Courant 84 - VTi

20
‘ S U P R A D I SCIPLINAIR’ WERKEN IN DE APPEL, AMST E R DA M
JE MOET ALS
K W I K Z I LV E R Z I J N
‘De Appel is in 1975 opgericht door Wies Smals als een
centrum voor performance art. Dit medium was destijds
pril, het kreeg nog maar weinig institutionele erkenning.
Om die reden wilde Wies Smals een forum creëren voor
“efemere” kunst: acties, performances, happenings,
evenementen,... Kunst werd hier dus beschouwd als iets
tijdelijks – iets waar je op het moment zelf bij moet zijn
om het te kunnen waarnemen. Dit benadrukken van het
efemere duurde een vijftal jaren. Nadien werd de Appel
een bureau voor de logistieke en conceptuele ondersteuning
van kunstenaars om grotere projecten op te zetten.
Er was na enkele jaren het gevoel dat performance art in
de kunstwereld wel voldoende geaccepteerd was, en dat
er hiervoor geen apart nicheplatform nodig was. Er was
geen mediumspecifieke institutie meer nodig, vond Wies
Smals.
In de late jaren ’80 en ’90 zette de Appel niet meer systematisch
in op performance. Saskia Bos, de vorige directeur,
had er weinig interesse voor en misschien kaderde
dat in de tijdsgeest. De cross-over invalshoek was in de
jaren negentig blijkbaar minder dominant. Maar toen ik
anderhalf jaar geleden bij de Appel begon, leek me dit –
zeker in de lokale, Nederlandse context – opnieuw meer
prominent. Er is geen sprake van een boom, maar performance
is opnieuw zichtbaar een strategie waarvan
vele kunstenaars zich bedienen. Niet iets waar ze zich in
hun traject exclusief op toeleggen, maar wel één van de
mogelijke instrumenten die ze ter beschikking hebben –
naast lezingen, sculpturen, schilderijen, installaties,
teksten,...
Zeker in de Nederlandse context blijft er sprake van cultureel
separatisme. Er is nog steeds zeer weinig communicatie
tussen de verschillende disciplines op een inhoudelijk
en conceptueel niveau. Jazeker, er zijn samenwerkingsverbanden
tussen het theaterveld, het dansveld,
het veld van de beeldende kunst. Maar op een discursief
niveau is er nauwelijks een betekenisvolle uitwisseling.
De jonge kunstenaars, theatermakers, choreografen die
ik in die tijd ontmoette, hadden sterk het gevoel dat ze
tussen verschillende stoelen terechtkwamen. Om die
reden leek het ideaal voor de Appel om te functioneren
als een soort van onbestemde “zone” waar dingen kunnen
plaatsvinden.
Een van de eerste aandachtspunten was de ontwikkeling
van een nieuw vocabulaire voor wat we doen. We kiezen
dan niet voor een woord als “performance”, wel voor het
Ann De m e e ste r
woord “situatie” of “gebeurtenis” omdat dit meer flexibiliteit
en fluïditeit mogelijk maakt. Het categoriseert
niets. We hebben het ook niet over “interdisciplinaire
cross-overs” maar wel over “supradisciplinair” werk. De
achtergrond van de mensen met wie ik werk is immers
van geen tel. Het maakt niet uit of ze nu beeldende kunstenaars,
theatermakers of choreografen zijn. Het is de
context van de Appel die bepaalt hoe mensen naar hun
werk kijken. We blijven in de eerste plaats wel een ruimte
specifiek voor beeldende kunst en dat is heel bepalend
voor de manier waarop mensen kijken naar wat er in de
Appel gebeurt of naar wat we buitenshuis organiseren.
Zelfs als dat plaatsvindt in een theater, dan nog is dit
heel sterk gedetermineerd door het referentiekader van
beeldende kunst. Het gaat dus niet om de achtergrond
van kunstenaars, wel om de vraag op welke manier zij
aan de slag kunnen met onze context.
Iets anders dat sterk het voorwerp was van interne discussies,
was de kwestie van timing en formats. Vorig
jaar experimenteerden we hiermee. Er zitten altijd enkele
weken tijd tussen verschillende tentoonstellingen, en in
die periode organiseerden we voorstellingen in een lege
witte kubus. We zijn daarvan afgestapt omdat het voor