeenten, 2007)
In het Nederlandse waterbeleid nemen het beperken van de risico’s van wateroverlast, zowel kwantitatief als kwalita -
tief een centrale plaats in (Europese Kaderrichtlijn Water; KRW en Waterbeheer 21e eeuw; WB21). Ook gemeenten staan
voor afwegingen over eventueel te nemen maatregelen die hieraan bijdragen.
Er worden drie gemeentelijke rollen bij drie waterproblemen onderscheiden, namelijk:
bij aanpak van waterhinder uit de riolering;
bij aanpak van wateroverlast uit regionale oppervlaktewateren;
bij verbetering van de waterkwaliteit.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Het overgrote deel van de beschreven waterproblemen wordt door de gemeente Heerlen reeds actief aangepakt,
namelijk middels:
het gemeentelijk rioleringsplan (GRP+);
de nieuwe grond- en hemelwaterverordening;
de studie optimalisatie afvalwatersystemen (OAS-studie) in samenwerking met het Waterschap Roer en Overmaas;
de watertoets in ruimtelijke plannen. De gemeente ziet erop toe dat water de plaats krijgt die het verdient in o.a.
bestemmingsplannen en ruimtelijke onderbouwingen. De kosten van deze maatregelen zijn in de regel voor de
planexploitant;
de optimalisatie gemeentelijk grondwatermeetnet;
de in-situ aanpak grondwaterverontreinigingen;
de projectgroep Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk.
Doelmatig en rationeel waterbeheer (Unie van Waterschappen, 2009)
De Unie van Waterschappen heeft op 4 november een brief verstuurd naar de staatssecretaris van Verkeer en Water -
staat over doelmatig en rationeel waterbeheer. In de brief vermeld de Unie van Waterschappen het volgende:
Nederland staat voor een grote uitdaging om ons land in de toekomst klimaatbestendig te maken. Het Deltaprogramma
vraagt om grote investeringen en om een grote over-heidsinspanning om de uitvoering hiervan tot stand te brengen.
Hetzelfde is van toepassing op de stroomgebiedenaanpak in het licht van de Kaderrichtlijn Water. Opgaven als deze
vragen om een op deze taken toegesneden overheidsinspanning die functioneel, doelmatig en efficiënt is en het belang
van de burger maximaal dient. Een eigen doelfinanciering is hiermee onlosmakelijk verbonden. Waterschappen hebben
zich ontwikkeld tot professionele uitvoerende overheden die een cruciale inspanning leveren om deze opgaven nu en
in de toekomst duurzaam te realiseren.
In één samenhangend pakket schetsen wij onze voorgestelde aanpak: De integrale verantwoordelijkheid voor de water -
keringen komt bij de waterschappen te liggen, met uitzondering van de nationale infrastructuur zoals de Deltawerken
en de Afsluitdijk. Met gemeenten gaan wij bindende afspraken maken over de afvalwaterketen en bestuurlijke drukte
verminderen. De planstructuur zal veranderen. Provinciale structuurvisies en omgevingsplannen bevatten de ruimtelijke
aspecten van het waterbeheer en het provinciale waterhuishoudingsplan kan vervallen. De provincies worden ontlast
van waterbeheertaken. Met uw Inspectie en met de provincies maken wij afspraken over het toezicht op de water -
schappen. Met Rijkswaterstaat maken wij afspraken over de over te dragen werken, de stroomgebiedaanpak en
functionele samenwerking. Om in staat te zijn deze ontwikkeling in onze organisaties goed te borgen zetten wij de
substantiële opschaling van de waterschappen door. Met al deze voorstellen ligt de focus van de beide waterbeheerders
(Rijkswaterstaat voor het nationale waterbeheer; de waterschappen voor het regionale waterbeheer) op de uitvoering
van het Deltaprogramma, KRW, NBW en reduceren we de bestuurlijke drukte aanzienlijk. Door inverdieneffecten en
verregaande samenwerking binnen en buiten de sector besparen de waterschappen geld om verdere stijging van de
lastendruk tegen te gaan.
Ons navolgende pakket van voorstellen kent daarmee een sterke interne samenhang en moet ook als één geheel be -
schouwd worden. Het vormt een coherente agenda voor bestuur en organisatie van het waterbeheer in de komende
tien jaar. Het waterbeheer wordt slimmer en efficiënter georganiseerd. Met besparingen op de korte en langere termijn
en een concrete aanpak om de bestuurlijke drukte ingrijpend te verminderen. Dit vergt commitment van alle betrokken
partijen. Actieve ondersteuning van deze agenda door het kabinet, onder andere door aanpassing van wet- en regel -
geving, is noodzakelijk voor het bereiken van de gestelde doelen.
Minder bestuurlijke drukte en transparantie voor burgers en bedrijven
De provincies zorgen voor een evenwichtige afweging van alle bij de ruimtelijke inrichting betrokken belangen in
integrale structuurvisies en omgevingsplannen. Ruimtelijke aspecten van het waterbeheer zijn hierin opgenomen. Een
zelfstandig provinciaal waterplan kan verdwijnen.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Met het oog op doorvoering van het gewenste tweelagenprincipe en de gewenste integraliteit in het waterbeheer/
waterveiligheid, stellen wij voor de provincies van hun uitvoeringstaken in het waterbeheer te ontlasten. Het Rijk, als
normsteller, kan rechtstreeks de toezichthoudende taak uitoefenen met betrekking tot de waterkeringen die de water -
schappen beheren. Met het IPO en V&W willen wij een agenda opstellen over de toekomstige toezichtrelatie, mede in
het licht van het Kabinetsstandpunt ‘Oosting’. Dit reduceert de bestuurlijke drukte aanzienlijk.
Tevens lijkt het ons goed de wegbeheerstaak (bij zes wegbeherende waterschappen) tegen het licht te houden.
De waterschapsverkiezingen zijn naar hun huidige vorm voor de burger geen succes. Er is aanleiding de huidige opzet
nader te bezien. Borging van de belangen van alle burgers en de eigen financiering vergen ook in de toekomst een
democratische vorm van representatie. Graag komen wij met u in gesprek over dit thema.
Hoogwaterbescherming
De zorg voor waterveiligheid is van oudsher een van de meest primaire taken van de waterschappen. Met de voorge -
nomen verdergaande professionalisering en opschaling van de waterschappen zien wij verdergaande participatie in de
financiering van het Hoogwaterbeschermingsprogramma als een logische stap. Op termijn maken wij ons op om de
financiering van het volledige Hoogwaterbeschermingsprogramma van het Rijk over te nemen, uitgezonderd de nationale
infrastructuur. Daarmee ontstaat een transparantere verdeling van taken in de waterkeringzorg. Bij het Rijk blijven
normering, toezicht op de primaire waterkeringen en de zorg voor de nationale infrastructuur en de waterschappen
doen het overige.
Met Rijkswaterstaat willen wij binnen een half jaar een agenda maken voor de overdracht/het beheer van waterstaats -
werken en verdergaande functionele samenwerking in taakuitvoering (KRW, Ruimte voor de rivier) en ondersteunende
processen (onder-zoek/kennis, ICT, inkoop en aanbesteding, projectvoorbereiding). De contacten hierover met Rijkswater -
staat tonen een grote mate van convergentie aan.
Voor de nabije toekomst stellen wij concreet voor dat de waterschappen de voorbereidingskosten van het Hoogwater -
beschermingsprogramma voor eigen rekening nemen; dit ontlast de rijksbegroting voor € 37 miljoen per jaar. Tevens
stellen wij voor, als eerste stap, € 38 miljoen door middel van cofinanciering bij te dragen aan de investeringen uit het
Hoogwaterbeschermingsprogramma. Wij nemen het op ons met behoud van het solidariteitsprincipe hierover verder
afspraken tussen de waterschappen te maken. Tevens zijn wij bereid de kosten van de bestrijding van de muskusratten
volledig voor eigen rekening te nemen (€ 25 miljoen per jaar).
Doelheffing voor watertaken ook in de toekomst cruciaal
Het waterbeheer in Nederland wordt voor een belangrijk deel betaald uit een doelheffing die de waterschappen opleggen
en innen. Op deze wijze is geborgd dat er voldoende middelen voor deze taken beschikbaar zijn. Mede dankzij dit
systeem staan hoogwaterbescherming en waterbeheer in ons land wereldwijd bezien op een ongeëvenaard hoog
niveau, hetgeen ook internationaal wordt erkend en organisatorisch en financieel navolging krijgt in andere landen. De
kern van dit systeem blijft in stand met de uitvoering van het grote Deltaprogramma in zicht. Maar het moet eenvoudiger
en efficiënter. Zo hebben wij hebben de VNG uitgenodigd om te komen tot een beperkt aantal gezamenlijke, regionale
belastingkantoren teneinde de perceptiekosten van gemeentelijke en waterschapsbelastingen aanmerkelijk te verlagen.
Tevens kan het omslagstelsel voor de watersysteemheffing fors worden vereenvoudigd. Voor burgers en bedrijven
neemt de transparantie dan toe en de administratieve lasten nemen af. De besparing door deze maatregel loopt voor
de waterschappen op tot ongeveer € 26 miljoen per jaar.
Optimalisatie in de afvalwaterketen
Gemeenten en waterschappen werken intensief samen in het waterbeheer op grond van het Bestuursakkoord Water -
keten. Deze overeenkomst inzake de afvalwaterketen heeft reeds vele bestaande samenwerking goed gestimuleerd.
Resultaten zijn geboekt, maar niet in die mate die kon worden verwacht. Bovendien vergt de samenwerking veel
ambtelijke inzet en bestuurlijke drukte.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
De waterschappen hebben de gemeenten, via de VNG, uitgenodigd om de samenwerking in de afvalwaterketen verder
te optimaliseren. Dat kan door de rioleringstaak van de waterschappen toe te voegen aan de huidige afvalwatertransporten
zuiveringstaak van de waterschappen. Hierdoor wordt één overheid verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud
van de afvalwaterketen. Ook is denkbaar dat de waterschappen namens de gemeenten het rioolbeheer en -onderhoud
uitvoeren. Dit zal echter minder besparingen opleveren en veel overleg in stand houden. We willen geen nieuwe be -
stuurlijk drukte door hier nieuwe openbare lichamen voor op te richten. De gemeenten houden vanzelfsprekend de
regie op de openbare ruimte. Voor het planning en uitvoering van projecten, waarbij het wegdek, de riolering en kabels
en leidingen samengaan, blijven de gemeenten verantwoordelijk De bestuurlijke drukte neemt in deze optimalisatie
aanzienlijk af en er kan een aanzienlijke kostenbesparing worden bereikt. Op een totaal bedrag van circa € 2,2 miljard
voor rioolbeheer en zuivering biedt dit een perspectief op een groeiende kostenbesparing van in totaal ruim € 200
miljoen per jaar. Binnen een jaar willen wij samen met de VNG een plan op tafel leggen, gericht op realisatie per 2015.
Uitvoering kan plaatsvinden zodra de wet- en regelgeving is aangepast.
Opschaling van waterschappen
De waterschappen zijn in achterliggende decennia voortdurend opgeschaald om berekend te blijven op hun taken. In
1980 waren er nog 230 waterschappen, thans zijn het er 26. Dit proces van opschaling is daarmee niet ten einde. Op -
schaling is geen doel op zich, maar de forse opgaven op het terrein van waterveiligheid (Deltaprogramma), waterbeheer
en afvalwaterketen vragen om professionele organisaties met innovatievermogen en slagkracht, en daarmee om verdere
schaalvergroting. Zonder aan de lokale en regionale binding afbreuk te doen willen wij de slagkracht, doel matigheid en
rationaliteit in eigen huis versterken door de komende jaren op te schalen langs de invalshoeken van de stroomgebieden/
KRW en het Deltaprogramma. Hiermee is een besparing van ongeveer 5% op de exploitatiekosten van de waterschappen
mogelijk.
Doelmatig en rationeel waterbeheer (Vereniging van Nederlandse Gemeenten, 2009)
Als reactie op de brief van de Unie van Waterschappen stuurt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten een brief
naar de Vaste Commissie van Verkeer en Waterstaat. In de brief vermeld de Vereniging van Nederlandse gemeente het
volgende:
Riolering is meer dan een buis onder de grond
Het UvW voorstel voor de overdracht van het rioleringsbeheer van gemeenten naar het waterschap gaat volledig
voorbij aan zowel de complexiteit van het rioleringsbeheer als de financiering ervan. VNG wijst dit voorstel af!
Het rioleringsbeheer in Nederland gaat over veel meer dan alleen een buis onder de grond voor de inzameling en
afvoer van vuilwater. De grootste investering in het rioleringsbeheer hangen samen met de omgang van overtollig
regenwater in de bebouwde omgeving. De meest doelmatige aanpak van overlast bij hevige regenval vraagt integratie
van de ondergrond (rioolbuizen) en de bovengrond (inrichting openbare ruimte). Voorbeelden hiervan zijn: het tijdelijk
bergen van overtollig regenwater tussen de stoeprand, goten, wadi's, waterpleinen e.d..
Investeringsbeslissingen in de riolering moeten dus in samenhang met investeringen in de openbare ruimte worden
genomen. De voordelen van deze synergie zijn veel groter dan voordelen dan de optimalisatie tussen riolering en
afvalwaterzuivering. Daarom beschouwen de gemeenten de riolering als onderdeel van de zorg voor de openbare
ruimte als hun kerntaak.
Het risico is groot dat bij een verschuiving van de rioleringstaak naar waterschappen, de doelmatige aanpak van
overtollig regenwater onder druk komt te staan. De bestuurlijke drukte neemt toe (in plaats van af), omdat veel meer
afstemming nodig is tussen gemeenten en waterschap. Bovendien is de kans groot dat een verschuiving van kosten
op treedt van riool naar openbare ruimte (OZB). Met andere woorden: De burger zal dan uiteindelijk meer betalen.
Ook de VNG zet in op kostenbesparing afvalwaterketen.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Het realiseren van kostenbesparingen door intensieve samenwerking blijkt vooral te werken bij de uitvoering van
beheertaken. Dus met behoud van bestaande verantwoordelijkheden samen de uitvoering organiseren. Onderdelen
waarbij de praktijk leert dat kostenbesparingen oplevert:
gemalenbeheer;
beheer van kleinschalige zuiveringen (iba’s);
meten en monitoren van rioolstelsels;
gecoördineerde planvorming;
uitwisseling en bundeling van personele capaciteit;
belastinginning.
Deze samenwerking kan op meer plaatsen en uitgebreider worden gerealiseerd.
De doelmatigheid kan ook worden verhoogd door het verbeteren van de kosteneffectiviteit van maatregelen in de
afvalwaterketen. Gemeenten zijn de afgelopen jaren te vaak gedwongen door beleid van andere overheden (o.a.
rijksbeleid, vergunningvoorschriften waterschappen en ontheffingen provincies) om investeringen te doen, die achteraf
niet altijd kosteneffectief zijn gebleken. Het gebeurt nog steeds dat de overheid die bepaalt (via vergunning of
ontheffing) niet betaalt. Als gevolg hiervan speelt doelmatigheid slechts een beperkte rol bij de totstandkoming van
beleid, normen en vergunningvoorschriften. Hier zijn gemeenten de dupe van.
Met de inwerkingtreding van de Waterwet en de deregulering die daarmee samengaat, verandert er veel ten goede,
maar nog steeds kent het systeem een aantal weeffouten. VNG heeft concrete suggesties om dit te verbeteren. Actuele
goede voorbeelden die een impuls geven aan kostenbesparingen in de afvalwaterketen zijn de publiekscampagne
goed rioolgebruik en de benchmark rioleringszorg 2010.
Het rijk verzorgt de tv- en radiospots via Postbus 51 en gemeenten en waterschappen verzorgen de campagne in de
regio. De campagne loopt op dit moment en gaat heel 2010 door. Nu al (na 2 weken) doen meer dan 60% van de
gemeenten en waterschappen actief mee.
In 2010 vindt de benchmarking rioleringszorg plaats. Het streven dat alle gemeenten meedoen en met elkaar verge -
leken worden op prestaties en kosten. Dit geeft een impuls aan gemeenten, maar ook aan andere betrokkenen,
zoals belangenorganisaties om verschillen te analyseren. De benchmark is een collectieve impuls tot prestatieverbe -
tering en kostenbesparing.
Een volgende stap
Voor het vergroten van doelmatigheid in de afvalwaterketen is een brede vizier nodig. De samenhang tussen investe -
ringen in de riolering en de openbare ruimte is hierbij cruciaal. Een optimalisatie van de waterketen, mag niet ten
koste gaan van de synergievoordelen tussen riolering en de inrichting van de openbare ruimte. De uitdaging is om het
perspectief van de waterketen te verbinden met het perspectief van de openbare ruimte. In de Lange Termijnvisie op
de waterketen zijn hiervoor inspirerende voorbeelden uitgewerkt.
Het bundelen van kennis en capaciteit in de uitvoering van beheertaken kan verder worden versterkt. Door schaalver -
groting worden kostenvoordelen behaald. Maar nog belangrijker: door bundelen van kennis en capaciteit neemt
kwaliteit en het innovatieve vermogen van de sector toe, waarmee doelmatigheid een impuls krijgt.
VNG pleit ervoor om gezamenlijk stappen uit te werken om de doelmatigheid verder te vergroten. De afspraken moet
leiden tot voorstellen, waarmee:
onderdelen in het huidige beleid en wetgeving die belemmerend werken voor verdere doelmatigheid worden
aangepast;
de kennis en capaciteit van de uitvoering van de beheertaken kan worden gebundeld met behoud van de bestaande
zorgplichten, taken en heffingen.

1.5 Regionaal
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Stroomgebiedsvisie Maas (2003)
De wateroverlast en overstromingen die de afgelopen jaren West-Europa teisterden hebben ons met de neus op de
feiten gedrukt: het klimaat is aan het veranderen en ons watersysteem is daar niet goed op toegesneden.In Nederland
realiseren we ons dit terdege en daarom zijn in alle provincies visies ontwikkeld over het Waterbeheer in de 21 e eeuw
(WB21). In deze ‘stroomgebiedvisies’ is aangegeven welke maatregelen noodzakelijk zijn om de kans op wateroverlast
en calamiteiten tot een minimum te beperken.
De Stroomgebiedvisie Limburg bevat de visie van de gezamenlijke Limburgse waterbeheerders, om het regionale water -
systeem (alle Limburgse oppervlaktewateren behalve de Maas en hoofdvaarwegen) op orde te brengen. Daarbij wordt,
in overeenstemming met de uitgangspunten van het Rijk en het IPO, een brede kijk op het watersysteem gehanteerd:
het gaat om het op orde brengen van het regionaal watersysteem vanuit de integrale benadering, dat wil zeggen dat
oplossingsrichtingen nadrukkelijk gezocht worden in samenhang met de realisering van meerdere doelen. Uitgangs -
punten zijn verder dat de watersystemen aan de nieuwe normering voor wateroverlast dienen te voldoen en moeten
kunnen anticiperen op 10% meer neerslag in 2050 als gevolg van de klimaatsverandering. Voor Limburg biedt het
recent vastgestelde provinciaal omgevingsbeleid mede het kader voor de oplossingsrichtingen. De wateropgaven zijn
uitgewerkt volgens de WB21-kwantiteits-trits ‘vasthouden-bergen-afvoeren’ en de kwaliteits-trits ‘schoonhoudenscheiden-schoonmaken’.
Water als ordenend principe betekent dat de consequenties van de wateropgaven voor het
gebruik van de ruimte in beeld worden gebracht, resulterend in een ruimteclaim.
De aangegeven oplossingsrichtingen zijn dan ook niet nieuw; wel zijn een aantal maatregelen meer in detail uitge -
werkt. Tevens is aangegeven wat de waterbijdrage en de maatschappelijke meekoppelingen zijn van de voorgestelde
maatregelen. Speciale aandacht is besteed aan de onderbouwing van de kosten en de fasering daarvan. Samen met 16
andere stroomgebiedvisies heeft de Stroomgebiedvisie Limburg de input gevormd voor het Nationaal Bestuursakkoord
Water (NBW). In dit NBW zijn afspraken gemaakt over de doelen, maatregelen, financiën en verantwoordelijkheden.
Belangrijke onderdelen als normering en schadevergoeding zullen in afzonderlijke trajecten worden uitgewerkt. De
benodigde financiën zijn sterk afhankelijk van het ambitieniveau dat het tempo bepaalt waarin de maatregelen uitge -
voerd zullen worden. Bepalend voor dit ambitieniveau zijn de eisen ten aanzien van de nieuwe normering en het
klimaatscenario, alsmede wettelijke verplichtingen, waaronder de Kaderrichtlijn Water. Richtinggevend voor het ambitie -
niveau zijn voor Limburg tevens de gemaakte afspraken in het kader van het nieuwe provinciale omgevingsbeleid
(POL) en de doorwerking daarvan in o.a. het reconstructieplan. Om inzicht te geven in de benodigde financiën zijn een
drietal scenario’s doorgerekend met verschillende ambitienivo’s, realiseringstermijnen en maatregelenpakketten.
Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL 2006)
Het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL2006) is een plan op hoofdlijnen. Het biedt een samenhangend overzicht
van de provinciale visie op de ontwikkeling van de kwaliteitsregio Limburg, en de ambities, rol en werkwijze op een
groot aantal beleidsterreinen. Het is zowel Structuurvisie, Streekplan, Waterhuishoudingplan, Milieubeleidplan, als
Verkeer en vervoerplan, en bevat de hoofdlijnen van de fysieke onderdelen van het economische, en sociaal-culturele
beleid. Door recentere POL-aanvullingen wordt POL2006 zo nu en dan partieel gewijzigd.
Met POL2006 beschikt de Provincie Limburg over een eerste Plan op Hoofdlijnen.
De concrete planning van projecten en inzet van middelen wordt niet gekoppeld aan POL2006 als Plan op hoofdlijnen,
maar komt aan de orde bij uitvoeringsprogramma’s zoals die in het kader van de Wet Inrichting Landelijk gebied (WILG)
of een POL-aanvulling, bijv. het in 2008 te behandelen Waterplan. Samen met al deze documenten vormt POL2006 een
flexibel, modulair samengesteld geheel: het POL-stelsel.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Wij zetten in op duurzame ontwikkeling en sluiten zo aan bij mondiale en Europese strategieën voor duurzame ontwikke -
ling waarin een balans wordt aangebracht tussen mens, milieu en economie. Wij werken daarbij ontwikkelingsgericht en
staan voor een flexibele, innovatieve en samenhangende aanpak. Speciale aandacht schenken wij aan de Provinciale
Hoofdstructuur. Wij verwachten dat belanghebbenden zelf initiatieven nemen voor de realisatie van gewenste ontwikke -
lingen. Daarin participeren wij met kennis, menskracht, faciliteiten en eventueel geld. Het bereiken van resultaat staat
voorop. Een programmatische aanpak gericht op uitvoering en oplossen van het probleem staan centraal, evenals
draagvlak en intentie bij de partner s. Onze betrokkenheid kan daar bij van gebied tot gebied verschillen.
Onze meer waar de als bovenregionaal regisseur van uitvoeringsprogramma’s voor de fysieke omgeving manifesteert
zich meer en meer op euregionaal niveau. Wij richten ons dus óók op Brussel en andere relevante buitenlandse partijen.
Uitgangspunt is koersvastheid: “afspraak is afspraak”, maar wij reageren natuurlijk ook op ontwikkelingen in de
samenleving.
Water
Het waterbeheer geven we gestalte door een (grensoverschrijdende) stroomgebiedbenadering, een brongerichte aanpak,
het solidariteitsprincipe (niet afwentelen) en het vooraf betrekken van water bij ruimtelijke ontwikkelingen. Ook zetten
we in op gezonde en veerkrachtige wateren en het in balans brengen van de omgeving met het watersysteem. Onze
doelen zijn het herstel van de sponswerking, het herstel van de natte natuur, schoon water, een duurzame watervoor -
ziening en een veilige Maas. De toegekende hoofdfunctie van de wateren is bepalend. Eisen vanuit overige functies
zijn ondergeschikt, waarbij wij ecologische (specifiek en algemeen ecologische functie) en mensgerichte hoofdfuncties
( menselijke consumptie en agrarisch water) onderscheiden. Het ordenend principe van water vormt een essentiële
bouwsteen voor het provinciale omgevingsbeleid. De watertoets gebruiken we hierbij als afwegingskader.
Het Waterbeleid 21ste eeuw en de Kaderrichtlijn Water bepalen de komende jaren de agenda. De te maken keuzes
worden in 2009 vastgelegd in onze plannen. Vooruitlopend daarop pleiten wij voor “altijd goed” maatregelen. Uitvoe -
ring zal vooral plaatsvinden via het Reconstructieplan (2004) en het plan Herijking Vitaal Platteland Zuid-Limburg
(2005). We ondersteunen daarbij waterschappen, gemeenten en terreinbeheerders.
Herstel sponswerking
In 2015 willen wij voldoen aan de nog te bepalen normen voor regionale wateroverlast. Wij houden daarbij rekening
met 10 % (en op de langere termijn 20 %) hogere piekafvoeren vanwege klimaatverandering. In P1-gebieden geldt het
“nee-tenzij”-regiem. In P2- en P3-gebieden zijn vast houden en bergen van water en het ecologisch functioneren
richtinggevend. In de beekdalen geven wij meer ruimte aan het water via grondverwerving, via het instrumentarium
van de EHS of -in agrarisch gebied- via groenblauwe diensten of schadecompensatie. De waterschappen nemen de
meanderzones langs SEF-beken en inundatiezones op in de legger, gemeenten in hun bestemmingsplannen.
In het Heuvelland bevorderen wij erosiebestrijding op de steile hellingen. Bij nieuwbouw en herstructurering van be -
staande bebouwing dient het regenwater binnen grenzen van doelmatigheid zo veel mogelijk te worden afgekoppeld.
We stimuleren gemeenten om hun taken goed op te pakken. Verder zetten wij in op grensoverschrijdend overleg.
Herstel van de natte natuur
Wij willen de helft van de grondwaterafhankelijke natuur in 2015 hersteld hebben en de herinrichting van beken met
een specifiek ecologische functie in 2023 afgerond.
Voor de SEF-beken geldt het “ nee-tenzij” principe. Voor agrarisch water (in deels P2, P3, P4 en P5) voeren wij “Optimaal
waterbeheer in de landbouw” uit: onder voor waar den mag beregening plaatsvinden. Voor de SEF-beken en de grond -
waterafhankelijke natuurgebieden zijn de door ons ontwikkelde ecologische streefbeelden richtinggevend. Deze beken
en de natte natuurparels geven we voorrang bij herinrichting. Voor verdrogingsgevoelige Habitatrichtlijngebieden voeren
wij zo nodig een Habitattoets uit.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
In bufferzones staan wij nieuwe onttrekkingen niet toe, bestaande onttrekkingen zullen bij vergunningverlening
worden getoetst op hun effecten. In agrarisch gebied dient de landbouw buiten de bufferzones zo efficiënt mogelijk
om te gaan met grondwater en worden stuwen geplaatst door de waterschappen. De waterschappen stellen in 2007
een Gewenst Grond- en Oppervlaktewater Regiem (GGOR) op. In 2010 zullen wij beslissen omtrent de goedkeuring van
het GGOR voor de kansrijke verdrogingsgevoelige natuurgebieden.
Schoon water
Uitgangspunt zijn de doelen van de KRW. Het beleid rond puntbronnen wordt gecontinueerd. Verder verwachten wij
van gemeenten en waterschappen dat zij het riool- en afvalwatersysteem optimaliseren. Gemeenten dienen de basis -
inspanning uit te voeren om de riolering op orde te brengen. Ook het beleid rond diffuse bronnen wordt voortgezet
met de uitvoering van het daarop gerichte Programma. Verontreinigde waterbodems worden aangepakt door gemeenten
en waterschappen, waarbij zij inspelen op de herinrichting van de beken.
Duurzame watervoorziening
Ook hier zijn de doelen van KRW uitgangspunt. We gaan verder uit van minimaal 75% leveringszekerheid, en een hoge
mate van zelfvoorziening. Ter bescherming van de openbare drinkwater voorziening hebben wij in de PMV beschermings -
gebieden aangewezen. De regels zijn erop gericht om met eenvoudige zuivering te kunnen volstaan. De waterwinputten
zijn zo minimaal 25 jaar beschermd tegen een mogelijke verontreiniging. De gehele Roerdalslenk is een boringsvrije zone.
Boringen dieper dan 30 m zijn in principe verboden. In Roerdalslenk en Venloschol worden boringen voor de landbouw
geweer d. Voor de bescherming van kalksteenwinningen, freatische winningen en (oever)grondwaterwinningen voeren
wij een stimuleringsbeleid en gaan wij na of betere bescherming wenselijk is. De winningen Caberg en Itteren-Borgharen
worden in 2009 gesloten, Californië in 2013.
Voor operationele reserve is een capaciteit van 14 miljoen m3/jr gereserveerd in de bestaande productielocaties, voor
de strategische reserve eenzelfde capaciteit. Vooralsnog continueren we het ingezette beleid dat gericht is op een
evenwichtige winning van grond-, oever grond- en oppervlaktewater. De komende planperiode zullen we bezien of de
verdeling en de omvang van de reserves aanpassing behoeven. Voor overige onttrekkingen wordt alleen het gebruik
van freatisch (ondiep) grondwater vergund indien er geen negatieve effecten optreden voor (grondwaterafhankelijke)
natuur of overige belangen. Ons beleid voor koude-warmte opslag werken wij uit in een beleidskader.
Provinciaal Beleidskader stedelijk waterbeheer (Juli 2006)
Hoofdopgave voor het stedelijk waterbeheer is het op orde brengen in uiterlijk 2015 en vervolgens op orde houden van
de stedelijke watersystemen.
Vanuit haar rol als regionaal regisseur geeft de Provincie aan hoe oude en nieuwe stedelijke wateropgaven bij elkaar
komen in een samenhangende visie op beleidsdoelen en beleidsaanpak in het stedelijk waterbeheer.
De Provincie hanteert bij de formulering van het beleidskader en de invulling van haar eigen taken en
verantwoordelijkheden drie strategische uitgangpunten. Ieder zijn deel, samen sterk betekent dat van elke Limburgse
overheid verantwoordelijkheid voor haar bijdrage aan de stedelijke wateropgaven wordt verwacht, tezamen leidend tot
een robuuste en samenhangende Limburgse aanpak. Voortvarende en realistische aanpak geeft aan dat ambitieuze
maar haalbare beleidsdoelen worden gesteld en dat maatregelen doelmatig dienen te zijn. (Ruimtelijke) kansen
benutten benadrukt dat aanpak van de wateropgaven in het bredere perspectief van de ruimtelijke ontwikkeling
kansen biedt om maatschappelijke doelen gecombineerd te verwezenlijken.
Waterkwantiteit
De Provincie zal uiterlijk 2009 vastleggen welke normen voor wateroverlast gelden en hoe het primaire watersysteem
(waaronder in stedelijk gebied) uiterlijk in 2015 op orde zal worden gebracht. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor
het in beeld brengen van wateroverlastknelpunten vanuit grondwater, riolering en wateren in gemeentelijk beheer en
het vaststellen en nemen van noodzakelijke maatregelen.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Daarnaast wordt aan gemeenten en waterschappen gevraagd om via baggerplannen de aard en omvang van de bagger -
problematiek in stedelijke wateren in beeld te brengen en voor 2015 maatregelen te nemen om de watersystemen op
orde te krijgen.
Het afkoppelen van regenwater van het riool is in bebouwd gebied een belangrijk middel om watersystemen op de
langere termijn op orde te houden en draagt bij aan meerdere waterdoelen. De scheiding van waterstromen is
inmiddels wettelijk verankerd. Gemeenten krijgen daarbij een grote verantwoordelijkheid om op lokaal niveau een
doelmatigheidsafweging te maken. De Provincie volgt de nationale beleidslijn door ‘maximaal afkoppelen binnen
grenzen van doelmatigheid’ als beleidsdoel te formuleren. Investeringen in bestaand gebied vinden pas plaats indien
maatschappelijke ontwikkelingen (renovatie, herstructurering) de mogelijkheid bieden om kosteneffectieve
maatregelen te nemen.
Gemeenten dienen in een verbreed gemeentelijk rioleringsplan (GRP) aan te geven hoe zij tot invulling van het begrip
doelmatigheid komen. Provincie en waterschappen ondersteunen de gemeenten bij het ontwikkelen van zo’n verbreed
plan.
Waterkwaliteit
De KRW verplicht de Nederlandse overheden de waterkwaliteit van de Nederlandse watersystemen (in principe) in 2015
op orde te hebben.
Om te stimuleren dat Limburgse overheden nu al concreet werken aan het verminderen van diffuse verontreiniging,
continueert de Provincie het actieprogramma diffuse bronnen. Ten aanzien van het terugdringen van de vuilvracht
vanuit riolering houdt de Provincie onverkort vast aan het zo spoedig mogelijk bereiken van de basisinspanning voor
riolering. De Provincie ondersteunt de studies naar de optimalisatie van de afvalwatersysteem als een goed middel om
watersysteemambities en duurzaam omgaan met afvalwater te realiseren tegen zo laag mogelijke maatschappelijke
kosten. Indien daarbij een discrepantie blijkt tussen het subiet bereiken van de basisinspanning en een aanzienlijk
doelmatiger invulling op korte termijn, dan gaat de voorkeur van de Provincie uit naar een doelmatige oplossing, die
recht doet aan eerder vastgelegde afspraken en binnen een voor alle partijen acceptabele termijn.
De gemeenten zijn verantwoordelijk voor het voorkomen van verontreiniging door afgekoppeld hemelwater. Zij dienen
in een verbreed GRP aan te geven hoe deze verantwoordelijkheid wordt ingevuld. Als handreiking voor de besluit -
vorming in specifieke gevallen heeft de Provincie met waterschappen en enkele gemeenten een voorkeurstabel
afkoppelen opgesteld.
Water en ruimte
De Provincie wil in de ruimtelijke ordening ruimte geven aan randvoorwaarden en kansen van water. Om voldoende
ruimte voor water te bewaren worden beekdalen zoveel mogelijk gevrijwaard van bebouwing.
Combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve wateropgaven met de ontwikkeling van stedelijke functies kan de maat -
schappelijke investering beperken. Daarnaast biedt water kansen om het woon- en leefklimaat te verbeteren. Om te
bevorderen dat deze kansen worden benut stimuleert de Provincie het opstellen van gemeentelijke waterplannen.
Daarnaast wil de Provincie een concreet voorbeeldproject ondersteunen. De Provincie zal stimuleren dat de Limburgse
burgers in bebouwd gebied toegang krijgen tot informatie over het gehanteerde grond- en oppervlaktewaterregime in
hun leefomgeving.
Inzet provinciale beleidsinstrumenten
De uitvoering van het provinciale beleidskader dient met name vorm te krijgen via GRP’s en waterbeheersplannen. De
Provincie is van mening dat nieuwe GRP’s een verbreed karakter dienen te hebben, waarin ook wordt aangegeven
welke afkoppelstrategie de gemeente gaat volgen en hoe met (grond)wateroverlast wordt omgegaan. Bij voorkeur
wordt daarbij ook de relatie gelegd tussen het rioleringsbeleid en het gemeentelijk ruimtelijk beleid. Voor de
afstemming van ruimte en water in individuele ruimtelijke plannen is de watertoets het geëigende instrument.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Naast de reeds genoemde activiteiten wil de Provincie bijdragen aan een goede beleidsuitvoering door onderzoek te
verrichten naar financieringsmogelijkheden voor de stedelijke wateropgave, waarbij ook wordt bezien of er mogelijk -
heden zijn om tot een compensatiefonds te komen. Daarnaast investeert de Provincie in een goede communicatie
richting burgers om het maatschappelijk draagvlak voor de stedelijke wateropgave en de te nemen maatregelen te
vergroten.

Bijlage E. Overzicht college- en raadsvoorstellen
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Collegevoorstel b&w “Ondertekening startdocument Optimalisatie Afvalwatersysteem (OAS) Heerlen” (OW/2005/26567,
d.d. 15-12-2005).
Het College besluit om deel te nemen aan het project OAS Heerlen. Het project heeft als doelstelling de voordelen
(financieel, milieu, inzicht, doorzicht) van de samenwerking tussen riolering en afvalwaterzuivering zichtbaar te
maken. Het rioleringsstelsel van de gemeente Heerlen dat afstroomt naar de afvalwaterzuivering Heerlen (Terworm),
wordt gekoppeld aan het functioneren van deze afvalwaterzuivering.
Collegevoorstel b&w “Water(bodem)kwaliteitsonderzoek 14 stadswateren Heerlen” (2006/3276, d.d. 08-02-2006).
De afgelopen jaren zijn verschillende waterkwaliteitsproblemen in de visvijvers opgetreden. Dit heeft ertoe geleid dat
de gemeente Heerlen in 2005 voor 14 stadswateren een water(bodem)kwaliteitsonderzoek heeft laten uitvoeren door
het Waterschapsbedrijf Limburg. De onderzoeksgegevens zijn beoordeeld door het Waterschap Roer en Overmaas.
Op basis van de resultaten (b)lijkt dat de waterkwaliteit van de stadswateren verbeterd is ten opzichte van voor gaande
jaren. Het grootste gedeelte van de stadswateren voldoet aan de gestelde waterkwaliteitseisen. De waterkwaliteit is
zeker niet alarmerend. De resultaten zijn echter geen jaargemiddelde, maar afkomstig van een eenmalige bemonstering.
Om een beter beeld te verkrijgen van de problematiek besluit het College om in 2006 vier keer de waterkwaliteit van
de visvijvers te onderzoeken. Ook zijn ter plaatse van de kasteelgracht Hoensbroek, Droomvijver, Meezenbroekervijvers
en Weltervijver informatieborden geplaatst met de tekst “help de vissen, voer de eenden niet”. Met de borden wordt
getracht het gedrag van burgers te beïnvloeden, de populatie van eenden en hun ontlasting te reguleren, met als doel
een betere waterkwaliteit.
Collegevoorstel b&w “Beantwoording brief SP-fractie over overlast door waterzuiveringsinstallatie Terworm” (2006/15294,
d.d. 05-07-2006)
De heer Meyer geeft namens de SP-fractie aan (brief 2006/12642) dat in Landgoed Terworm een rioolwaterzuiverings -
installatie is gelegen die voor de nodige overlast zorgt. Het stinkt er vrijwel voortdurend en het lijkt er op dat de
rioolwaterzuiveringsinstallatie op geen enkele manier voldoet aan de huidige voorschriften. Via een zevental vragen
betreffende onder andere milieu, gezondheidsrisico’s en modernisering dan wel verplaatsing van de rioolwaterzuive -
ringsinstallatie wordt verzocht om de situatie toe te lichten. Het College stuurt een uitgebreide brief naar de SP-fractie
met een overzicht van de laatste stand van zaken betreffende het functioneren van de rioolwaterzuiveringsinstallatie
Terworm.
Informatiebrief b&w “Brief VNG: Gemeentelijke rol bij aanpak waterproblemen d.d. 3 mei 2007” (2007/19050, d.d.
5-7-2007).
Het College neemt kennis van de brief van de VNG. De brief beschrijft de gemeentelijke rol in het nemen van maat -
regelen tegen wateroverlast en het verbeteren van de waterkwaliteit.
Informatiebrief b&w “Tariefverlaging van rioolheffing voor 2009 en 2010“ (2008/17544, d.d. 19-6-2008).
Het College is geïnformeerd over de mogelijkheid om € 1,6 miljoen euro (te dekken uit de voorziening rioolrenovaties)
aan te wenden voor de tariefverlaging van het rioolrecht.
Collegevoorstel b&w “Amoveren rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) Heerlen” (2008/25207, d.d. 17-9-2008).
Op 29 juli 2008 is een brief van het Dagelijks bestuur van het Waterschapsbedrijf Limburg ontvangen. In deze brief
staat de keuze voor het amoveren van RWZI Heerlen en het transporteren van het afvalwater naar RWZI Hoensbroek.
Via een brief aan het Waterschapsbedrijf Limburg heeft het College aangegeven alle medewerking te verlenen bij de
verdere voorbereiding en uitvoering van de maatregelen voor het amoveren van rioolwaterzuiveringsinstallatie Heerlen.
Collegevoorstel b&w “Subsidieaanvraag Shared Space Crossing the Border” (2008/28254, d.d. 21-10-2008).
Het College stemt in met het aanvragen van de subsidie INTERREG IV A, “Shared Space Crossing The Borders”, voor het
ontkluizen van de Caumerbeek en Loopgraaf.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Collegevoorstel b&w “Ondertekening startdocument Optimalisatie Afvalwatersysteem (OAS) Hoensbroek” (2008/29615,
d.d. 03-11-2008).
Het College besluit om deel te nemen aan het project OAS Hoensbroek. Het project heeft als doelstelling de voordelen
(financieel, milieu, inzicht, doorzicht) van de samenwerking tussen riolering en afvalwaterzuivering zichtbaar te
maken. Het rioleringsstelsel van de gemeente Heerlen dat afstroomt naar de afvalwaterzuivering Hoensbroek, wordt
gekoppeld aan het functioneren van deze afvalwaterzuivering.
Collegevoorstel b&w “Samenwerkingsovereenkomst Caumerbeek zichtbaar natuurlijk” (2009/19716, d.d. 8 juni 2009).
Vanaf november 2006 is op initiatief van de gemeente en later in samenwerking met het Waterschap Roer en Overmaas
integraal gewerkt aan de verkenningsstudie inzake het ontkluizen van de Caumerbeek en Loopgraaf.
De verkenningsstudie is eind 2008 met een positief resultaat afgerond. Momenteel vindt bestuurlijk overleg plaats over
de verdere voortgang van het project en de kostenverdeling. Verder heeft het College (voorstel 2009/16202) ingestemd
met het bestekgereed maken van het plan.
Om voor € 1 miljoen subsidie, in het kader van de subsidieregeling Innovatieprogramma Mooi Nederland, in aanmerking
te komen heeft het College besloten een samenwerkingsovereenkomst met het Waterschap Roer en Overmaas aan te
gaan.
Collegevoorstel b&w “Maatregelen verontreinigd oppervlaktewater” (2009/24072, d.d. 13-7-2009)
In het waterplan 2001-2015 zijn beleidsvoornemens en inrichtings- en waterkwaliteitsmaatregelen vastgesteld met o.a.
als doel de waterkwaliteit, recreatiewaarde en belevingswaarde van onze oppervlaktewateren te verbeteren. Deze be -
leidsvoornemens en maatregelen voor onze stadswateren zijn, door versobering van het takenpakket, tot de wette lijke
rioleringstaken beperkt. De inrichtings- en waterkwaliteitsmaatregelen uit het Waterplan 2001-2015 zijn in 2003 door
bezuinigingen geschrapt. Dit heeft tot gevolg gehad dat de reeds bestaande waterkwaliteitsproblemen (blauwalgen -
groei en vissterfte) de laatste jaren zijn verergerd.
Gezien de tekorten op de gemeentelijke begroting in 2009 en 2010, kunnen op korte en middellange termijn geen
maatregelen genomen worden ter verbetering van de waterkwaliteit. Uiteraard wordt er wel bekeken of er op korte
termijn maatregelen genomen moeten worden bij onveilige situaties en/of gezondheidsbedreigingen.
Het College besluit om waarschuwingsborden bij verontreinigde oppervlaktewateren te plaatsen om gezondheids -
risico’s te minimaliseren en geen structurele maatregelen te nemen om de waterkwaliteit te verbeteren.
Collegevoorstel b&w “Stimuleringsregeling afkoppelen” (2010/2505, d.d. 19-1-2010).
Afkoppelen van hemelwater van de doorgaans gemengde rioleringsstelsels is een ontwikkeling die reeds enige jaren
geleden is ingezet. Na overstromingen in het Maasdal in 1993 en 1995 is de aandacht voor het afkoppelen alleen maar
toegenomen. In augustus 2000 bracht de Commissie Waterbeheer 21e eeuw advies uit over het toekomstige waterbeleid
in Nederland. De drietrapsstrategie vasthouden-bergen-afvoeren is vanaf dat moment leidend geweest voor het water -
beleid in Nederland.
In 2007 heeft het Waterschap Roer & Overmaas een subsidieregeling ingesteld om het afkoppelen van hemelwater in
Zuid-Limburg te stimuleren (stimuleringsregeling afkoppelen). Het waterschap heeft € 120.000,- beschikbaar gesteld
aan particulieren en bedrijven in Heerlen. Belangrijke voorwaarde is dat het bestaand verhard oppervlak dient te be -
treffen dat afgekoppeld wordt van de gemeentelijke riolering. Afhankelijk van de oppervlakte dat afgekoppeld wordt
varieert de bijdrage van € 1,80 tot € 5,00 per m 2 . De gemeente beoordeeld de aanvragen en verdeeld de subsidie. Deze
stimuleringsregeling loopt tot juli 2012.
Het College besluit om in te stemmen met het mandaat van het waterschap Roer en Overmaas en uitvoering te geven
aan de subsidieregeling voor het afkoppelen van hemelwater.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Collegevoorstel b&w “Intentieovereenkomst Caumerbeek zichtbaar natuurlijk” (2010/5017, d.d. 2-2-2010).
In de jaren zeventig stroomde het regenwater en het afvalwater van een groot gedeelte van Heerlen via het riool naar
de open Caumerbeek en Loopgraaf. Door de komst van milieuregelgeving zijn de rechtstreekse vuilwaterlozingen op de
open Caumerbeek en Loopgraaf 35 jaar geleden opgeheven. Vanaf de Meezenbroekerweg tot aan rioolwaterzuiverings -
installatie Hoensbroek is voor afvoer van afvalwater, regenwater en beekwater een betonnen koker (riool) aangelegd.
Het overkluizen van de Caumerbeek en Loopgraaf is tot nu toe, met een investeringswaarde destijds van ca. 30 miljoen
gulden, het grootste infrastructurele waterhuishoudkundige project binnen de gemeente Heerlen.
Vanaf november 2006 is op initiatief van de gemeente en later in samenwerking met het Waterschap Roer en Overmaas
integraal gewerkt aan de verkenningsstudie inzake het ontkluizen van de Caumerbeek en Loopgraaf.
De verkenningsstudie is eind 2008 met een positief resultaat afgerond. Verder heeft het College (voorstel 2009/16202)
ingestemd met het bestekgereed maken van het plan. Eind 2009 is het overleg met het Waterschap Roer en Overmaas
over de verdere voortgang van het project en de kostenverdeling afgerond. Nu is het zover de gemaakte afspraken in
een intentieovereenkomst vast te leggen.
Het College stemt in met het aangaan van een intentieovereenkomst met het Waterschap Roer en Overmaas.
Raadsinformatiebrief “Inventarisatie gemeentelijk waterbeheer inclusief actieplan” (2006/5590, d.d. 10-03-2006).
De uitgebreide raadsinformatiebrief geeft antwoordt op de ingediende motie van Groen Links, over de nieuwe ont -
wikkelingen op het gebied van gemeentelijk waterbeleid, tijdens de algemene beschouwingen van 2005. In de brief is
een inventarisatie opgesteld van het gemeentelijk waterbeheer. Inhoudelijk zijn de Europese, landelijke, regionale en
gemeentelijke beleidsontwikkelingen beschreven. Daarnaast is een actieplan opgesteld hoe deze nieuwe wateropgaven
worden opgepakt.
Raadsvoorstel “Toevoegen van bijlage B aan het Gemeentelijk RioleringsPlan 2006-2010” (2006/22241, d.d. 4-12-2006).
Als aanvulling op het d.d. 7 december door de Raad vastgestelde Gemeentelijk RioleringsPlan 2006-2010 is bijlage B
toegevoegd. Deze bijlage betreft het resultaat van het ambtelijk overleg met de Provincie Limburg, het Waterschap Roer
en Overmaas en het Waterschapsbedrijf Limburg.
Raadsinformatiebrief “Wet Gemeentelijke Watertaken” (2007/34169, d.d. 19-12-2007).
De Raad is geïnformeerd over het door de Tweede Kamer aanvaarden van het wetsvoorstel tot wijziging van de
Gemeentewet (GW), de Wet op de Waterhuishouding (WWH) en de Wet Milieubeheer (Wm). Deze wetswijzigingen zijn
neergelegd in de Wet Gemeentelijke Watertaken. Deze wet is per 1 januari 2008 van kracht. Gemeenten krijgen met
deze wet zorgplichten voor de verwerking en inzameling van overtollig hemelwater, het overtollig grondwater en het
afvalwater. De verantwoordelijk over het op eigen perceel vasthouden van regenwater door particulieren is ook in deze
Wet vastgelegd. Om aan deze zorgplichten te kunnen voldoen krijgen gemeenten een nieuwe heffingsbevoegdheid en
een mogelijkheid tot het toepassen van kostenverhaal.
Raadsinformatiebrief “Voorlopige maatregelen Kaderrichtlijn Water (KRW)” (2008/5570, d.d. 26-2-2008).
Sinds 22 december 2000 is de Kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht. De KRW heeft als doel om de kwaliteit van de
Europese wateren te verbeteren (“goede toestand”) en die kwaliteit goed te houden.
Het Waterschap Roer en Overmaas, Rijkswaterstaat, Provincie, en de waterambassadeur hebben het afgelopen jaar in
de gebiedsgerichte werkgroep KRW Limburg Zuid gewerkt aan het opstellen van doelen en voorlopige maatregelen -
pakketten als onderdeel van het stroomgebiedbeheerplan Maas. Hierover is met gemeenten zowel ambtelijk als
bestuurlijk verschillende keren overleg gevoerd.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
De Raad is geïnformeerd over de gemeentelijke maatregelen voor de Kaderrichtlijn Water zijnde:
aanleggen bergbezinkbassins volgens opgave basisinspanning in GRP 2006-2010;
afkoppelen van verhard oppervlak volgens opgave GRP 2006-2010;
onderzoek naar de vervuiling van riooloverstorten (emissiepunten rioolstelsel) op oppervlaktewater conform GRP
2006-2010.
Daarnaast is niet ingestemd met de voorkeursvariant voorlopige maatregelen voor de Kaderrichtlijn Water opgesteld
door de gebiedsgerichte werkgroep KRW Limburg Zuid zijnde:
aanleggen waterkwaliteitsbergingen achter riooloverstorten;
jaarlijks afkoppelen van 1% verhard oppervlak van bestaand rioolstelsel.
Raadsvoorstel “Het vaststellen van de verordening Rioolheffing 2009 en het nemen van de daarmee samenhangende
besluiten” (2008/22950, d.d. 4-11-2008).
Op 1 januari 2008 is de Wet gemeentelijke watertaken in werking getreden. De taken voor de gemeenten zijn daarbij
uitgebreid. Met name krijgen gemeenten een zorgplicht ten aanzien van afvloeiend hemelwater alsmede maatregelen
ter bestrijding van structurele grondwaterproblemen. Om de nieuwe taken te bekostigen wordt het bestaande riool -
recht verbreed naar een bestemmingsheffing. Hiertoe is in de Gemeentewet een nieuw artikel 228a opgenomen. Anders
dan bij de rioolrechten op grond van artikel 229 van de Gemeentewet gaat het hier niet meer om een retributie waarbij
sprake is van een rechtstreekse tegenprestatie.
De raad stemt in met het per ingang van 1-1-2009 in plaats van rioolrechten de rioolheffing voor eigenaren en gebrui -
kers in te voeren (variant van één heffing voor de totale kosten) waarbij bij het bepalen van de tarieven rekening is
gehouden met een lastenverlichting voor de burger conform raadsvoorstel 2008/23886. De verordening op de heffing en
invordering van rioolheffing 2009 ingaande 1-1-2009 vast te stellen.
Raadsvoorstel “Het verlagen van de tarieven rioolheffing 2009-2010” (2008/23886, d.d. 4-11-2008).
In de programmabegroting 2009 is het voornemen opgenomen om de kosten voor burgers, bedrijven en partners zo
laag mogelijk te houden. In concreto is hier aan de orde het tarief voor de rioolheffing. Uitgangspunt is dat de lasten
voor de burger gelijk zijn aan de kosten die de gemeente moet maken. Op dit moment constateren we evenwel dat de
uitgaven van de gemeente achterblijven bij de geraamde uitgaven en dus bij de lasten die aan de burgers worden
opgelegd. Tot dusverre is er voor gekozen om voor de achterblijvende uitgaven een schommelfonds in te richten met
als intentie na afloop van de 5-jaren cyclus van het GRP inkomsten en uitgaven in balans te brengen. In de praktijk
blijkt dat deze doelstelling in de geraamde periode voor ca. 90 % haalbaar zal zijn.
Uit Benchmark onderzoek en de COELO lijst blijkt dat Heerlen hoge lokale lasten heeft. Dit is aanleiding tot het kritisch
zoeken naar verantwoorde besparing.
De raad stemt in met het verlagen van de tarieven van de rioolheffing voor de jaren 2009 en 2010 ter grootte van 10 %,
overeenkomend met € 20,- per meerpersoonshuishouden.
Raadsinformatiebrief “Waterkrachtenergie uit riool” (2009/2359, d.d. 26-01-2009).
De raad is geïnformeerd over het uitvoeren van het PILOT project “Waterkrachtenergie uit riool”. In het Caumerbeekdal
langs de Oliemolenstraat (nabij het Aambos) wordt in het riool een turbine aangelegd. Deze turbine wekt elektriciteit
op voor ongeveer vier huishoudens. Heerlen wekt zo als een van de eerste gemeenten duurzame energie uit het riool
op. Daarnaast levert het plaatsen van een turbine op kleine schaal een bijdrage aan de gemeentelijke duurzame
energiedoelstelling. De turbine wordt tegelijk geplaatst met de aanleg van het bergbezinkbassin Oliemolenstraat. Dit
heeft als voordeel dat de kosten voor de turbine (door schaalvergroting) lager zijn.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Raadsvoorstel “Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk” (2010/4927, d.d. 2-2-2010).
In de jaren zeventig stroomde het regenwater en het afvalwater van een groot gedeelte van Heerlen via het riool naar
de open Caumerbeek en Loopgraaf. Door de komst van milieuregelgeving zijn de rechtstreekse vuilwaterlozingen op de
open Caumerbeek en Loopgraaf 35 jaar geleden opgeheven. Vanaf de Meezenbroekerweg tot aan rioolwaterzuiverings -
installatie Hoensbroek is voor afvoer van afvalwater, regenwater en beekwater een betonnen koker (riool) aangelegd.
Het overkluizen van de Caumerbeek en Loopgraaf was het gevolg.
Het ontkluizen van de Caumerbeek en Loopgraaf is dan ook opgenomen in de gemeentelijke beleidsdocumenten
Waterplan 2001-2015 (2001), Bekenvisie (2004) en Masterplan Hoensbroek (2009).
Na de positieve uitkomst uit de verkenningsstudie is het project “Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk” verder opgepakt.
Het College heeft hierbij ingestemd met het bestekgereed maken van het plan (voorstel 2009/16202, zie bijlage) en het
aangaan van een samenwerkingsovereenkomst met het Waterschap Roer en Overmaas (voorstel 2009/19716, zie bijlage).
Ook is het project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk door het ministerie van VROM uitgeroepen tot voorbeeldproject van
“Mooi Nederland”, waarbij aan de criteria van zuinig ruimtegebruik, innovatie, verrommeling tegengaan en zorgen voor
een betere ruimtelijke kwaliteit is voldaan. Het project is dan ook beloond met een subsidie van € 1.000.000,-. Boven -
dien is het project bij de verkiezing van Mooi Nederland Publieksprijs geëindigd op een verdienstelijke tweede plaats.
Door het verkrijgen van bovengenoemde subsidie, met als voorwaarde start uitvoering halverwege 2010, is het mogelijk
om samen met het Waterschap Roer en Overmaas de kosten voor het project te dragen. Nu is dan ook het moment om
een besluit te nemen over de realisatie van het project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk.
Met het realiseren van het project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk wordt aan onderstaande doelen bijgedragen:
Met het project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk ontstaat weer de natuurlijke groen/blauwe corridors zoals ze in het
verleden geweest zijn.
Het project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk is de laatste schakel om duurzaam omgaan met regenwater te
effectueren.
De economie heeft voordeel bij het project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk.
Het project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk verhoogt de educatieve waarde van historische en landschappelijke
elementen.
Door het project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk is het mogelijk RWZI Heerlen te amoveren.
Krimp als kans.
Het project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk is een maatregel die bijdraagt aan het behalen van de doelstellingen
van de Europese Kaderrichtlijn.
Gemeentelijke bijdrage voor het project is verhoudingsgewijs gering.
De Raad gaat akkoord met het beschikbaar stellen van € 6,75 miljoen voor realisatie van het project\“Caumerbeek
Zichtbaar Natuurlijk”. Het project wordt gefinancierd door:
een subsidie bedrag ad 5 miljoen euro;
een bedrag ad 0,4 miljoen uit het cofinancieringfonds;
het restant bedrag, zijnde maximaal 1,35 miljoen euro meenemen in de tariefstelling van het nieuwe Beleidsplan
Stedelijk Watermanagement 2011-2015 (opvolging GRP2006-2010).
Raadsinformatiebrief “Aanvullende subsidie project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk” (2010/35580, d.d. 22-7-2010).
De raad is geïnformeerd over het Collegebesluit om € 0,818 miljoen aanvullende verkregen subsidie van de provincie
Limburg in te zetten voor additioneel werk in het project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk. Met de extra gelden wordt
het project Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk versterkt op het gebied van beleefbaarheid, opwaardering leefomgeving,
toerisme, educatie en historie, routes en economie.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Bijlage F. Overzichtstekening projecten anders omgaan met regenwater

Bijlage G. Vervangingsleeftijd riolering Heerlen
Bepaling van een reële vervangingsleeftijd
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
In den lande wordt voor een gemeente met een goede bodemgesteldheid een technische levensduur van 60 jaar voor
riolering aangehouden, (Bron: Leidraad Riolering, Module D1300 Toerekening en dekking van kosten). In Heerlen is in
de laatste GRP’s een levensduur van 70 jaar aangehouden, deze levensduur is uitsluitend gebaseerd op de wens om
een acceptabel rioolrecht te behalen. Er was toen nog te weinig informatie verzameld om dit op technische gronden af
te wijzen of te onderbouwen.
Voor dit BSW zijn de vervangen/gerenoveerde rioleringslengte verzameld vanaf 1990 en geordend in perioden van 5
jaar. Het resultaat hiervan is terug te vinden in onderstaande tabel
Periode van vervanging/renovatie Gemiddeld behaalde leeftijd Percentage van vervangen/
gerenoveerde lengte
periode 1990-1994 51,9 13,1%
periode 1995-1999 61,8 24,7%
periode 2000-2004 63,8 27,2%
periode 2005-2009 65,0 35,0%
Totaal 100,0%
periode 1995-2009 63,7 86,9%
Opmerkingen bij de verschillende perioden van vervanging/renovatie.
In de periode 1990-1994 zijn hoofdzakelijk rioolvervangingen uitgevoerd die gebaseerd zijn op kwantitatieve infor -
matie, in deze periode was nog nauwelijks kwalitatieve informatie (rioolinspecties) beschikbaar. De gemiddeld
behaalde leeftijd is laag omdat het hier om de grotere riolen ging die niet vanaf het begin van de opbouw van het
rioolstelsel zijn aangelegd. Een groot deel van deze vervangingen lagen in Hoensbroek waarvan het vermoeden
bestaat dat daar pas laat rekening is gehouden met de benodigde afvoercapaciteiten. Het lengte percentage is lager
dan gemiddeld omdat deze rioolvergrotingen per lengte duurder zijn dan de gemiddelde lengte kosten.
De periode 1995-1999 is een overgangsperiode waar nog steeds veel nadruk heeft gelegen op rioolvergrotingen maar
ook al gebruik is gemaakt van de toen nog beperkt aanwezige kwaliteitsinformatie. Dit komt al tot uiting in de ge -
middeld behaalde leeftijd en het hogere percentage behandelde lengte.
Ook de periode 2000-2004 is nog een overgangsperiode maar de nadruk lag nu op het behandelen van kwalitatief
slechte riolen en nog maar beperkt op rioolvergrotingen.
De rioolrenovaties in de periode 2005-2009 zijn nagenoeg volledig gebaseerd op kwalitatieve informatie. Riool -
vergrotingen komen nu nog maar nauwelijks voor. Het gaat nu vooral om de oude (vaak kleinere) riolen zodat de
gerenoveerde lengte vrij hoog is. In deze periode vallen ook een aantal herinrichtingen/herstructureringen
(Akerstraat, Centrum Heerlen, Schelsberg/Bokstraat, SON+busstation, sporthal De Deyl, Overbroek, Heerlerheide
centrum) waarin de oude en kwalitatief slechte riolen zijn vervangen tegen lage kosten.
De gemiddelde leeftijd voor de periode 1995-2009 (15 jaar) komt uit op 63.7 jaar. In de laatste periode was de gemid -
delde leeftijd van het behandelde riool 65.0 jaar, hierbij moet bedacht worden dat er nog steeds een grote achterstand
bestaat en dus de allerslechtste (meestal ook de oudste) riolen aangepakt worden. Een aantal van deze riolen waren
echter al veel eerder op kwalitatieve gronden toe aan vervanging dan er daadwerkelijk is uitgevoerd.
Er mag dus geconcludeerd worden dat de gemiddelde leeftijd van 70 jaar die in vorige GRP’s zijn toegepast duidelijk te
lang is. Voor dit BSW wordt gekozen voor een gemiddelde technische leeftijd van 65 jaar, dit naar ervaringen van de
laatste 15 jaar.

Bijlage H. Verdeling rioolvervanging 2011-2075
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT

Aanleg van nieuwe riolering in de verleden tijd.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
De eerste riolering in de gemeente Heerlen is aangelegd in de periode 1915-1919, dit waren maar enkele kilometers.
Deze riolen uit 1915-1919 zijn al voor ruim 92% vervangen/gerenoveerd.
Tot aan de tweede wereldoorlog is dit rioolstelsel mede door de mijnindustrie gaandeweg uitgebreid met ruim 3 km/jaar.
In de tweede wereldoorlog lag de aanleg van riolering bijna stil. De riolering uit 1920-1944 is al voor circa 60% ver -
vangen/gerenoveerd.
In de 10 jaar daarna is de rioolaanleg weer stevig ter hand genomen, ruim 4.5 km/jaar. Deze riolering is nu 65 tot
55 jaar oud, ruim 20% van de riolering uit deze periode is reeds vervangen/gerenoveerd. Dit (met de oudere riolering)
is dus de riolering die voor het grootse deel in deze BSW periode in aanmerking komt voor vervanging/renovatie.
In de periode van 1955-1984 is de rioolaanleg bijna verdubbeld naar ruim 8 km/jaar, de tijd van de babyboomers. De
vijf jaar daarna, 1985-1989, had nog een uitloop met een aanleg van ruim 6 km/jaar. Van de riolering van de eerste
5 jaar van deze periode (1955-1959) is ruim 13% vervangen/gerenoveerd, van de rest van de periode 1960-1984 zijn
alleen maar minimale vervangingen uitgevoerd (circa 3%). Dit zijn hoofdzakelijk leidingen die door wijzigingen in de
infrastructuur verplaatst moesten worden of korte stukjes die binnen een rioolvervanging lagen en niet gehandhaafd
konden blijven. Uitgaande van de huidige ervaringen m.b.t. een haalbare levensduur mag je verwachten dat deze
riolen vanaf 2020 voor vervanging/renovatie in aanmerking komen. Gedurende 35 jaar, tot 2055, zal een jaarlijkse
vervangings/renovatie opgave ontstaan van ruim 8 km bestaande riolering per jaar, dit is ruim het dubbele wat in de
afgelopen jaren is uitgevoerd.
Van 1990 t/m 2004 is de nieuwaanleg van riolering teruggezakt naar ruim 4 km/jaar, minder dan de naoorlogse lengte.
Van deze riolering is nagenoeg niets vervangen/gerenoveerd.
In de periode van 2005 t/m 2009 is circa 8.5 km/jaar nieuwe riolering aangelegd. In deze periode zijn veel grote
uitbreidingsplannen tot uitvoering gekomen, ook is de rioolstelsellengte uitgebreid doordat bij rioolvervangingen een
gemengd stelsel is vervangen door een gescheiden stelsel, grofweg wordt daardoor de leidinglengte verdubbeld. Zie de
lijst hieronder.
In de periode van 1990 t/m 2009 werd wel al bestaande riolering vervangen/gerenoveerd met een hoeveelheid van ruim
3 km/jaar, door de gedeeltelijke toepassing van een duurzamer afwateringssysteen met scheiding van water stromen is
hiervoor circa 4a5 km/jaar in de plaats gekomen. Zie grafiek: Aanleg van rioleringsuitbreiding, zonder vervangingen.
Eventueel verwijzing naar andere tabel “uitbreiding rioolstelsel” van Eugene
Rioolaanleg in de periode 2005-2009.
Uitbreidingen:
Trompenburgstraat (autoboulevard) 2005
Bouwplan Overbroek 2007
Bouwplan Parkheuvel 2007
Bouwplan Hoogveld 2004-2008
Bouwplan Molenaarshof 2008
Bouwplan De Deyl 2008
Bouwplan Litscherveld 2007
Bouwplan op sportveld St. Janscollege 2006
Bouwplan Gerard Bruningstraat 2006
Handelsterrein Emma 2009
Handelsterrein Kissel 2009
Rioolvervangingen met ombouw naar gescheidenstelsel:
Heerlerheide Centrum, tevens uitbreiding 2005
Palemig 2008
Valkenburgerweg 2009
Maria Christinawijk 2005
Zandweg 2009
Molenberg 2005

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Lange termijnplanning voor het instand houden van de gemeentelijke riolering.
Vanaf 2020 zijn de babyboom riolen aan vervanging/renovatie toe, dit is een enorme opgave. Om te voorkomen dat de
gemeente Heerlen op dat moment nog een achterstand heeft voor de vervanging van oudere riolen zou de bestaande
achterstand dan weggewerkt moeten zijn. Dit betekent dat in de komende tien jaar ruim 6 km/jaar bestaande riolering
vervangen/gerenoveerd moet worden, uitgaande van een gedeeltelijk scheiding van waterstromen i.v.m. de regen-en
grondwaterzorgplicht komt dat neer op 9a10 km/jaar aan vervangende riolering.
Vanaf 2020 is gedurende 35 jaar ruim 7.5 km bestaande riolering per jaar aan vervanging/renovatie toe, dit is circa
10.5 km/jaar vervangende riolering bij een gedeeltelijke scheiding van waterstromen.
De volgende 15 jaar, vanaf 2055, zijn de leidingen aangelegd in de periode 1990 t/m 2004 aan de beurt. In deze periode
is per jaar ruim 4 km nieuwe riolering aangelegd maar er is ook circa 4 km vervangen/gerenoveerde riolering aangelegd,
samen dus ruim 8 km/jaar. Aangezien een groot deel van deze riolering reeds gescheiden is zal in deze jaren circa
9 km/jaar vervangen/gerenoveerd moeten worden.
De volgende periode van 2070 t/m 2074 als de riolering uit 2005-2009 aan de beurt is, is de vervangings/renovatie lengte
circa 13 km/jaar (8.5 km nieuwaanleg en 4.5 km vervangen oude riolering).
Uit het voorgaande blijkt dat de inspanning die de laatste jaren is gedaan om de riolering op peil te houden/krijgen te
laag is geweest en een versnelling aan te bevelen is om in de niet zo verre toekomst niet voor een onoverkomelijke
opgave te staan.
Uit de inspectiegegevens blijkt dat in 2020 circa 25 km riolering i.v.m. de bekende kwaliteit uit de daarna liggende
periode netto naar voren geschoven is, dit betekent dat in de periode 2011-2020 25km plus 12km i.v.m. de gedeelte lijke
toepassing van scheiding van waterstromen extra gerenoveerd/vervangen moet worden, dit is ruim 3.5 km per jaar.
In de periode 2021-2055 is daardoor renovatie/vervangingslengte 37 km lager, deze lengte is immers naar voren gescho -
ven. Aan het eind van deze periode wordt echter circa 1.5 km te vervangen/renoveren riool toegevoegd uit de periode
daarna, netto is de opgave in deze periode dus circa 35 km minder, dit is 1 km per jaar.

Langetermijn planning in het kort.
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
In de periode 2056-2070 schuift circa 1.5 km te vervangen/renoveren riool naar voren, dit is per jaar circa 100m minder.
Periode Aanleg Tijdsduur Vervan- Correctie Lengte te Lengte Lengte te
van periode van de ging van i.v.m. de renoveren/ uitbreiding renoveren/
vervanging vervanging- bestaand bekende vervangen per jaar vervangen incl.
periode in riool inspectie riolering uitbreiding
jaar informatie per jaar riolering per jaar
2011-2020 1915-1954 10 6 +3.5 9.5 3.5 13.0
2021-2055 1955-1989 35 7.5 -1.0 6.5 3.5 10.5
2056-2070 1990-2004 15 8 -0.1 8 1 9.0
2071-2075 2005-2009 5 13 13.0 0 13.0
Voorgaande lange termijnplanning is gecorrigeerd met de bekende inspectie-informatie, hieruit blijkt dat netto in de
eerste periode vrij veel riolering naar voren geschoven wordt. De opgenomen correctie is bepaald op de bekende
inspectie-informatie. Er is echter nog maar ruim de helft van het rioolstelsel geïnspecteerd. Ik laat het aan de intelli -
gente lezer over om in te schatten wat je aan correctie mag verwachten voor de andere helft van het nog niet
geïnspecteerde rioolstelsel.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Bijlage I. Overzicht gevoelige gebieden grondwaterzorgplicht

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Douve Weien:
Ter plaatse van diverse straten zakt het grondwater , bij hevige en langdurige neerslag, niet door waterdichte lagen en
ontstaat hangwater. Verschillende mensen hebben reeds in hun tuin drainage aangelegd en verpompen dit overtollig
grondwater. Verschillende woningen hebben lekkende kelders en kruipruimtes die vochtig zijn, schimmel hebben of
zelf onder water staan. Reeds bij de aanleg van de wijk omstreeks 1978 zijn problemen ten aanzien van afwatering
terreinen opgetreden. In maart 2003 is via de wijkraad reacties van bewoners gevraagd inzake de wateroverlast. Aan
de hand van bodemkaarten en opmerkingen van eerste bewoners is te constateren dat de grondwaterstand op een
respectabele diepte van meer als 4 meter is gelegen. De overlast wordt veroorzaakt door een dikke kleilaag waardoor
het regenwater niet snel genoeg kan wegzakken in de bodem. Dit bestaande grondwaterprobleem valt buiten de
nieuwe grondwaterzorgplicht. Iedereen is namelijk verantwoordelijk voor de afwatering op eigen terrein zonder dat
problemen bij omliggende terreinen wordt veroorzaakt.
De Slak:
Door de lage ligging van het gebied t.o.v. het Caumerbeekdal komen verschillende grondwateroverlast klachten voor.
Problemen veroorzaakt door lekkende kelders. Volgens de geactualiseerde isohypsenkaart is De Slak gelegen in een
gebied met een grondwaterstand kleiner dan 1 meter min maaiveld. Er bestaat een kans op grondwateroverlast. De
verschillende meldingen zijn afgehandeld met vermelding van particulieren verantwoordelijkheid voor waterdichte
kelders. Tijdens een rioolrenovatie is een bronnengebied in een tuin met een aparte afvoerleiding met de Groene Voor
verbonden, dit bronnengebied ligt in een hoger gelegen deel van het gebied.
Ganzeweide en omgeving:
De woningstichting heeft bij verschillende woningen in de kelders pompen geplaatst om intredend grondwater te ver -
pompen. Volgens de kaart van Tebodin is Ganzeweide en omgeving gelegen in een gebied met een grondwaterstand
kleiner dan 3 meter min maaiveld. Er bestaat een kans op grondwateroverlast. De verschillende meldingen zijn afge -
handeld met vermelding van particulieren verantwoordelijkheid voor waterdichte kelders. In het beekdal van de
Loopgraaf is bij aanleg van de woonwijk drainage aangelegd. Onderhoud aan dit drainagestelsel vindt echter niet
plaats. Bij revitalisering van Heerlerheide wordt een IT-riool aangelegd tot aan het regenwaterriool in de Ganzeweide.
Dit riool functioneert bij hoge grondwaterstanden als drainage. Hiermee wordt maar een klein deel van de problemen
opgelost.
Burgemeester Slanghenstraat:
Aan de oostzijde van de Burgemeester Slanghenstraat loopt de Lotbroekerbeek. De Lotbroekerbeek samen met zijn
vijvers zorgt voor een hoge grondwaterstand ter plaatse van de Burgemeester Slangenstraat. Voor zover bekent zijn
momenteel geen grondwaterstandproblemen. Met de uitbreiding langs de Burgemeester Slangenstraat dient binnen
het bestemmingsplan echter wel rekening te worden gehouden met de hoge grondwaterstand. Verder wordt bij de
rioolrenovatie van de Burgemeester Slangenstraat een drainageleiding aangelegd om de grondwaterstand te kunnen
regelen richting de toekomstig open Caumerbeek.
Stopzetten onttrekkingen:
Groeve Beaujeun/Quadvlieg aan de Roebroekweg. Het stopzetten van deze onttrekking heeft vermoedelijk weinig
gevolgen.
SchiffersFood (Herschi) ter plaatse van de Wijngaardsweg en Softdrinks International ter plaatse van De Beitel.
Onttrekking uit diepere grondwaterlagen die geen invloed hebben op freatisch grondwater. Het freatisch grondwater ter
plaatse van De Beitel is diep gelegen.

2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT
Wanneer de overkluisde Caumerbeek en Loopgraaf in de toekomst als gemengd riool wordt gebruikt en het aldus
wenselijk is dat de koker waterdicht is, zullen de nu aanwezige verbindingen (drainage) met het grondwater dicht
gezet worden. Bij een hogere aanleg van de natuurlijke beek heeft dit gevolgen voor het grondwaterpeil.
Bij het herstellen van de oorsprong van de Caumerbeek wordt het transportriool langs de Corisbergweg in de toekomst
als gemengd riool gebruikt. Het is dan wenselijk om de aanwezige verbindingen (drainage) met het grondwater dicht
gezet worden. Bij een hogere aanleg van de natuurlijke beek heeft dit gevolgen voor het grondwaterpeil.

Bijlage J. Kostendekkingsplan
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT

Bijlage K. Operationele planning BSW 2011-2015
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT

Operationele planning rioolverbetering 2011-2015
Totaal Berekende
kosten BSW 2011-
2015
Plan meters
2012 / 2015
Berekende
kosten BSW
2012 / 2015
Bijdrage
afkoppelen
2011/ 2012
Plan meters
2011 / 2012
Berekende
kosten BSW
2011 / 2012
Bijdrage
afkoppelen
2011
Plan meters
2011
Pr.nr. Project Berekende
kosten BSW
2011
Investeringen
Ontkluizing Caumerbeek Hoensbroek € 250.000 € 250.000
Ontkluizing Loopgraaf € 100.000 € 100.000
Visvijvers Meezenbroek * € 800.000 € 800.000
BBB Laervoetpad (riool naar buffer RWZI) € 1.900.000 € 1.900.000
BBB Drieschstraat € 3.300.000 € 3.300.000
BBB Burettestraat € 1.500.000 € 1.500.000
BBB Govert Flinck € 300.000 € 300.000
BBB Eikendermolenweg € 1.300.000 € 1.300.000
Overname asfaltbuffers Caumerbeek € 1.500.000 € 1.500.000
Transportriool Henri Jonastraat € 700.000 € 700.000
Caumerbeek 1435 t/m 1439 € 350.000 € 700.000 € 1.050.000
Caumerbeek Oorsprong € 500.000 € 500.000
Caumerbeek Meezenbroek € 500.000 € 500.000
Afkoppelen € 750.000 € 3.000.000 € 3.750.000
Opknappen vijvers € 200.000 € 800.000 € 1.000.000
Totaal € 3.050.000 0 € - € 1.300.000 0 € - € 14.100.000 0 € 18.450.000
Visvijvers Meezenbroek * € 800.000 Bijdrage MBP en ISV

Bijlage L. Colofon
Dit Beleidsplan Stedelijk Watermanagement is tot stand gekomen in opdracht van de Gemeenteraad van de gemeente
Heerlen.
Projectleider
Ruud Weijers, specialist riolering en water (afdeling Beheer & Onderhoud)
Opstellers
Werkgroep BSW 2011-2015:
Jo Daemen, specialist civiele techniek (afdeling Beheer & Onderhoud)
Eugène Hellebrekers, specialist civiele techniek (afdeling Beheer & onderhoud)
Anjo Mathissen-Wetzelaer, coördinator team beheer (afdeling Beheer & Onderhoud)
Tony Merzaya, medewerker rioleringsbeheer (afdeling Beheer & Onderhoud)
Monique Hollands, medewerker bedrijfsvoering (afdeling Beheer & Onderhoud)
Marc Hoofs, medewerker bedrijfsvoering (afdeling Beheer & Onderhoud)
Ruben Schut, medewerker water & bodem (afdeling Stadsplanning)
Luciano Grimaldi, controler (afdeling Strategie & Controle)
Ruud Weijers, specialist riolering en water (afdeling Beheer & Onderhoud)
Van de volgende instanties heeft een aantal personen een bijdrage geleverd:
Dhr. W. Pakbier - Waterschap Roer en Overmaas
Mw. G. Vugs - Waterschap Roer en Overmaas
Dhr. R. Schols - Waterschapsbedrijf Limburg
Dhr. V. Kruithof - Provincie Limburg
Vormgeving en drukwerk
Reprografie (gemeente Heerlen)
Fotografie en illustraties
Gemeente Heerlen
Paul Maas, Tilburg/Stichting Rioned
BvBeeld/Stichting Rioned
2011-2015
B ELEIDSPLAN S TEDELIJK WATERMANAGEMENT