Verbintenissenrecht examenvragen - Sofia
Verbintenissenrecht examenvragen - Sofia
Verbintenissenrecht examenvragen - Sofia
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
1. Natuurlijke verbintenis...........................................................................................................................................................3<br />
2. Inspannings- en resultaatsverbintenis...............................................................................................................................3<br />
3. Verschil tussen de alternatieve en de facultatieve verbintenis.................................................................................4<br />
4. Verschil tussen samengevoegde en hoofdelijke verbintenissen.................................................................................5<br />
5. Bronnen van hoofdelijkheid...................................................................................................................................................6<br />
6. Verschil tussen hoofdelijke verbintenis, verbintenis in solidum, en ondeelbare verbintenis............................7<br />
7. Verschil tussen verbintenis onder tijdsbepaling / onder voorwaarde .....................................................................8<br />
8. Gevolgen voor de partijen bij verbintenis onder opschortende en ontbindende voorwaarde............................9<br />
9. Verbintenis onder potestatieve voorwaarde...................................................................................................................11<br />
10. Verbintenis door éénzijdige wilsuiting: begrip + voorbeeld + verschil met éénzijdig contract.....................12<br />
11. Verschil tussen verbintenis en overeenkomst..............................................................................................................12<br />
12. Gentlemen’s agreement.......................................................................................................................................................12<br />
13. Theorie van de wilsautonomie: verklaar + situeer in het Belgisch contractenrecht.........................................13<br />
14. Imprevisieleer: definitie + aanvaard in Belgisch recht? + argumenten pro en contra......................................14<br />
15. Belang van het onderscheid tussen éénzijdige en wederkerige contracten........................................................14<br />
16. Kanscontracten.....................................................................................................................................................................15<br />
17. Zakelijke contracten en plechtige contracten: definitie + voorbeeld...................................................................15<br />
18. Contracten intuitu personae: definitie + verschil met contracten intuitu pecuniae.........................................15<br />
19. Standaard- en toetredingscontracten: leg uit + voor- en nadelen.........................................................................16<br />
20. Verschil tussen voorstel, aanbod en contractbelofte...............................................................................................16<br />
21. Wat is de juridische grondslag van de bindende kracht van het aanbod en hoelang is een aanbod verbindend?........17<br />
22. Op welk tijdstip en plaats komt het contract tot stand wanneer de partijen in tijd en ruimte gescheiden zijn?.....17<br />
23. Wanneer maken standaardbedingen deel uit van de contractsinhoud?................................................................18<br />
24. Verschil tussen gewoonte/gebruik en bestendig gebruikelijk beding..................................................................19<br />
25. Veinzing of simulatie.........................................................................................................................................................19<br />
26. Verschil tussen verhinderende dwaling, essentiële dwaling en bijkomende dwaling........................................20<br />
27. Dwaling moet verschoonbaar zijn: verklaar.................................................................................................................20<br />
28. Bedrog: definitie, hoofdbedrog, tussenbedrog, is achterhaalbaar bedrog een wilsgebrek?.........................21<br />
29. Geweld: definitie en 7 voorwaarden..............................................................................................................................22<br />
30. Gekwalificeerde benadeling.............................................................................................................................................23<br />
31. Precontractuele aansprakelijkheid: verklaar, voorbeeld, juridische grondslag, sensu stricto – sensu lato24<br />
32. Verklaar: partijovereenkomst of partijbeslissing en raamovereenkomst...........................................................25<br />
33. Verklaar: openbare orde – goede zeden – dwingend recht.....................................................................................25<br />
34. Twee rechtsadagia: verklaar + geef toepassing.........................................................................................................26<br />
35. Oorzaak: interne en externe oorzaak, valse oorzaak, abstracte verbintenis...................................................26<br />
36. Art. 1156 t.e.m. 1164: adviezen? Welke interpretatie bij tegenstrijdigheid?..................................................27<br />
37. Art. 1162 BW: draagwijdte, verschil interpretatie / aanvulling van contract...................................................27<br />
38. Interpretatieve, aanvullende en beperkende werking van goede trouw..............................................................28<br />
39. Rechtsverwerking: definitie, voorbeeld, visie in België...........................................................................................29<br />
40. Bespreek de drie overmachttheorieën in België........................................................................................................29<br />
41. Aansprakelijkheid voor de daad van een derde: persoonlijke fout schuldenaar vereist? Juridische grondslag?........31<br />
42. Verschil tussen een exoneratiebeding en een vrijwaringsbeding..........................................................................31<br />
43. Geoorloofdheid / geldigheid van exoneratiebedingen..............................................................................................32<br />
44. Partij: definitie....................................................................................................................................................................33<br />
45. Art. 1165 BW: verklaar.....................................................................................................................................................33<br />
46. Pauliaanse vordering...........................................................................................................................................................34<br />
47. Beding ten behoeve van een derde: definitie, voorbeeld, voorwaarden, gevolgen, sancties..........................36<br />
48. Rechtstreekse vordering: definitie, voorbeeld, volmaakt/onvolmaakt................................................................38<br />
49. Zijdelingse vordering: definitie, voorwaarden, gevolgen, belang...........................................................................39<br />
50. Sterkmaking: begrip, soorten, kenmerken en gevolgen............................................................................................40<br />
51. Derde-medeplichtigheid bij andermans contractbreuk: begrip, drie theorieën, voorwaarden......................41<br />
52. Verschil relatieve – absolute nietigheid.......................................................................................................................43<br />
53. Theorie van het risico: definitie, wie draagt het risico van toevallig tenietgaan van de zaak die voorwerp van het<br />
contract uitmaakt bij contracten die de eigendomsoverdracht van een welbepaalde zaak meebrengen?.......44<br />
54. Exceptio non adimpleti contractus: definitie, voorwaarden, verschil met retentierecht..............................45<br />
55.a. Stilzwijgend ontbindend beding (art. 1184 BW): begrip, voorwaarden, buitengerechtelijke ontbinding46<br />
55.b. Uitdrukkelijk ontbindend beding.................................................................................................................................47<br />
56. Onverschuldigde betaling: toepassingsvoorwaarden, omvang vd terugvordering.............................................48<br />
57. Vermogensverschuiving zonder oorzaak: begrip, toepassingsvoorwaarden, draagwijdte...............................49<br />
58. Zaakwaarneming: begrip, voorwaarden, vergelijking met vermogensverschuiving zonder oorzaak.............50<br />
1
59. Gedwongen uitvoering in natura / bij equivalent: begrip, omvang vd vergoeding .............................................51<br />
60. Het schadebeding...............................................................................................................................................................52<br />
61. Anatocisme: definitie, voorwaarden, uitzonderingen................................................................................................53<br />
62. Muntontwaarding.................................................................................................................................................................54<br />
63. De verschillende soorten interesten.............................................................................................................................55<br />
64. Ingebrekestelling................................................................................................................................................................56<br />
65. Een uitvoerbare titel.........................................................................................................................................................57<br />
66. De overdracht van verbintenissen.................................................................................................................................58<br />
67. Verschil tussen overdracht van schuldvordering en subrogatie............................................................................59<br />
68. De eenvoudige betaling: Inbetalinggeving....................................................................................................................60<br />
69. Betaling: toerekening van de betaling............................................................................................................................61<br />
70. Subrogatie............................................................................................................................................................................62<br />
71. Schuldvernieuwing of novatie...........................................................................................................................................63<br />
72. Schuldvergelijking of compensatie................................................................................................................................65<br />
73. Schuldvermenging...............................................................................................................................................................66<br />
74. Kwijtschelding van schuld ................................................................................................................................................67<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 2
1. Natuurlijke verbintenis<br />
Definitie:<br />
- Het gaat hier om gewetensplichten, te situeren tussen de zedelijke (louter moreel) en juridische verbintenissen.<br />
- Niet in rechte afdwingbaar, wel een bron van rechtsgevolgen.<br />
- Wordt in rechte erkend, wnnr ze vrijwillig, geheel of gedeeltelijk uitgevoerd wordt of wnnr de SA belooft haar na te<br />
komen. (dan soort omvorming in een juridische verplichting)<br />
• Bij een vrijwillige uitvoering is ze dus wel in rechte afdwingbaar.<br />
- Hetgeen in uitvoering van een ntrlke verb betaald werd kan niet als onverschuldigd worden teruggevorderd (art. 1235,<br />
lid 2 BW)<br />
- Een natuurlijke verbintenis is niet opeisbaar, wel uitvoerbaar.<br />
Voorbeeld:<br />
- Bv. feitelijke vader die aan buitenechtelijk kind waarvan de afstamming niet bewezen is of mag worden, vrijwillig<br />
steungeld betaalt, zet aldus een ntrlke verb in een burgerlijke om. (zie arrest 1)<br />
Verschil met juridische verbintenis:<br />
- Een natuurlijke verbintenis is niet in rechte afdwingbaar, een juridische verbintenis wel.<br />
- Een juridische verbintenis is een rechtsband krachtens welke een persoon (SA) aan een ander persoon (SE) een<br />
prestatie (geven, doen of laten) verschuldigd is.<br />
2. Inspannings- en resultaatsverbintenis<br />
Definitie:<br />
- De uitslag- of resultaatsverbintenis is deze waarbij de SA er zich toe verplicht een welbepaald resultaat te<br />
bereiken.<br />
• Bv de garagehouder mbt de teruggaveverplichting vd aan hem voor herstellingswerken of voor schoonmaak<br />
toevertrouwde wagens<br />
• Bv de restauranthouder mbt de teruggaveverplichting vd kledingstukken die gasten hem toevertrouwen<br />
- Een inspanningsverbintenis legt aan de SA enkel de verplichting op een bepaalde inspanning te leveren of bepaalde<br />
middelen aan te wenden om een resultaat te bereiken, maar de SA belooft niet dat hij erin zal slagen dat resultaat ook<br />
te verwezenlijken.<br />
• Bv de advocaat bij de behartiging vd belangen van zijn cliënt<br />
• Bv de geneesheer bij de medische behandeling van zijn patiënt<br />
Criterium voor onderscheid:<br />
- In de praktijk is het niet steeds even simpel een onderscheid te maken. (vb. van de geneesheer: bloedonderzoek =<br />
resultaatsverbintenis; genezen van de patiënt = inspanningsverbintenis)<br />
Er is m.a.w. een grijze zone. Ook de advocaat kan als voorbeeld dienen: meestal inspanningsverbintenis, maar bv.<br />
Verzoekschrift in hoger beroep indienen → resultaatsverbintenis.<br />
Juridisch belang van het onderscheid:<br />
- Het biedt de mogelijkheid de inhoud en de draagwijdte van de door de SA aangegane verbintenis nader te bepalen om<br />
zo na te gaan of de SA al dan niet zijn verbintenis is nagekomen.<br />
- Bewijslastverdeling:<br />
• Bij een resultaatsverbintenis zal de SE bij wanuitvoering het bestaan vd verb en het uitblijven vh beloofde<br />
resultaat moeten bewijzen, op de SA rust dan de plicht het bewijs te leveren van overmacht of toeval.<br />
• Bij een inspanningsverbintenis daarentegen heeft de SE de zwaarste bewijslast: hij moet het bestaan van de<br />
verbintenis bewijzen en de wanuitvoering door een gebrek aan zorg in hoofde vd SA.<br />
- Overmachtsleer: alleen voor de resultaatsverbintenissen dienen de strenge vereisten vd overmachtsleer in acht<br />
genomen te worden, voor inspanningsverbintenissen geldt enkel het zorgvuldigheidscriterium vd goede SA.<br />
3
3. Verschil tussen de alternatieve en de facultatieve verbintenis<br />
- Beide soorten verbintenissen horen thuis in de indeling volgens het aantal voorwerpen van de verbintenis.<br />
Alternatieve verbintenis (art. 1189-1196 BW):<br />
- Is een verbintenis die verschillende prestaties tot voorwerp heeft, waarvan er slechts één dient te worden<br />
nagekomen, naar keuze hetzij vd SE hetzij vd SA.<br />
- Art. 1190 BW: het keuzerecht komt aan de SA toe, tenzij de partijen uitdrukkelijk of stilzwijgend anders zijn<br />
overeengekomen.<br />
- Deze keuze mag pas gebeuren op het ogenblik vd uitvoering. (van belang ivm de risicoregeling)<br />
- Bv een verzekering waarbij aan de verzekerde de keuze wordt gelaten bij het bereiken vd leeftijd van 65j tussen een<br />
eenmalige kapitaalsuitkering of een lijfrente.<br />
Risicoregeling:<br />
- Bij verbintenissen om een bepaalde zaak te geven heeft de eigendomsoverdracht onmiddellijk plaats.<br />
- Daaruit vloeit voort dat het risico vh verlies v die zaak bij overmacht of toeval na het ontstaan vd verbintenis<br />
gedragen moet worden door de SE (dus bij koop door de koper).<br />
- Toegepast op de alternatieve verbintenissen is er een onderscheid naargelang de zaak teloorgaat voor of na de<br />
keuze:<br />
• Gaat 1 v beide zaken bij toeval teniet voor de keuze, dan moet de andere prestatie nagekomen worden. (art. 1193<br />
BW) De verb wordt maw zuiver en eenvoudig.<br />
• Betreft het een bepaalde zaak die door overmacht teniet gaat na de keuze dan is de SA volledig bevrijd en moet hij<br />
dus ook de andere prestatie niet meer nakomen.<br />
Facultatieve verbintenis<br />
- Is een verb die in beginsel slechts 1 prestatie tot voorwerp heeft, maar waarbij de SA de bevoegdheid bezit om de<br />
voorziene prestatie door een andere te vervangen.<br />
- Bv. art. 1681 BW<br />
- 2 voordelen voor de SA in vergelijking met de alternatieve verbintenis:<br />
• Keuzerecht komt altijd toe aan de SA, de SE kan enkel uitvoering vd hoofdprestatie vorderen<br />
• Risicoregeling:<br />
Daar slechts 1 zaak verschuldigd is bij een facultatieve verbintenis, is de SA steeds bevrijd wnnr die<br />
individueel bepaalde zaak door overmacht tenietgaat<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 4
4. Verschil tussen samengevoegde en hoofdelijke verbintenissen<br />
De gezamenlijke of samengevoegde verbintenis<br />
- Is de verbintenis die aan de actieve of passieve zijde vanaf haar ontstaan door verschillende personen is aangegaan of<br />
naderhand verschillende personen treft.<br />
- Bv. 4 studenten kopen gezamenlijk een auto voor 1000 euro van een handelaar. Vanaf het begin heeft de verkoper in<br />
dit geval ivm de verbintenis om de koopprijs te voldoen, 4 schuldenaars v ieders 250 euro.<br />
Gevolgen<br />
- In beginsel is de verbintenis deelbaar en zal zij dus verdeeld dienen te worden in zoveel delen als er schuldenaren of<br />
schuldeisers zijn, zodat iedere SA slechts tot beloop van zijn aandeel kan aangesproken worden en iedere SE de SA<br />
slechts kan aanspreken tot beloop vh aandeel van die SE.<br />
• Bv A en B zijn gezamenlijk aan C 1000 euro verschuldigd. C kan v ieder slechts 500 vorderen. Wordt 1 v beiden<br />
onvermogend, dan kan C niet de totaliteit eisen vd overblijvende SA.<br />
- Iedere SE zal afzonderlijk moeten dagvaarden en iedere SA zal dus afzonderlijk moeten gedagvaard worden.<br />
- Iedere schuldvordering of schuld heeft haar eigen lot inzake ingebrekestelling.<br />
- De stuiting vd verjaring ten overstaan v 1 der schuldenaren is niet tegenstelbaar aan de andere.<br />
- Onvermogen v 1 SA komt voor rekening vd SE, niet vd andere debiteurs.<br />
- Wegens de nadelen v deze regeling wordt vaak de hoofdelijkheid of de ondeelbaarheid vd verbintenis bedongen.<br />
- Maar deze 2 worden niet vermoed! Dus indien niets bedongen en pluraliteit v SA of SE dan is het een gezamenlijke<br />
verbintenis.<br />
De hoofdelijke of solidaire verbintenis (art. 1197-1216 BW)<br />
- Passieve hoofdelijkheid: wnnr een pluraliteit v SA's gehouden is tot één en dezelfde prestatie, zodat ieder van hen<br />
voor het geheel kan worden aangesproken, en de betaling door 1 v hen gedaan de overige SA's jegens de SE bevrijdt.<br />
• Bv vd 4 studenten die auto kopen, de verkoper kan nu ieder v hen voor het geheel v 1000 euro aanspreken<br />
- Actieve hoofdelijkheid: wnnr een pluraliteit v SE's gerechtigd is tot één en dezelfde prestatie, zodat ieder v hen de<br />
SA voor het geheel kan aanspreken, en de betaling gedaan in handen v 1 vd SE's de SA jegens allen bevrijdt.<br />
- Art. 1202 BW: Hoofdelijkheid wordt niet vermoed, zij moet uitdrukkelijk bedongen zijn of bestaan krachtens een<br />
bepaling vd wet.<br />
Gevolgen<br />
- Het hoofdgevolg is dat iedere hoofdelijke SA tot de gehele schuld gehouden is.<br />
- Art. 1206 BW: ivm verjaring vervolgingen tegen 1 vd hoofdelijke SA's stuiten de verjaring tav allen<br />
- Art. 1205 BW: ivm ingebrekestelling de aanmaning v 1 SA geldt ten overstaan van al de anderen<br />
- Het onvermogen v 1 SA komt evenredig voor rekening vd andere debiteurs, en dus niet voor rekening vd SE. (art. 1214<br />
BW)<br />
5
5. Bronnen van hoofdelijkheid<br />
Art. 1202 BW: Hoofdelijkheid wordt niet vermoed, zij moet uitdrukkelijk bedongen zijn of bestaan krachtens een<br />
bepaling vd wet.<br />
Contract<br />
- Ruime opvatting 'uitdrukkelijk': het beding kan uitdr of stilzw worden aanvaard, maar de wil moet zeker, dwz duidelijk<br />
zijn. In geval van twijfel moet de rechter zich tegen hoofdelijkheid uitspreken.<br />
Wet<br />
- Met de bedoeling aan de SE een grotere bescherming te bieden, komen er in ons recht veel wetsbepalingen voor waarin<br />
passieve hoofdelijkheid in het leven wordt geroepen.<br />
- Bv. artt. 222, 1033, 1887, 2002 BW en 50 Sw.<br />
- Krachtens een bepaling in de wet:<br />
deze woorden met ruim worden geïnterpreteerd.<br />
• Hoofdelijkheid kan ook bepaald worden bij een besluit of reglement genomen krachtens een wet<br />
• Hoofdelijkheid kan ook bepaald worden door gewoonteregels en algemene rechtsbeginselen<br />
• Op deze leer moet ook beroep gedaan worden om de regel te rechtvaardigen dat in geval v schade veroorzaakt door<br />
de gemeenschappelijke fout van een pluraliteit v daders, al deze daders hoofdelijk aansprakelijk zijn. De<br />
hoofdelijkheid steunt hier op het algemeen rechtsbeginsel dat ook in art. 50 Sw is neergelegd.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 6
6. Verschil tussen hoofdelijke verbintenis, verbintenis in solidum, en ondeelbare verbintenis<br />
- Zowel verbintenis in solidum als de hoofdelijke verbintenis hebben als gevolg dat iedere schuldenaar de verplichting<br />
heeft tot het geheel, en dat de betaling door 1 schuldenaar de anderen bevrijd.<br />
Verschil tussen hoofdelijkheid en in solidum<br />
- Grondslag:<br />
• Hoofdelijkheid is louter technisch en zij moet uitdrukkelijk bedongen zijn of bestaan krachtens een bepaling vd<br />
wet. (art. 1202 BW)<br />
• Verbintenis in solidum vloeit voort uit de noodwendigheden vd onderscheiden casusposities. Ogv de algemene<br />
beginselen die een bepaalde toestand beheersen, acht men het noodzakelijk dat verschillende personen tot het<br />
geheel gehouden zijn.<br />
- Het voorwerp:<br />
• Hoofdelijkheid = eenheid v voorwerp en pluraliteit v verbintenissen<br />
• gemeenschappelijke fout van een pluraliteit van daders<br />
• In solidum = pluraliteit v voorwerpen en pluraliteit v verbintenissen<br />
• onderscheiden fouten van een pluraliteit van daders die ook tot 1 enkele schade leidt<br />
• Bv in solidum aanspr vd aannemer en architect wegens miskenning v hun respectieve contractuele verbintenissen,<br />
en deze fouten hebben geleid tot 1 schade<br />
- De gevolgen:<br />
• Het regresrecht vd hoofdelijke schuldenaren vindt zijn grondslag in artt. 1213-1214 BW.<br />
• Deze bepalingen zijn niet van toepassing op de verbintenis in solidum.<br />
• In de regel zal de regresvordering bij de verb in solidum gebaseerd zijn op art. 1251, 3° BW, dat de wettelijke<br />
subrogatie inricht van degene die met of voor anderen gehouden was.<br />
• Bij ontstentenis van subrogatie, zou degene die betaald heeft, tegen zijn medeSA een rechtstreekse vordering<br />
kunnen instellen ogv de vermogensverschuiving zonder oorzaak.<br />
• In principe gelden de secundaire gevolgen vd hoofdelijkheid niet voor de verbintenis in solidum.<br />
• Art. 1206 BW: vervolgingen tegen 1 vd hoofdelijke SA's stuiten de verjaring tav allen<br />
• Art. 1205 BW: de aanmaning v 1 SA geldt ten overstaan van al de anderen<br />
• Art. 1207 BW: de eis tot betaling v interest tegen 1 vd hoofdelijke SA's, doet de interest lopen tav allen<br />
Verschil tussen hoofdelijkheid en ondeelbaarheid<br />
- Een verbintenis is ondeelbaar, wnnr ze nooit anders dan geheel kan worden uitgevoerd.<br />
- Is van gn belang bij een verb met 1 SA en 1 SE. Want SE kan niet verplicht worden een gedeelte vd schuld in ontvangst<br />
te nemen. (art. 1244, 1e lid BW)<br />
- De ondeelbaarheid wordt vaak bedongen ter versterking vd waarborg vd hoofdelijkheid.<br />
- De gevolgen vd ondeelbaarheid zijn nagenoeg dezelfde als die vd hoofdelijkheid behalve:<br />
• Gevolgen voor erfgenamen:<br />
• De ondeelbaarheid treft ook de erfgenamen vd SA. Iedere erfgenaam kan voor het geheel worden aangesproken.<br />
• Dit is niet het geval bij hoofdelijkheid. Hierbij worden de erfgenamen wel hoofdelijke schuldenaren, doch<br />
slechts tot beloop v hun deel in de nalatenschap.<br />
• Bv de erflater was hoofdelijk SA voor 12000, dan worden zijn 4 erfgenamen hoofdelijk SA's ieder voor 3000.<br />
Bij een ondeelbare verbintenis blijft de verbintenis zelfs tegenover de erfgenamen ondeelbaar en is ieder vd 4<br />
erfgenamen ondeelbaar SA voor 12000. (maar zie art. 1225 BW)<br />
• Ingebrekestelling:<br />
• Bij ondeelbaarheid is de aanmaning van 1 SA niet tegenstelbaar aan de andere medeSA's.<br />
• Bij hoofdelijkheid wel. (art. 1205 BW)<br />
• Verlies van een zaak door fout van 1 SA:<br />
• Het verlies van een zaak door de fout van een hoofdelijke SA bevrijdt de anderen niet. (art. 1205 BW)<br />
• Bij ondeelbare verbintenissen zal een dergelijk verlies echter als een geval van overmacht beschouwd worden tov<br />
de SA's die geen fout hebben aan het verlies. Deze laatsten zullen dan ook bevrijd zijn.<br />
7
7. Verschil tussen verbintenis onder tijdsbepaling / onder voorwaarde<br />
- Een verbintenis kan beperkt worden door een tijdsbepaling of door een voorwaarde, dit zijn modaliteiten v die<br />
verbintenis. Een verbintenis zonder voorwaarde of tijdsbepaling noemt men een zuivere verbintenis.<br />
Verbintenis met tijdsbepaling (art. 1185-1188 BW)<br />
- Is de verbintenis waarvan de uitvoering of de uitdoving afhankelijk is v een toekomstige, doch zekere gebeurtenis.<br />
- Art. 1185 BW: De tijdsbepaling verschilt vd voorwaarde hierin, dat zij de verbintenis niet opschort, maar alleen haar<br />
uitvoering uitstelt.<br />
- Alhoewel de tijdsbepaling in ieder geval zeker is, kan zij wat haar verwezenlijking betreft mbt de datum vast of<br />
onvast zijn.<br />
- De tijdsbepaling werkt schorsend wnnr ze eenvoudig de uitvoering vd verbintenis uitstelt. (art. 1185 BW)<br />
- De tijdsbepaling werkt uitdovend wnnr ze aan een verbintenis een einde stelt.<br />
Opschortende tijdsbepaling<br />
- Bij verbintenissen met opschortende tijdsbepaling bestaat de verbintenis reeds, maar ze is nog niet opeisbaar.<br />
- Gevolgen:<br />
• Bij de verbintenis om een bepaalde zaak te geven gaat ondanks de tijdsbepaling de eigendom en het risico<br />
onmiddellijk over op de verkrijger vh goed. (art. 1138 BW)<br />
• Hetgeen de SA vóór de vervaldag betaalde, kan niet als onverschuldigd teruggevorderd worden, zelfs indien hij niet<br />
op de hoogte was vd tijdsbepaling (art. 1186 BW)<br />
Uitdovende tijdsbepaling<br />
- Bij het verstrijken vd termijn moet de verbintenis niet meer uitgevoerd worden.<br />
Verbintenis onder voorwaarde (art. 1168-1182 BW)<br />
- Is de verbintenis waarvan de uitvoering of de uitdoving afhankelijk is van een toekomstige doch onzekere gebeurtenis.<br />
Opschortende voorwaarde<br />
- Art. 1181 BW: verb onder opschortende voorwaarde aangegaan is die welke afhangt v een toekomstige, onzekere<br />
gebeurtenis<br />
- Cass.: Bij een verb onder opschortende voorwaarde, bestaat de overeenkomst hangende de voorwaarde, enkel de<br />
uitvoering vd verb is geschorst.<br />
- Gevolgen pendente conditione (periode van onzekerheid):<br />
• Bij de verbintenis om een individueel bepalde zaak te geven blijft het risico voor rekening vd SA (art. 1182, lid 1<br />
BW)<br />
• Wat de SA betaald zou hebben, mag hij als onverschuldigd terugvorderen. Reden is dat het hier niet om een zekere<br />
maar om een onzekere toekomstige gebeurtenis gaat.<br />
Ontbindende voorwaarde<br />
- Art. 1183 BW: een ontbindende voorwaarde is die welke, bij haar vervulling, de verbintenis tenietdoet, en de zaken<br />
herstelt in dezelfde toestand alsof er nooit een verbintenis had bestaan.<br />
- Indien de voorwaarde dus in vervulling is gegaan doet deze de verbintenis met terugwerkende kracht teniet.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 8
8. Gevolgen voor de partijen bij verbintenis onder opschortende en ontbindende voorwaarde<br />
- Art. 1181 BW: verb onder opschortende voorwaarde aangegaan is die welke afhangt v een toekomstige, onzekere<br />
gebeurtenis<br />
- Art. 1183 BW: een ontbindende voorwaarde is die welke, bij haar vervulling, de verb tenietdoet, en de zaken herstelt<br />
in dezelfde toestand alsof er nooit een verbintenis had bestaan<br />
- Cass.: Bij een verb onder opschortende voorwaarde, bestaat de overeenkomst hangende de voorwaarde, enkel de<br />
uitvoering vd verb is geschorst. Ook wnnr de voorwaarde ontbreekt en de verb ophoudt te bestaan, kan het nietnakomen<br />
v verplichtingen hangende de voorwaarde tot schadevergoeding aanleiding geven.<br />
1 Gevolgen pendente conditione<br />
- periode van onzekerheid, tijdens dewelke nog niet zeker is of de voorwaarde in vervulling zal gaan of niet<br />
- Opschortende voorwaarde:<br />
• Cass.: De schuldeiser pendente conditione bezit een recht, maar de uitvoering van dit recht is opgeschort.<br />
• Het feit dat de SE een recht bezit, heeft volgende gevolgen:<br />
• de SE mag alle bewarende maatregelen treffen (art. 1180 BW)<br />
• bij overlijden gaat dit recht over op zijn erfgenamen (art. 1179 BW)<br />
• dit recht kan onder levenden worden overgedragen of in pand worden gegeven<br />
• ingeval v betwisting kan hij het bestaan v zijn recht door de rechter laten vaststellen<br />
• de SA mag niet meer over de zaak beschikken<br />
• Op dit beginsel bestaan echter ook een reeks uitzonderingen:<br />
• de verjaring loopt niet zolang de voorwaarde niet in vervulling is gegaan (art. 2257 BW)<br />
• het risico – teloorgang wegens overmacht – vd individueel bepaalde zaak die het voorwerp vd verbintenis uitmaakt,<br />
blijft voor rekening vd schuldenaar (art. 1182, 1e lid BW) (itt art. 1138 BW)<br />
• wat de schuldenaar betaald zou hebben, mag hij als onverschuldigd terugvorderen; dit itt de verbintenis met<br />
tijdsbepaling aangezien het hier niet om een zekere maar om een onzekere toekomstige gebeurtenis gaat<br />
• art. 1040 BW<br />
- Ontbindende voorwaarde:<br />
• Deze zijn pendente conditione als zuivere verbintenissen te behandelen. (art. 1183, 2e lid BW)<br />
§2 Gevolgen eveniente conditione<br />
- periode waarin de voorwaarde vervuld is<br />
- Opschortende voorwaarde:<br />
• Art. 1179 BW: de vervulde voorwaarde werkt terug tot op de dag waarop de verbintenis is aangegaan<br />
• Gevolgen van de terugwerkende kracht:<br />
• indien tss het sluiten vd overeenkomst en de vervulling vd opschortende voorwaarde een nieuwe wet in werking<br />
getreden is, zal nrml de oude wet de verhouding tussen partijen beheersen, tenzij de nieuwe wet retroactief zou<br />
werken<br />
• de hypotheek tot waarborg v een verbintenis onder schorsende voorwaarde neemt rang op datum vd inschrijving en<br />
niet op datum vd verwezenlijking der voorwaarde<br />
• de SA die bij vergissing een voorwaardelijke schuld vereffende vóór de vervulling vd opschortende voorwaarde,<br />
kan zich na het vervullen vd voorwaarde niet meer beroepen op de regels vd onverschuldigde betaling<br />
• Op de regel vd terugwerkende kracht der vervulde voorwaarde bestaan enkele uitzonderingen, die te wijten zijn aan<br />
het feit dat er een periode v onzekerheid heeft bestaan:<br />
•de door de SA verrichte daden v beheer blijven voortbestaan<br />
•de SA behoudt de nrml geïnde vruchten<br />
•het risico blijft voor rekening vd SA (art. 1182 BW)<br />
•de verjaring loopt pas vanaf het vervullen vd voorwaarde (art. 2257 BW)<br />
- Ontbindende voorwaarde:<br />
• Art. 1183 BW: de vervulling vd ontbindende voorwaarde doet de verbintenis met terugwerkende kracht teniet en<br />
herstelt de zaken in dezelfde toestand alsof er gn verbintenis had bestaan<br />
• Heeft tot gevolg dat de beschikkingsdaden vd eigenaar onder ontbindende voorwaarde worden tenietgedaan; dit<br />
geldt eveneneens ten overstaan vd onderverkrijgers.<br />
• Uitzondering:<br />
In contracten met opeenvolgende prestaties (bv huurovereenkomst) kunnen de prestaties v 1 vd<br />
partijen onmogelijk worden uitgewist. De daarvoor betaalde tegenprestatie (bv huurprijs) mag dan evenmin worden<br />
teruggevorderd. De overeenkomst gaat dan enkel ex nunc teniet.<br />
• Art. 1178 BW: Met de vervulling vd voorwaarde wordt gelijkgesteld de omstandigheid dat de SA door zijn foutief<br />
optreden de vervulling ervan verhinderd heeft.<br />
§3 Gevolgen deficiente conditione<br />
- periode waarin gebleken is dat de voorwaarde definitief niet in vervulling gaat (=feitenkwestie)<br />
9
- Art. 1176 BW: Wnnr de voorwaarde erin bestaat dat een gebeurtenis wel zal plaatshebben...<br />
- Art. 1177 BW: Wnnr de voorwaarde erin bestaat dat een gebeurtenis niet zal plaatshebben...<br />
- Schorsende voorwaarde: de definitieve niet-vervulling vd voorwaarde betekent niet alleen dat de verb nooit<br />
uitgevoerd moet worden, maar ook dat die verb tenietgaat en dit met terugwerkende kracht<br />
- Ontbindende voorwaarde: de definitieve niet-vervulling vd voorwaarde betekent dat de bedreiging van een ontbinding<br />
verdwijnt; het recht vd SE wordt definitief<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 10
9. Verbintenis onder potestatieve voorwaarde<br />
Begrip<br />
- Potestatieve voorwaarde (art. 1170 BW): is die welke de uitvoering of de uitdoving vd verbintenis doet afhangen van<br />
een gebeurtenis die de ene of de andere vd contracterende partijen vermag te doen plaatshebben of te verhinderen.<br />
Soorten<br />
Zuiver potestatieve voorwaarde:<br />
- Is degene die de verbintenis louter en alleen doet afhangen vd wil van 1 der partijen.<br />
- Zuiver potestatieve opschortende voorwaarde:<br />
• Vd zijde vd schuldeiser:<br />
bv. Ik verhuur mijn huis aan u, indien u dat wilt (contractbelofte)<br />
• Vd zijde vd schuldenaar:<br />
bv. Ik verkoop u mijn auto voor 1000, indien ik dat wens (= nietig!!!!!!!)<br />
• Een verbintenis onder opschortende voorwaarde is nietig wnnr de verwezenlijking v die voorwaarde louter afhangt<br />
vd wil vd schuldenaar. In dit geval heeft de debiteur zich in feite tot niets verbonden, maw de verbintenis heeft<br />
geen voorwerp. (art. 1174 BW)<br />
• Dus enkel de zuiver potestatieve opschortende voorwaarde langs de kant vd schuldenaar is nietig.<br />
- Zuiver potestatieve ontbindende voorwaarde:<br />
• Is geldig langs beide zijdes, komt in feite neer op een opzeggingsrecht.<br />
• bv. A stelt zich tov B borg voor al de schulden van C. Hij bedingt echter dat hij te allen tijde de borgtocht zal<br />
mogen intrekken.<br />
Gewone potestatieve voorwaarde:<br />
- Is degene waarbij de verbintenis deels afhangt vd wil van 1 der partijen en deels vd omstandigheden of de wil van een<br />
derde (m.a.w. Toeval)<br />
- Er is geen wezenlijk verschil tss de gewone potestatieve voorwaarde en de gemengde voorwaarde, deze hangt nl ook<br />
af vd wil van 1 vd partijen en vd wil van een derde (art. 1171 BW).<br />
- bv. A verkoopt zijn huis aan B indien A trouwt met X<br />
11
10. Verbintenis door éénzijdige wilsuiting: begrip + voorbeeld + verschil met éénzijdig contract<br />
Begrip<br />
- Een verbintenis door éénzijdige wilsuiting is een éénzijdige rechtshandeling. De verbintenis ontstaat aldus door<br />
toedoen van één persoon.<br />
- In ons BW wordt dit niet als bron van verbintenissen vermeld.<br />
- Uit een arrest vh Hof van Cassatie van 1980 blijkt dat de theorie vd verbintenis door eenzijdige wilsuiting wel degelijk<br />
deel uitmaakt van ons positief recht. Ze is dus een bron van verbintenissen.<br />
Voorbeeld<br />
- Een aanbod → de bindende kracht van een aanbod vindt haar grondslag in een door een éénzijdige wilsuiting aangegane<br />
verbintenis.<br />
Verschil met een eenzijdig contract<br />
- Een eenzijdig contract is een meerzijdige rechtshandeling die slechts in hoofde van 1 der partijen 1 of meer<br />
verbintenissen in het leven roept.<br />
• Het gaat dus om een contract, hetgeen een akkoord of wilsovereenstemming tss partijen impliceert.<br />
- Bij een eenzijdige verbintenis is er gn akkoord of wilsovereenstemming, het is een eenzijdige rechtshandeling.<br />
- De rechtsgeldigheid van eenzijdige contracten staat vast (art. 1103 BW), die van eenzijdige verbintenissen wordt nog<br />
betwist.<br />
11. Verschil tussen verbintenis en overeenkomst<br />
- Een contract of overeenkomst is het samentreffen van twee of meer wilsuitingen (wilsovereenstemming tussen<br />
partijen) met als doel het doen ontstaan, wijzigen of uitdoven van één of meer verbintenissen.<br />
- Een contract kan verbintenissen scheppen, kan maw een bron van verbintenissen zijn, maar is gn verbintenis.<br />
- Een verbintenis daarentegen is veel ruimer.<br />
- Een verbintenis is elke in rechte afdwingbare verplichting.<br />
- In juridische zin is een verbintenis de rechtsband krachtens welke een persoon (de SA) aan een andere persoon (de<br />
SE) een prestatie (geven, doen of laten)verschuldigd is.<br />
- Er zijn trouwens andere bronnen van verbintenissen dan de overeenkomsten, zoals de onrechtmatige daden of de<br />
quasi-contracten.<br />
12. Gentlemen’s agreement<br />
- Een contract impliceert de bedoeling vd partijen juridische gevolgen in het leven te roepen. Bij een gentlemen's<br />
agreement ontbreekt deze bedoeling.<br />
- Het is een rechtens vrijblijvende of onverbindende afspraak.<br />
- Partijen binden zich wel moreel, maar niet in rechte.<br />
- Op een gentlemen's agreement kan derhalve als overeenkomst geen rechtsvordering worden gebaseerd.<br />
- Bv Wnnr partijen een arbeidsov voor onbepaalde duur aanvullen met een gentlemen's agreement waarin aan de<br />
werknemer de waarborg wordt verleend dat deze arbeidsovereenkomst min 5j zal duren, miskent de rechter art. 1134,<br />
lid 1 BW – maw de bindende kracht vd arbeidsovereenkomst – wnnr hij beslist dat de werknemer recht heeft op de<br />
eerbiediging door de werkgever v die minimum duur van 5j.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 12
13. Theorie van de wilsautonomie: verklaar + situeer in het Belgisch contractenrecht<br />
- De wil vd partijen als de bron bij uitstek vd verbintenissen was de gedachte vc Code Napoléon.<br />
- Vooral sinds begin 20e eeuw heeft er echter een socialisering van onze maatschappij plaats gehad die juridisch om<br />
verwoord is in een achteruitgang vd wilsautonomie.<br />
I. Oorsprong en betekenis van de theorie van de wilsautonomie<br />
- Redenen waarom de liberale, kapitalistische maatschappij vd 19e eeuw zo'n grote betekenis hechtte aan de theorie vd<br />
wilsautonomie:<br />
- Economisch:<br />
• Afremming vd economische ontwikkeling door protectionisme in Ancien Régime<br />
• Reactie, materiële vooruitgang slechts mogelijk door uitbreiding vh economisch ruilverkeer en dit door vrijheid van<br />
handel, vrijheid van mededinging en vrijheid van arbeid<br />
• De verwoording v deze economische opvatting in het verbintenissenrecht is het beginsel vd contractvrijheid<br />
- Politiek-filosofisch:<br />
• Vrijheid vh individu, maar verplichtingen door leven in maatschappij<br />
• Om vrijheid te waarborgen moeten verbintenissen zoveel mogelijk steunen op vrijwillig gesloten contracten<br />
- Ethisch:<br />
• Gezien de gelijkheid v alle individuen en het feit dat zij verschillende individuele belangen hebben, is het vrijwillig<br />
gesloten contract de beste garantie dat het ook een rechtvaardig contract is.<br />
II. Gevolgen van deze leer voor het contractenrecht<br />
- Hoe werd de theorie vd wilsautonomie in de Code Napoléon geconcretiseerd?<br />
1 Plaats in het Burgerlijk Wetboek<br />
- Grootste deel is gewijd aan de individuele eigendom en aan de vraag hoe de verkrijging hiervan mogelijk is. Bij de<br />
beantwoording hiervan wordt bijzonder aandacht besteed aan het contractenrecht, naast het erfrecht.<br />
2 Contractuele vrijheid<br />
- Ieder individu is in beginsel vrij om al dan niet te contracteren en mits ze de openbare orde en de goede zeden<br />
eerbiedigen vrij om aan hun overeenkomsten de inhoud te geven die hen goeddunkt.<br />
3 Consensualisme<br />
- Gezien het principe vd wilsautonomie volstaat in de regel de loutere toestemming vd partijen voor het totstandkomen<br />
van contracten.<br />
4 Bindende kracht van de overeenkomst<br />
- Art. 1134, 1e lid BW: alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan strekken degenen die deze hebben aangegaan<br />
tot wet<br />
- Ook de rechter moet de bindende kracht vd geldig gesloten overeenkomst eerbiedigen.<br />
- Zelfs wnnr de niet-toepassing van een contractueel beding gn schade berokkent aan de contractant die er zich op<br />
beroept, dan nog mag de rechter de toepassing ervan niet weigeren.<br />
5 Werkelijke wil primeert op de uitgedrukte wil<br />
- Het is de vrije wil vh individu die in de theorie vd wilsautonomie de voorrang geniet, de werkelijke bedoeling moet dus<br />
primeren op de vorm waarin die wil gestalte heeft gekregen. (art. 1156 BW)<br />
6 Theorie van de wilsgebreken<br />
- Indien het contract niet vrijwillig (door dwaling, bedrog of geweld) werd gesloten , dan is het vernietigbaar.<br />
- Dit is een logisch gevolg vd theorie vd wilsautonomie, men is gebonden door zijn wil, maar dan mag die wil gn gebreken<br />
vertonen.<br />
- Benadeling is geen wilsgebrek en dus daarom niet vernietigbaar.<br />
7 Relativiteit der contracten<br />
- Het contract ontleent zijn bindende kracht aan de wil der partijen, derden kunnen dus niet gebonden zijn. (artt. 1119<br />
en 1165 BW)<br />
13
14. Imprevisieleer: definitie + aanvaard in Belgisch recht? + argumenten pro en contra<br />
Begrip<br />
- Volgens de imprevisieleer gaat een overeenkomst teniet of mag deze door de rechter worden aangepast, indien na het<br />
totstandkomen vh contract zich abnormale en onvoorziene omstandigheden hebben voorgedaan die de nakoming vd<br />
verbintenis van 1 der partijen in zeer belangrijke mate verzwaren, zij het niet onmogelijk maken.<br />
- Bv ernstige verstoring vh contractuele evenwicht door oorlog of plotse en belangrijke devaluatie vd munteenheid<br />
Aanvaarding in Belgische recht?<br />
- Deze theorie is in ons recht niet van toepassing. Dit betekent dat de SA slechts van zijn verbintenis bevrijd kan<br />
verklaard worden, wnnr de onvoorziene en abnormale gebeurtenissen overmacht opleveren.<br />
- Cass 1994 heeft de imprevisieleer verworpen, althans in zoverre deze wordt gegrondvest op de in art. 1134, lid 3 BW<br />
neergelegde verplichting om de overeenkomst te goeder trouw uit te voeren.<br />
Argumenten pro/contra<br />
Pro:<br />
- Contract moet te goeder trouw worden uitgevoerd.<br />
- Een situatie zoals oorlog is iets waar men geen rekening mee kon houden.<br />
Contra:<br />
- Bij de invoering vh BW oordeelde men ogv de wilsautonomie en de bindende kracht vd overeenkomst dat wnnr een<br />
partij zich vrijwillig verbindt, zij gehouden is deze verbintenis in alle omstandigheden na te komen.<br />
- De tegenstanders haalden het achteraf ook met het argument dat geldig gesloten overeenkomsten bindend zijn voor<br />
de partijen en de rechter.<br />
- Niets belet de partijen zelf te bepalen dat bij grondige wijziging vd omstandigheden het contract binnen bepaalde<br />
perken zou aangepast worden.<br />
15. Belang van het onderscheid tussen éénzijdige en wederkerige contracten<br />
1. Definitie<br />
- Wederkerig contract (art. 1102 BW): wnnr de partijen zich over en weer jegens elkaar verbinden, m.a.w. Indien<br />
door en bij het tot standkomen der overeenkomst onderling afhankelijke verbintenissen ontstaan van beide partijen<br />
jegens elkaar.<br />
- Eenzijdig contract (art. 1103 BW): wnnr door en bij het tot stand komen der overeenkomst slechts 1 der partijen<br />
tot 1 of meer prestaties jegens de andere partij verplicht wordt. (= een meerzijdige rechtshandeling) (een eenzijdige<br />
verbintenis daarentegen is een eenzijdige rechtshandeling)<br />
• kunnen soms aanleiding geven tot het ontstaan van verbintenissen in hoofde vd medecontractant<br />
• bv kosten door de bewaarnemer voorgeschoten terugbetalen<br />
• standpunt 1: deze verplichtingen ontstaan slechts achteraf en toevallig en zijn gn tegenprestatie vd aanvankelijke<br />
verbintenis<br />
• standpunt 2: ook bij eenzijdige contracten ontstaan voor beide partijen verbintenissen, maar in hoofde vd<br />
wederpartij gaat het niet om hoofdverbintenissen maar om bijkomende verplichtingen<br />
2. Belang van het onderscheid<br />
- Bij wederkerige contracten mag een partij steeds weigeren haar verbintenissen na te komen, wnnr de tegenpartij niet<br />
bereid is de hare uit te voeren (exceptio non adimpleti contractus).<br />
• De belanghebbende partij mag gebeurlijk ook de gerechtelijke ontbinding vh contract aanvragen (toepassing vd<br />
stilzwijgende ontbindende voorwaarde, opgenomen in art. 1184 BW)<br />
- De theorie van het risico speelt enkel bij de wederkerige contracten een rol.<br />
• Wnnr 1 vd partijen omwille van overmacht in de onmogelijkheid gesteld is om haar verb uit te voeren, aanvaardt men<br />
als regel dat de medecontractant evenmin gehouden is zijn verplichting na te komen (res perit debitori)<br />
• Deze leer is overbodig voor eenzijdige contracten daar de enige bestaande verbintenis, en dus het contract, in geval<br />
van overmacht eenvoudig tenietgaat.<br />
- Verschil in bewijslevering.<br />
(art. 1325 en 1326 BW)<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 14
16. Kanscontracten<br />
Begrip<br />
- Vergeldend contract (art. 1104, 1e lid BW): wnnr elke partij zich verbindt iets te geven of te doen, dat beschouwd<br />
wordt als gelijkwaardig met wat men haar geeft of voor haar doet.<br />
- Kanscontract (art. 1104, 2e lid BW): wnnr het gelijkwaardige gelegen is in de kans op winst of verlies, die voor elke<br />
partij afhankelijk is van een onzekere gebeurtenis<br />
- Belang van onderscheid:<br />
De regels inzake benadeling, waar deze in het recht beteugeld wordt (bv art. 1674 BW),<br />
vinden uiteraard gn toepassing op kanscontracten.<br />
Voorbeeld<br />
- Een verzekeringsovereenkomst:<br />
zo bv het risico zich voordoet en de verzekeraar meer moet uitbetalen dan hij aan<br />
premies geïnd heeft, dan lijdt hij verlies en boekt de verzekeringsnemer winst.<br />
- De verkoop van een onroerend goed tegen de betaling van een lijfrente.<br />
17. Zakelijke contracten en plechtige contracten: definitie + voorbeeld<br />
- Behoudens de gevallen waarin de wet uitdrukkelijk de vervulling van bepaalde vormvereisten voorschrijft, zijn alle<br />
contracten consensueel. Deze 2 zijn dus uitzondering op de regel.<br />
- Het louter samentreffen wd wilsuitingen is voor de totstandkoming v deze contracten onvoldoende.<br />
Plechtige contracten:<br />
- Zijn die waarvan het ontstaan op straffe van nietigheid onderworpen zijn aan de nakoming van bepaalde vormvereisten.<br />
- Meestal nemen de formaliteiten de vorm aan van een schriftelijke akte, die niet enkel ad probationem vereist wordt,<br />
maar ad probationem en ad formationem.<br />
- Bv het huwelijk (art. 165 BW) en de adoptie (art. 349 BW)<br />
Zakelijke contracten:<br />
- Zijn die welke voor hun rechtsgeldig ontstaan behalve wilsovereenstemming ook de afgifte van de zaak vereisen.<br />
- Bv de bewaargeving (de verplichting vd bewaarnemer om de zaak te bewaren en terug te geven ontstaat pas op het<br />
ogenblik waarop de zaak aan hem is overhandigd), de handgift, bruiklening en verbruiklening<br />
18. Contracten intuitu personae: definitie + verschil met contracten intuitu pecuniae<br />
Contracten intuitu personae:<br />
- Is het contract waarbij de identiteit of de persoonlijke hoedanigheid van 1 der partijen beslissend is voor de<br />
toestemming vd andere.<br />
• Soms blijkt het intuitu personae-karakter uit de aard vh contract zelf. (bv ov met advocaten, architecten)<br />
• In andere gevallen kan er twijfel ontstaan en zal de rechter de bedoeling vd partijen moeten onderzoeken. (bv<br />
huurcontract intuitu personae)<br />
- Gevolgen vh intuitu personae karakter vd overeenkomst:<br />
• De ov neemt een einde bij het overlijden, het onbekwaam worden of de faillietverklaring vd partij, van wie de<br />
personaliteit determinerend is.<br />
• Deze laatste mag de ov niet overdragen of ze door een uitvoeringsagent laten nakomen.<br />
• Bij intuitu personae kan dwaling omtrent de persoon of de persoonlijke kwaliteiten aanleiding geven tot vernietiging<br />
vd overeenkomst.<br />
• De ov intuitu personae is vaak herroepbaar ad nutum, mits uitkering in bepaalde gevallen van een SV (bv art. 1794<br />
BW)<br />
• In de contracten intuitu personae moet een aanbod steeds aan 1 of meer welbepaalde personen worden gedaan.<br />
• De rechtstreekse gedwongen uitvoering tav contracten intuitu personae is veelal uitgesloten.<br />
Contracten intuitu pecuniae:<br />
- Is het contract waarbij het geldelijk voordeel primeert en waarin de persoonlijkheid vd wederpartij om die reden<br />
slechts van ondergeschikt belang is.<br />
15
19. Standaard- en toetredingscontracten: leg uit + voor- en nadelen<br />
- Standaardovereenkomsten: zijn contracten die geregeld aan bepaalde rechtsbetrekkingen ten grondslag worden<br />
gelegd en waarvan de inhoud geheel of voor een belangrijk deel bestaat uit een vast samenstel v contractbedingen dat<br />
vooraf schriftelijk is opgesteld voor een groot aantal gevallen en waarin het aanvullend recht wordt gepreciseerd,<br />
aangevuld of uitgeschakeld.<br />
- Toetredingscontracten: zijn eenzijdig opgestelde standaardovereenkomsten.<br />
- Bv. de CAO is standaardcontract maar geen toetredingscontract<br />
Voordelen:<br />
- Maken een inkorting vd onderhandelingsfase mogelijk, zodat meer overeenkomsten in minder tijd kunnen worden<br />
gesloten.<br />
- Ze laten de partijen toe hun rechten en plichten duidelijker te omschrijven dan in de vaak verouderde en leemten<br />
vertonende suppletieve wetsbepalingen het geval is<br />
- De algemene bedingen zijn vaak aan een lange ervaring getoetst en worden bij elke rechtsontwikkeling aangepast.<br />
- Deze overeenkomsten bieden de mogelijkheid rekening te houden met de specifieke noden en behoeften vd betrokken<br />
sector.<br />
- Ze laten een betere kostprijsberekening toe en kunnen een belangrijke kostenbesparing betekenen door inkorting vd<br />
onderhandelingsfase en verkleining vh procesrisico.<br />
Nadelen:<br />
- Deze contractvorm kan leiden tot misbruik.<br />
20. Verschil tussen voorstel, aanbod en contractbelofte<br />
Voorstel<br />
- Zijn de besprekingen, onderhandelingen, voorstellen en tegenvoorstellen die aan het aanbod voorafgaan, worden<br />
gekenmerkt door een gebrek aan precisie en binden de partijen in beginsel niet.<br />
Aanbod<br />
- Is een vast en precies voorstel, een door 1 vd partijen voorgesteld ontwerpcontract, waarin al de onontbeerlijke<br />
elementen voor het sluiten vd overeenkomst aanwezig zijn, zodat de andere partij alleen nog toe te stemmen heeft,<br />
zonder iets te moeten preciseren, om het contract tot stand te brengen.<br />
- De bindende kracht van een aanbod vindt haar grondslag in een door een eenzijdige wilsuiting aangegane verbintenis.<br />
- bv. Is een door een persoon ondertekend voorstel tot verzekering een aanbod? Dit hangt ervan af of de<br />
ondertekenaar al dan niet op de hoogte is gebracht van alle essentiële bepalingen vh verzekeringscontract.<br />
Contractbelofte<br />
- De contractbelofte is een overeenkomst waarbij 1 der partijen zich verbindt om met de andere partij een contract te<br />
sluiten, waarvan de hoofdbedingen zijn vastgesteld.<br />
- Gaat dus verder dan het aanbod: het aanbod is een eenzijdige rechtshandeling, de contractbelofte een overeenkomst.<br />
- Onderstelt dat partijen het eens zijn over alle hoofdbestanddelen vh contract dat later in het leven kan worden<br />
geroepen. (bv bij een verkoopbelofte moet wilsovereenstemming zijn over zaak en prijs)<br />
- Een aanbod kan men na het gedurende een redelijke termijn te hebben opengehouden intrekken, een contractbelofte<br />
niet.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 16
21. Wat is de juridische grondslag van de bindende kracht van het aanbod en hoelang is een aanbod verbindend?<br />
- Volgens Cassatie vindt de bindende kracht van een aanbod haar grondslag in een door een eenzijdige wilsuiting<br />
aangegane verbintenis.<br />
- Dit betekent dat bij aanvaarding vh aanbod door de wederpartij het contract gesloten is en dus partijen tot wet strekt.<br />
- Dit betekent ook dat de pollicitant niet vrij is om het aanbod op ieder moment naar eigen goeddunken in te trekken.<br />
• Dit is zeker het geval wnnr de pollicitant zelf heeft verklaard dat het aanbod gedurende een zekere tijd van kracht<br />
blijft.<br />
• Wnnr de aanbieder geen termijn heeft bepaald wordt veelal aangenomen dat de pollicitant in dit geval zijn aanbod<br />
gedurende een redelijke termijn moet openhouden. Dit wilt zeggen dat de bestemmeling genoeg tijd moet hebben<br />
om het aanbod te bestuderen.<br />
• Het aanbod vervalt echter wnnr de aanbieder het intrekt vooraleer het de tegenpartij kon bereiken.<br />
- Maar wat als de aanbieder betwist dat hij zich juridisch wou binden?<br />
• kijken naar vertrouwensleer: het feit dat alle voor de sluiting vh contract onontbeerlijke elementen in het aanbod<br />
aanwezig zijn, wekt veelal de gewettigde indruk bij de bestemmeling dat de pollicitant de bedoeling heeft om zich<br />
eenzijdig tot het openhouden van dit aanbod te verbinden<br />
22. Op welk tijdstip en plaats komt het contract tot stand wanneer de partijen in tijd en ruimte gescheiden zijn?<br />
- Contracten komen in ons recht in beginsel tot stand wnnr partijen zich akkoord verklaren over de essentiële<br />
bestanddelen vd overeenkomst.<br />
- Het contract ontstaat daar, waar de partijen zich bevinden en op het ogenblik waarop de aanvaarding de pollicitant<br />
bereikt. (meestal in elkaars tegenwoordigheid bij de aanvaarding, en dus gn probleem)<br />
Oplossingen voor als partijen niet in elkaars aanwezigheid handelen:<br />
- Partijen kunnen zelf een regeling uitwerken. (wilsautonomie)<br />
- Wnnr de overeenkomst nopens plaats en tijdstip van totstandkoming niet de minste aanwijzing bevat, dient een<br />
suppletieve rechtsregel aangewend te worden.<br />
- Er zijn verschillende theorieën:<br />
- De theorie vd wilsverklaring (aanvaardingsleer):<br />
• Volgens deze leer ontstaat de overeenkomst op het ogenblik en op de plaats waar de bestemmeling vh aanbod zijn<br />
aanvaarding heeft geuit, ongeacht de vraag of de pollicitant kennis heeft van die aanvaarding.<br />
• Nadeel is dat acceptant tijdstip vd aanvaarding kan verschuiven naar een andere dan het werkelijke tijdstip.<br />
- De theorie vd verzending:<br />
• Situeert de aanvaarding op de plaats en op het ogenblik, waarop deze in de meeste gevallen als definitief mag<br />
worden beschouwd, dus op de plaats en op het ogenblik waarop de aanvaardingsbrief verzonden wordt.<br />
• Nadeel is de rechtsonzekerheid voor de pollicitant qua het bestaan vd overeenkomst. De acceptant kan de<br />
aanvaarding herroepen vooraleer deze de pollicitant bereikt. (bv met een fax)<br />
- De theorie vd ontvangst:<br />
• De overeenkomst ontstaat op het ogenblik en op de plaats waar de aanvaarding de pollicitant bereikt, zelfs indien<br />
laatstgenoemde er nog gn kennis van heeft genomen.<br />
• Nadeel is dat pollicitant slechts geruime tijd na de ontvangst (bv door ziekte) kennis kan nemen vd aanvaarding. En<br />
het tijdstip kan moeilijker worden bepaald dan bij de verzendingsleer.<br />
- De theorie vd verneming:<br />
• De overeenkomst ontstaat wnnr de pollicitant werkelijk kennis neemt vd aanvaarding.<br />
• Wilsleer: op het ogenblik waarop beide partijen op de hoogte zijn v hun wederzijds akkoord is er een werkelijk<br />
samentreffen v hun beider wilsuitingen en is de wilsovereenstemming volledig.<br />
- Standpunt vh Hof van Cassatie:<br />
• De overeenkomst komt tot stand op het tijdstip waarop degene die het aanbod heeft gedaan, vd aanvaarding kennis<br />
neemt of daarvan redelijkerwijze kennis had kunnen nemen, en dit tijdstip bepaalt tevens de plaats waar de<br />
overeenkomst geacht wordt tot stand te zijn gekomen. (dit is een regel van suppletief recht)<br />
• Cass. Huldigt dus de vernemingsleer maar met de tempering dat de kennisneming geacht wordt plaats te hebben bij<br />
de ontvangst vd aanvaarding of korte tijd nadien (ontvansttheorie).<br />
• Deze tempering illustreert hoe de wilsleer in toenemende mate door de vertrouwensleer wordt gecorrigeerd.<br />
17
23. Wanneer maken standaardbedingen deel uit van de contractsinhoud?<br />
Het Hof van Cassatie is van mening dat de toestemming van een partij niet slechts uitdrukkelijk maar ook stilzwijgend<br />
tot uiting kan komen en deze de partij even goed bindt.<br />
Zo kunnen standaardbedingen, zelfs wanneer ze afwijken van het suppletief recht ook stilzwijgend aanvaard worden.<br />
Er blijft echter een probleem: in de praktijk zal de aanvaarding van standaardbedingen vaak een fictie betreffen.<br />
→ De vraag is welke omstandigheden de rechtspraak voldoende acht om tot aanvaarding van de standaardbedingen te<br />
besluiten:<br />
De medecontractant moet er kennis van hebben genomen of er redelijkerwijze kennis<br />
van hebben kunnen nemen en daarna dient bewezen te worden dat de bestemmeling die bedingen ook heeft aanvaard<br />
→KENNIS<br />
en AANVAARDING:<br />
1) KENNIS<br />
a. Voorafgaande kennis van de standaardbedingen<br />
De kennis of de mogelijke kennis van de bedingen moet aan de contractsluiting voorafgaan.<br />
→ de standaardbedingen die voor het eerst opduiken in een factuur of een leveringsbon maken in beginsel<br />
geen deel uit van dat contract (een factuur of leveringsbon vormen op zichzelf geen<br />
contract, maar zijn slechts een bevestiging door één van de partijen van een voordien gesloten<br />
overeenkomst)<br />
b. Volstaat een loutere verwijzing naar de standaardbedingen?<br />
Bij het ontbreken van elke verwijzing naar de alg. bedingen maken deze uiteraard geen deel uit van het contract.<br />
Is de voorwaarde van kennis of mogelijke kennis vervuld doordat verwezen wordt naar de standaardbedingen of moeten<br />
deze aan de wederpartij persoonlijk worden meegedeeld?<br />
→ rechtspraak is verdeeld:<br />
- loutere verwijzing volstaat als de betrokkenen vertrouwd zijn met elkaar en met de handel<br />
- de bestemmeling heeft de plicht de tekst met de alg. voorwaarden te vragen die d.m.v. een<br />
verwijzing in het contract staan. Zulke rechtspraak werkt misbruiken in de hand: de opsteller weet<br />
dat het merendeel van de medecontractanten in feite geen kennis zal nemen van de<br />
standaardbedingen, hij zal dan ook zijn eigen verbintenissen minimaliseren en die van de wederpartij<br />
maximaliseren → er is veel rechtspraak die een loutere verwijzing naar algemene contractsvoorwaarden<br />
niet voldoende acht<br />
c. Er moet een mogelijke kennis zijn van de standaardbedingen<br />
Volstaat vaak bv. niet: - miniscule of onduidelijke letters<br />
- het uithangen van een eenvoudig bord of aanplakken van alg. voorwaarden<br />
- opgesteld in vreemde taal<br />
- overdreven moeilijk juridisch taalgebruik<br />
2) AANVAARDING<br />
Wanneer vastgesteld is dat de wederpartij de alg. voorwaarden kende of behoorde te kennen dan moet nog worden<br />
aangetoond dat hij deze ook heeft aanvaard.<br />
a. Stilzwijgende aanvaarding van standaardbedingen<br />
Vaak wordt aangenomen dat de bestemmeling de alg. bedingen stilzwijgend heeft aanvaard doordat hij er niet<br />
uitdrukkelijk of stilzwijgend tegen heeft geprotesteerd.<br />
Niet voldoende: louter stilzwijgen volstaat niet, omstandig stilzwijgen is vereist.<br />
Een stilzwijgen dat niet anders uitgelegd kan worden dan in de zin van een toestemming.<br />
b. Stilzwijgende aanvaarding van gebruikelijke standaardbedingen<br />
→ zie volgende vraag<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 18
24. Verschil tussen gewoonte/gebruik en bestendig gebruikelijk beding<br />
Gewoonte of gebruik:<br />
- Is er indien in een bepaalde kring mbt een bepaalde soort overeenkomsten een bepaalde gedragslijn algemeen en<br />
voortdurend wordt gevolgd en men in het maatschappelijk verkeer geacht wordt zich daaraan te houden.<br />
(=rechtsgebruik en autonome rechtsbron)<br />
Een bestendig gebruikelijk beding:<br />
- Is een beding dat partijen in een zekere soort overeenkomsten plegen op te nemen. (=feitelijk gebruik en ontleent<br />
bindende kracht aan de wil vd partijen)<br />
- Gebruikelijke bedingen tss partijen:<br />
• het loutere feit dat partijen de standaardbedingen in een vorige overeenkomst hebben opgenomen, schept niet het<br />
vermoeden dat zij diezelfde voorwaarden in hun latere contracten hebben willen inlassen<br />
• anders is het indien partijen de algemene bedingen stelselmatig in hun vroegere overeenkomsten hebben opgenomen<br />
en er geen aanwijzingen zijn dat zij er in het latere contract van hebben willen afwijken<br />
- Gebruikelijke bedingen in een bepaalde tak van handel, beroep of bedrijf:<br />
• Zijn deze bedingen toepasselijk wnnr er niet bij de contractsluiting over is gerept, en zo ja, gelden zij ook nog<br />
indien 1 of beide partijen deze bedingen niet heeft gekend?<br />
• In sommige gevallen wel ogv de vertrouwensleer en de precontractuele aansprakelijkheid.<br />
• De betrokken partij kende de bestendig gebruikelijke bedingen weliswaar niet, maar hij behoorde die te kennen. Hij<br />
moet de gevolgen van zijn gedrag dragen, want de wederpartij mocht met recht en reden zijn stilzwijgen<br />
beschouwen als een aanvaarding vd bestendig gebruikelijke bedingen in de betrokken bedrijfssector.<br />
25. Veinzing of simulatie<br />
Begrip<br />
- Partijen wekken naar buiten de schijn een bepaalde rechtshandeling te hebben verricht (de schijnbare ov), terwijl ze<br />
in het geheim afspreken, dmv tegenbrieven, dat de naar buiten blijkende handeling niet zal gelden (de geheime of<br />
verborgen ov).<br />
- De geheime overeenkomst wil dus de gevolgen vd openlijke rechtshandeling tenietdoen of ze althans wijzigen.<br />
Verscheidene vormen<br />
- Louter fictieve overeenkomst:<br />
partijen wekken naar buiten de schijn van een bepaalde overeenkomst, terwijl ze in<br />
werkelijkheid geen wijziging wensen te brengen in de tss hen bestaande rechtsverhouding.<br />
• Bv de schijnverkoop van een roerend goed door A aan B met de bedoeling het aan een nakend faillissement te<br />
onttrekken.<br />
- De vermomde rechtshandeling:<br />
partijen wekken naar buiten de schijn van een bepaalde overeenkomst, terwijl ze in<br />
werkelijkheid een andere overeenkomst beogen.<br />
• Bv koop-verkoop, zonder vereffening vd prijs, daar het in werkelijkheid een schenking betreft<br />
- De gedeeltelijk vermomde rechtshandeling<br />
- Door tussenpersonen:<br />
partijen willen werkelijk de naar buiten tot stand gebrachte rechtshandeling, maar dan tss<br />
anderen dan de naar buiten genoemde partijen.<br />
• Bv A sluit naar buiten toe koopcontract met B, maar in werkelijkheid is de koper C<br />
Geoorloofdheid<br />
- In beginsel is simulatie geoorloofd<br />
- Wnnr de simulatie ongeoorloofde of onrechtmatige doeleinde nastreeft dan is deze ov absoluut nietig ogv artt. 1131 en<br />
1133 BW.<br />
• Bv wnnr de werkelijke, geheim gehouden overeenkomst ertoe strekt belastingen te ontduiken<br />
Gevolgen tss partijen:<br />
- Tussen partijen geldt de werkelijke rechtshandeling. (art. 1321 BW)<br />
- Omdat er een schijnakte bestaat, moet aan die akte voorlopig geloof worden gehecht. (artt. 1319 en 1322 BW)<br />
- Bij betwisting of ze geveinsd is kan het bewijs vd veinzing slechts met een geschreven bewijs gebeuren (tegenbrief)<br />
(art. 1321 BW), ook indien de waarde vd schijnakte de 375euro niet overtreft. (art. 1342 BW)<br />
Gevolgen tov derden:<br />
- Tegenbrieven werken niet tegen derden. (art. 1321 BW)<br />
- Derden kunnen kiezen om zich te beroepen op de schijnhandeling of op de werkelijk gewilde rechtshandeling.<br />
- De betrokken partijen mogen tov derden niet het bewijs leveren vd door hen ingeroepen veinzing.<br />
- Voor derden is de simulatie een louter feit, zij mogen het bewijs leveren door alle mogelijke rechtsmiddelen.<br />
19
26. Verschil tussen verhinderende dwaling, essentiële dwaling en bijkomende dwaling<br />
Verhinderende dwaling<br />
- Deze dwaling is zo vergaand dat er geen echte wilsovereenstemming is tot stand gekomen, de partijen zijn volledig<br />
misleid door een misverstand of vergissing.<br />
- Soorten verhinderende dwaling:<br />
• error in negotio (dwaling nopens de aard vd rechtshandeling)<br />
A denkt een goed te verkopen, terwijl wederpartij B meent dat het om een schenking gaat<br />
• error in corpore (dwaling nopens het voorwerp vd verrichting)<br />
A verkoopt een werkmanswoning, terwijl B in de waan verkeert een villa te kopen<br />
• error in causa (dwaling omtrent de oorzaak vd rechtshandeling)<br />
A weigert een erfenis, omdat hij in de waan verkeert dat daardoor zijn vader tot die nalatenschap geroepen zal worden,<br />
terwijl in werkelijkheid zijn broer er baat uit trekt<br />
- Sanctie is de relatieve nietigheid<br />
Essentiële dwaling<br />
- Bij essentiële dwaling bestaat er wel wilsovereenstemming, maar één van de partijen heeft zijn toestemming gegeven<br />
ten gevolge van een waanvoorstelling.<br />
- Ze betreft een waanvoorstelling over de zelfstandigheid van de zaak die het voorwerp van het contract uitmaakt. (art.<br />
1110 BW)(art. 1117 BW)<br />
- “Zelfstandigheid vd zaak” houdt in: ieder element dat de partij hoofdzakelijk ertoe heeft bewogen de overeenkomst<br />
te sluiten, zodat zonder dit element geen contract zou zijn aangegaan.<br />
- Sanctie is de relatieve nietigheid<br />
Bijkomende dwaling<br />
- Is de vergissing die geen determinerende invloed heeft uitgeoefend op de toestemming vd betrokken partij.<br />
- Dwaling omtrent bijkomende eigenschappen(want<br />
zie art. 1110 BW: enkel dwaling over de zelfstandigheid vd zaak komt<br />
in aanmerking voor nietigheid)<br />
- Dwaling omtrent de waarde:<br />
• Dit staat in de regel gelijk met benadeling.<br />
• Art. 1118 BW bepaalt uitdrukkelijk dat benadeling overeenkomsten slechts nietig maakt wat betreft bepaalde<br />
contracten of bepaalde personen. Dwaling omtrent de waarde vd zaak is op zichzelf dus niet voldoende om de<br />
nietigverklaring vd overeenkomst te verkrijgen.<br />
- Dwaling omtrent de beweegredenen<br />
- Geen sanctie<br />
27. Dwaling moet verschoonbaar zijn: verklaar<br />
- Cass.: De onverschoonbare dwaling, dus de vergissing die geen redelijk mens zou begaan, is geen gebrek in de<br />
toestemming in de zin van de artt. 1109 en 1110 BW en kan derhalve niet tot grondslag dienen voor de in art. 1117 BW<br />
bedoelde vordering tot nietigverklaring.<br />
- Gevolgen van deze opvatting:<br />
• Het begrip onverschoonbaarheid moet niet in het licht van art. 1382 BW worden omschreven, maar in functie vd<br />
wilsleer. De schuld dient in concreto te worden beoordeeld.<br />
• De leer vd onverschoonbare dwaling geldt niet tav de verhinderende dwaling, daar deze niet bedoeld wordt in art.<br />
1110 en 1117 BW.<br />
- Men kan de onverschoonbare dwaling echter ook koppelen aan de theorie vd precontractuele aansprakelijkheid:<br />
• Wnnr de vergissing vd dwalende partij aan zijn eigen onaandachtzaamheid of onzorgvuldigheid te wijten is, begaat<br />
deze een fout in de zin van art. 1382 en 1383 BW.<br />
• Hij heeft immers aan de totstandkoming vh contract niet alle zorgen van een goed huisvader besteed.<br />
• Deze fout kan worden gesanctioneerd door het behoud, ondanks het wilsgebrek, vh contract.<br />
• Met deze theorie kan ook de onverschoonbare verhinderende dwaling gesanctioneerd worden.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 20
28. Bedrog: definitie, hoofdbedrog, tussenbedrog, is achterhaalbaar bedrog een wilsgebrek?<br />
Begrip<br />
- Is de opzettelijk door 1 vd contracterende partijen veroorzaakte verkeerde voorstelling vd werkelijkheid:<br />
• die de wederpartij tot contracteren heeft bewogen (hoofdbedrog) (zie art. 1116 BW)<br />
• of deze er althans toe gebracht heeft contractvoorwaarden te aanvaarden die hij, zonder het bedrog, zeker niet<br />
zou hebben goedgekeurd (tussenbedrog)<br />
- Bedrog is dus een opzettelijk verwekte dwaling.<br />
- Vereiste elementen:<br />
• Psychologisch element:<br />
het inzicht de wederpartij te misleiden<br />
• Materieel element:<br />
de gebruikte kunstgrepen<br />
- Cass.: Het materieel element kan naast een positief handelen ook bestaan in een verzwijging en onder bepaalde<br />
omstandigheden in een stilzwijgen.<br />
• Stilzwijgen:<br />
is gwn niet spreken; men verschaft bepaalde informatie niet, omdat men deze zelf niet kent of omdat<br />
men niet weet dat deze van belang is voor de wederpartij.<br />
• Verzwijgen:<br />
is het opzettelijk niet zeggen van iets dat men behoort te zeggen, daar men weet dat de betrokken<br />
informatie van belang is voor de beslissing vd wederpartij.<br />
Sanctie<br />
- Sanctie van hoofdbedrog:<br />
• relatieve nietigheid (art. 1116 BW) (verjaringstermijn van 10j zie art. 1304 BW)<br />
• of vordering tot volledige schadeloosstelling ogv art. 1382 BW (bedrog is nl ook een onrechtmatige daad)<br />
- Sanctie van tussenbedrog: toekenning van schadeloosstelling ogv art. 1382 BW<br />
- Verjaringstermijn van 1382 BW is 5j en 20j (art. 2262bis, §1 BW) (zie BCA)<br />
Achterhaalbaar bedrog<br />
- De theorie vd onverschoonbare dwaling geldt niet voor het bedrog als wilsgebrek.<br />
- Cass.: Wnnr het bedrog tot de toestemming heeft geleid, kan de onvoorzichtigheid of zelfs de grove en<br />
onverschoonbare nalatigheid vh slachtoffer vh bedrog door de medecontractant niet worden ingeroepen. Bedoelde<br />
onvoorzichtigheid of nalatigheid heeft niet tot gevolg dat het bedrog op zijn beurt verschoond zou worden en geen<br />
aanleiding zou kunnen geven tot vernietiging vd overeenkomst of tot schadevergoeding.<br />
- Toepassing vd precontractuele aansprakelijkheid dringt zich op:<br />
• Zowel de fout vd partij die het bedrog gepleegd heeft moet gesanctioneerd worden, als de eventuele nalatigheid of<br />
onvoorzichtigheid vh slachtoffer vh bedrog.<br />
• De rechter kan dan naargelang het geval, hetzij de overeenkomst in stand houden en alleen SV toekennen, hetzij de<br />
overeenkomst nietig verklaren en geen of slechts gedeeltelijke SV toewijzen.<br />
21
29. Geweld: definitie en 7 voorwaarden<br />
Begrip<br />
- Geweld is de bedreiging gebruikt om de toestemming van iemand te bekomen.<br />
Voorwaarden (art. 1111-1115 BW)<br />
1 Kwaad van fysieke, materiële of morele aard<br />
- Het kwaad waarmee gedreigd is, moet van fysieke, materiële (bv financiële ondergang) of morele aard zijn.<br />
2 Het geweld moet doorslaggevend zijn geweest<br />
- Zonder het geweld zou het slachtoffer het contract niet hebben gesloten.<br />
- Indien het geweld de wederpartij er enkel toe gebracht heeft minder gunstige voorwaarden te aanvaarden, gaat het<br />
om incidenteel geweld.<br />
3 Het 'dadelijk' karakter van het geweld<br />
- Het kwaad waarmee gedreigd wordt moet nakend zijn, zodat het een onmiddellijke vrees doet ontstaan.<br />
4 Het aanzienlijk karakter van het geweld<br />
- Het geweld moet indruk maken op een redelijk mens. (abstract criterium) (art. 1112, lid 1 BW)<br />
- Er wordt gelet op de leeftijd, het geslacht en de stand vd persoon (subjectief criterium) (art. 1112, lid 2 BW)<br />
5 Het onrechtmatig karakter van het geweld<br />
- Het geweld mag niet voortvloeien uit de normale uitoefening van een recht of uit normale sociale, economische of<br />
andere gezagsverhoudingen.<br />
- Normaal gebruik van rechten en bevoegdheden:<br />
• Cass.: Overwegende dat morele dwang de geldigheid vd wil slechts aantast in zoverre hij onrechtmatig of<br />
ongeoorloofd is; dat de enkele omstandigheid dat een werknemer ontslag neemt, omdat de werkgever dreigt hem zo<br />
niet ontslag te geven wegens een dringende reden en te dien einde een rechtsvordering tegen hem in te stellen, niet<br />
als zodanis geweld kan opleveren in de zin vd artt. 1109 ev BW.<br />
• Dreigen met op zichzelf geoorloofde rechtsmiddelen of geoorloofde rechtsuitoefening om voordelen te verkrijgen<br />
die niet onwettig zijn, levert geen geweld op.<br />
• Anders is het indien misbruik wordt gemaakt van op zichzelf geoorloofde drukkingsmiddelen. Dit is bv het geval<br />
wnnr men een drukkingsmiddel aanwendt om abnormale voordelen af te dwingen.<br />
- Gezagsverhoudingen:<br />
• De vrees in het raam van een nrmle gezagsverhouding, bv vh kind ten opzichte van zijn ouders of vd werknemer tov<br />
zijn werkgever, is opzichzelf geen voldoende grond voor een nietigverklaring van een contract wegens geweld. (art.<br />
1114 BW)<br />
• Evenwel wordt de morele druk ten gevolge van een gezagsverhouding met dwang gelijkgesteld als er misbruik is van<br />
invloed, di wnnr men deze machtpositie aanwendt om abnormale voordelen af te dwingen of wnnr deze druk gepaard<br />
gaat met andere, onaanvaardbare intimidatiemiddelen.<br />
6 Herkomst van het geweld<br />
- Het geweld kan ook uitgaan van een derde. (art. 1111 BW)<br />
- Geweld wordt ook gesanctioneerd wnnr het het gevolg is van natuurlijke omstandigheden of van een noodtoestand. De<br />
wederpartij buit dan de omstandigheden te zijnen behoeve uit.<br />
7 Geweld gericht op wederpartij of derde<br />
- Rechtsleer en rechtspraak aanvaarden dat opsomming van art. 1113 BW niet beperkend bedoeld is.<br />
Bewijs en sanctie<br />
- Geweld is een feit en mag worden bewezen door alle rechtsmiddelen, vermoedens inbegrepen.<br />
- Relatieve nietigheid en bijkomende SV is mogelijk.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 22
30. Gekwalificeerde benadeling<br />
Gewone benadeling<br />
- Benadeling impl dat de economische waarde vd door de partijen aangegane wederkerige verbintenissen ongelijk is.<br />
- In beginsel geen grond voor nietigverklaring vh contract. (zie art. 1118 BW) de wetgever heeft echter in een aantal<br />
gevallen de benadeling gesanctioneerd, m.n. ten opzichte van bepaalde personen en t.o.v. bepaalde contracten.<br />
Gekwalificeerde (of omstandige) benadeling<br />
- Begrip: Wnnr de duidelijke en gewichtige wanverhouding die tss de wederzijdse prestaties bestaat, haar oorsprong<br />
vindt in de uitbuiting door de ene contractpartij vd ondergeschikte positie (zwakte, gebrek aan kennis of ervaring,<br />
lichtzinnigheid,...) vd wederpartij.<br />
- Volgens belangrijk gedeelte rechtsleer en rechtspraak heeft een overeenkomst die in zo'n omstandigheden is tot<br />
stand gekomen een ongeoorloofde oorzaak en is zij derhalve absoluut nietig. (artt. 1131 en 1133 BW)<br />
- Cass.: Oordeelt dat het louter bestaan van een wanverhouding tss de prestaties vd in een overeenkomst betrokken<br />
partij in se niet impliceert dat de oorzaak van die overeenkomst bij een of beide partijen ongeoorloofd is.<br />
• Cass heeft dus de mogelijkheid willen openlaten voor een sanctionering vd theorie vd gekwalificeerde benadeling ogv<br />
art. 1131 en 1133 BW.<br />
- Ander deel vd rechtsleer en rechtspraak vindt de ongeoorloofde oorzaak geen goede grondslag:<br />
• Het gaat om een wilsgebrek of een fout en niet zozeer om een schending vd openbare orde of de goede zeden. (dus<br />
niet absolute nietigheid)<br />
- Auteur: Een sanctionering vd gekwalificeerde benadeling ogv de theorie vd precontractuele aansprakelijkheid (art.<br />
1382 BW) is meer aangewezen. (bv art. 1907ter BW)<br />
Sanctie<br />
- Gewone benadeling<br />
• Vernietiging vh contract (art. 1305 BW)<br />
• Verschil met relatieve nietigheid is dat degene die uit de benadeling profijt haalt, in principe de vernietiging kan<br />
vermijden door een aanpassing vd contractuele voorwaarden. (art. 891 en 1581 BW)<br />
- Gekwalificeerde benadeling<br />
• Als de grondslag de buitencontractuele aansprakelijkheid is dan kan integrale SV gevorderd worden.<br />
• Als de grondslag de theorie vd ongeoorloofde oorzaak is (art. 1131 en 1133 BW) dan is de sanctie absolutie nietigheid.<br />
23
31. Precontractuele aansprakelijkheid: verklaar, voorbeeld, juridische grondslag, sensu stricto – sensu lato<br />
- Culpa in contrahendo = precontractuele aansprakelijkheid<br />
- Precontractueel noemt men de periode die voorafgaat aan het sluiten van een overeenkomst of, omgekeerd, aan de<br />
eenzijdige of meerzijdige beslissing een voorgenomen contract niet te sluiten. Zij is gekenmerkt door het bestaan van<br />
een wederkerige verhouding tss rechtssubjecten ivm het sluiten van een overeenkomst.<br />
- Gaat hier om het herstel, ogv art. 1382 – 1383 BW vd tijdens de precontractuele fase aan de wederpartij<br />
veroorzaakte schade.<br />
- Alle tekortkomingen aan de bij de contractsluiting in acht te nemen zorgvuldigheid kunnen op deze grond worden<br />
beteugeld.<br />
- Precontractuele aanspr sensu stricto: partijen hebben uiteindelijk de beoogde ov niet gesloten.<br />
• Bv het op arbitraire gronden afbreken van vergevorderde onderhandelingen<br />
- Precontractuele aanspr sensu lato: partijen zijn wel tot een ov gekomen.<br />
• Vooral over fouten begaan ter gelegenheid vd totstandkoming van nietige contracten<br />
1. Onderhandelingen en voorstellen niet gevolgd door een contract<br />
- Partijen hebben het recht aan de aan een aanbod voorafgaande onderhandelingen op ieder moment naar eigen<br />
goeddunken een einde te maken.<br />
- Van dit recht mogen zij echter geen misbruik maken.<br />
- Meestal bestaat de fout er in het bij de wederpartij gewekte vertrouwen op foutieve wijze – opzettelijk of door<br />
nalatigheid – te hebben beschaamd.<br />
- Zie bv arrest 19 (p 186 cursus)<br />
2. Relatief nietige overeenkomst – Bijkomende schadeloosstelling<br />
- In een aantal gevallen biedt de relatieve nietigheid onvoldoende bescherming aan het slachtoffer vd precontractuele<br />
fout. Deze kan dan bijkomende SV bekomen ogv art. 1382-1383 BW.<br />
- Bv begaat een fout, de werkgever die en dame voor onbepaalde tijd in dienst neemt als gerante v winkel zonder haar<br />
ervan op de hoogte te brengen dat hij gn hernieuwing heeft aangevraagd vh betrokken handelshuurcontract<br />
3. Relatief nietige overeenkomst – Behoud van het contract gekoppeld aan schadevergoeding<br />
- Het is mogelijk dat een contract vernietigbaar is, maar dat de partij die deze nietigheid mag inroepen, de voorkeur<br />
geeft aan het behoud vh contract gekoppeld aan een SV ogv de artt. 1382 ev BW.<br />
- Bv lening van bank, deze verzuimt info te geven, maar bij nietigverklaring zou de bouw vd lener zijn huis in gedrang komen<br />
4. Absolute nietige overeenkomst – Schadeloosstelling<br />
- Ook wnnr de gesloten ov absoluut nietig is kan het slachtoffer SV bekomen ogv art. 1382 BW.<br />
- Anders is het echter wnnr het contract een ongeoorloofde (externe) oorzaak heeft en beide partijen een oogmerk<br />
strijdig met de openbare orde of de goede zeden nastreefden, of tenminste dat de wederpartij daarvan wist.<br />
5. Rechtsgeldige overeenkomst – Schadeloosstelling<br />
- Zelfs wnnr een contract rechtsgeldig is en dus niet voor nietigverklaring in aanmerking komt, is toepassing vd theorie<br />
vd precontractuele aansprakelijkheid mogelijk.<br />
- Bv de sanctionering vh incidenteel bedrog ogv art. 1382 BW.<br />
- Zie bv arrest 20 (p 190 cursus)<br />
6. Fout van een derde<br />
- Bij de totstandkoming van een contract kunnen ook derden een fout begaan die door art. 1382-1383 BW wordt<br />
gesanctioneerd.<br />
- Zie voorbeeld op p 191 cursus<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 24
32. Verklaar: partijovereenkomst of partijbeslissing en raamovereenkomst<br />
De geldigheidsvereisten van het contract – C. Het voorwerp – I. Het voorwerp moet bepaald of bepaalbaar zijn<br />
Partijovereenkomst of partijbeslissing<br />
- Is de bij overeenkomst aan 1 vd partijen verleende bevoegdheid om de rechtsbetrekkingen met de wederpartij nader<br />
te bepalen of zelfs te wijzigen.<br />
- Het nemen van een partijbeslissing behoort tot de uitvoering van de overeenkomst en moet derhalve te goeder trouw<br />
gedaan worden.<br />
- Deze rechtsfiguur komt bv. vaak voor in aannemingscontracten. Zo kan een garagist wanneer een voertuig aan hem voor<br />
onderhoud is toevertrouwd, bepalen welke normale werken uitgevoerd moeten worden en welke prijs daarvoor betaalt<br />
moet worden. Deze bevoegdheid moet hij uiteraard te goeder trouw uitoefenen.<br />
- Zie bv arrest 21 (p 197 cursus)<br />
Raamovereenkomst<br />
- In een raamovereenkomst wordt een bindende afspraak gemaakt tss partijen wat de hoofdzaken betreft.<br />
- De aanvulling vh contract gebeurt hier niet door de beslissing van 1 vd partijen, maar vereist een nieuwe<br />
wilsovereenstemming tss beide partijen.<br />
- Zie bv arrest 22: A koopt van B een welbepaald autovoertuig tegen welbepaalde prijs. Afgesproken wordt de kleur<br />
van de auto later in gemeen overleg zal vastgesteld worden. Dit is geen partijovereenkomst aangezien de kleur niet vrij<br />
bepaald mag worden door één van de partijen, een aanvullende wilsovereenstemming tussen de partijen is essentieel.<br />
33. Verklaar: openbare orde – goede zeden – dwingend recht<br />
- De geldigheidsvereisten van het contract – C. Het voorwerp – III. Het voorwerp moet geoorloofd zijn<br />
- Het voorwerp moet geoorloofd zijn. Dit wil zeggen dat het niet strijdig mag zijn met de voorschriften van openbare<br />
orde en goede zeden (art. 6 BW) of met andere bepalingen van dwingend recht.<br />
De begrippen “openbare orde” en “goede zeden”<br />
- De wet van openbare orde is de wet die de essentiële belangen vd staat of vd gemeenschap raakt, of die in het<br />
privaatrecht de juridische grondslagen vastlegt waarop de economische of morele orde vd maatschappij rust.<br />
- Goede zeden: Gaat veeleer om de fundamentele ethische normen die door alle eerlijke en rechtschapen mensen<br />
worden gerespecteerd en die op dit ogenblik in ons land gangbaar zijn.<br />
- De begrippen openbare orde en goede zeden overlappen elkaar en zijn niet los v elkaar te definiëren.<br />
De begrippen “openbare orde” en “dwingend recht”<br />
- Een wettelijke regeling waarvan partijen niet bij overeenkomst mogen afwijken, is van dwingend recht.<br />
- Een regel die de bescherming vd openbare orde tot doel heeft (dwingend recht sensu lato), wordt door de absolute<br />
nietigheid gesanctioneerd, terwijl aan de schending van een rechtsregel die de bescherming van private belangen<br />
beoogt (dwingend recht sensu stricto), een relatieve nietigheid is verbonden.<br />
- Bv artt. 1678 en 1680 BW zijn van dwingend recht sensu stricto<br />
- Bv arbeidsongevallenwet is van dwingend recht sensu lato<br />
Toepassingen<br />
- arrest 23 (p 206 cursus)<br />
- arrest 24 (p 205 cursus)<br />
25
34. Twee rechtsadagia: verklaar + geef toepassing<br />
- Zie p 208-211 cursus<br />
- In pari causa turpitudinis cessat repetitio & Nemo auditur propriam turpitudinem allegans<br />
• Arrest 25<br />
35. Oorzaak: interne en externe oorzaak, valse oorzaak, abstracte verbintenis<br />
- Hfdstk IV. De geldigheidsvereisten van het contract – D. De oorzaak<br />
Interne of organieke oorzaak<br />
- Is het onmiddellijke doel dat iedere partij beoogt, de reden van bestaan, de inwendige rechtvaardiging van elke<br />
verbintenis.<br />
- Bv bij koop werkt bij de verkoper de betaling vd prijs als oorzaak voor het aangaan van zijn eigen verbintenis om het<br />
eigendomsrecht af te staan.<br />
- De voorwerpen vd respectieve verbintenissen werken telkens als oorzaak voor de tegenprestatie.<br />
Externe of subjectieve oorzaak<br />
- Is het verwijderde doel dat de partijen wederzijds voor ogen hebben wnnr ze een overeenkomst sluiten.<br />
- Het gaat om de uitwendige rechtvaardiging of de beweegredenen die aan de basis liggen van iedere verbintenis.<br />
- Bv een huis verkopen om zo je schulden te kunnen betalen<br />
Abstracte verbintenis<br />
- Begrip: Is de verbintenis die voor haar geldig bestaan van haar oorzaak kan worden losgemaakt.<br />
• Dit kan zowel de interne als de externe oorzaak omvatten.<br />
- Het zijn onbetwistbare titels die op gn verweermiddelen kunnen stuiten dan uit de titel zelf. (bv wisselbrief)<br />
- Cass.: De oorzaak is voor elke rechtshandeling vereist, tenzij in de gevallen waarin de wet aanvaardt dat een<br />
rechtshandeling vd oorzaak kan worden losgemaakt en geabstraheerd en bijgevolg op zichzelf kan bestaan.<br />
De valsheid van de oorzaak<br />
- Ofwel hebben partijen gecontracteerd ogv een welbepaalde oorzaak, die in feite louter denkbeeldig is.<br />
• In dit geval ontbreekt de oorzaak.<br />
- Ofwel hebben partijen in hun contract met kennis van zaken verwezen naar een niet-bestaande oorzaak, om de ware<br />
oorzaak te verbergen. (eigenlijk is er enkel in dit geval dus een valse oorzaak)<br />
• In dit geval is er simulatie.<br />
• Een valse oorzaak is dus niet steeds ongeoorloofd want simulatie is in principe toegelaten.<br />
• Daarom zal de verb in geval van valse oorzaak alleen nietig zijn, indien de werkelijke oorzaak ongeoorloofd is.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 26
36. Art. 1156 t.e.m. 1164: adviezen? Welke interpretatie bij tegenstrijdigheid?<br />
Wanneer partijen over zin en draagwijdte van hun contract van mening verschillen, zal de rechter die moeten bepalen. Hij<br />
zal m.a.w. het contract moeten interpreteren.<br />
* draagwijdte van de artikelen 1156 t.e.m. 1164 BW:<br />
- Dienen deze interpretatieregels als louter adviezen aan de rechter te worden beschouwd of vormen zij werkelijke<br />
rechtsregels met een suppletief karakter?<br />
Indien louter adviezen voor de rechter: schending kan niet tot cassatie leiden.<br />
Traditionele leer, gedurende vele jaren de heersende opvatting<br />
- Kritiek op deze traditionele leer:<br />
1) De traditionele opvatting m.b.t. deze interpretatieregels is erg radicaal. Nergens zijn aanwijzingen te vinden die<br />
aantonen dat deze bepalingen geen wetten zijn. De rechterlijke macht is zijn bevoegdheid te buiten gegaan.<br />
2) Heel wat interpretatieregels vervat in de betreffende artikelen zijn toepassingen van het beginsel van de<br />
wilsautonomie (de grondslag van ons contractenrecht). De wilsautonomie is geen louter advies maar een fundamenteel<br />
rechtsbeginsel dat de rechters moeten eerbiedigen.<br />
- Reactie van het Hof van Cassatie:<br />
In een arrest van 1979 besliste het Hof dat in geval van twijfel over de zin of draagwijdte van een contract het contract<br />
moet uitgelegd worden volgens art. 1162 BW (wat bepaalt dat in geval van twijfel het contract wordt uitgelegd ten nadele<br />
van hij die bedongen heeft en ten voordele van hij die zich verbonden heeft).<br />
→ Art. 1162 BW wordt expliciet erkend als zijnde een wettelijke bepaling waarvan de schending tot cassatie kan leiden.<br />
In een later arrest van datzelfde jaar stelde het Hof dat de rechter krachtens art. 1156 BW verplicht is de<br />
gemeenschappelijke bedoeling van de partijen na te gaan. Uit dit arrest kan worden afgeleid dat ook de overige<br />
interpretatieregels wettelijke bepalingen zijn. Het Hof erkend impliciet dat de art. 1156-1164 BW suppletieve<br />
rechtsregels zijn waarvan de schending door de rechter tot cassatie kan leiden.<br />
* welke interpretatie bij tegenstrijdigheid?<br />
… ???<br />
37. Art. 1162 BW: draagwijdte, verschil interpretatie / aanvulling van contract<br />
Interpretatie ten nadele van degene die bedongen heeft<br />
- Art. 1162 BW: In geval van twijfel wordt overeenkomst uitgelegd ten nadele van hem die bedongen heeft en ten<br />
voordele van hem die zich verbonden heeft.<br />
- Cass.: art. 1162 BW kan slechts worden toegepast door de rechter wnnr de andere in de art. 1156 ev BW vermelde<br />
interpretatieregels geen uitkomst bieden.<br />
- Degene die in een ov het voordeel van een beding tot vrijstelling van aansprakelijkheid geniet, is mbt dat<br />
exoneratiebeding, in het raam van art. 1162 BW, de partij die bedongen heeft, terwijl de andere partij zich verbonden<br />
heeft. (dus niet altijd noodzakelijk ten voordele vd SA)<br />
Verschil interpretatie ↔ aanvulling van het contract:<br />
- Interpretatie van het contract impliceert dat een contractuele regeling wel bestaat maar dat over de zin of de<br />
draagwijdte daarvan een conflict bestaat tussen partijen. De oplossing bestaat in tal van interpretatieregels die de<br />
rechter moet volgen.<br />
- Bij aanvulling vertoont het contract een leemte en moet dus vervolledigd of vervolmaakt worden. (verschil met<br />
interpretatie, want hierbij is er al een contractuele regeling, maar conflict over zin of draagwijdte)<br />
• Art. 1135 BW biedt voor dit probleem een oplossing.<br />
27
38. Interpretatieve, aanvullende en beperkende werking van goede trouw<br />
- Hfdstk V. De gevolgen van het contract – A. De gevolgen tussen partijen – III. Uitvoering te goeder trouw<br />
- Art. 1134, lid 3 BW bepaalt dat de overeenkomst steeds te goeder trouw ten uitvoer moet worden gebracht. Tijdens<br />
de 19 e eeuw werd deze bepaling vnl. als interpretatieregel opgevat. In het begin van de 20 e eeuw werd de aanvullende<br />
werking erkend en thans staat het Hof van Cassatie op het punt de beperkende werking van de goede trouw te<br />
erkennen.<br />
Interpretatieve werking<br />
- Het beginsel vd uitvoering te goeder trouw houdt vooreerst in dat de contractpartijen hun verbintenissen veeleer naar<br />
de geest vh contract, dus overeenkomstig de gemeenschappelijke bedoeling vd partijen, dan naar de letter moeten<br />
uitvoeren.<br />
- Gaat niet om de interpretatie vh contract (zoals bij art. 1156 BW) maar wel om de uitvoering vh contract.<br />
Aanvullende werking<br />
- Vrij algemeen wordt thans erkend dat art. 1134, lid 3 BW vooral een gedragsregel formuleert: de SE en de SA van een<br />
contractuele prestatie dienen zich bij de uitvoering van hun contract, behoorlijk, correct te gedragen.<br />
- De aanvullende werking vd goede trouw impliceert dat, naast de overeengekomen verbintenissen, de SE en de SA<br />
gehouden zijn tot een aantal bijkomende verplichtingen. (samenwerkingsplicht)<br />
- Deze aanvullende verplichtingen formuleert de rechter via het referentiegedrag vd zorgvuldige contractant, geplaatst<br />
in dezelfde externe omstandigheden.<br />
Beperkende werking<br />
- Gaat om de vraag of de rechter in bepaalde omstandigheden de bevoegdheid heeft om het contractueel bepaalde te<br />
beperken of opzij te zetten.<br />
- Cass. 1983 (arrest 29, p 249 cursus):<br />
• Stelt perken aan de uitoefening van contractuele rechten door een sanctie te verbinden aan het misbruik maken van<br />
contractuele rechten. In die zin wordt door Cass de beperkende werking vh goede trouw-beginsel erkend.<br />
• Sinds dit arrest is het vaststaande rechtspraak v Cass dat de uitvoering te goeder trouw van overeenkomsten moet<br />
worden beoordeeld met toepassing vh criterium vh verbod vh misbruik van contractuele rechten.<br />
- Cass. 2001 (arrest 30):<br />
• De sanctie bestaat in het opleggen vd normale uitoefening vh desbetreffende contractuele recht of in het herstel<br />
vd schade die is veroorzaakt door het misbruik dat van dat recht is gemaakt.<br />
• Wnnr het misbruik bij de uitoefening van een contractueel recht betrekking heeft op de toepassing van een<br />
contractueel beding, kan het herstel vd daardoor veroorzaakte schade erin bestaan dat aan de SE het recht wordt<br />
ontzegd om op dat beding een beroep te doen.<br />
Toepassing vd beperkende werking: Rechtsverwerking:<br />
- Begrip:<br />
• Hierbij gaat een subjectief recht teniet of het kan althans niet meer worden aangevoerd wnnr de houder van dat<br />
recht, zonder vrijwillig uitdrukkelijk of stilzwijgend ervan afstand te doen, een houding aanneemt die objectief<br />
onverenigbaar is met de uitoefening van dat recht, waardoor hij aldus het gewettigd vertrouwen van de SA en van<br />
derden misleidt.<br />
- Voorbeeld:<br />
• Een aannemer had zijn recht op schadeloosstelling wegens het foutief verbreken vd aannemingsovereenkomst door<br />
de opdrachtgever verloren, daar hij 3m had laten voorbijgaan alvorens te reageren en hij zich al die tijd niet meer<br />
op de bouwwerf had vertoond, zodat hij zichzelf vd mogelijkheid had beroofd om tot gehele of gedeeltelijke<br />
uitvoering vh werk over te gaan.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 28
39. Rechtsverwerking: definitie, voorbeeld, visie in België<br />
Begrip:<br />
• Hierbij gaat een subjectief recht teniet of het kan althans niet meer worden aangevoerd wnnr de houder van dat<br />
recht, zonder vrijwillig uitdrukkelijk of stilzwijgend ervan afstand te doen, een houding aanneemt die objectief<br />
onverenigbaar is met de uitoefening van dat recht, waardoor hij aldus het gewettigd vertrouwen van de SA en van<br />
derden misleidt.<br />
Voorbeeld:<br />
• Een aannemer had zijn recht op schadeloosstelling wegens het foutief verbreken vd aannemingsovereenkomst door<br />
de opdrachtgever verloren, daar hij 3m had laten voorbijgaan alvorens te reageren en hij zich al die tijd niet meer<br />
op de bouwwerf had vertoond, zodat hij zichzelf vd mogelijkheid had beroofd om tot gehele of gedeeltelijke<br />
uitvoering vh werk over te gaan.<br />
Visie in België:<br />
- Cass. 17 mei 1990 (arrest 31, p 253 cursus) sprak zich uit over de gelding vd rechtsverwerking in het Belgische<br />
privaatrecht.<br />
- Uit dit arrest kan men 3 conclusies trekken:<br />
• Cass ontkent enkel het bestaan van een algemeen rechtsbeginsel betreffende rechtsverwerking.<br />
Om de miskenning vh in de figuur vd rechtsverwerking verwoorde principe aan te voeren, zal de schending moeten worden<br />
ingeroepen van hetzij het in art. 1134, lid 3 BW neergelegde beginsel dat overeenkomsten te goeder trouw moeten<br />
worden uitgevoerd, hetzij het algemeen rechtsbeginsel dat rechtsmisbruik verbiedt.<br />
Cass heeft dus het bestaan zelf van rechtsverwerking niet ontkend en evenmin dit begrip uit onze rechtsorde geweerd.<br />
• Het Hof laat de mogelijkheid open zich op rechtsverwerking te beroepen indien men aanvoert dat rechtsmisbruik<br />
gepleegd werd door de contractpartij die een haar toekomend recht uitoefent terwijl die bij de wederpartij het<br />
gewettigd vertrouwen had doen ontstaan dat recht niet te zullen uitoefenen, en zo een houding aanneemt die<br />
objectief onverenigbaar is met de houding die voordien bij de (niet-) uitoefening van dit recht werd ingenomen.<br />
• In deze zin en vastgekoppeld aan het misbruik van een contractueel recht is de rechtsverwerking niet<br />
onverenigbaar met de wettelijke regeling van de bevrijdende verjaring. → Een partij heeft inderdaad de<br />
mogelijkheid een haar toekomend recht niet direct uit te oefenen maar dit moet dan wel gebeuren binnen de perken<br />
van de uitvoering te goeder trouw. De niet-onmiddellijke uitoefening van een contractueel recht mag dus geen<br />
rechtsmisbruik inhouden.<br />
* Sanctie:<br />
Indien grondslag = rechtsmisbruik → sanctie: vermindering of beperking van het recht tot het niveau van de normale<br />
uitoefening ervan.<br />
40. Bespreek de drie overmachttheorieën in België<br />
29
De discussie over de contractuele aansprakelijkheid voor eigen daad schept vooral problemen t.a.v. de<br />
resultaatsverbintenissen. M.b.t. de inspanningsverbintenissen is iedereen het er immers overeen dat enkel het<br />
foutcriterium geldt. Bij inspanningsverbintenissen begaat de schuldenaar die zich niet houdt aan de zorgvuldigheid<br />
waaraan een goede schuldenaar in dezelfde situatie geplaatst zou houden een fout.<br />
Wat betreft de resultaatsverbintenissen moet de schuldenaar bewijs leveren van overmacht (of toeval) om zijn<br />
aansprakelijkheid te vermijden. Hieromtrent zijn er in België 3 opvattingen m.b.t. overmacht.<br />
1) De leer van de ontoerekenbare onmogelijkheid<br />
Volgens deze opvatting is er slechts sprake van overmacht wanneer de omstandigheid die als vreemde oorzaak ter<br />
bevrijding wordt ingeroepen door de schuldenaar, de nakoming van de verbintenis onmogelijk maakt en waarbij de<br />
schuldenaar ter zake geen enkele fout treft.<br />
Deze leer steunt op de artikelen 1147 en 1148 BW. Het Hof van Cassatie heeft deze leer in 1976 bevestigd.<br />
→ “ de overmacht die de schuldenaar van de verplichting tot schadevergoeding bevrijdt, is de gebeurtenis die een<br />
onoverkomelijk beletsel uitmaakt tot de nakoming van zijn verbintenissen en die, wat haar totstandkoming betreft, aan<br />
geen fout van de schuldenaar is de wijten”.<br />
Er zijn dus 2 vereisten voor de toepassing van deze leer: de onmogelijkheid om de verbintenis na te komen en de niettoerekenbaarheid<br />
van die onmogelijkheid aan de schuldenaar.<br />
(1) De onmogelijke nakoming van de verbintenis<br />
Wat deze vereiste betreft is er een strekking die de absolute onmogelijkheid noodzakelijk acht.<br />
Enkel fysische en wettelijke onmogelijkheid is van tel, niét de morele onmogelijkheid (zoals ernstig gevaar voor leven,<br />
gezondheid, vrijheid…)!<br />
→ dit is onhoudbaar, lijkt gemaakt voor übermenschen<br />
Rechtsleer en rechtspraak hebben de absolute onmogelijkheid dan ook vervangen door de normale, menselijke of<br />
praktische onmogelijkheid.<br />
(2) De niet-toerekenbaarheid van de verhindering aan de schuldenaar<br />
Indien de omstandigheid die de nakoming verhindert te wijten is aan de schuldenaar is hij niet bevrijd.<br />
→ de vreemde oorzaak moet onvoorzienbaar en onvermijdelijk zijn<br />
→ de schuldenaar kan zich niet beroepen op een omstandigheid die aan zijn eigen nalatigheid<br />
of onvoorzichtigheid is te wijten<br />
2) De schuldleer<br />
Volgens deze leer is de niet-nakoming van de verbintenis aan overmacht te wijten wanneer de schuldenaar om het<br />
beoogde resultaat te bereiken alles gedaan heeft wat een zorgvuldig schuldenaar in dezelfde omstandigheden gedaan zou<br />
hebben. M.a.w. indien de schuldenaar het resultaat niet heeft bereikt terwijl hij daartoe alle inspanningen heeft geleverd<br />
die men van hem als “goed huisvader” mag verwachten dan is hij door overmacht bevrijd.<br />
→ overmacht begint daar waar de schuld ophoudt<br />
→ de als overmacht te beschouwen omstandigheid hoeft niet noodzakelijk geheel onvoorzienbaar<br />
of onvermijdelijk te zijn en de nakoming van de verbintenis moet niet noodzakelijk onmogelijk<br />
geweest zijn<br />
→ voordeel: zelfde foutbegrip als inspanningsverbintenissen (nl. culpa levis in abstracto)<br />
3) De schuldleer aangevuld met het risicobeginsel<br />
Centrale vraag: welke gevallen dienen onderworpen te worden aan de risicoaansprakelijkheidregeling?<br />
2 strekkingen:<br />
(1) De schuldenaar is slechts bevrijd indien hij bewijst dat de niet-nakoming het gevolg is van een<br />
vreemde oorzaak (art. 1147 BW) die hem niet kan worden toegerekend.<br />
Ander begrip van het woord “vreemd”: extern i.p.v. niet-toerekenbaar (zo zal bv. Lang durend vriesweer wel als<br />
overmacht gelden maar ziekte niet)<br />
→ deze strekking wordt unaniem verworpen in België<br />
(2) De schuldenaar die in de nakoming van zijn verbintenis tekortschiet is verplicht de door de<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 30
schuldeiser geleden schade te vergoeden, tenzij de tekortkoming hem niet kan worden toegerekend (dit zal zijn wanneer<br />
de tekortkoming niet te wijten is aan zijn schuld, noch krachtens wet, rechtshandeling of in het verkeer geldende<br />
opvattingen voor zijn rekening komt)<br />
1. de wet: art. 1138, 1302, 1929 BW -> de ingebrekegestelde schuldenaar kan zich niet<br />
meer op overmacht of toeval beroepen.<br />
2. de rechtshandeling: garantiebedingen waarbij de partijen de aansprakelijkheid van de<br />
schuldenaar tot bepaalde buiten zijn schuld veroorzaakte gebeurtenissen uitbreiden<br />
3. de in het verkeer geldende opvattingen (vage maatstaf):<br />
- genera non pereunt (soortzaken vergaan niet)<br />
- de schuldenaar die gebruik maakt van aangestelden is voor hun gedragingen<br />
aansprakelijk op dezelfde wijze als hij voor zijn eigen gedragingen aansprakelijk is<br />
- de schuldenaar moet instaan voor de deugdelijkheid van de zaken waarvan hij bij<br />
uitvoering van zijn verbintenis gebruik van maakt<br />
41. Aansprakelijkheid voor de daad van een derde: persoonlijke fout schuldenaar vereist? Juridische grondslag?<br />
twee strekkingen:<br />
(1) Een tekortkoming ten gevolge van het optreden van een aangestelde kan slechts aan de schuldenaar worden<br />
toegerekend indien hij persoonlijk een fout begaan heeft.<br />
Het moet bewezen worden dat de schuldenaar zijn helper niet goed heeft gekozen, niet voldoende gecontroleerd of hem<br />
verkeerde instructies heeft gegeven<br />
(2) Een persoonlijke fout in hoofde van de schuldenaar is niet noodzakelijk en het volstaat dat diens aangestelde schuld<br />
treft.<br />
Het bewijs dat de helper opzettelijk of uit nalatigheid een fout heeft begaan (waardoor de verbintenis niet is<br />
uitgevoerd) volstaat<br />
De keuze tussen beide opvattingen is evident. De schuldenaar doet in zijn eigen belang beroep op deze derden en moet<br />
dan ook maar het daaraan verbonden risico dragen. De schuldeiser mag ook niet in een minder gunstige rechtspositie<br />
geplaatst worden omdat de schuldenaar voor de nakoming van zijn verbintenis beroep doet op derden.<br />
Beperkte toepassing van de risicoleer: schuldenaar is aansprakelijk voor de niet-nakoming van zijn verbintenis die te<br />
wijten is aan een fout van zijn helper, zelfs indien de schuldenaar terzake geen persoonlijke fout treft → keuze voor de<br />
2 e opvatting.<br />
- Beperkte toepassing vd risicoleer (Cass): de SA is aansprakelijk voor de niet-nakoming van zijn verbintenis die te<br />
wijten is aan een fout van zijn helper, zelfs indien de SA ter zake geen persoonlijke fout treft.<br />
- Over de juridische grondslag van deze leer bestaat meningsverschil:<br />
• Art. 1245 BW:<br />
maar het gaat hier slechts om specifieke regelingen en niet om de onrechtstreekse formulering van<br />
een algemeen principe<br />
• Toestemmingsleer waarbij partijen stilzwijgend zouden overeengekomen zijn dat de SA zich garant stelt voor zijn<br />
aangestelden: berust grotendeels op een fictie<br />
• Vreemde oorzaak waarbij men stelt dat die uitdrukking in art. 1147 BW niet alleen betekent dat de als overmacht<br />
of toeval ingeroepen omstandigheid geenszins aan een fout vd SA te wijten mag zijn, maar ook dat die<br />
omstandigheid “extern” moet zijn aan de SA en diens onderneming: wordt verworpen als grondslag<br />
• Vertegenwoordigingsleer:<br />
deze leidt echter tot de conclusie dat het hier in wezen gaat om een aanpsrakelijkheid vd<br />
debiteur voor eigen daad en niet zozeer om een aansprakelijkheid voor andermans daad, wat dus niet strookt met de<br />
werkelijkheid<br />
- Dus de risicoleer biedt wellicht de meest realistische grondslag voor deze opvatting.<br />
- Zie arrest 34 (p 282-283 cursus) - > hierin heeft cass zich duidelijk uitgesproken voor de regel dat een<br />
contractuele SA aansprakelijk is voor de fouten van zijn aangestelden en uitvoeringsagenten, zelfs wnnr hem<br />
persoonlijk ter zake geen enkele schuld treft.<br />
42. Verschil tussen een exoneratiebeding en een vrijwaringsbeding<br />
Exoneratiebeding<br />
- Een exoneratiebeding is een contractuele aansprakelijkheidsregeling. Bij zulke clausules wordt de aansprakelijkheid<br />
31
van de ene partij t.o.v. de andere geregeld. Meerbepaald wordt de schadelast van de schuldenaar naar de schuldeiser<br />
verschoven, of andersom.<br />
- kan worden omschreven als een contractueel beding waarbij een partij zich geheel of gedeeltelijk vrijstelt vd<br />
contractuele of de buitencontractuele aansprakelijkheid die op haar rust.<br />
Vrijwaringsbeding<br />
- Hierbij verbindt 1 vd partijen zich ertoe om in te staan voor de financiële gevolgen vd aansprakelijkheid die de<br />
wederpartij tov derden zou kunnen oplopen.<br />
- Bij een exoneratiebeding wordt de schadelast vd SA naar de SE verschoven, terwijl bij een vrijwaringsbeding niet<br />
wordt geraakt aan de aansprakelijkheid vd SA jegens de SE, maar het financiële risico ervan op een derde wordt<br />
afgewenteld.<br />
43. Geoorloofdheid / geldigheid van exoneratiebedingen<br />
1) Principiële geoorloofdheid<br />
- Naar Belgisch recht zijn exoneratieclausules principieel geoorloofd en dit geldt zowel voor de contractuele (want<br />
wilsautonomie en contractvrijheid) als voor de buitencontractuele aansprakelijkheid (want de regels vd BCA, art. 1382<br />
ev zijn niet van openbare orde).<br />
- Onder voorbehoud vd hierna te bespreken beperkingen, geldt de principiële geldigheid van exoneratieclausules<br />
ongeacht de aard vd schade en in het bijzonder zowel voor zaakschade als voor lichamelijke schade.<br />
• Sinds geruime tijd is er rechtsleer die ervoor pleit om exoneratieclausules als ongeoorloofd aan te merken in<br />
zoverre zij de vergoeding bij lichamelijke schade uitsluiten of beperken.<br />
- Sinds Cass. 25 september 1959 zijn er in het gemene recht 3 uitzonderingen op de principiële geoorloofdheid van<br />
exoneratieclausules. (arrest 36)<br />
2) Gemeenrechtelijke uitzonderingen<br />
a. Bijzondere wetsbepalingen van dwingend recht of van openbare orde die exoneratieclausules verbieden of aan<br />
bepaalde beperkingen onderwerpen<br />
- Bv art. 1954ter; 1792 en 2270 BW<br />
b. Exoneratieclausules die de schuldenaar vrijstellen van aansprakelijkheid voor zijn persoonlijke opzettelijke fout<br />
- Algemeen wordt aangenomen dat een SA zich niet mag vrijstellen van zijn aanspr voor zijn eigen opzettelijke fout.<br />
- Sommige auteurs omschrijven de opzettelijke fout als de bewuste, gewilde miskenning van een verplichting waartoe<br />
iemand gehouden is, hetzij krachtens een contractuele verb hetzij, op het buitencontractuele vlak, krachtens een<br />
rechtsnorm die een welomschreven gebod of verbod oplegt of krachtens de algemene zorgvuldigheidsnorm. (deze<br />
opvatting verdient de voorkeur)<br />
• In deze zienswijze is het niet nodig dat ook de schadelijke gevolgen vd contractuele wanprestatie of de<br />
buitencontractuele fout gewild waren.<br />
• Cass heeft zich inzake exoneratiebedingen voor de contractuele aansprakelijkheid nog niet ondubbelzinnig<br />
uitgesproken over het begrip “opzettelijke fout”. Maar inzake arbeidsongevallen heeft het zich aangesloten bij de<br />
hierboven genoemde opvatting.<br />
- Het verdient de voorkeur om de juridische grondslag vd ongeoorloofdheid van exoneratiebedingen voor een eigen<br />
opzettelijke fout te zoeken in art. 6 en 1131 BW.<br />
- Een beding dat zou toestaan een ander opzettelijk schade te berokkenen of een opgenomen verbintenis wetens en<br />
willens niet na te komen, is immers in strijd met de openbare orde en de goede zeden en kan gn gevolg hebben.<br />
- Cass.: Een contractuele SA kan wel geldig zijn aansprakelijkheid beperken of uitsluiten voor zijn persoonlijke zware<br />
fout of de zware fout van zijn aangestelden.<br />
- Cass.: Een contractuele SA kan wel geldig zijn aansprakelijkheid beperken of uitsluiten voor de zware fout en zelfs de<br />
opzettelijke fout van zijn aangestelden.<br />
c. Exoneratieclausules die iedere zin of betekenis ontnemen aan de aard van het door de partijen beoogde contract<br />
- Bv. Bij een parkingcontract, het gaat om een contract van bewaargeving, de exploitant vd pakeergarage stelt zich vrij<br />
van zijn aansprakelijkheid voor diefstal en beschadiging vh in bewaring genomen voertuig, maar dit exoneratiebeding<br />
ontneemt iedere zin en betekenis aan het contract en is bijgevolg nietig.<br />
- Aanbevolen om art. 6 en 1131 BW als juridische grondslag te nemen. Het is dus strijdig met de openbare orde en moet<br />
als nietig worden aangemerkt, het exoneratiebeding dat iedere betekenis ontneemt aan de aard vh contract dat de<br />
partijen beoogden tot stand te brengen.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 32
44. Partij: definitie<br />
A. Partijen<br />
- De personen die zelf, in eigen naam, bij een rechtshandeling zijn tussengekomen. (partijen strictu sensu)<br />
- De personen die regelmatig vertegenwoordigd werden ogv een wettelijke (bv voogdij) of een contractuele (bv lastgeving)<br />
vertegenwoordiging. In dit geval zijn de vertegenwoordigden en niet de vertegenwoordigers verbonden.<br />
- De rechtverkrijgenden onder algemene titel (art. 1122 BW).<br />
• Gaat om de opvolgers mbt het hele vermogen of een evenredig deel ervan, zonder onderscheid tss actief en passief.<br />
(bv erfgenamen, algemene legatarissen)<br />
B. Derden<br />
- Alle andere personen zijn derden in de zin van art. 1165 BW.<br />
45. Art. 1165 BW: verklaar<br />
Het beginsel van de relatieve werking van overeenkomsten<br />
- Algemene regel dat overeenkomsten derden geen voor- of nadeel kunnen brengen.<br />
- Art. 1119 BW: In het algemeen kan niemand zich verbinden of iets bedingen in zijn eigen naam, dan voor zichzelf.<br />
- Art. 1165 BW: Overeenkomsten brengen alleen gevolgen teweeg tss de contracterende partijen; zij brengen aan<br />
derden geen nadeel toe en strekken hun slechts tot voordeel in het geval voorzien bij art. 1121 BW.<br />
- Met cass. 27 mei 1909 (arrest 37) kwam het onderscheid tot stand tss de innerlijke uitwerkselen en het louter<br />
bestaan vh contract.<br />
- De innerlijke uitwerkselen:<br />
• Zijn de rechten en verbintenissen die uit het contract voortspruiten, ze binden uitsluitend de contracterende partijen.<br />
• Derden kunnen dus niet verplicht worden andermans contractuele verbintenissen na te komen.<br />
• Derden kunnen evenmin, behalve bij beding ten behoeve van een derde, de uitvoering van een contractuele<br />
verbintenis vorderen.<br />
• Deze zijn dus niet tegenstelbaar aan derden.<br />
• bv. de eigenaar van een gebouw die het onderhoud ervan aan de huurder contractueel opgelegd had, kan zich ten<br />
aanzien van derden niet op die overeenkomst beroepen om zijn aansprakelijkheid ogv art. 1386 BW te ontkomen<br />
- Het bestaan zelf vd overeenkomst:<br />
• Dit bestaan is een louter feit dat zich aan derden, in hun betrekkingen met de contractanten, opdringt met alle<br />
daaraan verbonden gevolgen, zowel de gunstige als de ongunstige.<br />
• Derden mogen zich beroepen op een contract voor zover zij uitsluitend verwijzen naar het bestaan van dat<br />
contract, om er in rechte of in feite de passende gevolgen uit af te leiden.<br />
• Partijen mogen het louter bestaan van een contract aan derden tegenwerpen, zonder dat zij echter de uitvoering vd<br />
uit het contract voortvloeiende verplichtingen v derden mogen afdwingen.<br />
• Bv arrest 37 (p 316 cursus)<br />
• Bv.: wanneer de brandweer van Mechelen, zonder daartoe verplicht te zijn, een brand blust op het grondgebied van<br />
Tremelo, dan mag de stad Mechelen zich beroepen op het bestaan van de overeenkomst tussen Tremelo en<br />
Aarschot, krachtens dewelke de stad Aarschot er zich toe verbonden heeft de branden in Tremelo te bestrijden,<br />
om aan te tonen dat zaakwaarneming ten voordele van de stad Aarschot heeft plaatsgevonden.<br />
- Het beginsel van de relatieve werking van de overeenkomst is thans dus beperkt tot de innerlijke uitwerkselen<br />
(interne, obligatoire gevolgen) van het contract en staat de tegenwerpelijkheid van het bestaan van de overeenkomst<br />
aan derden niet in de weg.<br />
- Het is van belang te weten dat er uitzonderingen bestaan op zowel (1) de regel dat het bestaan van een contract aan<br />
derden tegenwerpelijk is (zie vraag 46), en (2) de regel dat de interne, obligatoire gevolgen van het contract slechts<br />
tussen partijen geldt (zie o.a. vraag 47).<br />
33
46. Pauliaanse vordering<br />
Hfdstk V. De gevolgen van het contract – B. De gevolgen voor derden – II. uitzonderingen op de regel dat het bestaan van<br />
een contract aan derden tegenwerpelijk is<br />
Begrip<br />
- Een SA kan proberen zijn SE's te benadelen door zichzelf onvermogend te maken of door zijn onvermogen nog te<br />
vergroten door bv een goed tegen spotprijs te verkopen aan een vriend. Indien de vriend op de hoogte was vh bedrog,<br />
kan de SE de actio pauliana tegen hem instellen en de overdracht niet tegenwerpelijk laten verklaren. (art. 1167 BW)<br />
- art. 1167 BW vormt aldus een uitzondering op het beginsel dat de schuldeisers de gebeurlijk nadelige gevolgen moeten<br />
ondergaan van het louter bestaan van de overeenkomst waaraan zij vreemd zijn. Men wil namelijk vermijden dat deze<br />
derden het slachtoffer zouden worden van bedrog.<br />
Juridische grondslag<br />
- Er is geen eensgezindheid over de juridische grondslag.<br />
- Gaat om een vordering tot nietigverklaring:<br />
• Niet correct, want leidt tot de miskenning vd rechten van eventuele latere verkrijgers.<br />
- Vermogensverschuiving zonder oorzaak:<br />
• Niet correct, want de verrijking vd derde-medeplichtige vindt haar juridische verrechtvaardiging in de gewraakte<br />
rechtshandeling.<br />
- Gaat om een persoonlijke vordering obv art. 1382-1383 BW:<br />
• De derde die welbewust deelneemt aan de bedrieglijke benadeling vd rechten vd SE door de debiteur, handelt in<br />
strijd met de algemene zorgvuldigheidsverplichting.<br />
• Deze verklaring geldt echter niet tov de derde-verkrijger ten kosteloze titel die te goeder trouw is. In dit geval is<br />
er immers geen derde-medeplichtigheid – dus een fout – vereist voor de inwilliging vd actio Pauliana.<br />
• Dus ook geen volledige verklaring.<br />
Personen die de vordering kunnen instellen<br />
- Om het even welke schuldeiser kan de actio Pauliana instellen.<br />
- Uitz.: Schuldeisers onder opschortende voorwaarde of onder opschortende termijn kunnen de Pauliaanse vordering<br />
niet instellen.<br />
• Maar een debiteur die insolvabel is, verliest het voordeel vd tijdsbepaling (art. 1188 BW)<br />
Personen tegen wie de vordering kan worden ingesteld<br />
- Kan worden ingesteld tegen de derde of, bij diens overlijden, tegen diens erfgenamen. Maar kan ook tegen de<br />
schuldenaar worden ingesteld.<br />
Voorwaarden<br />
1. De schuldvordering moet dateren van vóór de betwiste rechtshandeling<br />
- De schuldvordering moet niet alleen voor de bedrieglijke handeling vd debiteur ontstaan zijn, maar ook voor dat<br />
tijdstip eisbaar zijn geworden.<br />
2. De benadeling van de schuldeiser door de verarming van de schuldenaar<br />
- Het nadeel dat de SE lijdt moet erin bestaan dat hij door de betwiste handeling vd SA zijn rechten niet meer of niet<br />
meer ten volle kan uitoefenen. De betwiste handeling moet de feitelijke insolvabiliteit vd SA veroorzaakt of verergerd<br />
hebben.<br />
- Er is eveneens benadeling in de zin van art. 1167 BW wnnr de SA een goed onttrekt aan de concrete<br />
vervolgingsmogelijkheden van zijn SE, zelfs indien de door hem gestelde daad, economisch gezien, gn vermindering vh<br />
patrimonium teweegbrengt. (bv verkoop van auto tegen normale prijs, daar een geldsom makkelijker aan de derde-SA<br />
onttrokken kan worden)<br />
- Veelal aanvaardt men dat het nadeel vd SE niet bewezen is, wnnr het patrimonium vd SA alleen een gemis aan<br />
verrijking ondergaat. Men stelt dat de SE voldoende bescherming heeft via de zijdelingse vord (art. 1166 BW).<br />
- In enkele gevallen beschikt de SE niet over de actio Pauliana hoewel hij een verarming ondergaat:<br />
• Verrichtingen mbt rechten die uitsluitend aan de persoon vd SA verbonden zijn of goederen die niet vatbaar zijn<br />
voor beslag.<br />
• In het erfrecht en huwelijksgoederenrecht bestaan specifieke voorschriften, die de SE moet naleven.<br />
• De regelmatige (niet-bedrieglijke) betaling van een vervallen schuld kan niet aangevochten worden.<br />
3. De schuldenaar moet bedrieglijk hebben gehandeld<br />
- Subjectieve opvatting:<br />
• Verstaat onder bedrog het oogmerk om te schaden, dus de bedoeling om de SE te benadelen.<br />
• Legt een zware bewijslast op schouders vd SE.<br />
- Objectieve opvatting: ( → krijgt voorkeur in België)<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 34
• Er is bedrog vd SA wnnr deze wist dat hij door de betwiste rechtshandeling zich verarmde of zijn insolvabiliteit<br />
vergrootte en daardoor nadeel berokkende aan zijn SE.<br />
- De objectieve opvatting leidt soms tot de toepassing vh 'criterium vd abnormale handeling':<br />
• Betekent dat men moet onderzoeken of de betwiste rechtshandeling kan worden uitgelegd door wettige motieven,<br />
dan wel of de omstandigheden waarmee de betrokken rechtshandeling omringd is, deze als verdacht doen<br />
overkomen.<br />
• Indien verdacht dan ontstaat het vermoeden dat de SA met bedrieglijk opzet gehandeld heeft en dient deze het<br />
tegenbewijs te leveren dat hij zich niet willens en wetens heeft verarmd.<br />
• Zie arrest 38 (cursus p 325)<br />
4. Medeplichtigheid van de derde<br />
- Het volstaat dat de derde op de hoogte was vh bedrog vd SA, dus dat hij op de hoogte was vh abnormaal karakter vd<br />
betwiste rechtshandeling.<br />
- Het 'behoren te weten' dient met 'weten' te worden gelijkgesteld.<br />
- Wnnr de vervreemding gebeurde uit vrijgevigheid, zal de derde-verkrijger de gevolgen vd Pauliaanse vordering moeten<br />
ondergaan zonder dat het bewijs van zijn medeplichtigheid moet worden geleverd.<br />
6. Gevolgen<br />
- De geslaagde actio Pauliana heeft de niet-tegenwerpelijkheid tot gevolg vd betwiste rechtshandeling aan de SE die de<br />
vordering instelde.<br />
- Tussen de contracterende partijen en tav andere derden blijft de gewraakte rechtshandeling echter gelden.<br />
7. Duur van de vordering<br />
- Het is een persoonlijke rechtsvordering, dus verjaart door verloop van 10 jaar. (art. 2262bis BW)<br />
35
47. Beding ten behoeve van een derde: definitie, voorbeeld, voorwaarden, gevolgen, sancties<br />
- Het beding ten behoeve van een derde is een uitzondering (ten gunste van derden) op de regel dat de obligatoire<br />
gevolgen van een contract slechts tussen partijen gelden.<br />
- Art. 1121 BW vormt een wettelijke uitzondering op het relativiteitsbeginsel van art. 1165 BW.<br />
Begrip<br />
- Is het beding waarbij een partij (de stipulant) in eigen naam en voor eigen rekening van een andere partij (de belover)<br />
een recht stipuleert ten gunste van een derde (derde-begunstigde) die nochtans totaal vreemd is gebleven aan die<br />
overeenkomst.<br />
• Bv de levensverzekering waarin de bedongen som bij het overlijden van de verzekerde betaald moet worden aan de<br />
in het contract aangewezen persoon (bv. de echtgenote-weduwe).<br />
• Bv de bedingen in de overdracht van een handelszaak, waarbij de overnemer verplicht wordt bepaalde<br />
personeelsleden in dienst te houden.<br />
Juridische grondslag<br />
- Het beding ten behoeve van een derde is een volkomen originele en autonome rechtsfiguur die geen verwijzing behoeft<br />
naar allerhande rechtsconstructies.<br />
Voorwaarden<br />
- Voor een geldig beding ten behoeve van een derde moeten de volgende 4 elementen voorhanden zijn.<br />
1. Het derdenbeding moet het accessorium vormen van de hoofdovereenkomst<br />
- Het is in de hoofdovereenkomst dat de grondslag, de oorzaak te vinden is voor het gebonden zijn vd belover jegens de<br />
derde-begunstigde.<br />
- Zowel het ontstaan als het voortbestaan vh derdenbeding zijn dus afhankelijk vd hoofdovereenkomst.<br />
- De belover mag aan de derde-begunstigde dus alle excepties en verweermiddelen tegenwerpen die hij kan putten uit<br />
zijn rechtsverhouding tov de stipulant.<br />
- Het bijkomend karakter vh beding ten behoeve van een derde heeft ook tot gevolg dat bij nietigverklaring vh<br />
derdenbeding wegens ongeoorloofdheid vd oorzaak of het voorwerp, de hoofdovereenkomst niettemin blijft<br />
voortbestaan.<br />
2. De stipulant moet het inzicht hebben dat hij aan de derde niet alleen een feitelijk voordeel maar ook een eigen<br />
recht verschaft (jegens zijn medecontractant)<br />
3. De stipulant moet de bedoeling hebben om niet ten behoeve van zichzelf (en zijn erfgenamen) maar ten behoeve<br />
van een derde te bedingen.<br />
- Art. 1122 BW bepaalt dat men geacht wordt te hebben bedongen voor zichzelf en voor zijn erfgenamen en<br />
rechtverkrijgenden, tenzij het tegendeel uitdrukkelijk bepaald is of uit de aard vd overeenkomst voortvloeit.<br />
- Wie zich dus op deze uitzondering beroept zal het bewijs moeten leveren dat de toepassingsvoorwaarden ervan<br />
vervuld zijn.<br />
4. De derde-begunstigde moet bepaald of ten minste bepaalbaar zijn<br />
- Het volstaat dat de derde ogv wat in de overeenkomst is gestipuleerd, anders dan door de uitsluitende wil vd stipulant,<br />
op het ogenblik dat het beding effect moet hebben, bepaalbaar is.<br />
- Het is dus niet noodzakelijk dat de derde bij naam wordt genoemd in de ov die het derdenbeding bevat.<br />
- Bv verzekering voor wie het aanbelangt, de armen vd stad Antwerpen, een beding ten gunste vh personeel van<br />
onderneming X, een beding aan een toekomstig persoon zoals 'de kinderen die uit het huwelijk geboren zullen worden'<br />
Gevolgen<br />
- Het derdenbeding schept onmiddellijk een rechtstreeks recht van de derde-begunstige t.o.v. de belover. Zolang de<br />
derde dit recht niet heeft aanvaard, beschikt de stipulant over de bevoegdheid om het te herroepen.<br />
1. Het onmiddellijk karakter van het geschapen recht<br />
- De derde verkrijgt dit recht ook wnnr hij vh bestaan ervan onwetend is of onbekwaam is om het te aanvaarden.<br />
- De aanvaarding van dit beding door de derde is niet vereist voor het ontstaan van dit recht, maar heeft enkel tot<br />
gevolg dat de stipulant niet meer gerechtigd is het beding te herroepen.<br />
- Wanneer het beding tijdig herroepen wordt en de stipulant een nieuwe begunstigde aanwijst, dan wordt het recht van<br />
deze nieuwe beneficiant geacht met terugwerkende kracht ontstaan te zijn op het ogenblik van het sluiten van de<br />
hoofdovereenkomst.<br />
- Het onmiddellijk karakter is echter niet van openbare orde. De stipulant kan steeds contractueel het ontstaan van het<br />
recht verdagen of onderwerpen aan de vervulling van een voorwaarde.<br />
2. Het rechtstreeks karakter van het geschapen recht<br />
- Het beding ten behoeve van een derde doet een rechtstreeks recht ontstaan in de persoon vd beneficiant tegenover<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 36
de belover.<br />
- Als gevolg hiervan kunnen de schuldeisers vd stipulant geen beslag leggen op de sommen die de belover aan de<br />
beneficiant verschuldigd is.<br />
3. Het tijdelijk herroepbaar karakter van het geschapen recht<br />
- Het recht dat de derde-begunstigde onmiddellijk heeft verkregen en dat hij rechtstreeks tegen de belover kan laten<br />
gelden, mag herroepen worden door de stipulant zolang de derde het beding te zijnen gunste niet aanvaard heeft.<br />
- De derde kan het beding uitdrukkelijk of stilzwijgend aanvaarden.<br />
Sancties<br />
- Indien de belover zijn verplichtingen niet naleeft, beschikken zowel de stipulant als de beneficiant over een vordering<br />
tot nakoming. De beneficiant beschikt over geen enkel verhaal tegen de stipulant.<br />
1. Recht van de beneficiant om nakoming te vorderen<br />
- Bij wanprestatie van de belover beschikt de begunstigde over een vordering tot nakoming tegenover de belover, o.w.v.<br />
het onmiddellijk en rechtstreeks recht van de derde-begunstigde.<br />
2. De vorderingsrechten van de stipulant<br />
- De stipulant kan kiezen tussen de vordering tot ontbinding en de vordering tot uitvoering (hetzij in natura, hetzij bij<br />
equivalent)<br />
37
48. Rechtstreekse vordering: definitie, voorbeeld, volmaakt/onvolmaakt<br />
- Een rechtstreekse vordering is een uitzondering (ten gunste van derden) op de regel dat de obligatoire gevolgen van<br />
een contract slechts tussen partijen gelden.<br />
Definitie<br />
- Een rechtstreekse vordering is de vordering die een schuldeiser, in de door de wet – en bij uitbreiding de rechtspraak<br />
– bepaalde gevallen in eigen naam en voor eigen rekening kan instellen tegen de schuldenaar van zijn schuldenaar.<br />
- Dit is een uitzondering op art. 1165 BW aangezien de schuldeiser zo de nakoming kan vorderen van een verbintenis<br />
waaraan hij totaal vreemd is.<br />
- De SE handelt in eigen naam en voor eigen rekening (= verschil met zijdelings vordering).<br />
- Het feit dat de SE over een eigen recht beschikt heeft tot gevolg dat de opbrengst van zijn vordering hem exclusief<br />
ten goede komt en niet zijn SA of diens andere schuldeisers.<br />
Voorbeeld<br />
- Het slachtoffer van een verkeersongeval heeft een rechtstreekse vordering tegen de verzekeraar vd aansprakelijke<br />
automobilist. (art. 16, lid 1 WAM-wet) (= een volmaakte rechtstreekse vordering)<br />
- Rechtstreekse vordering van de arbeiders waarvan de aannemer zich bedient voor de uitvoering van zijn opdracht<br />
tegen de opdrachtgever ten belope van hetgeen deze laatste nog aan de aannemer verschuldigd is op het ogenblik van<br />
het instellen van de vordering (art. 1798 BW) (= een onvolmaakte rechtstreekse vordering)<br />
Volmaakte en onvolmaakte rechtstreekse vorderingen<br />
- Het eigen recht vd SE leidt een min of meer onafhankelijk bestaan tov de 2 achterliggende rechtsverhoudingen, nl die<br />
tussen de SE en zijn SA (A-B) en de rechtsverhouding tss de SA en de onderSA (B-C)<br />
- Alle excepties en verweermiddelen van de onderschuldenaar (C), gebaseerd op diens rechtsverhouding met de<br />
schuldenaar (B), zijn niet tegenwerpelijk aan de titularis van de rechtstreekse vordering (A), indien deze ontstaan zijn<br />
na het instellen van de rechtstreekse vordering.<br />
- Zo kan bv. de onderschuldenaar zich niet beroepen op de betaling die hij aan zijn schuldeiser (B) heeft gedaan nadat<br />
de rechtstreekse vordering door A tegen hem is ingesteld: C zal een tweede keer moeten betalen, aan A.<br />
- Bij een Volmaakte rechtstreekse vordering zijn ook de excepties en verweermiddelen daterend van vóór de<br />
uitoefening van de rechtstreekse vordering niet tegenstelbaar aan de titularis van de rechtstreekse vordering.<br />
- Bij een Onvolmaakte rechtstreekse vordering zijn de excepties en verweermiddelen daterend van vóór de<br />
uitoefening van de rechtstreekse vordering zijn wel tegenstelbaar tegen de schuldeiser<br />
Verschil met het beding ten behoeve van een derde:<br />
- Bij het beding ten behoeve van een derde zijn het de contracterende partijen zelf die ten gunste vd derde een recht<br />
in het leven hebben geroepen, terwijl bij de rechtstreekse vordering de derde zijn recht te danken heeft aan de<br />
wetgever of de rechtspraak.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 38
49. Zijdelingse vordering: definitie, voorwaarden, gevolgen, belang<br />
- Een zijdelingse vordering is een uitzondering (ten gunste van derden) op de regel dat de obligatoire gevolgen van een<br />
contract slechts tussen partijen gelden.<br />
Definitie<br />
- Een zijdelingse vordering is de macht van de schuldeiser om de rechten van zijn schuldenaar in diens naam en voor<br />
diens rekening (hier verschilt de zijdelingse vordering van de rechtstreekse) tegen derden uit te oefenen, wanneer de<br />
schuldenaar zelf verzuimt dit te doen.<br />
- Art. 1166 BW bepaalt “dat schuldeisers alle rechten en vorderingen van hun schuldenaar kunnen uitoefenen, met<br />
uitzondering van die welke uitsluitend aan de persoon verbonden zijn”.<br />
- Art. 1166 BW vormt een wettelijke uitzondering op het relativiteitsbeginsel van art. 1165 BW.<br />
- De schuldeiser die deze vordering instelt oefent een eigen recht uit: hij is een derde die zelfs tegen de wil in van zijn<br />
schuldenaar diens rechten als schuldeiser tegen de onderschuldenaars kan laten gelden.<br />
Voorwaarden<br />
1. Het moet gaan om Rechten en vorderingen van de SA die het voorwerp van de eis kunnen vormen<br />
- Art. 1166 BW bepaalt “dat de schuldeisers alle rechten en vorderingen van hun schuldenaar mogen uitoefenen,<br />
behalve die welke uitsluitend aan de persoon verbonden zijn”.<br />
- De rechtspraak en rechtsleer erkennen echter nog andere uitzonderingen:<br />
a. Het beheer van het vermogen van de schuldenaar<br />
- De SE kan slechts de reeds bestaande rechten en vorderingen van zijn SA uitoefenen.<br />
- Hij kan geen nieuwe rechten en verplichtingen aangaan in naam en voor rekening van zijn SA.<br />
b. Aan de persoon van de SA verbonden rechten en vorderingen<br />
- bv vorderingen die betrekking hebben op de staat vd persoon<br />
c. Rechten van de SA<br />
- De zijdelingse vordering strekt zich niet uit tot de rechten en vorderingen die de SA op zijn beurt in naam en voor<br />
rekening van zijn SA kan laten gelden.<br />
- bv. A is SE van B, B is SE van C en C is SE van D, A mag de zijdelingse vordering instellen tegen C, maar niet tegen D.<br />
d. Niet-beslagbare goederen<br />
- Deze goederen maken in feite geen deel uit van het onderpand van de schuldeisers en de zijdelingse vordering kan hen<br />
dus geen voordeel opleveren. (bv onderhoudsgelden)<br />
2. De schuldenaar moet zijn recht verzuimen<br />
- Indien de SA zijn recht wel uitoefent, of de door de SE ingestelde vordering overneemt, dan mag de SE de zijdelingse<br />
vordering niet instellen, of niet voortzetten.<br />
3. Degene die de vordering instelt moet de schuldeiser zijn<br />
- De eiser moet tegenover de persoon wiens rechten en vorderingen hij wil laten gelden, een vaststaande en opeisbare<br />
schuldvordering bezitten.<br />
- Het is niet vereist dat de SA in gebreke is gesteld of dat de SE over een uitvoerbare titel beschikt.<br />
4. De schuldeiser moet er belang bij hebben om de plaats van de schuldenaar in te nemen<br />
- Wanneer de zijdelingse vordering de schuldeiser geen (evt. onrechtstreeks) voordeel brengt, beschikt hij er niet over.<br />
(Bv wanneer de SA duidelijk vermogend is)<br />
Draagwijdte en gevolgen<br />
- De SE die over een eigen recht beschikt om zijdelings op te treden, oefent de vordering van zijn SA uit.<br />
- Daaruit volgt o.m.:<br />
• De schuldeiser moet geen subrogatie of indeplaatsstelling vragen.<br />
• De eis moet door de SE in naam en voor rekening vd SA worden ingesteld.<br />
• Aan de SE kunnen alle excepties tegengeworpen worden, waarover de verweerder tegen de SA beschikt.<br />
• De SE moet dwanguitvoering vorderen ten belope van wat de verweerder aan de SA moet betalen, ongeacht wat de<br />
SA aan de SE verschuldigd is.<br />
• De procedure komt het patrimonium van de schuldenaar ten goede en de gerecupereerde gelden strekken alle<br />
schuldeisers tot waarborg, zonder dat de schuldeiser die de zijdelingse vordering uitoefende op enige voorrang<br />
aanspraak kan maken.<br />
• De SE moet de SA niet voorafgaandelijk in gebreke stellen en het is niet noodzakelijk hem mede voor de rechtbank<br />
te dagvaarden.<br />
39
50. Sterkmaking: begrip, soorten, kenmerken en gevolgen<br />
- Art. 1120 BW: “Niettemin kan men zich sterk maken voor een derde, door te beloven dat deze iets zal doen;<br />
behoudens schadevergoeding ten laste van hem die zich heeft sterk gemaakt of die beloofd heeft de verbintenis te<br />
zullen doen bekrachtigen, indien de derde weigert ze na te komen.”<br />
Begrip<br />
- Sterkmaking impliceert dat 1 contractpartij tov de wederpartij de verbintenis aangaat dat een derde erin zal<br />
toestemmen op zijn beurt schuldenaar te worden van die wederpartij.<br />
- Bv. A (de sterkmaker) verbindt zich er tegenover B (wederpartij) toe dat hij van C (derde) zal verkrijgen dat deze<br />
zijn huis vóór 1 januari vh volgende jaar aan B zal verkopen tegen een prijs die niet hoger ligt dan 100.000 euro.<br />
- A gaat een persoonlijke verbintenis aan waarvan de wanuitvoering tot schade-loosstelling kan leiden. Daarentegen<br />
blijft de derde C volledig buiten de overeenkomst. Als zich tot het sluiten van een overeenkomst laat overhalen, dan<br />
komt er een tweede contract tot stand, nl. tussen B (de schuldeiser) en C, de persoon wiens verbintenis beloofd werd<br />
door A.<br />
- Sterkmaking is geen uitzondering op de regel dat de obligatoire gevolgen van een contract slechts tussen<br />
partijen gelden: De sterkmaker (A) verbindt enkel zichzelf en niet de persoon voor wie hij zich sterk maakt (C).<br />
Indien deze laatste de beloofde verbintenis niet aangaat is er enkel sprake van contractbreuk van de sterkmaker en<br />
niet van de derde voor wie hij zich sterk heeft gemaakt.<br />
Voorbeeld<br />
- Een vermoedelijke erfgenaam die zich sterk maakt voor zijn ernstig zieke vader of moeder.<br />
Soorten<br />
- Bemiddelingscontract:<br />
• Hierbij gaat het om een inspanningsverbintenis. Het is dus geen sterkmaking want sterkmaking vereist een<br />
resultaatsverbintenis.<br />
- Zuivere sterkmaking:<br />
• De sterkmaker verbindt zich tov de stipulans tot het resultaat dat een derde in de toekomst een bepaalde<br />
rechtshandeling zal verrichten.<br />
- Sterkmaking gekoppeld aan andere overeenkomst:<br />
• Hierbij verricht de sterkmaker onmiddellijk een rechtshandeling in naam van de derde.<br />
• De sterkmaker belooft in feite de bekrachtiging of ratificatie van een welbepaalde overeenkomst.<br />
- Sterkmaking door iemand optredend in dubbele hoedanigheid:<br />
• Hierbij treedt een persoon bij een bepaalde verrichting op als wederpartij-contractant en als sterkmaker.<br />
Kenmerken en rechtsgevolgen<br />
1. De verbintenis van de sterkmaker<br />
- Persoonlijke verbintenis: De sterkmaker gaat een persoonlijke verbintenis aan tov zijn wederpartij. Op de persoon<br />
voor wie hij zich sterk maakt (de derde) rust geen enkele verplichting.<br />
- Verbintenis om iets te doen: De sterkmaker verbindt zich ertoe de verbintenis vd derde te verkrijgen.<br />
- Resultaatsverbintenis: De sterkmaker gaat een resultaatsverbintenis aan. Wanneer de verbintenis van de derde<br />
uitblijft kan de sterkmaker aansprakelijk gesteld worden wegens wanprestatie, tenzij bewijs van overmacht.<br />
- Vorm: Geen vormvereisten, de sterkmaking kan zowel uitdrukkelijk als stilzwijgend.<br />
- Nakoming:<br />
• Zodra de derde de belofte goedkeurt, aanvaardt, is de sterkmaker bevrijd. Wanneer de derde vanaf dan de<br />
aangegane verbintenis niet of niet goed nakomt kan de sterkmaker daarvoor niet aansprakelijk worden gesteld.<br />
• Indien de derde de belofte afkeurt is de sterkmaker, behoudens overmacht, SV verschuldigd aan zijn wederpartij.<br />
2. De verbintenis van de derde<br />
- Aard: Kan bestaan in verbintenis om iets te doen, te geven of niet te doen.<br />
- Vorm: Geen vormvereisten, zowel uitdrukkelijk als stilzwijgend (uitz. voor plechtige contracten).<br />
- Aanwijzing van de derde: Het is niet vereist dat de derde bij naam wordt genoemd, Men kan zich bv sterkmaken voor<br />
'een groep'.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 40
51. Derde-medeplichtigheid bij andermans contractbreuk: begrip, drie theorieën, voorwaarden<br />
- Derdemedeplichtigheid bij andermans contractbreuk is een uitzondering (ten nadele van de derde) op de regel dat de<br />
obligatoire gevolgen van contracten enkel tussen partijen gelden.<br />
Begrip<br />
- Wanneer een schuldenaar zijn contract niet nakomt omdat een derde hem bv. een beter contract aanbiedt, pleegt<br />
contractbreuk. Die derde miskent, op zijn minst, andermans contractuele rechten.<br />
- De vraag is of de benadeelde SE niet alleen over een vorderingsrecht beschikt tegen zijn contractbreuk plegende SA,<br />
maar ook de derde-medeplichtige voor het geleden verlies aansprakelijk kan stellen.<br />
- Eenieder moet andermans contractuele rechten als feit erkennen en de rechter moet met die rechtstoestand rekening<br />
houden bij de beoordeling van het gedrag van de derde-medeplichtige in het licht van de wetsbepalingen op de<br />
burgerlijke aansprakelijkheid (art. 1382 e.v. BW).<br />
3 Theorieën<br />
1. Theorie van de bedrieglijke verstandhouding tussen de derde en de contractpartij die contractbreuk pleegt<br />
- Cass. 1932:<br />
• Derden mogen het recht verleend door art. 1165 BW niet misbruiken. (rechtsmisbruik)<br />
• Dit is het geval wnnr de derde handelt met het inzicht de SE te schaden of tenminste met de bedoeling de SA te<br />
helpen contractbreuk te plegen.<br />
• Er is dus een bijzonder bedrieglijk opzet vereist, aangezien het niet volstaat dat de derde willens en wetens aan<br />
andermans contractbreuk heeft deelgenomen.<br />
- De 2e voorwaarde acht men bewezen wanneer de derde de SA tot contractbreuk heeft aangezet of verleid, bv. door<br />
zeer gunstige contractvoorwaarden aan te bieden of economische druk uit te oefenen.<br />
- Volgens deze leer is er gn sprake van ongeoorloofde derde-medeplichtigheid wnnr de SA zelf het initiatief neemt en<br />
de derde, hoewel op de hoogte van diens contractuele verplichtingen, ingaat op de hem gedane aanbiedingen.<br />
2. Het bewust miskennen van andermans contractuele rechten is een fout<br />
- Het volstaat voor de veroordeling vd derde dat deze welbewust, dus met kennis van zaken, andermans contractuele<br />
rechten heeft miskend.<br />
- Het volstaat dat de SE aantoont dat de derde zijn contractuele rechten bewust niet heeft geëerbiedigd. Het bewijs<br />
van daadwerkelijke medewerking vd derde aan de contractbreuk is dus niet nodig.<br />
- Deze opvatting werd verworpen door Cassatie 1960 en 1961.<br />
• Beslissen dat elke bewuste miskenning van andermans contractuele rechten onrechtmatig is in de zin van art. 1382<br />
BW zou aan het in art. 1165 BW uitgedrukte relativiteitsbeginsel elke betekenis ontnemen.<br />
• Men legt hier immers aan derden de algemene verplichting op om zich te onthouden van iedere bewuste miskenning<br />
van andermans contractuele rechten, wat zonder meer een algemene juridische verplichting inhoudt.<br />
• = dus een miskenning vd contractvrijheid en het beginsel vd wilsautonomie<br />
3. Tussenoplossing: het welbewust deelnemen aan andermans contractbreuk is een fout<br />
- Het is voor een veroordeling ogv art. 1382 BW vereist dat de derde welbewust en rechtstreeks heeft deelgenomen<br />
aan de opzettelijke contractbreuk vd SA.<br />
- Cass 1983 heeft gekozen voor deze theorie.<br />
- Verschil met 1 e theorie: Er wordt geen bijzonder bedrieglijk opzet in hoofde van de derde vereist, het welbewust<br />
deelnemen aan andermans contractbreuk volstaat (= algemeen opzet).<br />
- Verschil met 2 e theorie: De welbewuste miskenning van andermans contractuele rechten volstaat niet, het bewijs<br />
moet geleverd worden dat de derde daadwerkelijk - dus actief en rechtstreeks - aan andermans opzettelijke<br />
contractbreuk heeft meegewerkt. (de derde moet te kwader trouw hebben gehandeld)<br />
Juridische grondslag<br />
- De theorie vd derde-medeplichtigheid kan worden gebaseerd op de theorie vh rechtsmisbruik<br />
- De derde maakt misbruik van art. 1165 BW en zijn contractuele vrijheid, daar hij in zijn rechtsbetrekkingen met de<br />
contracterende partijen niet voldoende rekening houdt met de regel dat geldig aangegane overeenkomsten als wet<br />
voor de partijen gelden.<br />
- Elke rechtsuitoefening die kennelijk in strijd is met de zorgvuldigheid die tav andermans persoon of goed in het<br />
maatschappelijk verkeer betaamt, is foutief (art. 1382 BW).<br />
Toepassingsvoorwaarden (vd 3e theorie)<br />
- De derde moet rechtstreeks hebben deelgenomen aan de wanprestatie van de schuldenaar. Zonder de tussenkomst van<br />
de derde zou er geen contractbreuk geweest zijn.<br />
- De derde moet – op het ogenblik vd contractsluiting - met kennis van zaken (welbewust) aan andermans contractbreuk<br />
hebben deelgenomen.<br />
41
• Het volstaat dat hij had behoren te weten van zijn deelneming aan andermans contractbreuk.<br />
- De schuldenaar moet willens en wetens zijn contractuele verplichtingen niet zijn nagekomen. Bij niet-opzettelijke<br />
contractbreuk van de schuldenaar is medeplichtigheid uitgesloten<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 42
52. Verschil relatieve – absolute nietigheid<br />
- De nietigheid is een vorm van tenietgaan vd overeenkomst.<br />
- De nietigheid is de sanctie die het contract treft, wnnr bij de totstandkoming 1 vd onontbeerlijke bestanddelen<br />
ontbreekt (geldige toestemming, bekwaamheid, geldig voorwerp, geoorloofde oorzaak) of wnnr bepaalde essentiële<br />
vormvereisten miskend werden.<br />
Absolute nietigheid<br />
- De absolute nietigheid belangt de openbare orde of het algemeen belang aan.<br />
Hoofdkenmerken:<br />
- Niet vatbaar voor bekrachtiging<br />
- Mag door élke belanghebbende ingeroepen worden en de rechter zal ze desnoods ambtshalve moeten uitspreken<br />
- Mag in élke stand van het geding opgeworpen worden, zelfs voor de 1 e maal voor het hof van cassatie<br />
- Verjaart na 10 jaar, bij toepassing van art. 2262bis § 1, lid 1, BW<br />
• Het vertrekpunt is het tijdstip waarop de vordering eisbaar is.<br />
Relatieve nietigheid<br />
- De relatieve nietigheid beoogt in principe enkel de bescherming van private belangen.<br />
Hoofdkenmerken:<br />
- Ze is vatbaar voor bevestiging of bekrachtiging (art. 1338 BW)<br />
• De bevestiging of bekrachtiging is een eenzijdige wilsuiting, waarbij iemand afstand doet vh recht om de nietigheid<br />
van een rechtshandeling te doen uitspreken.<br />
• Voowaarden:<br />
• de bevestiging moet uitgaan van een persoon die over een volledige handelingsvrijheid beschikt<br />
• de oorzaak waaruit de nietigheid voortvloeit moet opgehouden hebben te bestaan (artt. 1115 en 1311 BW)<br />
• degene die bevestigd moet de nietigheid gekend hebben waardoor de verbintenis was aangetast<br />
• de bedoeling om tot de bevestiging van een nietige rechtshandeling over te gaan, moet ondubbelzinnig vaststaan<br />
• Ze is uitdrukkelijk, wnnr zij uit een formele verklaring blijkt, zonder dat een geschrift daartoe vereist is<br />
• De stilzwijgende bevestiging kan voortvloeien uit iedere daad waaruit met zekerheid blijkt, dat de belanghebbende<br />
het inzicht heeft om te bevestigen.<br />
• Het gevolg is dat de grond tot nietigheid verdwijnt zodat de gesloten overeenkomst onaantastbaar wordt.<br />
- Beperkt vorderingsrecht tot degenen die door de nietigheid worden beschermd<br />
- Verjaart na 10j (art. 2262bis § 1, lid 1, BW)<br />
• Het vertrekpunt is de dag waarop volgens de algemene beginselen de bevestiging kan plaatsgrijpen, dus de dag<br />
waarop de door de wet beschermde persoon niet meer onderhevig is aan het gebrek waartegen hij beschermd<br />
wordt.<br />
- De gelding van de nietigheid bij wijze van exceptie buiten de verjaringstermijn<br />
• Vb: A sluit een overeenkomst met B, die in hoofde van A door een relatieve nietigheid is aangetast en B is hiervan<br />
op de hoogte. Hij wacht dan ook om de uitvoering van de verb van A te vragen tijdens de verjaringstermijn. Moest B<br />
achteraf de uitvoering kunnen eisen en verkrijgen, dan zou de billijkheid niet noodzakelijk gediend zijn.<br />
• RL en RS oordelen dat, indien de door de nietigheid beschermde persoon na het verstrijken vd verjaringstermijn<br />
niet meer de vord tot nietigverklaring kan instellen, hij toch nog als verweerder steeds de mogelijkheid bleef<br />
behouden om zich bij wijze van exceptie tegen een vord tot nakoming vd te verzetten.<br />
• 2 voorwaarden voor de toepassing hiervan:<br />
• het contract werd niet uitgevoerd<br />
• de SA kende de nietigheid van zijn verbintenis niet en was evenmin op de hoogte vd bedoeling van zijn<br />
wederpartij<br />
43
53. Theorie van het risico: definitie, wie draagt het risico van toevallig tenietgaan van de zaak die voorwerp van<br />
het contract uitmaakt bij contracten die de eigendomsoverdracht van een welbepaalde zaak meebrengen?<br />
- De theorie van het risico zinspeelt op een specifieke vorm van tenietgaan van wederkerige contracten.<br />
- Wanneer de verbintenis van een der partijen wegens een vreemde oorzaak vervalt, gaat ook de tegenprestatie teniet<br />
ingevolge de innige band die tussen de verbintenissen bestaat in het raam van een wederkerig contract.<br />
- Het contract gaat niét teniet wegens gebrek aan oorzaak:<br />
• Dit wordt namelijk beoordeeld bij de totstandkoming van het contract en niet tijdens het verloop ervan.<br />
• In de theorie van het risico daarentegen wordt men geconfronteerd met een omstandigheid die zich na de<br />
totstandkoming voordoet.<br />
- De theorie van het risico is een constructie van rechtsleer en rechtspraak.<br />
- Bij de behandeling vd theorie vh risico verwijst mens soms naar de rechtspreuk 'Res perit debitori':<br />
• Dit betekent dat de SA die ogv een vreemde oorzaak bevrijd werd van zijn verbintenis, het voordeel verliest vd<br />
wederkerige prestatie.<br />
• Bv.: De verhuurder is verplicht aan zijn huurder het genot te verstrekken van een onroerend goed. Indien dit<br />
onroerend goed door overmacht vernield wordt is de verhuurder bevrijd van zijn verplichting. De huurder wordt<br />
echter eveneens bevrijd van de verplichting zijn verbintenis verder uit te voeren. De verhuurder verliest dus zijn<br />
onroerend goed én de tegenprestatie.<br />
- De regel van art. 1138 BW 'Res perit creditori' is een uitzondering op de theorie vh risico:<br />
• (“wie draagt het risico van toevallig tenietgaan van de zaak die voorwerp van het contract uitmaakt bij contracten<br />
die de eigendomsoverdracht van een welbepaalde zaak meebrengen?”)<br />
• De verbintenis om een zaak te leveren is voltrokken door de loutere toestemming van de contracterende partijen.<br />
Zij maakt de schuldeiser tot eigenaar en heeft tot gevolg dat het risico van de zaak voor hem is, vanaf het ogenblik<br />
dat deze geleverd moest worden, ook al heeft de overgave ervan niet plaatsgehad, tenzij de schuldenaar in gebreke<br />
is ze te leveren.<br />
• Indien bijgevolg de zaak bij louter toeval of overmacht tenietgaat, in de periode tussen het sluiten van de<br />
overeenkomst en de levering, ondergaat de schuldeiser (koper) het verlies. Hij blijft nochtans gehouden aan zijn<br />
verplichting (de betaling van de prijs aan de verkoper) ondanks het feit dat zijn medecontractant (de verkoper)<br />
ingevolge de vreemde oorzaak bevrijdt is van zijn verbintenis.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 44
54. Exceptio non adimpleti contractus: definitie, voorwaarden, verschil met retentierecht<br />
Begrip<br />
- De exceptio non adimpleti contractus (ENAC) of de exceptie van niet-uitvoering is een verweermiddel in een<br />
wederkerige overeenkomst dat aan de partij tov wie de verbintenis op een foutieve wijze niet is uitgevoerd, het recht<br />
verleent om de nakoming van haar eigen verbintenis op te schorten totdat de wederpartij haar verbintenis nakomt of<br />
aanbiedt na te komen.<br />
- Is een door het recht toegelaten vorm van eigenrichting, want gn voorafgaandelijke rechterlijke toelating nodig.<br />
- Het recht om de ENAC in te roepen duurt zolang de wederpartij haar verbintenis niet uitvoert en evenmin aanbiedt uit<br />
te voeren.<br />
- Het feit dat ingevolge bepaalde omstandigheden deze tijdelijke schorsing blijvend wordt, doet gn afbreuk aan het<br />
recht de ENAC in te roepen.<br />
- HvC heeft aangenomen dat de ENAC een algemeen rechtsbeginsel is obv een aantal bijzondere toepassingsgevallen (bv<br />
artt. 1612, 1653, 1749, 1948 BW)<br />
Voorbeeld<br />
- Bv. A verkoopt auto aan B met beding dat prijs moet worden betaald op ogenblik vd levering. B betaalt niet op het<br />
ogenblik vd levering. A heeft dan het recht om met toepassing vd ENAC de nakoming van zijn leveringsverbintenis op<br />
te schorten tot op het ogenblik dat B de overeengekomen prijs betaalt of aanbiedt te betalen.<br />
Toepassingsvoorwaarden:<br />
- Er moet een wederkerige overeenkomst bestaan of minstens een rechtsverhouding die wederkerigheid inhoudt<br />
• Dus ook de onvolmaakt wederkerige ov's (bv bruiklening 1890-1891 BW en bewaargeving 1947 BW).<br />
• Is ook van toepassing op de wederkerige rechtsverhoudingen die ontstaan uit de nietigverklaring of ontbinding v een ov.<br />
- De wederkerige verbintenissen moeten principieel gelijktijdig worden uitgevoerd<br />
• De ENAC kan dus niet worden ingeroepen door de partij die vooraf moet presteren wnnr door de wil vd partijen, de<br />
aard vd overeenkomst of de gebruiken afgeweken wordt vd gelijktijdigheid in de uitvoering vd verbintenissen.<br />
- De ENAC mag niet worden ingeroepen in omstandigheden die strijdig zijn met de goede trouw<br />
• Betekent dat de ENAC niet mag worden aangewend wnnr de wanprestatie v degene tegen wie zij wordt ingeroepen,<br />
voortvloeit uit de eigen nalatigheid of fout.<br />
• Betekent ook dat er een evenredige verhouding moet bestaan tss de niet-nagekomen verbintenis vd wederpartij en<br />
de verbintenis waarvan de uitvoering wordt opgeschort door de partij die zich op de ENAC beroept.<br />
- De wanprestatie vd wederpartij moet aan haar toerekenbaar zijn<br />
• Kan dus niet worden ingeroepen als de wederpartij het bewijs levert van overmacht.<br />
- De wanprestatie vd wederpartij moet vaststaan<br />
• De loutere vrees dat de wederpartij niet zal presteren (bv failliet zal worden verklaard) is niet voldoende.<br />
- De partij die de ENAC inroept, mag hiervan voordien geen afstand hebben gedaan<br />
• Afstand kan nl omdat de ENAC in beginsel niet van openbare orde of dwingend recht is.<br />
• Uitz.: bij overeenkomsten tss ondernemingen en consumenten kan afstand doen niet.<br />
Verschil met het retentierecht<br />
- Het retentierecht is het verweermiddel geput uit de verbintenisrechtelijke verhouding tss een SE en een SA, op<br />
grond waarvan de SE, die een zaak vd SA onder zich houdt die in verband staat met de schuldvordering die hij op zijn<br />
SA heeft, mag weigeren die zaak aan zijn SA af te geven zolang zijn schuldvordering niet werd voldaan.<br />
- Het is een drukkingsmiddel om de SA ertoe aan te sporen zijn verbintenissen na te komen.<br />
- Vervult een complementaire rol tav de ENAC want kan enkel worden ingeroepen in de gevallen waarin er een<br />
occasionele rechtsbetrekking bestaat tss de SE en de SA.<br />
- Bij een wederkerige overeenkomsten bestaat er gn behoefte aan het retentierecht, omdat de ENAC dan volstaat.<br />
45
55.a. Stilzwijgend ontbindend beding (art. 1184 BW): begrip, voorwaarden, buitengerechtelijke ontbinding<br />
Begrip:<br />
- Is een sanctie bij niet-nakoming van verbintenissen uit wederkerige overeenkomsten.<br />
- De nauwe band die bestaat tss de wederzijdse prestaties in een wederkerige overeenkomst brengt mee dat een<br />
contractant het recht heeft de ontbinding vd overeenkomst te vorderen bij wanprestatie vd wederpartij.<br />
- Art. 1184 BW: stelt dat de ontbindende voorwaarde in wederkerige contracten steeds stilzwijgend is inbegrepen<br />
voor het geval dat 1 vd partijen haar verbintenis niet nakomt.<br />
Toepassingsvoorwaarden:<br />
- Het moet gaan om een wederkerig contract.<br />
- Een foutieve wanprestatie van de schuldenaar.<br />
- Keuzerecht van de schuldeiser:<br />
• de gedwongen uitvoering vorderen vd niet nagekomen verbintenis, hetzij in natura als dit nog mogelijk is en gn<br />
dwang op de persoon vd SA meebrengt, hetzij bij equivalent<br />
• of de ontbinding vd overeenkomst, evt met bijkomende schadevergoeding<br />
- Het contract wordt niet van rechtswege ontbonden.<br />
- De ontbinding dient te worden uitgesproken door de rechter, die op onaantastbare wijze oordeelt of de tekortkoming<br />
vd wederpartij ernstig genoeg is om de ontbinding te rechtvaardigen.<br />
- Voor ontbinding moet het gaan om een tekortkoming aan 1 vd hoofdverbintenissen vd overeenkomst of alleszins om een<br />
tekortkoming die van die aard is dat de partijen niet gecontracteerd zouden hebben als zij een dergelijke<br />
wanprestatie hadden voorzien.<br />
- Aan een vordering tot ontbinding dient in de regel een ingebrekestelling vooraf te gaan, behoudens wnnr deze geen<br />
enkel nut meer zou hebben. (meestal geldt de dagvaarding als ingebrekestelling)<br />
Buitengerechtelijke ontbinding:<br />
- Hoewel voor ontbinding wegens wanprestatie van een wederkerige overeenkomst principieel de voorafgaande<br />
tussenkomst van de rechter vereist is, wordt in de rechtspraak en rechtsleer geaccepteerd (o.a. door cass.) dat een<br />
ontbinding op eenzijdige verklaring van de schuldeiser ook mogelijk is.<br />
- Wie tot een buitengerechtelijke ontbinding overgaat handelt op eigen risico, de rechter kan altijd een controle a<br />
posteriori uitoefenen.<br />
- Voorwaarden:<br />
• Een flagrante incompetentie of een duidelijke kwade trouw vd wederpartij bij de uitvoering vd overeenkomst,<br />
waardoor iedere kans op een normale voortzetting vd contractuele verhoudingen verdwenen is.<br />
• Een situatie van spoedeisendheid, want anders is er gn reden om de voorafgaande tsskomst vd rechter uit te<br />
schakelen.<br />
• Een voorafgaande ingebrekestelling om de ov uit te voeren als dit nog materieel mogelijk is, met toekenning van een<br />
redelijke termijn.<br />
• Een aan de wederpartij gerichte ontbindingsverklaring waarin op ondubbelzinnige wijze kenbaar wordt gemaakt dat<br />
tot een buitengerechtelijke ontbinding zal worden overgegaan en om welke reden dit gebeurt.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 46
55.b. Uitdrukkelijk ontbindend beding<br />
- De nauwe band die bestaat tss de wederzijdse prestaties in een wederkerige overeenkomst brengt mee dat een<br />
contractant het recht heeft de ontbinding vd overeenkomst te vorderen bij wanprestatie vd wederpartij.<br />
Begrip:<br />
- Met het uitdrukkelijk ontbindend beding wordt niet de ontbindende voorwaarde van art. 1183 BW bedoeld, maar wel<br />
het contractuele beding waarin de partijen een contractuele regeling treffen aangaande het stilzwijgend ontbindend<br />
beding in geval van foutieve wanprestatie.<br />
- Dit kan omdat de wettelijke regeling van het stilzwijgend ontbindend beding (art. 1184 BW) in principe niet van<br />
openbare orde of dwingend recht is.<br />
- In sommige gevallen verbiedt de wetgever het uitdrukkelijk ontbindend beding. (bv bij huurovereenkomsten: art.<br />
1762bis BW)<br />
Mogelijkheden:<br />
- Partijen kunnen de ontbinding wegens wanprestatie contractueel uitsluiten (niet bij onderneming-consument ov)<br />
- Partijen kunnen de ontbinding contractueel uitbreiden tot overeenkomsten die normalerwijze niet binnen het<br />
toepassingsgebied van art. 1184 BW vallen (zoals tot de eenzijdige overeenkomsten)<br />
- Partijen kunnen de rechtstechnische uitwerking vd ontbinding, zoals geregeld in 1184 BW, wijzigen:<br />
• De partijen kunnen bedingen dat in geval van wanprestatie door 1 van hen de wederpartij de ontbinding vd<br />
overeenkomst kan vorderen. (dit beding heeft dezelfde betekenis als art. 1184 BW, dus eigenlijk gn meerwaarde)<br />
• De partijen kunnen bedingen dat bij 1 of meer welbepaalde vormen van wanprestatie de overeenkomst van<br />
rechtswege ontbonden zal zijn.<br />
• In dit geval komt aan de rechter gn bevoegdheid toe om te beoordelen of de in het beding bedoelde vormen van<br />
wanprestatie ernstig genoeg zijn om de ontbinding te rechtvaardigen.<br />
• Enkel bij betwisting of de wanprestatie zich heeft voorgedaan zal de rechter moeten tsskomen.<br />
• Voorafgaande ingebrekestelling blijft echter verplicht.<br />
• De partijen kunnen bedingen dat bij 1 of meer welbepaalde vormen van wanprestatie de overeenkomst van<br />
rechtswege en zonder voorafgaande ingebrekestelling ontbonden zal zijn.<br />
- Voor de uitdrukkelijke ontbindende bedingen vd 2e en 3e soort wordt in de rechtspraak meer en meer aanvaard dat de<br />
aanwending ervan door de rechter kan worden getoetst aan het vereiste vd uitvoering te goeder trouw vd<br />
overeenkomst (art. 1134, lid 3 BW), en of de aanwending van dat beding in concrete omstandigheden vd zaak<br />
rechtsmisbruik uitmaakt.<br />
47
56. Onverschuldigde betaling: toepassingsvoorwaarden, omvang vd terugvordering<br />
Toepassingsvoorwaarden<br />
- Betrokken wetsbepalingen: Artt. 1235, 1236, 1376 en 1377 BW<br />
- Uit deze bepaling blijkt dat de onverschuldigde betaling afhankelijk is van 2 voorwaarden:<br />
• er moet een betaling voorhanden zijn<br />
• het onverschuldigd karakter ervan moet vaststaan<br />
- Het bewijs vh onverschuldigd karakter vd betaling moet door de eiser worden geleverd.<br />
1. De betaling<br />
- Materieel bestanddeel: overhandiging of de verwezenlijking vh voorwerp vd verbintenis (bv afgifte v geldsom).<br />
- Moreel bestanddeel: de betaling moet geschieden met het oog op de uitdoving van een schuld.<br />
2. Het onverschuldigd karakter vd betaling moet vaststaan<br />
- Het onverschuldigd karakter van een betaling onderstelt dat er geen schuld bestaat.<br />
a. Absolute of objectieve ontstentenis van schuld<br />
- Er is nooit een verbintenis geweest.<br />
- De verbintenis werd reeds uitgedoofd.<br />
• De verjaring treft niet het bestaan vd schuld, maar wel de eisbaarheid.<br />
• Bij betaling van een verjaarde schuld kan men dus niet spreken van een onverschuldigde betaling, omdat de schuld in<br />
werkelijkheid nog steeds bestaat.<br />
- De verbintenis werd onder opschortende voorwaarden aangegaan.<br />
- De verbintenis vindt haar oorsprong in een ontbonden of nietige overeenkomst.<br />
- Met deze gevallen stelt men gelijk:<br />
• De betaling waarvan het bedrag dit vd schuld overschrijdt<br />
• De betaling van een natuurlijke verbintenis, indien er geen wil was om zich v deze ntrlke verb te kwijten<br />
b. Relatieve of subjectieve ontstentenis van schuld<br />
- De betaling werd ontvangen door iemand die geen schuldeiser was. (art. 1376 BW)<br />
- De betaling werd bij vergissing gedaan door iemand anders dan de schuldenaar. (art. 1377 BW)<br />
• Het bewijs vd dwaling of vergissing is slechts nodig indien enige twijfel mogelijk is nopens de oorzaak vd<br />
teruggevorderde betaling, indien de betaling dus schijnbaar een oorzaak heeft.<br />
• De terugvordering kan niet geneutraliseerd worden onder voorwendsel dat de dwaling onverschoonbaar was.<br />
Omvang van de terugvordering<br />
- De omvang van hetgeen moet worden teruggegeven door de accipiens verschilt naargelang deze te goeder of te kwader<br />
trouw is.<br />
1. Te goeder trouw<br />
- Indien de accipiens een geldsom ontving, moet hij die teruggeven, maar de interest mag hij behouden.<br />
- Indien de accipiens een onroerend of lichamelijk roerend goed ontvangen heeft, zal de verplichting tot teruggave in<br />
natura moeten worden uitgeoefend (art. 1379 BW)<br />
- Indien de accipiens het goed verkocht heeft, zal hij enkel de verkoopprijs moeten teruggeven. (art. 1380 BW)<br />
- De vruchten van het goed mogen steeds worden behouden.<br />
- Indien het goed verging of beschadigd werd, moet de accipiens enkel teruggeven wat er nog van overblijft.<br />
- De accipiens heeft recht op een vergoeding voor de noodzakelijke en nuttige uitgaven die tot het behoud vd zaak zijn<br />
gedaan. (art. 1381 BW)<br />
2. Te kwader trouw<br />
- Indien de accipiens een geldsom ontving, moet hij het kapitaal en de intresten teruggeven . (art. 1378 BW)<br />
- Indien de accipiens een onroerend of lichamelijk roerend goed ontvangen heeft, zal de verplichting tot teruggave in<br />
natura moeten worden uitgeoefend (art. 1379 BW)<br />
- Indien de accipiens het goed verkocht heeft, zal hij de waarde en niet alleen de prijs moeten vergoeden.<br />
- De vruchten moeten worden teruggegeven of desnoods worden vergoed.<br />
- Indien het goed verging of beschadigd werd, moet de accipiens de schade vergoeden, zelfs bij toeval of overmacht.<br />
- De accipiens heeft recht op een vergoeding voor de noodzakelijke en nuttige uitgaven die tot het behoud vd zaak zijn<br />
gedaan. (art. 1381 BW)<br />
- Bijkomende SV kan indien de schade door de teruggave niet volledig gedekt is.<br />
Verjaring<br />
- Behoudens specifieke bepalingen verjaart de vord tot terugbetaling vh niet-verschuldigde na 10j.<br />
- Deze termijn gaat in vanaf het ogenblik vd onverschuldigde betaling.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 48
57. Vermogensverschuiving zonder oorzaak: begrip, toepassingsvoorwaarden, draagwijdte<br />
Begrip<br />
- De vermogensverschuiving zonder oorzaak is de feitelijke toestand die geschapen wordt door de verrijking van een<br />
persoon ten nadele van een ander, zonder geldige oorzaak.<br />
- In bepaalde omstandigheden krijgt de verarmde persoon een vorderingsrecht om deze toestand te verhelpen: actio de<br />
in rem verso.<br />
- Cass beschout de vermogensverschuiving zonder oorzaak als een algemeen rechtsbeginsel.<br />
Toepassingsvoorwaarden<br />
- Om de actio de in rem verso te kunnen instellen moet er voldaan zijn aan 5 voorwaarden.<br />
- De bewijslast rust op de eiser.<br />
1. Verarming van de eiser<br />
2. Verrijking van de verweerder<br />
- Dit kan bestaan uit een nieuwe waarde die in het patrimonium vd verweerder is overgegaan.<br />
- De besparing van een verlies.<br />
- De bevrijding van een last, zoals de uitdoving van een schuld.<br />
3. Het oorzakelijk verband tussen de verarming en de verrijking<br />
- Van onrechtmatige verrijking is slechts sprake indien de verrijking voortvloeit uit de omstandigheid die de verarming<br />
veroorzaakt.<br />
4. De afwezigheid van oorzaak<br />
- Onder oorzaak verstaat men hier elke juridische daad of elke wetsbepaling waarin degene die de verrijking ondergaat<br />
het recht put om deze te bewaren. Het gaat dus om de bestaansreden of de rechtvaardiging.<br />
- De afwezigheid van oorzaak moet zowel de verarming als de verrijking betreffen.<br />
- Er is gn vermogensvermeerdering zonder oorzaak, wnnr de waardeverplaatsing op de wil zelf vd verarmde is<br />
gebaseerd, hetzij dat deze handelt uit vrijgevigdheid, hetzij uit speculatief opzet.<br />
• Bv A verzorgd iemand tijdens zijn ziekte in de hoop diens legataris te worden. De verzorgingskosten, die een vorm<br />
van vermogensverschuiving uitmaken, vinden hier hun oorzaak in het speculatief inzicht of de vrijgevigheid vd<br />
verarmde.<br />
5. Het subsidiair karakter van de vordering de in rem verso<br />
- De meerderheid vd RL en RS neemt aan dat de vordering de in rem verso slechts kan worden ingesteld wnnr de eiser<br />
over geen andere rechtsvordering beschikt.<br />
- Het subsidiair karakter betreft alleen het al dan niet bestaan van andere vorderingsmogelijkheden tegen de verrijkte.<br />
Draagwijdte van de vordering de in rem verso<br />
- De omvang vd aanspraken vd eiser wordt afgewogen adhv 2 criteria:<br />
• de omvang vd verrijking vd verweerder<br />
• de omvang vd verarming vd eiser<br />
- Als er een waardeverschil bestaat tss de verarming en de verrijking, dient slechts de laagste van beide waarden te<br />
worden genomen.<br />
49
58. Zaakwaarneming: begrip, voorwaarden, vergelijking met vermogensverschuiving zonder oorzaak<br />
Begrip<br />
- De zaakwaarneming (artt. 1372-1375 BW) is een soort van wettelijke opdracht, gegeven aan degene die, in geval van<br />
nood, vrijwillig en belangeloos, maar zonder vrijgevig inzicht, andermans belangen behartigt.<br />
- In het raam vd zaakwaarneming kan men 2 soorten verbintenissen onderscheiden:<br />
• De verbintenissen vd meester vd zaak, die vanuit zijn standpunt voortvloeien uit een louter feit. (nl de tsskomst vd<br />
zaakwaarnemer)<br />
• De verbintenissen vd zaakwaarnemer, waarvan de grondslag te vinden is in de eenzijdige wilsuiting.<br />
Toepassingsvoorwaarden<br />
1. De behartiging van andermans belangen<br />
- Zaakwaarneming kan geschieden ten behoeve van een onbekend of toekomstig persoon.<br />
- Er is geen zaakwaarneming wnnr men onder de schijn v andermans belangen te behartigen, zijn eigen belang nastreeft.<br />
2. Het optreden moet vrijwillig zijn<br />
- Er mag tss degene wiens zaak is waargenomen en de zaakwaarnemer geen contractuele verplichting bestaan mbt de<br />
waargenomen zaak.<br />
- De zaakwaarnemer mag niet wettelijk gehouden zijn tot wat hij in het raam vd zaakwaarneming heeft verricht.<br />
3. Het optreden moet belangeloos zijn<br />
- De tussenkomst vd zaakwaarnemer moet gekenmerkt zijn door de afwezigheid van alle winstbejag.<br />
4. De afwezigheid van elk vrijgevigheidsinzicht<br />
5. Het optreden moet noodzakelijk zijn<br />
- De ongevraagde bemoeiing met andermans zaken is principieel slechts gerechtvaardigd in geval van nood.<br />
- Sommige auteurs nemen aan dat het optreden vd zaakwaarnemer niet noodzakelijk maar wel nuttig moet zijn geweest.<br />
Gevolgen<br />
- De verbintenissen vd zaakwaarnemer:<br />
• zie artt. 1372, 1373 en 1374<br />
• + De zaakwaarnemer is ertoe gehouden zich nopens zijn beheer te verantwoorden.<br />
- De verbintenissen vd meester vd zaak:<br />
• zie art. 1375 BW<br />
• Huidige RL stelt dat de zaakwaarnemer in bepaalde omstandigheden aanpsraak kan maken op een loon.<br />
Onderscheid tussen zaakwaarneming en vermogensverschuiving zonder oorzaak<br />
- Bij de zaakwaarneming moet het bedrag van de nuttige uitgaven integraal vergoed worden, zelfs wanneer het<br />
voorwerp waarop de zaakwaarneming betrekking had tenietgegaan is.<br />
- In geval van onrechtmatige verrijking worden de verarming en de verrijking tegenover elkaar afgewogen. De<br />
verarmde heeft slechts recht op het laagste bedrag van beide waarden. Indien het voorwerp van de uitgaven<br />
tenietgegaan is zal de verarmde niets kunnen vorderen.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 50
59. Gedwongen uitvoering in natura / bij equivalent: begrip, omvang vd vergoeding<br />
- Een verbintenis heeft normaal slechts 1 gevolg: zij verleent aan de SE het recht om de uitvoering te eisen.<br />
- Als de SA weigert zijn verbintenissen vrijwillig uit te voeren, is de SE verplicht zijn toevlucht te nemen tot de<br />
gedwongen uitvoering.<br />
- De gedwongen uitvoering kan 2 vormen aannemen:<br />
• Gedwongen uitvoering in natura:<br />
is de verwezenlijking vh voorwerp vd verbintenis<br />
• Gedwongen uitvoering bij equivalent:<br />
slechts wnnr de uitvoering in natura onmogelijk is geworden of als de SA<br />
weigert hiertoe over te gaan of als hij ingevolge bepaalde omstandigheden hiertoe niet meer verplicht kan worden,<br />
is de geldelijke schadeloosstelling of de uitvoering bij equivalent mogelijk.<br />
Gedwongen uitvoering in natura<br />
- De bewoordingen van art. 1142 BW zijn ongelukkig weergegeven:<br />
• Want in deze opvatting zou de uitvoering vd verbintenis uiteindelijk afhangen vd willekeur vd SA, die steeds zou<br />
kunnen kiezen tss de uitvoering in natura en de uitvoering bij equivalent.<br />
• De artt. 1143-1144 BW tonen aan dat de SA niet een bepaalde uitvoeringsmodaliteit mag uitkiezen.<br />
- Cass.: Zolang de uitvoering in natura mogelijk blijft, beschikt de SE niet over een keuzemogelijkheid.<br />
- Wnnr het voorwerp van een verbintenis een rechtshandeling is, en niet een materiële daad, kan de rechter zich in de<br />
plaats vd SA stellen en de voor de rechtshandeling vereiste toestemming geven.<br />
- Wanneer de verbintenis bestaat in de betaling van een geldsom, kan de eiser de gedwongen uitvoering in natura laten<br />
plaatsgrijpen door te laten overgaan tot inbeslagneming vd goederen vd SA.<br />
- Gedwongen uitvoering in natura is mogelijk wnnr de verbintenis de levering van een welbepaalde zaak tot voorwerp<br />
heeft. Desnoods kan deze zaak manu militari door een gerechtsdeurwaarder worden opgehaald.<br />
- Indien de verbintenis de levering tot een soortzaak (genus-zaak) tot voorwerp heeft, kan de SE ogv art. 1144 BW door de<br />
rechter worden gemachtigd om zich bij derden gelijksoortige voorwerpen aan te schaffen op kosten vd in gebreke<br />
blijvende SA.<br />
- De artt. 1143-1144 BW verlenen de rechter de bevoegdheid om de SE van een verbintenis om iets te doen of iets niet<br />
te doen te machtigen om een derde te gelasten met de uitvoering vd verbintenis, en dit op kosten vd in gebreke<br />
blijvende SA. (=onrechtstreeks middel van gedwongen uitvoering in natura)<br />
Gedwongen uitvoering bij equivalent<br />
- Neemt meestal de vorm aan van een geldelijke schadeloosstelling. De uitvoering bij equivalent is een vorm van<br />
uitvoering vd verbintenis en neemt de plaats in vd gedwongen uitvoering in natura.<br />
- De onmogelijkheid van de uitvoering in natura kan van materiële of morele aard zijn.<br />
- Onmogelijkheid van materiële aard:<br />
• Wnnr de te leveren specieszaak vernield is<br />
• Wnnr de termijn voor het uitvoeren vd verbintenis verstreken is en een laattijdige uitvoering voor de schuldeiser<br />
geen nut meer heeft<br />
- Bij de morele onmogelijkheid om een verbintenis in natura uit te voeren stuit de SE op de onwil vd SA.<br />
• Het Nemo potest-adagium verzet zich tegen het gebruik van geweld.<br />
Soorten vergoedingen<br />
- De vergeldende of compensatoire vergoeding is die welke in de plaats komt vd uitvoering in natura als deze niet<br />
mogelijk is. Ze is dus niet cumuleerbaar met de uitvoering in natura.<br />
- De moratoire vergoeding is die welke de SE toekomt in geval v laattijdige uitvoering vd verbintenis. Deze vergoeding<br />
kan zowel met een uitvoering in natura als met een uitvoering bij equivalent worden gecumuleerd.<br />
Omvang van de vergoeding<br />
- Art. 1149 BW: hoofbestanddelen vd schade zijn het geleden verlies en de gederfde winst<br />
- Er zijn 2 wettelijke beperkingen aan de omvang vd SV:<br />
• Art. 1150 BW:<br />
het al dan niet voorzienbaar karakter vd schade<br />
• Art. 1151 BW:<br />
beperking tot de rechtstreeks veroorzaakte schade<br />
51
60. Het schadebeding<br />
Begrip<br />
- Art. 1226 BW: Is een contractueel beding waarin de partijen vooraf en op forfaitaire wijze het bedrag vd<br />
schadevergoeding vastleggen dat 1 van hen bij de in dat beding omschreven contractuele wanprestatie aan de andere<br />
zal moeten betalen.<br />
- Is een contractuele regeling omtrent de omvang vd SV bij contractuele aansprakelijkheid, waarvan de wettelijke<br />
regeling (art. 1149-1151 BW) niet van openbare orde of dwingend recht is.<br />
- Heeft voor de SE v dat beding het voordeel dat, als zijn SA de in dat beding bedoelde contractuele wanprestatie<br />
pleegt, hij het bestaan en de omvang vd daardoor veroorzaakte schade niet moet bewijzen.<br />
- Het is een contractueel bedongen schadevergoedingsregeling, dus moet voor de geldige totstandkoming ervan, voldaan<br />
zijn aan alle geldigheidsvereisten voor het sluiten van een overeenkomst.<br />
- Het schadebeding is een accessorium vd hoofdovereenkomst. (art. 1227 BW)<br />
- Verschil met opzegbedingen: Het bij overeenkomst vooraf forfaitair bepaalde bedrag dat de ene partij aan de andere<br />
moet betalen als ze de overeenkomst voortijdig wil beëindigen, is geen schadebeding, maar wel de tegenprestatie om<br />
dit recht te kunnen uitoefenen (dus een opzegbeding).<br />
Verschijningsvormen<br />
- Indeling naargelang de aard vd schade die ze beogen te vergoeden:<br />
• de schadebedingen die strekken tot forfaitaire vaststelling vd compensatoire SV voor de schade veroorzaakt door<br />
de gehele of gedeeltelijke niet-uitvoering of de onzorgvuldige uitvoering vd in die bedingen bedoelde verbintenissen<br />
• de schadebedingen die strekken tot forfaitaire vaststelling vd moratoire SV voor de schade veroorzaakt door de<br />
laattijdige uitvoering vd in die bedingen bedoelde verbintenissen<br />
• de schadebedingen die strekken tot vaststelling vd forfaitaire bijkomende SV verschuldigd door de partij ten laste<br />
van wie de overeenkomst met toepassing van art. 1184 BW wordt ontbonden<br />
Interpretatie van schadebedingen<br />
- Aangezien schadebedingen afwijken vh gemene recht moeten ze restrictief worden geïnterpreteerd.<br />
Geoorloofdheid van schadebedingen<br />
- In het gemene recht<br />
• Schadebedingen zijn in principe geoorloofd als ze een schadevergoedend karakter hebben.<br />
• De beoordeling vh schadevergoedend karakter moet adhv het criterium vd potentiële schade, dus de schade die het<br />
redelijkerwijze te verwachten gevolg is vd aan de SA toe te rekenen contractuele wanprestatie.<br />
• De rechter heeft een matigingsbevoegdheid, deze is van openbare orde. (art. 1231 BW)<br />
• Art. 1153 BW: zelfde regeling voor kennelijk overdreven bedongen moratoire interesten<br />
• Verschil met 1231 is dat het toetsingscriterium bij 1153 BW niet de potentiële, maar de werkelijk geleden schade is.<br />
- In sommige bijzondere wetsbepalingen heeft de wetgever het schadebeding verboden (bv art. 1023 Ger.W.) of de<br />
overdreven schadebedingen onderworpen aan een specifieke, vh gemene recht afwijkende regeling. (lex specialis<br />
derogat generali)<br />
• bv art. 74, 17° en 24°; art. 75 Wet Marktpraktijken en Consumentenbescherming<br />
• bv art. 90, lid 2 Wet Consumentenkrediet<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 52
61. Anatocisme: definitie, voorwaarden, uitzonderingen<br />
- In verband met verbintenissen tot betaling van een geldsom bestaan er een aantal specifieke regels. Zo heb je art.<br />
1153 BW (moratoire interest) enerzijds, en de artt. 1154 en 1155 BW anderzijds. Deze laatste twee artikels<br />
betreffen de regeling van het anatocisme.<br />
- Deze drie artikelen zijn uitsluitend van toepassing op verbintenissen die vanaf hun oorsprong bestonden in de betaling<br />
van een geldsom.<br />
- Het enige dat bij de niet-nakoming van deze verbintenissen verschuldigd kan zijn, is moratoire schadevergoeding, dwz<br />
een vergoeding wegens vertraging in de nakoming vd verbintenis.<br />
- Deze artikel zijn dus ook niet van toepassing op verbintenissen die ontstaan uit een onrechtmatige daad. Want de<br />
vergoeding die door de rechter wordt toegekend om de benadeelde te herstellen in zijn oorspronkelijke toestand is<br />
van compensatoire aard.<br />
Begrip<br />
- Onder Anatocisme verstaat men de kapitalisatie van interesten, dwz dat de interesten bij het kapitaal worden<br />
gevoegd en op hun beurt interest gaan opbrengen.<br />
Toepassingsvoorwaarden (art. 1154 BW)<br />
- Enkel vervallen intresten kunnen bij het kapitaal worden ingelijfd.<br />
- Het moet gaan intresten die over een heel jaar verschuldigd zijn.<br />
- Er moet een voorafgaande gerechtelijke aanmaning of een bijzondere overeenkomst bestaan die betrekking heeft op<br />
de vervallen interesten die moeten worden gekapitaliseerd.<br />
• Deze gerechtelijke aanmaning of bijzondere overeenkomst moeten bij iedere jaarlijkse vervaldag vd interesten<br />
worden hernieuwd.<br />
- De interesten die niet gekapitaliseerd kunnen worden, verjaren na 5j. (art. 2277 BW)<br />
Uitzonderingen<br />
- Art. 1155 BW bevat 2 uitzonderingen op de regeling van art. 1154 BW, maar deze bepaling is niet limitatief.<br />
Daarnaast is er nog een uitzondering die ogv de gewoonte wordt aanvaard.<br />
- De afwijking in art. 1155 BW van art. 1154 BW bestaat hierin dat deze inkomsten niet noodzakelijk over een heel jaar<br />
verschuldigd dienen te zijn en dat de interesten niet vervallen hoeven te zijn, zodat de kapitalisatie vd interesten ook<br />
anticipatief kan worden bedongen.<br />
• Het vereiste van een voorafgaande gerechtelijke aanmaning of v een bijzondere ov blijft wel nog bestaan.<br />
• De verantwoording v deze uitzondering is dat het hier gaat om schulden waarvan het enige voorwerp bestaat in een<br />
periodieke storting, zodat men niet hoeft te vrezen voor een bovenmatige aangroei vh kapitaal.<br />
- Ogv een vaststaand gebruik contra legem (vaststaand handelsgebruik) wordt meestal aanvaard dat de rekeningcourant<br />
ontsnapt aan de regeling van art. 1154 BW.<br />
53
62. Muntontwaarding<br />
- De gevolgen van verbintenissen – de gedwongen uitvoering van verbintenissen – enkele bijzondere regelen betreffende<br />
de schadeloosstelling bij niet-nakoming van contractuele verbintenisssen – problematiek vd muntontwaarding<br />
Begrip<br />
- Een vertraging in de betaling van een geldschuld kan aan de SE schade veroorzaken indien de munt waarin de schuld<br />
wordt betaald, intussen in waarde is gedaald.<br />
- Voor de beantwoording vd vraag wie het verlies moet dragen dat door de muntontwaarding wordt veroorzaakt, moet<br />
een onderscheid worden gemaakt tss geldschulden en waardeschulden.<br />
Geldschulden<br />
- Geldschulden zijn schulden die een numerieke geldsom tot voorwerp hebben waarvan het bedrag op onveranderlijke<br />
wijze door de wet of de wil vd partijen is vastgesteld. (bv pensioen, huurprijs)<br />
- Bij geldschulden wordt de rechtsverhouding tss partijen bij een muntontwaarding geregeld door art. 1895 BW:<br />
• Hieruit volgt dat voor geldschulden de SE het risico vd muntontwaarding draagt.<br />
- Op deze bepaling bestaan 2 uitzonderingen:<br />
• Art. 1895 BW is niet van openbare orde of dwingend recht zodat de partijen er in hun ov van kunnen afwijken.<br />
• De betaling van een schuld in een vreemde munt is niet aan art. 1895 BW onderworpen. De SE kan in dat geval naast<br />
de moratoire interest, nog een aanvullende SV verkrijgen wegens het verlies door de muntontwaarding, op<br />
voorwaarde dat deze muntontwaarding zich heeft voorgedaan na de ingebrekestelling vd SA.<br />
Waardeschulden<br />
- Art. 1895 BW is niet van toepassing op waardeschulden.<br />
- Dit zijn schulden waarvan de omvang door de rechter moet worden bepaald. Het gaat dus om de verbintenissen tot<br />
betaling van compensatoire SV.<br />
- Hier geldt het beginsel dat de SE integraal moet worden vergoed voor de door hem geleden schade. De rechter mag<br />
dus rekening houden met alle elementen waarover hij beschikt op het tijdstip van zijn uitspraak, waaronder de<br />
muntontwaarding die zich intussen heeft voorgedaan.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 54
63. De verschillende soorten interesten<br />
- De gevolgen van verbintenissen – de gedwongen uitvoering van verbintenissen – enkele bijzondere regelen betreffende<br />
de schadeloosstelling bij niet-nakoming van contractuele verbintenisssen – de verschillende soorten interesten<br />
Compensatoire of vergoedende interesten<br />
- Deze beogen de schade te vergoeden die de SE lijdt ingevolge de niet-nakoming vd verbintenis.<br />
- Zij vormen een aanvulling op de compensatoire SV en zijn van dezelfde aard.<br />
- Meestal worden ze toegevoegd aan de compensatoire SV wnnr deze werd berekend op de dag waarop de schade zich<br />
heeft voorgedaan en niet op de dag waarop de schade door de rechter effectief werd begroot. Ze lopen dus meestal<br />
vanaf het schadeverwekkende feit.<br />
Moratoire interesten of verwijlinteresten<br />
- Moratoire interesten vergoeden de schade die de SE lijdt door de vertraging in de betaling vd schuld door de SA.<br />
- Ze worden berekend aan de wettelijke rentevoet, tenzij de partijen een andere rentevoet zijn overeengekomen.<br />
- De moratoire intresten lopen (behoudens andersluidende wetsbepaling) vanaf het instellen van een rechtsvordering of<br />
ten vroegste vanaf de ingebrekestelling (art. 1153, lid 3 BW).<br />
Gerechtelijke interesten<br />
- Zijn de interesten die door de rechter worden toegekend.<br />
- Ze zijn geen autonome soort van interesten, maar de voortzetting v ofwel de moratoire ofwel de compensatoire<br />
interesten.<br />
- De gerechtelijke interesten lopen ten vroegste vanaf het instellen vd rechtsvordering.<br />
Wettelijke interesten<br />
- Zijn de aan de wettelijke rentevoet berekende interesten die krachtens de wet verschuldigd zijn.<br />
- Zijn in feite ook geen autonome interesten, maar naargelang het geval, compensatoire of moratoire interesten.<br />
Conventionele interesten<br />
- Zijn moratoire interesten waarvan de rentevoet, in afwijking van art. 1153, lid 1 BW door de partijen wordt bepaald.<br />
- Het gaat dus om een schadebeding onderworpen aan de regelingen van art. 1153, laatste lid BW.<br />
55
64. Ingebrekestelling<br />
- De gevolgen van verbintenissen – de voorwaarden voor de gedwongen uitvoering van verbintenissen – De<br />
ingebrekestelling vd SA<br />
- Om tot de gedwongen uitvoering van een verbintenis te kunnen overgaan moet aan 2 voorwaarden zijn voldaan:<br />
• de SA moet in gebreke zijn gesteld<br />
• de SE moet over een uitvoerbare titel beschikken<br />
Begrip<br />
- Een ingebrekestelling of een aanmaning is een kennisgeving, uitgaande vd SE en gericht aan zijn SA, waarin de SE op<br />
ondubbelzinnige wijze aan zijn SA ter kennis brengt dat hij de nakoming vd aangegane verbintenissen eist.<br />
- Bij niet-nakoming door de SA is deze daardoor niet automatisch in gebreke (in mora).<br />
- Zelfs wnnr voor de nakoming vd verbintenis een bepaalde termijn is bedongen, zal het verstrijken van deze termijn<br />
niet auto de ingebrekestelling vd SA meebrengen.<br />
- Uit de artt. 1139 en 1146 BW blijkt dat voorafgaande ingebrekestelling de regel is en een algemeen rechtsbeginsel.<br />
Op de verplichting tot voorafgaande ingebrekestelling bestaan 4 uitzonderingen<br />
1. Een contractueel beding tot vrijstelling van ingebrekestelling<br />
- Art. 1139 BW: Partijen kunnen in hun ov een beding opnemen waarbij de SE wordt vrijgesteld van zijn verplichting tot<br />
voorafgaande ingebrekestelling.<br />
- Dergelijk beding moet de SE wel duidelijk en ondubbelzinnig vrijstellen v deze verplichting.<br />
2. Bij miskenning van verbintenissen om iets niet te doen (art. 1145 BW)<br />
- Een ingebrekestelling heeft immers gn zin wnnr de SA toch al datgene heeft gedaan waartoe hij zich heeft verbonden<br />
het niet te zullen doen.<br />
3. Verbintenissen om iets te geven of te doen: materiële onmogelijkheid of nutteloosheid vd nakoming vd<br />
verbintenis na het verstrijken vd bedongen termijn (art. 1146 BW)<br />
- De RS en RL hebben de in art. 1146 BW opgenomen vrijstelling v deze verplichting uitgebreid tot het geval waarin de<br />
uitvoering van een verbintenis voor de SE geen nut meer heeft wegens het voorwerp of de aard vd overeenkomst of<br />
andere door de rechter vastgestelde omstandigheden.<br />
4. Bij schending van niet-contractuele verbintenissen<br />
- Er is gn ingebrekestelling nodig bij miskenning van verbintenissen die voortvloeien uit een quasi-contract, een<br />
wettelijke bepaling of een rechtmatige daad. (bv 1382 BW)<br />
Vormvoorschriften<br />
- Art. 1139 BW: ingebrekestelling gebeurt door een aanmaning of een daarmee gelijkstaande akte<br />
- Aanmaning: gerechtsdeurwaardersexploot<br />
- Daarmee gelijkstaande akte: dagvaarding, bevel tot betaling, beslag, oproeping in verzoening<br />
• In handelszaken volstaat een aangetekende en zelfs gewone brief<br />
• In burgerlijke zaken volstaat een gewone brief, telefax, e-mail<br />
• Maar waar het op aankomt, is niet de vorm, maar wel de inhoud, nl de SE moet, op welke wijze ook, op een duidelijke,<br />
ondubbelzinnige en gebiedende wijze aan zijn SA zijn wil ter kennis brengen dat hij de nakoming vd verbintenis<br />
vordert.<br />
Gevolgen<br />
- Vanaf de ingebrekestelling is de SA aansprakelijk voor de vertraging in de nakoming vd verbintenis en de moratoire<br />
interesten beginnen te lopen.<br />
- Bij verbintenissen tot levering van een welbepaalde zaak, komt het risico vh door toeval tenietgaan v die zaak, ten<br />
laste vd SA. (zie art. 1138 en 1302 BW)<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 56
65. Een uitvoerbare titel<br />
- De gevolgen van verbintenissen – de voorwaarden voor de gedwongen uitvoering van verbintenissen – het bezit van een<br />
uitvoerbare titel<br />
- Om tot de gedwongen uitvoering van een verbintenis te kunnen overgaan moet aan 2 voorwaarden zijn voldaan:<br />
• de SA moet in gebreke zijn gesteld<br />
• de SE moet over een uitvoerbare titel beschikken<br />
- Een uitvoerbare titel is een titel op grond waarvan een SE kan overgaan tot de gedwongen uitvoering van een<br />
verbintenis.<br />
- Deze titel is voorzien vh formulier van tenuitvoerlegging, waarvan de bewoordingen bij KB zijn vastgelegd.<br />
- Deze titel wordt in de regel afgeleverd door de gerechtelijke overheden. Het gaat maw om de vonnissen en arresten<br />
waarin een veroordeling wordt uitgesproken.<br />
- De procedure om een uitvoerbare titel te verkrijgen is geregeld in art. 1386 ev Ger.W.<br />
- Ook een notariële akte is een uitvoerbare titel, maar de uitvoerbaarheid ervan is beperkt tot de rechtstreekse<br />
uitvoering vd prestaties die in de akte zijn opgenomen.<br />
57
66. De overdracht van verbintenissen<br />
Begrip<br />
- Van overdracht van een verbintenis is sprake als een verbintenis, zoals die oorspronkelijk tss bepaalde rechtssubjecten<br />
tot stand kwam, op een ander rechtssubject overgaat, zonder dat zij hierbij in haar wezen wordt aangetast.<br />
- Bij de overdracht van verbintenissen wordt de verbintenis beschouwd als een onderdeel vh vermogen van een persoon<br />
(een vermogensbestanddeel).<br />
- Het gaat dus om een substitutie vd rechtssubjecten in een bepaalde rechtsband.<br />
- Actieve overdracht: verandering van SE, dus overdracht vd schuldvordering<br />
- Passieve overdracht: verandering van SA, dus overdracht vd schuld<br />
- De inhoud vd verbintenis als zodanig, dwz de rechtsband blijft ongewijzigd:<br />
• Dus de persoonlijke of de zakelijke zekerheden die de uitvoering vd verbintenis waarborgen gaan over op het<br />
nieuwe rechtssubject (zie art. 1692 BW)<br />
• Dus de excepties en de verweermiddelen die de SA tegen de SE kon inroepen, kan hij, in de regel, ook tegen de<br />
overnemer vd schuldvordering inroepen (zie art. 1690-1691 BW)<br />
Soorten overdrachten<br />
1. De overdracht bij overlijden<br />
- Levert normaal geen probleem. Indien de rechtsopvolgers de nalatenschap van hun rechtsvoorganger, de erflater,<br />
aanvaarden, volgen zij hem op in zijn rechten en verbintenissen.<br />
- Het enige verschil dat kan ontstaan is dat er een pluraliteit van SE's of SA's nu de plaats inneemt van 1 enkele SE of<br />
SA, en dat we dus met een samengevoegde verbintenis te maken krijgen.<br />
2. De overdracht onder de levenden<br />
- Actieve overdracht:<br />
• De toestemming vd SA is niet vereist.<br />
• Tov de overeenkomst tss overdrager en overnemer is de SA een derde.<br />
• Art. 1690, lid 2 BW:<br />
“De overdracht is slechts tegenwerpelijk aan de SA als zij hem ter kennis wordt gebracht of<br />
als hij deze overdracht heeft erkend.”<br />
• Een overdracht van schuldvordering moet voldoen aan de geldigheidsvereisten van een overeenkomst (art. 1108 BW)<br />
- Passieve overdracht:<br />
• Deze wordt niet geregeld in het Belgische recht.<br />
• Ogv de beginselen vd wilsautonomie en de contractvrijheid brengt dit mee dat dat de SE vd verbintenis akkoord<br />
moet gaan met deze overdracht.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 58
67. Verschil tussen overdracht van schuldvordering en subrogatie<br />
- De overdracht van een verbintenis vloeit enkel voort uit een overeenkomst tss de overdrager en overnemer.<br />
- De subrogatie kan ook krachtens de wet gebeuren. (art. 1251 BW)<br />
- Bij overdracht van schuldvordering kan de overdracht slechts tegen de gecedeerde SA worden ingeroepen vanaf het<br />
ogenblik dat zij aan de gecedeerde SA ter kennis werd gebracht of door hem werd erkend. (art. 1690, §2 BW)<br />
- Bij subrogatie is geen kennisgeving aan of erkenning door de SA vereist.<br />
- De overdracht van schuldvordering is tegenwerpelijk aan andere derden dan de gecedeerde SA door het sluiten vd<br />
overeenkomst van overdracht. (art. 1690, §1 BW)<br />
- Bij subrogatie zal de solvens tov andere derden de subrogatie slechts kunnen inroepen indien ze vaste datum<br />
verkregen heeft overeenkomstig art. 1328 BW.<br />
- Bij overdracht van schuldvordering is de overdrager tot vrijwaring vd schuldvordering gehouden. (art. 1693 BW)<br />
- Bij subrogatie is de SE in wiens plaats de gesubrogeerde treedt, niet tot vrijwaring gehouden.<br />
• Is de schuldvordering nietig, dan zal de solvens hoogstens de SE kunnen aanspreken ogv onverschuldigde betaling<br />
of, subisidiair, vermogensverschuiving zonder oorzaak.<br />
- Bij overdracht van schuldvordering kan de overnemer bij betaling van een bedrag dat minder is dan de waarde vd<br />
schuldvordering toch houder vd schuldvordering worden voor het totale bedrag.<br />
- Bij subrogatie wordt de solvens slechts gesubrogeerd tot beloop van zijn effectieve betaling.<br />
- Krachtens art. 1252 BW mag de subrogatie de SE niet benadelen, indien hij slechts gedeeltelijk werd betaald.<br />
• Bv Indien A op een hypothecaire schuldvord van 200.000 euro aan de SE B een som van 100.000 euro vereffent en<br />
het onroerend goed achteraf voor 160.000 euro verkocht wordt, zal men niet overgaan tot een pondspondsgewijze<br />
verdeling vd gelden. B zal eerst het saldo van zijn schuldvordering volledig uitbetaald krijgen.<br />
- Bij overdracht van schuldvordering zou men wel tot een evenredige verdeling moeten overgaan.<br />
59
68. De eenvoudige betaling: Inbetalinggeving<br />
Het tenietgaan van verbintenissen – De gewone uitdoving – De eenvoudige betaling – Het voorwerp vd betaling – Omvang<br />
vd betaling – Inbetalinggeving<br />
Begrip<br />
- Art. 1243 BW: De SE kan niet genoodzaakt worden een andere zaak aan te nemen dan die welke hem verschuldigd is,<br />
al heeft ook de aangeboden zaak een gelijke of zelfs een grotere waarde.<br />
- Inbetalinggeving: De SE heeft echter het recht vrijwillig te aanvaarden dat men hem iets anders overhandigt.<br />
Kenmerken<br />
- De zaak die de SA aanbiedt, moet werkelijk in betaling worden gegeven. De overhandigen ervan moet dus de bevrijding<br />
vd SA meebrengen.<br />
- Het moet gaan om een andere zaak dan die welke oorspronkelijk verschuldigd was.<br />
- De SE moet aanvaarden dat de door hem in ontvangst genomen zaak de bevrijding vd SA teweegbrengt.<br />
Juridische grondslag<br />
- Aanvankelijk was men van oordeel dat de inbetalinggeving niets anders was dan een schuldvernieuwing door verandering<br />
vh voorwerp vd verbintenis. Nrml zou dit tot gevolg hebben dat voortaan de regels moeten toegepast worden die aan<br />
de nieuwe verbintenis eigen zijn.<br />
- Voor velen is de inbetalinggeving echter een gewone overeenkomst over de manier van betalen, die aan de<br />
oorspronkelijke overeenkomst wordt toegevoegd. De SE behoudt al zijn rechten, indien de inbetalinggeving hem niet<br />
de verwachtte voldoening schenkt.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 60
69. Betaling: toerekening van de betaling<br />
- Het tenietgaan van verbintenissen – De gewone uitdoving – De eenvoudige betaling – De betalingsmodaliteiten –<br />
Toerekening vd betalingen<br />
- In nrmle omstandigheden wordt de verbintenis uitgedoofd door de betaling (= uitkering in geldsom / overhandigen van<br />
een zaak / uitvoering van een bedongen prestatie).<br />
Begrip<br />
- De vraag vd toerekening rijst wnnr de SA tot verschillende betalingen is gehouden.<br />
- Dit kan het geval zijn wnnr de SA verschillende schulden heeft tegenover dezelfde SE of wnnr een schuld interest<br />
opbrengt.<br />
1. Het bestaan van een pluraliteit van schulden<br />
- De toerekening vd betaling geschiedt hetzij op initiatief vd SA, hetzij op initiatief vd SE.<br />
a. Toerekening door de schuldenaar<br />
- Art. 1253 BW: “De SA van verscheidene schulden heeft het recht om, wnnr hij betaalt, te verklaren welke schuld hij<br />
wil voldoen.”<br />
- Lang werd aangenomen dat bij 2 ongelijke schulden, de SA een bedrag betaalt dat overeenstemt met de mindere<br />
schuld, hij deze betaling niet mag toerekenen op de grotere schuld, omdat de SE niet gedwongen kan worden een<br />
gedeeltelijke betaling te aanvaarden.<br />
- Cass. heeft echter beslist dat: Het door art. 1243 BW aan de SA van verschillende schulden toegekende recht om,<br />
als hij betaalt, te verklaren welke schuld hij wil voldoen, behalve in geval van misbruik van dat recht, wordt alleen<br />
beperkt door het in andere wetsbepalingen aan de SE toegekende recht om zich te verzetten tegen de door de SA<br />
gedane toerekening.<br />
b. Toerekening door de schuldeiser<br />
- Art. 1255 BW<br />
c. Toerekening volgens de wettelijke voorschriften<br />
- Bij ontstentenis van enige wilsuiting vd partijen, zal de toerekening plaatsgrijpen volgens de wettelijke voorschriften<br />
van art. 1256 BW:<br />
• De vervallen schulden moeten aangezuiverd worden vóór de niet-vervallen schulden.<br />
• Indien alle schulden vervallen zijn, moet eerst de meest bezwarende schuld afgelost worden.<br />
• Indien alle schulden vervallen en even bezwarend zijn moet eerst de oudste schuld aangezuiverd worden.<br />
• Indien alle schulden ook op dit gebied gelijk zijn, gebeurt de toerekening op alle schulden naar evenredigheid.<br />
2. Het bestaan van een interest opbrengende schuld<br />
- Art. 1254 BW<br />
61
70. Subrogatie<br />
- Het tenietgaan van verbintenissen – De gewone uitdoving – De betaling met indeplaatsstelling of subrogatie<br />
Begrip<br />
- Artt. 1249-1252 BW<br />
- Persoonlijke subrogatie: wnnr een persoon een andere persoon in een verbintenis vervangt<br />
- Zakelijke subrogatie: wwnr een zaak de plaats inneemt van een andere zaak<br />
- De betaling met indeplaatsstelling (subrogatie senso stricto) is een aspect vd persoonlijke subrogatie sensu lato.<br />
- Er is betaling met subrogatie wnnr een ander dan de SA (dus een derde) de SE betaalt en met toestemming van deze<br />
laatste of krachtens de wet in de plaats vd SE treedt en diens rechten en vorderingen tegenover de SA kan doen gelden.<br />
Toepassingsvoorwaarden<br />
1. Betaling aan een rechtsbekwaam subject<br />
- De subrogatie kan slechts plaatsgrijpen, indien de betaling gedaan wordt aan een persoon – fysieke of rechtspersoon –<br />
die bekwaam is om de betaling te ontvangen en om zijn rechten en vorderingen aan de solvens over te dragen.<br />
2. De betaling van andermans schuld<br />
- Art. 1249 BW stelt dat het moet gaan om de betaling van andermans schuld door en in eigen naam van een derde.<br />
- Hij moet echter niet geheel buiten de rechtsbetrekking staan. (zie art. 1252, 3° BW)<br />
- Soms stelt men dat de wetgever in bepaalde gevallen de subrogatie toestoet, hoewel de derde in werkelijkheid zijn<br />
eigen schuld vereffent. (quasi-subrogatie)<br />
• Dit zou dan oa het geval zijn met de (quasi-)subrogatie vd arbeidsongevallenverzekeraar tegen degene die<br />
aansprakelijk is voor het arbeids(weg)ongeval (art. 47 Arbeidsongevallenwet)<br />
3. Het bestaan van een effectieve betaling<br />
- Een belofte van betaling, zelfs als de SE de betaling voor zeker houdt, volstaat niet.<br />
- Degene die de subrogatie inroept, moet het bewijs leveren vd effectieve betaling.<br />
Wettelijke subrogatie<br />
- Art. 1251 BW somt 4 gevallen van wettelijke subrogatie op:<br />
• 1°: Bv 3 SE's A, B en C hebben op hetzelfde goed een hypothecaire schuldvordering tot beloop van respectievelijk<br />
100000, 50000 en 25000 euro. A wenst tot verkoop over te gaan. C vreest dat die verkoop niet voldoende zal<br />
opbrengen om de 3 schulden af te lossen. Daarom kan het voor hem van belang zijn A te betalen en in diens rechten<br />
gesubrogeerd te worden, om een gunstiger ogenblik voor de verkoop af te wachten.<br />
• 3°: Met anderen is men gehouden wnnr er hoofdelijke medeSA's zijn, medeSA's van ondeelbare verbintenissen en<br />
verbintenissen in solidum. Voor anderen is men gehouden wnnr men borg is tov een hoofdSA of wnnr men derde<br />
houder is van een gehypotheceerd goed.<br />
Contractuele subrogatie<br />
- Art. 1250 BW maakt een onderscheid tss subrogatie toegestaan door de SE, en subrogatie toegestaan door de SA.<br />
- Bij subrogatie met toestemming vd SE moet er een uitdrukkelijke instemming zijn vd SE en de subrogatie moet<br />
gelijktijdig met de betaling toegestaan worden.<br />
- Bij betwisting moet degene die zich op de subrogatie beroept dit bewijzen.<br />
- Tov andere derden zal de solvens de subrogatie slechts kunnen inroepen indien ze vaste datum verkregen heeft<br />
overeenkomstig art. 1328 BW.<br />
Gevolgen (ongeacht de aard vd subrogatie)<br />
1. De betaling met subrogatie dooft de schuldvordering tov de oorspronkelijke SE uit, tot beloop van hetgeen betaald<br />
werd, en tegelijkertijd draagt ze in dezelfde mate de schuldvordering over aan de derde die de betaling verrichte.<br />
• Deze indeplaatsstelling geldt zowel voor de schuldvordering als voor de nevenrechten en accessoria (voorrechten ,<br />
hypotheken, panden, borgtochten en zekerheden allerhande).<br />
2. De SE in wiens plaats de gesubrogeerde treedt, is niet tot enige vrijwaring gehouden, ook niet wnnr hij zelf de<br />
subrogatie toestond.<br />
3. De solvens wordt slechts gesubrogeerd tot beloop van zijn effectieve betaling.<br />
4. Krachtens art. 1252 BW mag de subrogatie de SE niet benadelen, indien hij slechts gedeeltelijk werd betaald.<br />
• Bv Indien A op een hypothecaire schuldvord van 200.000 euro aan de SE B een som van 100.000 euro vereffent en<br />
het onroerend goed achteraf voor 160.000 euro verkocht wordt, zal B eerst het saldo van zijn schuldvordering<br />
volledig uitbetaald krijgen.<br />
5. De gesubrogeerde moet ook de nadelen ondergaan die de schuld met zich meebrengt.<br />
• De SA mag immers tegen de gesubrogeerde al de excepties inroepen die hij tegen zijn oorspronkelijke SE kon doen<br />
gelden.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 62
71. Schuldvernieuwing of novatie<br />
- Het tenietgaan van verbintenissen – De onrechtstreekse uitdovingsgronden – De schuldvernieuwing of novatie<br />
Begrip<br />
- De schuldvernieuwing of novatie is een wijze van uitdoving vd verbintenissen, die hierin bestaat dat een nog geldende<br />
oude verbintenis door een nieuwe verbintenis wordt vervangen.<br />
- De uitdoving vd oude verbintenis is het gevolg van deze substitutie.<br />
- Art. 1271-1281 BW<br />
- Zie art. 1277 BW: want de aanwijzing van een betaler of ontvanger berust op een mandaat, dus gn substitutie.<br />
- De toestemming van beide partijen is vereist.<br />
Geldigheidsvereisten<br />
1. Het bestaan van een oude verbintenis<br />
- Bij een absoluut nietige verbintenis kan schuldvernieuwing niet.<br />
- Bij een relatief nietige verbintenis, waarvan de nietigheid niet is gevorderd, kan schuldvernieuwing wel. Vaak zal de<br />
novatie overigens neerkomen op een bekrachtiging vd vernietigbare verbintenis.<br />
- Bij een natuurlijke verbintenis is novatie pas mogelijk wnnr ze is omgezet in een burgerlijke verbintenis.<br />
- Bij een verjaarde verbintenis, waarvan de SA de verjaring niet heeft ingeroepen, is novatie mogelijk. Een afstand vd<br />
verjaring is immers mogelijk (art. 2220 BW).<br />
- Een reeds uitgedoofde verbintenis, is niet vatbaar voor substitutie, dus kan novatie niet.<br />
- Bij een voorwaardelijke verbintenis is novatie mogelijk, maar haar lot zal onzeker blijven en afhangen vh al dan niet in<br />
vervulling gaan vd voorwaarde vd oude verbintenis.<br />
2. De totstandkoming van een nieuwe verbintenis<br />
- Als de nieuwe verbintenis absoluut nietig is, dan is novatie uitgesloten. Bij relatieve nietigheid, zal de novatie onzeker<br />
blijven zolang niet is uitgemaakt of de nietigheid zal worden ingeroepen.<br />
- Bij een voorwaardelijke nieuwe verbintenis idem als supra.<br />
3. Het bestaan van een nieuw element (aliquid novi)<br />
- Er moet een nieuw element in de oorspronkelijke rechtsverhouding zijn opgenomen, dat nieuwe element kan betrekking<br />
hebben op: de persoon vd SE, de persoon vd SA, het voorwerp vd verbintenis. (art. 1271 BW)<br />
4. Het inzicht om tot schuldvernieuwing over te gaan (animus novandi)<br />
- Art. 1273 BW: Schuldvernieuwing wordt niet vermoed; de wil om ze tot stand te brengen moet duidelijk uit de<br />
handeling blijken.<br />
- Novatie kan stilzwijgend, ze moet echter vaststaan en mag niet uit vage veronderstellingen afgeleid worden.<br />
- Wnnr een nieuwe verbintenis onverenigbaar is met de oude, zal men doorgaans tot de impliciete novatie besluiten.<br />
5. De bekwaamheid van de partijen (art. 1272 BW)<br />
- De SE moet bekwaam zijn om over de oude schuldvordering te beschikken, omdat hij daarvan afstand doet.<br />
- De SA moet bekwaam zijn om de nieuwe verbintenis aan te gaan.<br />
Soorten van novaties (art. 1271 BW)<br />
1. Novatie door verandering v SE<br />
- Wnnr de SA zich tegenover een nieuwe SE verbindt en de oude SE hem van zijn oorspronkelijke schuld ontslaat.<br />
2. Novatie door verandering v SA<br />
- Wnnr een nieuwe SA zich tegenover de SE verbindt en deze laatste de oorspronkelijke SA van zijn verb ontslaat.<br />
- Novatie op initiatief vd oude SA – schuldoverzetting of delegatie (zie art. 1275 BW)<br />
• Onvolmaakte delegatie:<br />
wnnr de SE de verb vd nieuwe SA aanvaardt, zonder dat hij de oude SA bevrijdt, dit geeft<br />
een bijkomende waarborg, er is geen werkelijke animus novandi<br />
- Novatie op initiatief vd nieuwe SA – overneming van schuld of expromissio (zie art. 1274 BW)<br />
• Wnnr een derde zich buiten het toedoen vd oorspronkelijke SA verbindt de schuld van deze laatste te vereffenen<br />
en de SE bereid is de oorspronkelijke SA te bevrijden.<br />
• Een derde is gerechtigd de schuld van iemand anders te betalen. (art. 1236 BW)<br />
• Adpromissio of bijvoeging v SA:<br />
indien de oorspronkelijke SA niet bevrijd wordt<br />
3. Novatie door verandering van schuld<br />
- Het kan gaan om verandering vh voorwerp (bv som geld ipv auto), de aard (bv verschuldigd saldo v verkoopprijs<br />
omzetten in lening) of de modaliteiten vd verbintenis.<br />
- Bepaalde wijzigingen v modaliteiten blijven nochtans zonder invloed op het bestaan vd oude verbintenis, zoals bv een<br />
wijziging in de tijdsbepaling, toekenning van respijttermijn.<br />
63
Gevolgen<br />
- Dubbel gevolg:<br />
• De nieuwe schuld neemt de plaats in vd oude.<br />
• De oude schuld wordt uitgedoofd.<br />
- Door de uitdoving vd oude schuld verdwijnen alle eraan verbonden waarborgen, zekerheden, d.i. voorrechten en<br />
hypotheken. (art. 1278 BW) → = verschil overdracht van verbintenissen en subrogatie<br />
- Art. 1281, lid 1 BW: De novatie tss de SE en 1 vd hoofdelijke schuldenaars bevrijdt de medeschuldenaars.<br />
- Art. 1282, lid 2 BW: De novatie tav de hoofdschuldenaar bevrijdt de borgen.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 64
72. Schuldvergelijking of compensatie<br />
- Het tenietgaan van verbintenissen – De onrechtstreekse uitdovingsgronden – De schuldvergelijking of compensatie<br />
Begrip<br />
- De schuldvergelijking of compensatie is de wijze van uitdoving van verbintenissen die hierin bestaat dat, wnnr 2<br />
personen respectievelijk van elkaar SE zijn, hun schuldvorderingen tot beloop vh kleinste bedrag worden uitgedoofd.<br />
(art. 1289 BW)<br />
- Het gevolg van deze uitdovingswijze is dat een schuld kan verbrokkeld worden en voor een deel verdwijnen, hoewel art.<br />
1244, lid 1 BW de SE principieel de mogelijkheid biedt zich tegen een gedeeltelijke betaling te verzetten.<br />
Voorbeeld<br />
- A heeft een schuldvordering van 5000 op B, en deze laatste is van zijn kan SE van A voor een bedrag van 3000. De<br />
schuldvordering van A wordt door schuldvergelijking uitgedoofd tot beloop van 3000. De schuldvordering van B is<br />
volledig uitgedoofd.<br />
Wettelijke compensatie (art. 1290 BW)<br />
- Zodra de wettelijke voorwaarden vervuld zijn, gaan de wederzijdse schulden automatisch teniet, met al de gevolgen<br />
die aan deze uitdoving verbonden zijn:<br />
• het verdwijnen vd voorrechten, hypotheken en andere bijhorigheden<br />
• het sluiten vd interesten<br />
- Is niet van openbare orde, partijen kunnen er derhalve uitdrukkelijk of stilzwijgend afstand van doen.<br />
- Art. 1295 en 1299 BW<br />
Geldigheidsvereisten<br />
1. Het moet gaan om 2 schulden tussen dezelfde personen<br />
- Art. 1296-1297 BW<br />
- Een natuurlijke verbintenis kan geen aanleiding geven tot compensatie, tenzij na haar omzetting in een burgerlijke verb.<br />
- Een verbintenis, die stoelt op een ongeoorloofde oorzaak, is niet vatbaar voor compensatie.<br />
- De verplichting tot teruggave, voortvloeiend uit de nietigheid v een ongeoorloofde schuld, is wel vatbaar voor compensatie.<br />
- De schulden moeten betrekking hebben op de verhoudingen tss 2 wederzijds en in eigen naam verbonden personen.<br />
- Art. 1294 BW<br />
2. De schulden moeten beide tot voorwerp hebben een geldsom of een zekere hoeveelheid vervangbare zaken van<br />
dezelfde soort (art. 1291 BW)<br />
3. De schulden moeten een vaststaand karakter hebben (art. 1291 BW)<br />
- De schulden moeten vatbaar zijn voor onmiddellijke vereffening.<br />
- Ze staan vast wnnr men weet dat ze verschuldigd zijn en hoeveel er verschuldigd is.<br />
- Het bestaan vd schulden mag dus niet het voorwerp zijn van een ernstige betwisting.<br />
- Het bedrag vd schuld moet bepaald zijn.<br />
4. De schulden moeten opeisbaar zijn (art. 1291 BW)<br />
- Een schuld met tijdsbepaling komt vóór het verstrijken vd termijn niet in aanmerking voor compensatie.<br />
- Art. 1292 BW: Uitstel van betaling (termijn v respijt) verhindert de schuldvergelijking niet.<br />
Uitzonderingen<br />
- Schuldvergelijking vindt geen toepassing in 3 gevallen (art. 1293 BW), en kan ook niet plaatshebben ten nadele vd<br />
verkregen rechten van een derde (art. 1298 BW).<br />
Contractuele schuldvergelijking<br />
- Door de wil vd partijen kan de schuldvergelijking tot stand worden gebracht buiten de omstandigheden waarin deze<br />
door de wet is voorgeschreven. Bv wnnr het gaat om nog niet vaststaande schulden<br />
Gerechtelijke schuldvergelijking<br />
- Wordt door de rechter uitgesproken.<br />
- Met uitzondering vh vaststaande karakter van minstens 1 vd betrokken schulden, zijn de voorwaarden dezelfde als<br />
voor de wettelijke compensatie.<br />
- Ontleent haar werking aan het vonnis dat de schuldvergelijking uitspreekt.<br />
65
73. Schuldvermenging<br />
- Het tenietgaan van verbintenissen – De onrechtstreekse uitdovingsgronden – De schuldvermenging<br />
Begrip<br />
- Er is schuldvermenging wnnr een persoon de hoedanigheden verenigt van SE en SA.De vermenging heeft van<br />
rechtswege plaats en brengt onrechtstreeks de uitdoving vd schuldvordering teweeg. (art. 1300 BW)<br />
- Art. 1300 BW verwijst ten onrechte naar het tenietgaan v 2 schuldvorderingen, omdat er slechts 1 bestaat.<br />
Voorbeeld<br />
- In het zakenrecht: wnnr 1 persoon het eigendomsrecht en het recht van vruchtgebruik heeft op eenzelfde zaak.<br />
- In de meeste gevallen is schuldvermenging het gevolg van rechtsopvolging. Indien de patrimonia echter gescheiden<br />
blijven (bv. aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving) speelt de schuldvermenging niet.<br />
Draagwijdte/gevolgen van de vermenging (art. 1301 BW)<br />
- Schuldvermenging in de persoon van de hoofdschuldenaar strekt tot voordeel van de borgen.<br />
- Schuldvermenging in de persoon van de borg doet geenszins de hoofdverbintenis teniet.<br />
- Schuldvermenging in de persoon van de schuldeiser strekt niet tot verder voordeel van zijn hoofdelijke<br />
medeschuldenaars dan voor het aandeel waarvoor hij schuldenaar was.<br />
Aard van de schuldvermenging:<br />
- Eigenlijk is er geen definitieve uitdoving van de verbintenis maar slechts een materieel beletsel voor de uitvoering<br />
van de verbintenis, zolang de hoedanigheden van schuldeiser en schuldenaar in dezelfde persoon verenigd blijven.<br />
- Zo zal de schuldvordering bv. herleven wanneer ze aan een derde wordt overgedragen.<br />
Alexander Tanguy 2010-2011 66
74. Kwijtschelding van schuld<br />
Het tenietgaan van verbintenissen – De uitzonderlijke uitdovingsgronden – De kwijtschelding van schuld<br />
Algemeen<br />
- Artt. 1282-1288 BW<br />
- De artt. 1282-1284 BW behandelen niet zozeer de kwijtschelding van schuld als wel de gevolgen vd teruggave vd titel<br />
vd schuld.<br />
- Die teruggave wijst op een rechtshandeling die niet noodzakelijk met een kwijtschelding samenvalt. Ze levert in<br />
hoofdorde het bewijs van een bevrijding. Maar een kwijtschelding kan wel de vorm aannemen vd een teruggave v titel.<br />
Begrip<br />
- Kwijtschelding van schuld is in de regel een overeenkomst ten kosteloze titel tss SE en SA, waarbij de SE geheel of<br />
ten dele afstand doet van zijn recht op betaling vd schuldvordering.<br />
- Bestaat uit 2 hoofdkenmerken:<br />
• het vrijgevigheidsinzicht<br />
• het bestaan van een overeenkomst waaruit de aanvaarding vd SA moet blijken<br />
Geldigheidsvereisten<br />
- Grondvoorwaarden: De kwijtschelding is een schenking, dus moeten de regels vd schenking inzake bekwaamheid vd<br />
partijen, de inbreng en inkorting en de herroeping worden toegepast.<br />
- Vormvereisten: Is echter niet onderworpen aan de vormvereisten vd schenking.<br />
- Voor het overige zijn er geen bijzondere voorwaarden mbt de totstandkoming vd overeenkomst.<br />
- De aanvaarding door de SA kan stilzwijgend gebeuren en uit de omstandigheden vd zaak worden afgeleid.<br />
Bewijs<br />
- In beginsel zijn de regels vh gemene recht van toepassing (oa art. 1315 BW)<br />
- Op dit vlak kunnen ook de vermoedens van bevrijding spelen die aan de vrijwillige teruggave vd onderhandse of<br />
authentieke titel gehecht zijn en die uitdrukkelijk omschreven zijn in de artt. 1282-1283-1284 BW.<br />
- De wet spreekt van teruggave vd titel, dus kan men gn wettelijk vermoeden afleiden uit de vernietiging of het<br />
verscheuren vd titel, maar wel een feitelijk vermoeden.<br />
- Art. 1286 BW<br />
Draagwijdte vd kwijtschelding<br />
- Positie vd hoofdelijke schuldenaars: Art. 1285 BW<br />
- Positie vd borgen: Art. 1287-1288 BW<br />
67