2rootje nr3.pdf - Katho

In de reeks:
A small step for a
human…
De kracht van de
natuur
De (W)onder -
waterwereld
Pas op voor de
schok!
IJzige tijden!
In dit nummer:
De De (W)onderwaterwereld
(W)onderwaterwereld
Jaargang 6 nr. 3 februari 2010 Redactie: Nele Carrein
Fascinerend? Fascinerend!
De zee, bron van alle leven…
De wereldkaart kleurt blauw, want
70 % van het aardoppervlak bestaat
uit water.
Dit is het gebied van vele soorten
vissen, zeezoogdieren en waterplanten.
Duik met ons mee in de fascinerende
wereld onder het wateroppervlak!
Water op onze aarde 2
Vissen 3
Zeezoogdieren 4
Weekdieren 5
Gevaren onder de zeespiegel 6
Vreemde creaturen 7
Het regenwoud van de zee 8
Op het strand 9
Verzonken wereld 11
Watervervuiling 12
Actueel 13
Cult! 14
Wist je dat…? 15
Uit Van Dale gegrepen 16
Ga eens een kijkje nemen in…! 17
Op de buis 18
Bestaansdimensies 19

Water op onze aarde
Ooit, heel lang geleden, is het allereerste leven in de zee
ontstaan. Deze primitieve organismen slaagden erin zich
doorheen de tijd te ontwikkelen tot de soorten die we nu
kennen. Aap, gras, leeuw, kat, boom, hond, mens, parkiet,
giraf, bacterie… allemaal zijn ze het gevolg van die evolutie.
Zoals in de inleiding al vermeld is ongeveer 70% van het aardoppervlak water. Daarom ziet onze planeet
er vanuit de ruimte vooral blauw uit. Dat water is verdeeld over de zeeën, oceanen, meren en rivieren.
• 97% van al het water op de aarde zit in de zeeën en oceanen. Dit is zout water.
• De andere 3% van het water zit in rivieren, meren, sneeuw, gletsjers of onder de grond. Dit is zoet
water.
• Daarnaast wordt er ook over ‘brak’ water gesproken. Dit brakke water is een mengsel van zout en
zoet water. Het komt voor op plaatsen waar een rivier uitmondt in de zee.
Waterdieren hebben zich aangepast aan deze soorten water.
Zo kennen we de zoutwatervissen, zoals de tonijn, de zeebaars en de haai. De meeste vissen die voorkomen
in de zee zijn zoutwatervissen.
Daarnaast zijn er de zoetwatervissen, zoals de karper, de paling en de forel. Deze vissen komen voor in
rivieren, vijvers en meren.
Logischerwijs zijn er ook brakwatervissen, zoals regenboogzalmen. Deze vissen leven meestal in riviermondingen,
maar er zijn ook brakwatervissen die zowel in zout als in zoet water kunnen overleven. Een
voorbeeld hiervan is de zalm.
Bronnen:
De Jongh, H., Natuurtalenten - Op zoek naar leven in het water, 2007, Apeldoorn: Concerta Grafic NV.
2

Vissen
Wie water zegt, denkt aan vis. Vissen zijn in het water levende, gewervelde dieren, die meestal ademen
door kieuwen. Je kan aan de vorm en de vinnen herkennen bij welke soort een vis hoort.
Bronnen:
Grote Geïllustreerde Gezinsencyclopedie (2000) Tielt: Lannoo.
Vissen hebben enkele gemeenschappelijke kenmerken.
• Hun huid is bedekt met schubben.
• Ze hebben vinnen in plaats van ledematen: de rugvin,
staartvin, buikvin en borstvin.
• Hun skelet bestaat uit een wervelkolom met daaraan
graten.
• De meeste vissen beschikken over een zijlijn. Dit zintuig
stelt hen in staat nergens tegenaan te zwemmen,
ook al zien ze niets.
Maar daarnaast zijn er ook kenmerken die slechts bij een bepaald aantal soorten voorkomen. Voorbeelden
hiervan zijn baarddraden, de zwemblaas en uitstulpbare kaken.
Er zijn vissen die alleen door de zeeën en oceanen zwemmen, zoals de haai.
Daarnaast zijn er ook vissen die bij hun soortgenoten blijven, met als voordeel
dat ze minder kwetsbaar zijn voor roofdieren. Zo’n groep vissen wordt
een ‘school’ genoemd en kan bestaan uit honderden individuen. Voorbeeld
hiervan is de haring.
Heel wat vissen kennen we, maar daarnaast leven er nog enorm veel soorten die veel minder bekend zijn.
Maar daarom zijn ze niet minder fascinerend!
De vliegende vis
Deze vissoort komt hoofdzakelijk voor in warm tropisch en subtropisch water. Ze
hebben ongewoon grote borstvinnen.
Over de vliegende vis wordt gezegd dat hij, zoals zijn naam voorspelt, kan vliegen.
De vis zwemt met grote snelheid vlak onder het wateroppervlak en houdt daarbij
zijn vinnen dicht tegen zijn lichaam. Wanneer hij het water verlaat, spreidt hij zijn vinnen uit. Hij
‘lanceert’ zich met zijn staartvin en uiteindelijk komt hij volledig boven het water uit. Vliegende vissen
klapperen niet met hun ‘vleugels’! Hij vliegt dus eigenlijk niet, maar glijdt door de lucht, net als een vliegtuig.
In één vlucht, kan hij een afstand van zo’n 30 meter afleggen en kan hij maximaal een hoogte van 1,5
meter halen!
De rode poon
De buikvinnen van deze vissoort zijn zodanig verandert, dat ze ook korte stukjes
over de zeebodem kunnen lopen!
3

Zeezoogdieren
Het water is niet alleen het gebied van vissen. Ook enkele zoogdieren hebben er hun leefgebied.
Aangezien deze dieren afstammen van landdieren, hebben ze een ruggengraat die perfect aangepast is aan
lopen en rennen: met andere woorden beter geschikt voor op– en neerwaartse beweging. Om die reden
hebben zeezoogdieren een horizontale staartvin, terwijl vissen meestal een verticale staartvin hebben.
Er zijn nog andere verschillen met vissen.
• Zeezoogdieren ademen met longen en moeten daarom regelmatig naar de oppervlakte.
• Zeezoogdieren kunnen beharing hebben. Een voorbeeld daarvan is de zeeleeuw.
• Zeezoogdieren zijn zoogdieren, zoals de naam al zegt, dus ze leggen geen eieren.
• Zeezoogdieren hebben meestal een dikke speklaag, om hen te beschermen tegen de koude
omgeving.
Enkele voorbeelden...
De bultrug(walvis)
De bultrug komt in alle oceanen voor. Hij wordt soms zelfs gezien in
Europese wateren. Al verscheidene keren spoelde er een gestorven bultrug
aan op onze kust.
De dolfijn
De zeeleeuw
De zeeleeuw is een fantastische zwemmer. Met zijn voorpoten roeit hij door het
water. Dit zeezoogdier kan ook een tijdje aan land overleven.
Veruit het meest bekende zeezoogdier. Dolfijnen leven in alle gematigde tot
warme zeeën, dus ook in de Europese wateren. Deze dieren zijn gekend als
speelse dieren, die zeer graag voor de boeg van een schip uitzwemmen.
De ijsbeer
De zeekoe
Zeekoeien zijn, in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, geen
familie van de koe. Wel zijn ze verwant met de olifant. Deze ietwat bizarre
dieren komen voor in de zeeën rond de evenaar.
De ijsbeer behoort ook tot de zeezoogdieren, ook al brengt hij grote delen
van zijn tijd door op het ijs. Hij gaat het water in om te jagen op vis. Het is
dan ook een goede zwemmer!
Bronnen:
Grote Geïllustreerde Gezinsencyclopedie (2000) Tielt: Lannoo.
4

Weekdieren
Niet alle bewoners van de zee zijn gewervelde dieren. Er leven ook weekdieren. Een selectie:
De gewone pijlinktvis leeft in de kustwateren van de Noordzee tot aan
de westkust van Afrika. Pijlinktvissen danken hun naam aan hun
uiterlijk: aan hun achterlijf hebben ze twee zijwaarts gerichte vinnen,
waardoor ze een pijlvorm hebben. Ze ademen door kieuwen.
Deze inktvissen zijn in de keuken een ware lekkernij. Ze staan bekend
onder de naam “calamares”. De naam is afkomstig van het Latijnse
“calamarium” wat zoveel betekent als ‘inktpot’.
De blauwgeringde octopus komt voor in de wateren rond Zuid-Australië.
Deze soort voedt zich met kreeftachtigen, krabben en vis. Hij injecteert zijn
prooi met een vergif, waardoor ze verlamd raken en hij ze rustig kan
verorberen. Deze soort is ook giftig voor de mens.
De gewone mossel is een tweekleppig weekdier. Hij zet zich vast met
byssusdraden op een vaste ondergrond. Ze komen vaak in grote groepen
bij elkaar voor. Culinair zijn ze zeer geliefd.
De kolossale inktvis is de grootste bekende inktvissoort. Hij zou een
grootte van 12 tot 14 meter kunnen bereiken, waarmee hij de grootste ongewervelde
diersoort is. Verder is er over deze diersoort nog niet zoveel
bekend. Men vermoedt dat de enige natuurlijke vijanden van deze kolos de
potvis en de slaaphaai zijn.
Bronnen:
Grote Geïllustreerde Gezinsencyclopedie (2000) Tielt: Lannoo.
Wikipedia, s.d., Internet, 26 januari 2010 (http://nl.wikipedia.org/wiki/Kolossale_inktvis)
5

Gevaren onder de zeespiegel
Hoe fascinerend de onderwaterwereld ook is, toch is niet alles er rozengeur en maneschijn. Er leven ook
dieren die je beter ontwijkt. De “gevaarlijke” zeebewoners worden ondergebracht in 3 categorieën:
zeedieren die kunnen steken, zeedieren die kunnen aanvallen en giftige zeedieren.
Dit is een kleine selectie van dieren die je liever niet van te dichtbij ontmoet.
Haaien
Haaien leven wereldwijd in zeeën en oceanen, behalve in zeer koude
wateren. Er bestaan zo’n 370 soorten haaien, waarvan slechts 4
à 5 soorten als gevaarlijk getypeerd worden. Soorten die bekend
staan als “aanvallers” zijn de witte of menshaai, de tijgerhaai en de
hamerhaai.
Deze bewoners vallen mensen niet alleen aan omdat ze honger
hebben, maar omdat ze hen zien als een bedreiging of een prooi.
Maar de mens is ook gevaarlijk voor de haai: veel haaiensoorten
dreigen uit te sterven als gevolg van bijvangst in visnetten of
doordat haaienvinnen “geoogst” worden voor culinaire doeleinden.
Daardoor namen soorten als de tijgerhaai al met 90% af!
De zee-egel
De zeewesp
De zee-egel komt overal ter wereld in de zeeën en oceanen voor. Ook aan
de Belgische kust kunnen gestorven exemplaren gevonden worden. Er
zijn zo’n kleine 900 soorten beschreven en allemaal hebben ze dezelfde
afweer.
Deze kleine zeebewoner behoort tot de categorie van zeedieren die kunnen
steken. Een zee-egel heeft veel dunne stekels op zijn lichaam. Die stekels
kunnen de huid doorboren en blijven daar vastzitten. Dit kan pijn,
gevoelloosheid en een brandend gevoel veroorzaken.
De gewone zeewesp is een soort van kleine kwal. Ze komen voornamelijk
voor in de Middellandse Zee en de Atlantische Oceaan, maar kunnen ook aan
onze kust voorkomen. Ze zijn minder giftig dan hun Australische familieleden,
die de top tien van meest giftige dieren leiden, maar kunnen serieuze irritatie
aan de huid opwekken.
Bronnen:
Het ABC van duiken, Internet, 26 januari 2010. (http://www.abc-van-duiken.nl/veiligheid-ehbo/
gevaarlijke-zeedieren.asp)
6

Vreemde creaturen
Sommige zeewezens hebben een aantal vreemde aanpassingen. Daarom zien ze er soms een beetje lachwekkend
uit. Maar toch hebben die aanpassingen hun eigen nut. Hieronder vind je enkele van die creaturen
van de natuur, telkens met een reële foto en hun voorstelling in de film “Finding Nemo”.
Zeeduivel
De zeeduivel is een vissoort die voorkomt op een diepte van meer
dan 1000 meter. Ze hebben een enorme bek met lange, scherpe tanden.
Op hun kop hebben ze een “hengelapparaat” dat eindigt in
een bolletje. Met dit bolletje worden prooien gelokt, recht in de bek
van de zeeduivel.
Hamerhaai
Egelvis
De hamerhaai ziet er een beetje grappig uit: op zijn kop heeft hij een
soort van T-vorm. In die T-vorm liggen heel wat sensoren die hem
erbij helpen zijn prooien te lokaliseren op een behoorlijke afstand.
Andere haaien hebben dat ook, maar doordat ze bij hen in één punt
liggen, kunnen ze een veel kleiner gebied “scannen”. De hamerhaai
kan door zijn bouw ook precies bepalen waar de prooi zich bevindt.
Deze vissoort komt enkel voor in de Stille Oceaan. Bij gevaar maakt
de vis zich bolrond, door water op te zuigen. Hierdoor lijkt hij een
aantal keer groter dan hij in werkelijkheid is. Hij “blaast” zichzelf als
het ware op als een ballon.
Bronnen:
Grote Geïllustreerde Gezinsencyclopedie (2000) Tielt: Lannoo.
Google afbeeldingen, Internet, 26 januari 2010. (www.google.be/afbeeldingen)
7

Het regenwoud van de zee
Een van de meest fascinerende en diverse leefgemeenschappen op de aarde zijn de koraalriffen. De
kleurenpracht en vormendiversiteit is er enorm. Koraalriffen bedekken ongeveer 1% van het
aardoppervlak. Toch komen in zo’n klein gebied minstens een kwart van alle vissoorten voor. Maar waar
komen die riffen vandaan?
Koralen zijn kleine diertjes en worden ook wel poliepen genoemd. Ze leven vooral in ondiep, tropisch
zoutwater, waar de temperatuur zo’n 20 tot 32°C haalt en voldoende zonlicht doorlaat. Ze leven meestal
in een kolonie. Zo’n kolonie van miljarden poliepen vormt een rif.
De riffen kunnen enkel blijven bestaan omdat de poliepen een soort van samenwerking aangingen met
microscopische algen. Ze hebben elkaar nodig voor bescherming en voedsel. De algen zorgen voor
zuurstof en voedsel, terwijl de poliepen in bescherming voorzien.
Koralen zijn dan wel de belangrijkste bouwers van de koraalriffen, maar ze zijn niet de enige! De kalkskeletten
van bijvoorbeeld schelpdieren dragen na hun dood ook bij tot de bouw van het rif.
De koraalriffen hebben verschillende functies:
• Voorzien van voedsel en schuilplaatsen voor vissen en ongewervelde zeedieren.
• Beschermen van de kustlijn tegen erosie
Omdat de meeste bewoners van het rif een zeer specifieke omgeving nodig hebben, zijn koraalriffen erg
gevoelig voor beschadiging door veranderende milieuomstandigheden. De laatste jaren werd
vastgesteld dat de koralen ‘verbleken’, ze verliezen langzaam aan hun prachtige kleuren. Dit zou onder
andere te wijten zijn aan de opwarming van het water.
Het grootste koraalrif ter wereld bevindt zich langs de noordoostelijke
kust van Australië: het Great Barrier Reef of Groot Barrièrerif. Het is
zo’n 2300 kilometer lang! Aangezien dit rif de woonplaats is van
ontelbaar veel soorten, werd het in 1981 uitgeroepen tot een UNESCO
Werelderfgoedsite.
Bronnen:
Aquatopia, Internet, 26 januari 2009 (http://www.aquatopia.be/site1/aguatopia.asp)
8

Op het strand
Waar kunnen we de wereld van het water zelf het beste kunnen waarnemen? Op het strand natuurlijk!
Het strand is een strook land, langs het water, waar weinig of geen planten groeien. Bij ons komen
zandstranden voor, maar dat is niet overal zo! Er bestaan ook kiezelstranden, rotsstranden en
schelpenstranden.
Het strand is ook de plaats waar je veel resten van zeedieren kan terugvinden: schelpen van schaaldieren,
zeesterren, kwallen en soms aangespoelde vissen. Daarnaast kan je ook levende organismen waarnemen!
Enkele strandvondsten van aan onze Belgische kust:
De heremietkreeft
De heremietkreeft is een kreeftje, dat zijn achterlichaam beschermt door zich te
verschuilen in een leeg slakkenhuisje. Doorheen zijn groei moet hij dus dikwijls
“verhuizen” naar een groter slakkenhuis. Je kan een schelp die bewoond werd
door de heremietkreeft herkennen aan de bruine, ruwe korst die erop ligt
(gevormd door de Ruwe zeerasp). Aan de onderkant van de schelp is die korst
afgesleten, doordat de heremietkreeft de schelp over de grond sleept.
De gewone zwemkrab
De zeepier
Je kan de zeepier vinden door op zoek te gaan naar wormhoopjes, dunne sliertjes
zand. De strandpier leeft in een U-vormige buis in het strand. Met zijn mond zuigt hij
zand op, waardoor er aan het oppervlak een putje ontstaat. De staart scheidt de resten
van dat zand weer af, waardoor er aan het oppervlak een wormhoopje ontstaat.
Deze soort krab spoelt het hele jaar door aan op de stranden. Hun
rugschild is zandkleurig. Kenmerkend is zijn agressieve aard. Je
neemt hem dus best voorzichtig op aan de bovenkant, ver van de
dreigende schaarpoten! De achterpoten zijn, in vergelijking met die
van de gewone strandkrab, veel sterker en breder, waardoor hij een
betere zwemmer is.
9

De gewone zeester
Deze zeester bestaat uit een centrale schijf en 5 armen. Onderaan de
armen kan je 4 rijen zuigvoetjes waarnemen. Hiermee verplaatst de
ster zich. Soms verliest een zeester één van zijn armen… geen probleem!
Er groeit een nieuwe arm aan, maar die nieuwe arm heeft dan
wel een groeiachterstand. Dit is de reden waarom de armen niet altijd
even lang zijn.
De wulk
Het zaagje
De schaalhoren
Deze schelp is makkelijk te herkennen aan zijn vorm: het lijkt precies een
hoedje. De schaalhoorn leeft bijvoorbeeld op strandhoofden, waarop hij zich
stevig vastzet. Bij hoog tij “grazen” ze de omgeving af en eten daar wieren.
Een van de grootste slakkenschelpen die aan onze kust gevonden wordt. Na een
storm kunnen levende exemplaren gevonden worden. Deze diertjes zijn ook bekend
onder de naam “wullok”.
De kokkel
Deze schelp is in grote aantallen te vinden aan onze kust. Ze is te herkennen aan
de richels die van top naar schelprand lopen. Deze schelp wordt ook “hartschelp”
genoemd, naar de hartvormige vorm van de 2 kleppen samen.
Deze, eerder kleine, schelp is makkelijk te herkennen aan zijn gezaagde onderrand.
Bij vloed laten de zaagjes zich meevoeren met de golven. En nog
voor het water zich terugtrekt, graven ze zich snel weer in het zand.
De ovale otterschelp
Deze schelp kan tot 10 centimeter groot worden en is dan ook zeer populair
bij kinderen. Jammer genoeg zijn ze niet zo vaak te vinden. De grootste kans
heb je na een zware storm, waarna ze soms massaal én levend aanspoelen.
Deze schelp is eigenlijk geen inheemse soort, maar sinds 2000 zijn ze steeds
talrijker aanwezig.
Bronnen:
Desroy, N., Gadeyne, J., e.a., Strandvondsten van Gravelines tot Nieuwpoort, Veurne: drukkerij Pattyn.
10

Verzonken wereld
Onder water kunnen we niet alleen levende wezens waarnemen, je kan er ook de getuigen terugvinden
van lang vervlogen tijden. Gezonken schepen, neergestorte vliegtuigen, verzonken steden… voor altijd
verdwenen onder het wateroppervlak.
De RMS Titanic
Wellicht een van de meest bekende gezonken schepen. De
Titanic was een luxeschip dat in april 1912 voor het eerst
vertrok voor een trans-Atlantische reis. Het schip werd als
“onzinkbaar” voorgesteld, maar toch sloeg het noodlot toe
tijdens die eerste reis: de RMS Titanic verging na een botsing
met een ijsberg en verdween in minder dan 3 uur onder het
wateroppervlak. 1522 passagiers kwamen om. In 1985 werd
het wrak door Robert Ballard gevonden op de zeebodem, op
zo’n 3800 meter diepte.
De verzonken stad Atlantis
Atlantis zou een eilandenrijk geweest zijn dat door een vloedgolf verzwolgen
werd door de zee zo’n 9500 v. C. De Griekse filosoof Plato was
de eerste die het rijk vermeldde. Het eiland lag buiten de “zuilen van
Heracles” (= de Straat van Gibraltar). De Atlantische oceaan dankt zijn
naam aan dit mythische eiland.
Ook al wordt er in wetenschappelijke middens getwijfeld aan het bestaan
van deze stad, toch wordt er al eeuwenlang naar gezocht. Maar tot
nu toe werden er nog een bewijzen gevonden.
Daarnaast liggen er nog vele andere voorwerpen op de bodem van de zee.
Bronnen:
Wikipedia, s.d., Internet, 26 januari 2010. (http://nl.wikipedia.org/wiki/Atlantis) + (http://
nl.wikipedia.org/wiki/Titanic_%28schip%29)
11

Watervervuiling
Jaarlijks halen grote olierampen het wereldnieuws: grote hoeveelheden olie komen in de zee terecht, door
ongevallen met olietankers.
Dergelijke ongevallen zijn een ramp voor de fauna en flora in het water. Vissen, zeezoogdieren en andere
zeebewoners worden getroffen. Ook bij zeevogels vallen veel slachtoffers. Dergelijke voorvallen brengen
de hele voedselkringloop uit evenwicht.
Ook de gevolgen voor schaaldieren die in het strand leven zijn groot: de zandkorrels hebben als
eigenschap dat ze zeer doorlaatbaar zijn voor zuurstof. Wanneer de olie het strand bereikt, komt ze
tussen de zandkorrels terecht, waardoor er minder tot geen zuurstof meer tussen de korrels kan
doordringen. Hierdoor krijgen de organismen in het zand niet meer voldoende zuurstof, waardoor ze
afsterven.
Bronnen:
Knack (november 2007), Ecologische ramp in de Zwarte Zee, Internet, 26 januari 2010.
(www.knack.rnews.be)
12

Actueel
We gaan er al te snel vanuit dat een dier, maar een dier is… We schatten hun intellectuele capaciteiten
zeer laag in. Toch zijn er voorbeelden van dieren die ons werkelijk verrassen met hun vindingrijkheid.
Zoals onderstaande inktvis, die de eerste (bekende) ongewervelde is die gebruik maakt van een voorwerp
om zichzelf te beschermen. Welke verrassingen hebben ze nog meer voor ons in petto…?
13
Het Laatste Nieuws (www.hln.be)
Het Nieuwsblad (www.nieuwsblad.be)

Cult!
Films en boeken in overvloed die de prachtige wereld onder water beschrijven. Hier enkele voorbeelden!
Film
Boek
Titel Red de dolfijnen!
Schrijver Patrick Lagrou
Jaar 1992
Titel Free Willy
Regisseur Simon Wincer
Jaar 1993
Uitgever Warner Bros
Genre Familiefilm
“Jesse is in een pleeggezin geplaatst, maar loopt weg en bekladt het bassin
van een dolfinarium met spuitverf. De politie brengt hem terug naar de
pleegouders met de opdracht dat hij alles schoonmaakt. Bij de uitvoering
hiervan sluit hij vriendschap met Willy, een eigenwijze orka die niet veel
van mensen moet hebben en al van jongs af aan in gevangenschap leeft.
Juist omdat ze zo gelijk zijn liggen de twee elkaar wel. Hij wil alles doen
om Willy te bevrijden.”
“In het verre Japan is een fotograaf getuige van een vreselijk schouwspel. De
beelden die hij schiet, moeten absoluut aan de rest van de wereld worden
getoond. Maar dit wordt hem verhinderd, zodat hij uiteindelijk in zijn
opdracht mislukt. Professor Jansen en zijn zoon Marijn moeten hem bij een
nieuwe poging bijstaan. Maar ook voor hen wordt het geen gemakkelijke
klus. Bovendien moeten ze ook nog het middel vinden om aan die
afschuwelijke wandaden een einde te stellen. Zullen zij in hun opzet slagen?”
Bronnen:
Wikipedia, Internet, 26 januari 2010 (http://nl.wikipedia.org/wiki/Atlantis:_De_Verzonken_Stad)
Dofijnenkind, internet, 26 januari 2010 (http://www.dolfijnenkind.be)
14

… de meeste haaien moeten blijven bewegen, ook tijdens hun slaap? Er moet steeds water door hun
kieuwen blijven stromen, anders krijgen ze geen lucht genoeg.
… mensen in China in 200 n. C. al goudvissen in rechthoekige bakken hielden?
… koraalpoliepen ‘s nachts open gaan en overdag gesloten zijn?
… de potvis, van alle zoogdieren, het diepst kan duiken? Hij kan dieper duiken dan 1000 meter.
… de huid van een walrus rood uitslaat wanneer hij het warm heeft?
… het spuitgat van de walvis bovenaan zijn kop zit, waardoor hij kan ademen zonder dat hij zijn lichaam
boven het wateroppervlak moet uitsteken?
… de blauwe vinvis de grootste walvissoort is? Het is zelfs veruit het grootste dier dat op aarde geleefd
heeft. Hij kan tot 32m lang worden en weegt 160 ton.
… de orka het snelste zeezoogdier is? Hij kan tot 56 km/h halen!
Bronnen:
Grote Geïllustreerde Gezinsencyclopedie (2000) Tielt: Lannoo.
15

Uit Van Dale gegrepen...
Koraal de tot een geheel vergroeide skeletten van vele kolonievormende
bloempoliepen die zowel in hun lichaam als in hun tussenschotten
kalk afzetten.
Poliep naam van zekere vormen van de neteldieren die zich op de bodem
of elders vastzetten en die meestal verscheidene voelers of armen
hebben waardoor zij op planten lijken.
Water de meest algemene, over de gehele aarde verbreide vloeistof, die, als
ze zuiver is, geen kleur, reuk of smaak heeft en waarvan de
moleculen uit 2 atomen waterstof en 1 atoom zuurstof bestaan.
Voedselketen aansluitende reeks van voedingsprocessen van organismen die, op
telkens een hoger niveau, elkaars voedsel zijn of voedsel leveren.
Bronnen:
Van Dale (2006) Woordenboek Nederlands op groot formaat. Antwerpen: Van Dale Lexicografie.
16

Ga eens een kijkje nemen in…!
Hier kan u telkens wat informatie vinden over interessante uitstappen met de klas. Onder “In de kijker”
wordt telkens één organisatie/museum/… met zijn activiteiten voor klassen uitgewerkt. Onder
“Of anders…” vindt u nog meer interessante adressen terug, telkens met een link naar de internetsite.
In de kijker: SEA LIFE Blankenberge www.sealife.be
www.dekust.org/recreatie
“In het National Sea Life Centre in Blankenberge maken de bezoekers een boeiende ontdekkingsreis langs
de Amazonerivier doorheen onze zeeën en oceanen. Meer dan 50 aquaria tonen de mysterieuze onderwaterwereld:
van spectaculaire haaien in de haaientunnel, beruchte piranha’s, het nationaal kweekprogramma
voor zeepaardjes tot een prachtige zeeschildpad, uniek in België!”
Sinds 2009 is er een nieuwe afdeling toegevoegd: de zeehonden-academie! Hier kan je met je eigen ogen
zien hoe gewonde en zieke zeehonden worden opgevangen en geholpen in het opvangcentrum. De dieren
worden gevoederd en verzorgd in de zeehondenkliniek. De trainers van de zeehonden geven uitleg over
de verzorging van de dieren zelf.
Daarnaast kan je ook gaan kijken naar het Seal Rescue Centre: hier worden aangespoelde zeehonden verzorgd
en genezen.
Als laatste vind je er nog “Northsea Discovery” waar je de mysteries en wonderen van onze Noordzee kan
ontdekken. Hier kan je zelf de onderwaterwereld verkennen en de geheimen van de zee ontrafelen.
Of anders…
Walvissen en dolfijnen, tijdelijke tentoonstelling in het Museum voor Natuurwetenschappen in Brussel.
Deze tentoonstelling loopt van 14/10/2009 tot 29/08/2010. www.natuurwetenschappen.be
Hidrodoe, interactief water-doecentrum dat opgesplitst is in 3 grote delen: de watertuin, de waterwereld
en de watermaker. www.hidrodoe.be
17

Op de buis
Een kort overzicht van tv-programma’s die interessant kunnen zijn voor WERO-lessen, op de zenders
National Geographic (Nat. Geo.), Één, Canvas/Ketnet en Nederland 2.
Dag Programma uur zender
10/02/10 Schooltv: Vroeger & zo - Anne Frank 10u45 - 11u00 Nederland 3
10/02/10 Secrets of Egypt: Who Built The Sphinx? 23u00 - 0u00 Nat. Geo.
12/02/10 Ongerept Azië 14u00 - 14u30 Één
13/02/10 Shark men: big mama 12u00 - 13u00 Nat. Geo.
13/02/10 Kijk uit - De gordel kan het verschil maken! 17u55 - 18u00 Één
14/02/10 Half uur natuur 13u35 - 14u05 Één
14/02/10 National Geograpic - Het slimme varken 16u20 - 17u15 Één
15/02/10 Heads up: Do other planets have weather? 7u00 - 7u30 Nat. Geo.
15/02/10 Ongerept Azië 14u00 - 14u30 Één
16/02/10 Riskante regio’s - Leven onder de zeespiegel 10u45 - 11u00 Nederland 3
16/02/10 Seconds From Disaster: Meltdown in Chernobyl 14u30 - 15u00 Nat. Geo.
16/02/10 Earth Investigated: Killer Hurricanes 21u00 - 22u00 Nat. Geo.
16/02/10 Ongerept Azië 14u00 - 14u30 Één
17/02/10
Schooltv: Vroeger & zo - Onderduiken: de
Tweede Wereldoorlog.
18
10u45 - 11u00 Nederland 3
17/02/10 Secrets Of Egypt: the Pyramid code 21u00 - 22u00 Nat. Geo.
18/02/10 Is it Real?: Apeman of Sumatra 20u00 - 21u00 Nat. Geo.
19/02/10 Seconds from disaster: space shuttle Columbia 20u30 - 21u00 Nat. Geo.
23/02/10 Earth Investigated: Birth of the oceans 21u00 - 22u00 Nat. Geo.
26/02/10 Zoo Tales: Episode 5 9u30 - 10u00 Nat. Geo.
2/03/10 Riskante regio’s - Leven bij een vulkaan 10u45 - 11u00 Nederland 3
3/03/10 Mysterix - Is alles zoals het lijkt? 10u30 - 10u45 Nederland 3
Bronnen:
National Geographic Channel (s.d.) tv-gids. Internet, 1 oktober 2009 (http://www.ngc.tv/Schedule/
daily.aspx)
Zita (s.d.) tv-gids. Internet, 1 oktober 2009 (http://www.zita.be/entertainment/tv-gids/vlaamse-zenders)

Bestaansdimensies
Mens en levensonderhoud Watervervuiling
Mens en zingeving Cult!
Mens en het muzische Cult!
Uit Van Dale gegrepen...
Mens en medemens Cult!
Mens en samenleving Op de buis
Wist je dat…?
Watervervuiling
Mens en natuur Water op de wereld
Vissen
Zeezoogdieren
Weekdieren
Gevaren onder de zeespiegel
Vreemde creaturen
Het regenwoud van de zee
Op het strand
Watervervuiling
Actueel
Mens en tijd Verzonken wereld
Wist je dat?
Mens en ruimte Water op de wereld
Wist je dat?
Het regenwoud van de zee
Watervervuiling
Bronnen:
Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs (1998). Leerplan Wereldoriëntatie.
19