Verbintenissenrecht examenvragen - Sofia

De discussie over de contractuele aansprakelijkheid voor eigen daad schept vooral problemen t.a.v. de
resultaatsverbintenissen. M.b.t. de inspanningsverbintenissen is iedereen het er immers overeen dat enkel het
foutcriterium geldt. Bij inspanningsverbintenissen begaat de schuldenaar die zich niet houdt aan de zorgvuldigheid
waaraan een goede schuldenaar in dezelfde situatie geplaatst zou houden een fout.
Wat betreft de resultaatsverbintenissen moet de schuldenaar bewijs leveren van overmacht (of toeval) om zijn
aansprakelijkheid te vermijden. Hieromtrent zijn er in België 3 opvattingen m.b.t. overmacht.
1) De leer van de ontoerekenbare onmogelijkheid
Volgens deze opvatting is er slechts sprake van overmacht wanneer de omstandigheid die als vreemde oorzaak ter
bevrijding wordt ingeroepen door de schuldenaar, de nakoming van de verbintenis onmogelijk maakt en waarbij de
schuldenaar ter zake geen enkele fout treft.
Deze leer steunt op de artikelen 1147 en 1148 BW. Het Hof van Cassatie heeft deze leer in 1976 bevestigd.
→ “ de overmacht die de schuldenaar van de verplichting tot schadevergoeding bevrijdt, is de gebeurtenis die een
onoverkomelijk beletsel uitmaakt tot de nakoming van zijn verbintenissen en die, wat haar totstandkoming betreft, aan
geen fout van de schuldenaar is de wijten”.
Er zijn dus 2 vereisten voor de toepassing van deze leer: de onmogelijkheid om de verbintenis na te komen en de niettoerekenbaarheid
van die onmogelijkheid aan de schuldenaar.
(1) De onmogelijke nakoming van de verbintenis
Wat deze vereiste betreft is er een strekking die de absolute onmogelijkheid noodzakelijk acht.
Enkel fysische en wettelijke onmogelijkheid is van tel, niét de morele onmogelijkheid (zoals ernstig gevaar voor leven,
gezondheid, vrijheid…)!
→ dit is onhoudbaar, lijkt gemaakt voor übermenschen
Rechtsleer en rechtspraak hebben de absolute onmogelijkheid dan ook vervangen door de normale, menselijke of
praktische onmogelijkheid.
(2) De niet-toerekenbaarheid van de verhindering aan de schuldenaar
Indien de omstandigheid die de nakoming verhindert te wijten is aan de schuldenaar is hij niet bevrijd.
→ de vreemde oorzaak moet onvoorzienbaar en onvermijdelijk zijn
→ de schuldenaar kan zich niet beroepen op een omstandigheid die aan zijn eigen nalatigheid
of onvoorzichtigheid is te wijten
2) De schuldleer
Volgens deze leer is de niet-nakoming van de verbintenis aan overmacht te wijten wanneer de schuldenaar om het
beoogde resultaat te bereiken alles gedaan heeft wat een zorgvuldig schuldenaar in dezelfde omstandigheden gedaan zou
hebben. M.a.w. indien de schuldenaar het resultaat niet heeft bereikt terwijl hij daartoe alle inspanningen heeft geleverd
die men van hem als “goed huisvader” mag verwachten dan is hij door overmacht bevrijd.
→ overmacht begint daar waar de schuld ophoudt
→ de als overmacht te beschouwen omstandigheid hoeft niet noodzakelijk geheel onvoorzienbaar
of onvermijdelijk te zijn en de nakoming van de verbintenis moet niet noodzakelijk onmogelijk
geweest zijn
→ voordeel: zelfde foutbegrip als inspanningsverbintenissen (nl. culpa levis in abstracto)
3) De schuldleer aangevuld met het risicobeginsel
Centrale vraag: welke gevallen dienen onderworpen te worden aan de risicoaansprakelijkheidregeling?
2 strekkingen:
(1) De schuldenaar is slechts bevrijd indien hij bewijst dat de niet-nakoming het gevolg is van een
vreemde oorzaak (art. 1147 BW) die hem niet kan worden toegerekend.
Ander begrip van het woord “vreemd”: extern i.p.v. niet-toerekenbaar (zo zal bv. Lang durend vriesweer wel als
overmacht gelden maar ziekte niet)
→ deze strekking wordt unaniem verworpen in België
(2) De schuldenaar die in de nakoming van zijn verbintenis tekortschiet is verplicht de door de
Alexander Tanguy 2010-2011 30