Courant 84 - VTi

22
HYBRIDISERING IN/UIT HET KUNST E N D EC R E ET
IS DIT NOG
K U N ST?
Met het instrument van het Kunstendecreet pikte het
Vlaamse cultuurbeleid al in op de hybridisering in kunstenland.
Gebaseerd op het Podiumkunstendecreet
(1993) dat tot voor 2006 de subsidiëring van podiumkunsten
regelde, is er met dit decreet sinds 2004 een
uniforme regeling voor alle kunstvormen, voor zover
ze niet binnen het werkveld vallen van de fondsen (het
Vlaams Audiovisueel Fonds of het Vlaams Fonds voor
de Letteren). Het Kunstendecreet was in aanzet voorzien
als een schottenloos decreet. Er zijn multidisciplinaire
werkvormen (kunstencentra, werkplaatsen, festivals,
managementbureaus) en door de aandacht voor
omkaderende functies (sociaal-artistiek en kunsteducatie)
zijn er ook openingen naar andere maatschappelijke
domeinen.
Toch zijn de oude disciplines er nadrukkelijk aanwezig
in de manier waarop organisatievormen worden omschreven
en de beoordeling geregeld is. Binnen de
podiumkunsten zijn er nog steeds dans-, theater- en
muziektheaterproducenten onderscheiden. Verder
is er sprake van organisaties voor beeldende kunst,
architectuur, vormgeving, muziek, audiovisuele
kunst,... Is het Kunstendecreet flexibel genoeg om
een plek te geven aan interdisciplinaire artistieke
praktijken?
VAN MULTI- TOT TRANSDISCIPLINAIR
Naast de genoemde disciplinaire decretale categorieën
biedt het Kunstendecreet aan sommige organisaties de
ruimte om een multidisciplinaire werking te ontplooien.
Multidisciplinair betekent dat er een omgeving is waar
verschillende artistieke disciplines relatief gescheiden
naast elkaar voorkomen. In het Kunstendecreet kun je
dan denken aan kunstencentra, werkplaatsen en festivals.
Dat zijn organisaties die kunnen inzetten op kruisbestuivingen,
maar waar de disciplines vaak ook in een
zeer herkenbare vorm naast elkaar verschijnen. In het
huidige systeem worden zij beoordeeld op basis van de
werkvorm in plaats van de discipline. Expertise met betrekking
tot de werkvorm wordt gecombineerd met expertise
uit verschillende disciplines. Daar lijken zich weinig
problemen voor te doen. Maar voor de producenten uit
het Kunstendecreet ligt de discussie al iets moeilijker.
Metamorfose in podiumland. Een veldanalyse (VTi, 2007)
liet immers zien dat het lang niet meer alleen de kun-
Joris Ja n ssens (i.s.m. Dirk De Wit)
stencentra, werkplaatsen en festivals zijn die multidisciplinair
werken. Ook dans-, theater-, en muziektheaterproducenten
zetten steeds meer stapjes buiten hun decretale
opdracht. Steeds meer gezelschappen zijn hybride
productiekernen. In Metamorfose in podiumland gingen
we dieper in op de case van Theater Antigone. Dat was
halverwege de jaren 1990 nog een gezelschap dat enkel
en alleen theater (voor volwassenen) maakte. Sinds Jos
Verbist in 1997 aan de slag ging, blijft theater voor Antigone
wel de hoofdzaak, maar is er tevens een sociaalartistieke
lijn ontwikkeld, is er een toenemende inbreng
van dans, video en muziektheater, en worden er ook
jeugdvoorstellingen gemaakt én getoond. De parallel met
het model van de kunstencentra ligt voor de hand.
Dezelfde analyse kan voor veel gezelschappen gemaakt
worden. De stadstheaters KVS, NTGent en Toneelhuis
bijvoorbeeld zijn allang geen repertoiretheaters meer met
een vast ensemble. Ook zij zijn flexibele productie-units
die zich niet alleen op theater richten maar ook op de
productie en presentatie van verschillende podiumkunsten
(en daarnaast vaak tentoonstellingen, concerten,
party’s, symposia, en alle mogelijke combinaties daarvan
– al dan niet in een festivalformule). De decretale categorie
van de ‘Nederlandstalige dramatische kunst’ bevat
bij nader inzien veel gezelschappen die weinig prototypisch
‘theater’ maken. In het buitenland wint Needcompany,
sinds 1991 als theaterproducent gesubsidieerd,
vermaarde dansprijzen. En ook Troubleyn, de
structuur van de artistieke duizendpoot Jan Fabre, ontvangt
subsidies als teksttheatergezelschap. Crew gaat
op zoek naar raakvlakken tussen theater en technologie.
In dans lijkt de hybridisering nog verder te gaan dan in
het theater. Uit Kanaries in de koolmijn, het masterplan
voor dans dat het VTi in december 2007 presenteerde,
kwam nogmaals ter sprake dat dans een voortrekkersrol
speelt bij de hybridisering van de podiumkunsten. De
definitie van dans is de laatste tijd heel sterk opgerekt,
zelfs in die mate dat de herkenbaarheid van het genre
voor het brede publiek in het geding is. Dans is een zeer
open systeem met een sterke drang naar vernieuwing en
originaliteit, waarbij gangbare grenzen en categorieën
graag en veelvuldig in vraag worden gesteld. Dans is een
context die gemakkelijk nieuwe, vreemde elementen
importeert en om die reden zoeken nogal wat ‘hybriden’
hier een plek. (Tegelijk laat het masterplan voor dans