Herbestemming van historische stadshavens - FONV

24
| Herbestemming van historische stadshavens
Vanuit de gemeente
De gemeente Leiden geeft in diverse
notities blijk van de zorg die ze heeft
voor het water en het erfgoed in de
stad. Zowel in het verleden als naar de
toekomst toe speelt water een belangrijke
rol. Opvallend is wel dat het
maritiem erfgoed zelden expliciet
genoemd wordt in beleidsnota’s.
Het water centraal
Water is beeldbepalend voor het
gezicht en de sfeer van Leiden. Het
water beleefbaar maken voor inwoners
en toeristen is voor de gemeente
een continu proces, waarin steeds
bijsturing nodig is. Daarom zijn er
beleidsnota’s opgesteld waarin het
water centraal staat, bijvoorbeeld het
Waterplan Leiden 2005-2015. Een van
de speerpunten in de nota is het water
beter zichtbaar en bereikbaar te
maken. ‘Op sommige plaatsen is het
water vanaf de kant niet of nauwelijks
zichtbaar en slecht openbaar toegankelijk,
terwijl dit ongewenst is. Hierdoor
beleef je het water vanaf de kant
nauwelijks meer.’ 6)
Natuurlijk is het water niet alleen te
beleven vanaf de kant, water beleef je
ook op het water. En gezien vanaf het
water krijgen de stad en de monumenten
een heel nieuw perspectief.
Ook hier heeft de gemeente oog voor,
zo blijkt uit de toekomstvisie: ‘De
binnenstad deels vrij maken van autoverkeer
en het vervolmaken van de
Singelparkroute, zodat wandelaars
alle ruimte krijgen. Dit versterkt het
historische karakter van de stad,
maakt het aantrekkelijker voor bezoekers
en maakt de monumenten van de
stad beter zichtbaar, ondermeer vanaf
het water.’ 7)
De gemeente loopt voorop door in
2003 de Beleidsvisie Watertoerisme
2000-2020 te presenteren, waarin het
gemeentelijk stimuleringsbeleid
watertoerisme is opgenomen. 8) Steden
als Utrecht en Dordrecht zijn geïnteresseerd
in de Leidense aanpak. In de
nota wordt het Galgewater expliciet
genoemd als eerste museumhaven
voor historische bedrijfsvaartuigen en
ingezet in het aantrekken van ‘watertoeristen’.
De haven wordt bijvoorbeeld
ingezet als publiekstrekker bij
de herdenking van het 350-jarig
bestaan van de trekvaartroute tussen
Leiden en Haarlem.
6) Waterplan Leiden 2005-2015, gemeente Leiden, 2005.
7) Leiden Stad van Ontdekkingen. Profiel Leiden 2030, gemeente Leiden, 2004 (herzien in 2007).
8) Beleidsvisie Watertoerisme Leiden 2000-2020, Een stad zonder water heeft geen vroeger of later,
gemeente Leiden, 2003.
Water en ruimte
Ruimtelijke ordening wordt vastgelegd
in bestemmingsplannen. Het
Bestemmingplan Binnenstad II van
de gemeente Leiden gaat over het
gebied waarin zich ook de historische
haven bevindt. 9) In het bestemmingsplan
wordt blijk gegeven van het besef
dat het behoud van historie van
waarde is voor de stad: ‘Het beleid is
hier gericht op het behouden en versterken
van het historische karakter
[van de Leidse historische binnenstad].
De aanwijzing van de binnenstad
tot beschermd stadsgezicht 10)
ondersteunt dit beleid.’ De bescherming
richt zich volgens het bestemmingsplan
onder meer op het
‘patroon van straten en waterlopen’.
Over het gebied rond de haven is
opgenomen dat ‘belangrijke historische
elementen in de wijk [als] de nog
aanwezige Morspoort aan het eind
van de Morsstraat en het gebouwencomplex
van de Stadstimmerwerf met
zijn typische trapgevel tegenover het
Galgewater [het behouden waard
zijn].’ De haven zelf wordt niet expliciet
genoemd in het bestemmingsplan.
Water en erfgoed
Het water in Leiden is belangrijk in
het totaal van erfgoed in de stad. In
2005 is de Erfgoednota opgesteld,
waarin expliciet de cultuurhistorische
betekenis van het watererfgoed is
benoemd: ‘De cultuurhistorische
identiteit van Leiden wordt mede
bepaald door de ligging van de stad
aan de rivier de Rijn, de open en
inmiddels gedempte grachten, de
stadswallen en parken en ook de
watergebieden en landgoederen in de
omgeving. De bescherming tegen het
water staat hoog op de nationale
agenda (…) Door de interesse voor het
water staat ook het watererfgoed
tegen woordig volop in de belangstelling.
Het herstel van oude gedempte
grachten of het weer aanbrengen van
de oude meandering in gekanaliseerde
beken blijkt in modern waterbeheer
meer en meer een reëel alternatief
te worden.’
9) Bestemmingsplan Binnenstad II (2007, herzien in 2009), gemeente Leiden, 2007.
10) Sinds 1991.
25
| Herbestemming van historische stadshavens