Hoe gaan we om met alternatieve geneeskunde? - UZ Gent

D
‘DE KNoEiERS
MoETEN
ERUIT’
De federale overheid
werkt een kader uit
voor de erkenning
van alternatieve
geneeswijzen.
Moeten we zulke
alternatieven radicaal
afwijzen of hebben
we meer baat bij
openheid?
f
raeyman: ‘Minister van Volksgezondheid
Onkelinx heeft bij het
Federaal Kenniscentrum voor de
Gezondheidszorg adviezen besteld
over de populairste alternatieve
geneeswijzen: homeopathie, chiropraxie,
acupunctuur en osteopathie. De conclusie: er is
weinig of geen wetenschappelijk bewijs dat ze
werkzaam zijn. Anderzijds gaat 10 tot 15 procent
van de bevolking wel eens langs bij een alternatieve
genezer. Het type-profiel van de bezoeker
aan een alternatief genezer is een vrouw van
middelbare leeftijd, hoogopgeleid, welstellend
en met een chronische aandoening.’
verbraeken: ‘Vooral bij chronische aandoeningen
besef je dat de reguliere geneeskunde
niet alles kan oplossen. Dat heeft er mij toe
aangezet zelf op verkenning te gaan: bij cognitieve
therapie, ayurveda, mindfulness en vooral
ook bij de kwantumfysica, die absoluut nodig is
om bepaalde fenomenen te begrijpen. Die leren
me dat aandoeningen vaak te maken hebben
met geblokkeerde informatiestromen, die het
zelforganiserende en zelfherstellende vermogen
van het lichaam blokkeren. Wat mij het meest
boeit, is de samenhang tussen geest en lichaam.
Een theoreticus ben ik niet, wel een practicus.
En ik merk dat patiënten – die vaak al een hele

prof. dr. norbert fraeYMan
is hoogleraar farmacologie aan de
Faculteit geneeskunde en gezondheidswetenschappen
(Ugent) en verzorgt sinds
1992 een lessenpakket met reflecties over
alternatieve geneeswijzen. Hij publiceerde
Kritische reflecties over alternatieve
geneeswijzen (uitg. acco, 2010).
dr. fiLip verbraeken
is huisarts die alternatieve therapieën
hanteert als aanvulling bij
de reguliere geneeskunde.
lijdensweg achter de rug hebben – met mijn
aanpak vaak spectaculair beter worden.’
fraeYMan: ‘Dat is meteen al een eerste cruciaal
inzicht: het gaat om de patiënt met zijn of
haar medisch probleem. Dat hij of zij geholpen
wordt, is het allerbelangrijkste. Aan theoretische
overwegingen heeft de patiënt weinig
boodschap.
verbraeken: ‘Om mijn aanpak duidelijk te
maken, gebruik ik graag de metafoor van een
riviertje. Als dicht bij de bron een stok in het water
staat, wordt de stroom gestremd, zodat even
verder een verzanding ontstaat – de aandoening
als symptoom. De reguliere geneeskunde kan
dat zand weghalen, maar dat lost het échte
probleem niet op. Daarvoor moet je stroomopwaarts
gaan kijken, voorbij de beperkingen van
de reguliere geneeskunde, zodat je het stokje
kunt wegnemen. Dat stokje kan een mentale of
emotionele rem zijn, die bijvoorbeeld psycho-
Het is immoreel om
een alternatieve
therapie aan te raden
wanneer er reguliere
therapieën met
bewezen werking
beschikbaar zijn.
prof. dr. Norbert Fraeyman
somatische angstgevoelens veroorzaakt. Met
anxyolitica los je die oorzaak niet op.’
fraeYMan: ‘Je kunt inderdaad niet ontkennen
dat voor een aantal aandoeningen de reguliere
geneeskunde het niet echt goed doet. Het idee
dat er op een cognitief of subcognitief niveau
een rem of een obstakel zit waar de reguliere
geneeskunde niet bij kan, lijkt plausibel en
wordt ook wel in de hedendaagse geneeskunde
aangenomen. In alle oude geneeswijzen vind je
zo’n onbekend element terug dat het lichaam uit
evenwicht brengt en dat wij met onze materialistische
kijk niet kunnen verklaren. Anderzijds
heeft die reguliere geneeskunde ons wel veel
vooruitgang opgeleverd. Als ik straks onder een
tram loop, zal ik blij zijn dat ze bestaat …’
verbraeken: ‘Dat spreekt vanzelf. Voor alle
duidelijkheid: elke therapie die ik gebruik, hanteer
ik niet als alternatief, wel als complement
bij de reguliere geneeskunde.’
DIaloog 21

Placebo is vaak een verzamelnaam
voor effecten die men
niet nader wil onderzoeken.
Dr. Filip Verbraeken
fraeYMan: ‘Dit is een tweede belangrijk
punt: alternatieve geneeswijzen mogen alleen
complementair worden gebruikt. Het is immoreel
om een alternatieve therapie aan te raden
wanneer er reguliere therapieën met bewezen
werking beschikbaar zijn. Daar moet de overheid
in elk geval op toezien. Dat impliceert dat
patiënten alleen toegang mogen krijgen tot
alternatieve geneeswijzen nadat minstens een
correcte diagnose volgens hedendaagse criteria
werd gesteld door een erkende arts of specialist.
Als de patiënt volgens die diagnose perfect te
behandelen is met een reguliere therapie, dan
moet die de voorkeur krijgen. Als de arts in eer
en geweten beslist dat de patiënt te rade mag
gaan bij een alternatieve genezer, dan moet dat
in principe kunnen.’
verbraeken: ‘Daar ga ik mee akkoord. De
knoeiers en charlatans moeten eruit, en je hebt
een echelonnering nodig. Tegelijk moet je ook
de beperkingen van de reguliere geneeskunde
erkennen. Als het gaat om de aanpak van
onderliggende obstakels of problemen, doet die
het niet goed. Ze schiet ook tekort als het om
preventie gaat: hoe help je het lichaam om zijn
eigen evenwicht te reguleren en te herstellen?
Daarvoor moet je de samenhang tussen geest en
lichaam willen bekijken.’
fraeYMan: ‘Als wetenschappers moeten we
erkennen dat er – zeker op dat gebied – nog heel
veel onbekend is. We moeten bescheiden, tolerant
en open genoeg zijn om dat verder te onderzoeken.
Dat gebeurt ook wel. Vanuit de reguliere
geneeskunde groeit de interesse voor holistische
methoden die gestoeld zijn op de samenhang
tussen geest en lichaam. Denk maar aan nieuwe
disciplines zoals de psychoneuro-immunologie,
die de interactie onderzoekt tussen psychologische
processen en het immuunsysteem.’
verbraeken: ‘Als ik collega-artsen over mijn
therapie vertel, merk ik toch weinig interesse.
Ook bij de wetenschap mis ik nieuwsgierigheid.’
fraeYMan: ‘Dat klopt niet helemaal. Er is wel
degelijk interesse, maar voorlopig beschikken
we niet over de instrumenten en methodes om
die onbekende zones te verkennen. Empirische
methodes als het dubbelblind gerandomiseerd
klinisch onderzoek hebben hun beperkingen,
maar zitten wel logisch in elkaar. Het is duidelijk
dat de kwaliteit van het wetenschappelijk
onderzoek over het algemeen veel minder is
voor alternatieve geneeswijzen dan voor de
hedendaagse reguliere geneeskunde.
verbraeken: ‘Dat is het probleem: de wetenschap
schiet te kort als het er om gaat te differentiëren,
te individualiseren. Elke patiënt is anders,
dat weet elke huisarts met ervaring. En ook
elke arts is anders. Mijn vader had een nieuwe

patiënt een geneesmiddel voorgeschreven. Bij
het volgende bezoek vertelde die patiënt: “Tiens,
mijn vorige huisarts had mij datzelfde middel
voorgeschreven, maar bij u wérkt het.” Zulke
fenomenen worden gemakshalve toegeschreven
aan placebo-effecten. Dat wordt dan een
verzamelnaam voor effecten die men niet verder
wil onderzoeken.’
fraeYMan: ‘Volgens sommige wetenschappers
bestaat het placebo-effect niet, volgens
andere is het goed voor 10 tot 50 procent van de
genezingen. Nieuw onderzoek ontrafelt stilaan
ook de biochemische processen die zich bij
het placebo-effect voordoen. Maar voorlopig
ontbreekt het ons aan de juiste middelen en
instrumenten om de interactie tussen geest en
lichaam en tussen arts en patiënt helemaal te
doorgronden. We moeten wel bereid zijn om ze
onderzoeken. We kunnen alleen maar hopen dat
doorgedreven wetenschappelijk onderzoek de
geneeskunde verder zal doen evolueren, zodat
de patiënt – als lichamelijke, emotionele, psychische
persoon – met zijn of haar klacht centraal
staat en op de best mogelijke manier behandeld
wordt. Of alternatieve therapieën daarin
een plaats moeten in krijgen is momenteel op
wetenschappelijke gronden weinig waarschijnlijk,
maar mogelijk zijn er andere afwegingen
belangrijk. ’
advertentie