Courant 95: Figure it out - VTi

eeN LaNDSCHaP
met VeLe
geziCHteN
‘Je kunt als figurentheater makkelijker
fusioneren met een ander dans- of theatergezelschap
dan met een ander figurentheatergezelschap.
De overeenkomsten
zullen groter zijn.’
het is Willem Verheyden van de Maan die het
zegt, en de praktijk bewijst zijn woorden: de
Maan legde de laatste jaren onder meer artistieke
verbindingen met abattoir fermé, troubleyn en
niek Kortekaas; theater froe froe met hetPaleis,
theater stap en Villanella, maar een samenwerking
tussen twee Vlaamse figurentheaters blijft tot
op de dag van vandaag ongezien. ooit is er een
aanzet geweest, vertelt Verheyden, maar het plan
stootte op artistieke meningsverschillen en stierf
een stille dood.
het bewijst hoe divers ‘het’ figurentheaterlandschap
is, zo divers dat over een coherent landschap
nauwelijks te spreken valt. dat hoeft niet
eens te verwonderen, gezien de aard van het
beestje: figurentheater is intrinsiek een cross-overgenre
dat moeiteloos springt tussen tekst, beeldende
kunst, dans, muziek en nieuwe media. de
Vlaamse figurentheaters zijn precies zo verschillend
van elkaar doordat ze het accent leggen op
één of enkele van deze ingrediënten. het objecttheater
van het alibi collectief vertoont bijgevolg
nauwelijks raakvlakken met de dromerige sprookjes
van de Maan of de soms naturalistische vertellingen
van ultima thule. Je zou kunnen zeggen
dat enkel de brede (en omstreden) term ‘figuren’
alle spelers overkoepelt.
HeT zICHTBAre en onzICHTBAre
lAnDSCHAp
hoe ziet het ‘landschap’ eruit? de optelsom van de
door de overheid ondersteunde gezelschappen resulteert
in het ronde getal vijf: er zijn op dit moment,
na het recente verdwijnen van theater taptoe en
het alibi collectief, vier structureel gesubsidieerde
spelers (de Maan, theater froe froe, ultima thule,
theater de spiegel) en één projectgezelschap
(theater tieret). Vaak wordt echter vergeten – en
dat is belangrijk in het kader van de beeldvorming
rond figurentheater – dat achter die vijf een enorm
landschap schuilgaat van amateur- en semiprofessionele
gezelschappen. Volgens de laatste telling
van het firmament zijn er in Vlaanderen een
tachtigtal actieve figurentheaters waarvan 25 semiprofessionele,
45 amateur- en 5 gesubsidieerde
gezelschappen. dertig gezelschappen (waarvan
dus al zeker 25 niet-gesubsidieerde) beoefenen
figurentheater als hoofdberoep.
Binnen de gesubsidieerde theatersector (waarvan
de figurentheaters schottenloos deel uitmaken) zijn
er daarnaast talloze gezelschappen die occasioneel
een pop of figuur gebruiken (fabre, de Volder)
of die werken met video (Cassiers, de filmfabriek).
en dan is er dans, een genre dat interessante raakvlakken
vertoont met het figurentheaterveld. de
eigenheid van figurentheater bestaat er immers
in dat dode materie ‘geanimeerd’ wordt – voorzien
van een anima, een ziel – en zo herschapen
tot een levend subject. ook het lichaam van de
danser kan als een bewegingloos object worden
beschouwd, dat door een onzichtbare hand wordt
gemanipuleerd tot een bewegend subject. dat is
bijvoorbeeld het geval in sommige dansinstallaties
van Kris Verdonck (I/II/III/IV) of Meg stuart (Sandtable).
Binnen de ‘reguliere’ dans is de danser echter
doorgaans een subject: een levend, denkend
en beslissend wezen. in dat geval gaat de ‘scheppingsgedachte’
niet op. deze landschapsschets
zoomt in op de vijf Vlaamse gezelschappen waarvoor
figuren geen occasioneel maar een wezenlijk
uitgangspunt vormen van hun artistieke praktijk, én
we beperken ons tot die gezelschappen die door
de overheid ondersteund worden.
VIJf SpelerS
Evelyne Coussens
een uitgebreide historiek van de gesubsidieerde
gezelschappen is doorgaans te lezen op de websites
van de organisaties zelf. onderstaande portretten
gaan vooral in op twee aspecten die de
eigenheid van de gezelschappen in het hier en nu
bepalen: de evolutie vanuit het soms traditionele
poppenspel naar een hedendaagse artisticiteit
(met de verhouding tot een publiek van volwassenen/kinderen)
en de specifieke artistieke ac-
5 >> naar de inhoudstafel
Figure it out