tuinbanen - Stoomgroep Turnhout vzw

stOOmgroep turnhout vzw
Smalspoor
Alle spoorlijnen die een kleinere spoorbreedte hebben dan normaalspoor noemt
men smalspoor.
Men kent zo bv. „Decauville 5 ‟-spoor met een spoorbreedte van 60 cm, waarbij de
railstaven 9,5 kg per strekkende meter wegen en vastgeklonken zijn op ijzeren
dwarsbalken. Ze zijn gemakkelijk te verplaatsen : er kan heel eenvoudig een
spoorlijn van 10 km op één dag van gelegd worden. Ze zijn van groot nut bij
openbare werken, bij zandgroeven, bij het leger…
Enkele bekende smalspoorbanen op 60 cm zijn de Festiniog Railway (UK) en Rebecq-Rognon
(BE).
Er zijn ook andere smalspoorbreedtes gekend : 75 en 90 cm. Een zeer speciale
maat is het „meterspoor‟.
Meterspoor (smalspoor)
De spoorbreedte is 1 meter. Zij wordt gebruikt voor lokale spoorwegen en trams
( bv. De Antwerpse tram). Er bestaan wel enkele afwijkingen op het meterspoor
:
o 0,95 cm in Italië
o 1,00 m in België, Frankrijk, Brazilië, Argentinië, Kongo
o 1,067 m (zgn. „Kaaps Spoor‟) in Zuid-Afrika, Engeland, Nederland.
Dit verschil vloeit voort uit de verschillende manieren om de spoorbreedtes destijds
op te meten en wat de spoorbreedte 1,067 m betreft als gevolg van de omrekening
van de Engelse maat 3‟6” naar meter (3 voet 6 duim).
De verschillende smalspoorbreedtes in Afrika zijn het gevolg van de verschillende
leveranciers. Zo leverde België o.a. locomotieven en sporen voor de lijnen van
de Congo Supérieur aux Grand Lac (1 meter), terwijl de maatschappij Union Minière
1,067 m bezat om aan te kunnen sluiten op het Engelse Kaaps spoor.
Normaalspoor
De huidige spoorbreedte is 1,435 m en wordt gebruikt voor het aanleggen van
spoorwegen voor algemeen belang in bijna heel de wereld (zie uitzonderingen)
en ook voor enkele tramlijnen (Brussel, Luik, Den Haag).
Deze spoorbreedte werd in Engeland toegepast vanaf 1830. De maat komt praktisch
overeen met de afstand tussen de wielen van de vroegere reiskoets of
postkoets (dilligence), die 5 voet bedroeg (5‟).
De Internationale conferentie van Bern (CH) heeft in 1913 de grenzen vastgesteld
waarbinnen de spoorwijdten moeten gehouden worden. Zo geldt 1,435 m
minimum in rechte lijn en 1,470 m maximum voor de bochten.
5
De decauvillespoorweg, genaamd naar zijn uitvinder de fransman Paul Decauville (1846-1922) is een lichte en verplaatsbare
spoorweg met een geringe spoorwijdte (smalspoor) bedoeld voor industriële toepassingen. Het systeem
bestaat uit kant en klare, op stalen dwarsliggers gemonteerde delen spoor. Deze lichte spoordelen kunnen zonder veel
voorbereiding en grondwerk tot een spoorweg aan elkaar geschroefd worden. De decauvillespoorweg is daardoor snel
en dus goedkoop op allerlei ondergronden aan te leggen en eenvoudig weer op te nemen of te verplaatsen.
18/90 Dani Bellemans