1 ARTHUR JAPIN ZOALS DAT GAAT MET WONDEREN Copyright ...

JANUARI 2000
Plotseling is het in de mode om te zeggen dat de afgelopen eeuw een roteeuw was. Je hoort het
overal. Dat de gruwelijkheden die erin hebben plaatsgevonden aanzienlijk erger waren dan in
voorgaande tijden. Wat een verbijsterend gebrek aan historisch besef. Maar het is meer dan dat.
Zelfgenoegzaam is het. Het doet pijn. Het maakt me bang. Het is minachting voor het verdriet
van anderen. Mensen kunnen zich niet inleven. Alsof leed minder wordt naarmate het verder
weg is, hetzij in afstand, hetzij in tijd. Alsof niet de angst van elk individueel slachtoffer even
erg is. Er spreekt dedain uit. Voor de slaven die als koopwaar lagen opgestapeld in de ruimen
van de schepen. Voor de gebroken lichamen in de bergpas van Thermopylae. Voor de
creperende vaandeldrager, een kind nog, in de modder van Azincourt. Voor de hoofden die van
de guillotine rolden. Voor een marketentster die niet meer vooruitkwam in de Russische sneeuw.
Voor het lot van de Azteken of de wezen van de Krimoorlog. Voor de Sefardische Jodin die
moest toezien hoe haar jongstgeborene op de brandstapel werd gegooid.
*
Een mier loopt over de tegels van een keuken. Hij rolt een broodkruimel voort. Een vrouw vult
een emmer. Ze pakt een schrobber en giet het water uit over de vloer. De mier ziet de vloedgolf
op zich af komen.
Niets is erger dan iets anders.
*
Ik was, denk ik, een jaar of negen toen ik in de Snip en Snap Revue een nummer zag dat ik niet
helemaal begreep, maar dat mij tot in de kern van mijn kinderwezen raakte. Ten Cents a Dance
heette het. Het was de jammerklacht van een meisje in een nachtclub, met wie je voor een
dubbeltje mocht dansen. Ze was op, moe, kapot, maar moest werken om te overleven. Elke
volgende man die haar beetpakte deed dat ruwer. Iedere kerel die haar liefdeloos tegen zich aan
drukte stond haar tegen, maar zij zette zich eroverheen. Zingend. Dansend.
De suggestie was natuurlijk dat ze na elk nummer ook voor andere zaken te huur was. Dat
voelde ik wel, maar ik had nog geen idee wat dat kon zijn. Toch was het alsof ik het allemaal al
wist, de eenzaamheid en de verlokking, het verdriet en de berusting vooral. Ik voelde me
verbonden met dat meisje en met de gelatenheid waarmee ze haar lichaam aan vreemden
verhuurde. Het was of ik het gekend had en het me nu ineens herinnerde. Tegen het leven kan ik
niet op, maar als ik me afsluit en luister naar de muziek, kan ik het net uithouden. Zoiets. Ja,
zoiets begreep ik juist heel goed.
*
Verdriet heeft een warme kern, waarin een mens zich kan nestelen. Elke traan is een cocon waar
je in weg kunt kruipen. Je kijkt erdoor naar buiten op de zee van troosteloosheid rondom,
zonder er al in onder te gaan. Dat gevoel probeer je te rekken. Ronddobberen voelt zoveel
veiliger dan zwemmend de kant proberen te bereiken. Binnen in de zwaarte klinkt ook ergens
muziek en vrolijkheid; juist daar, warm als een herinnering. Daar wordt gezongen en gedanst,
niet uit vreugde maar uit noodzaak. Gemis en hoop vallen er, heel even, samen. Verloren gaan
kan zo vertrouwd voelen!
*
2