Courant 95: Figure it out - VTi

centen die elk gezelschap legt (materiaalkeuze,
vormgeving van de figuren, relatie tot de manipulator...).
theaterrecensent tuur devens hanteert in zijn boek
Tussen Pop en Theater een terminologie van Bourdieu
en onderscheidt daarmee vier soorten poppentheater
(devens hanteert deze term voor wat
wij in deze bijdrage ‘figurentheater’ noemen):
- de avant-garde die speelt voor een volwassen
elite
- het vernieuwende poppentheater dat speelt
voor ‘culturele kinderen’ en volwassenen
- het pedagogische poppentheater voor kinderen
- het traditionele volkspoppentheater voor
toeristen en folkloristen
in tegenstelling tot veel gezelschappen uit het amateur-
of semiprofessionele veld, behoort geen enkel
gesubsidieerd gezelschap tot de pedagogische of
folkloristische tendens. ook de echte avant-garde
lijkt op het eerste gezicht afwezig – daarover later
meer. de vijf Vlaamse gesubsidieerde figurentheatergezelschappen
behoren dus tot het ‘vernieuwende’
poppentheater. afhankelijk van de noden van
de voorstellingen verschillen de gebruikte speltechnieken,
maar we kunnen over het algemeen stellen
dat ze allemaal ‘uit de kast’ zijn gekomen (geen
poppenkast meer) en bijna standaard de ‘mengvorm’
gebruiken waarbij poppenspelers en acteurs
duidelijk zichtbaar meespelen en dus de theaterillusie
doorbreken.
Ultima Thule
Roots: Joris Jozef, onderwijzer
aan de oorsprong van ultima thule ligt ex-onderwijzer
Joris Jozef, die begin de jaren 1980 in
antwerpen poppentheater maakt voor kleuters.
dat gebeurt op een traditioneel vertellende manier,
gericht op ontspanning en opvoeding van
de kinderen. opmerkelijk: het figurentheatergezelschap
dat zich anno 2010 misschien wel het meest
profileert met voorstellingen voor volwassenen, is
uitdrukkelijk als kindertheater begonnen. in 1997
maakt de jonge regisseur Wim de Wulf samen met
poppenmaker en -speler filip Peeters en actrices
radomira dostal en erna Palsterman de voorstelling
Paard van Troje. het is de komst van deze
niet-poppenspeler die een nieuwe wind door het
huis laat waaien. in 2001 wordt acteur, auteur en
muzikant Wim de Wulf artistiek leider van ultima
thule. in 2002 experimenteert de Wulf met een
mengvorm van opera en figurentheater in Sire &
Zot – een voorstelling voor volwassenen. hoewel
ook sommige van de meer recente voorstellingen
van ultima thule (1900, Geschift) niet specifiek
voor kinderen zijn gecreëerd, worden anno 2010
alle ultima thule-voorstellingen in dag- en avondcircuit
gespeeld.
Courant 95 >> naar de inhoudstafel
Stekezotvanu - ultima thule (foto: leon auwers)
Eigenheid: focus op tekst
ultima thule omschrijft zichzelf als ‘verteltheater’:
tekst, of minstens een sterke vorm van narratieve
dramaturgie, neemt bij ultima thule meer dan bij
andere figurentheaters een belangrijke plaats in.
de poëtische bewerking van twee Baricco-verhalen
(1900 en Zijde) is daar één voorbeeld van, de
zelfgeschreven tekst van de Bildungstrilogie Go-
Maar een ander. de Wulf blijkt in zijn zoektocht
naar de ‘menselijke condition, naar de kloppende
ader waardoor het leven stroomt’ in de eerste
plaats een auteur.
ultima thules poppen – gewoonlijk vervaardigd
door filip Peeters – zijn bijgevolg niet de groteske
creatuurtjes in latex van theater froe froe, noch
de sobere geometrische figuren van theater de
spiegel, maar het zijn doorgaans sobere, ruwe
poppen met een naturalistische textuur. het decor?
Minimalistisch, eerder gericht op suggestie dan op
illustratie. alles in de vormgeving van ultima thules
voorstellingen ademt de essentiële poëtica van
de Wulf.
de zichtbare ontdubbeling van het spel in poppen
en acteurs (waarbij de poppenspeler ook acteur
is en omgekeerd) is een bewuste en consequente
keuze van ultima thule. het biedt het gezelschap
de kans om een meer gelaagde realiteit te vertellen:
eentje met twee stemmen in plaats van één.
6