Burgzand - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

31
—
Vraagstellingen
Uiteindelijk bleken in dit beperkte gebied op
twaalf plaatsen resten te liggen van scheepswrakken,
verspreid over een oppervlak van circa
1200 x 600 m. Deze zijn alle in kaart gebracht,
geïnterpreteerd en gewaardeerd. Per individuele
site waren steeds de volgende vragen leidend:
• Welke delen van het schip zijn bewaard
gebleven?
• Waar en hoe liggen de delen ten opzichte van
elkaar?
• Wat is vorm en omvang van de resterende
delen?
• Wat is er over van uitrusting, bewapening,
lading, persoonlijke bezittingen, e.d.?
• Wat is er te zeggen over functie, nationaliteit,
herkomst of bestemming?
• Wat is de datering van de bouw van het schip?
• Wat is de datering van de ondergang van het
schip?
• Hoe gaaf of hoe aangetast zijn schip, uitrusting
en lading?
• Zijn er veel of bijzondere details bewaard?
• Wat zijn de bedreigingen en de kansen voor
behoud in situ?
• Wat is de positie?
• Wat zijn de duikomstandigheden?
Kortom: wat is het onderzoekspotentieel van de
individuele site en wat zijn de mogelijkheden de
informatie in of ex situ te behouden?
Zoals hierboven is aangegeven, werden voordelen
gezien in een gebiedsgerichte benadering,
niet alleen vanuit een logistiek, maar zeker ook
vanuit een inhoudelijk oogpunt. Voorheen waren
de (sporadisch voorkomende) verkenningen
en waardestellende onderzoeken in beginsel gericht
op individuele vindplaatsen. De nieuwe
aanpak zou kunnen leiden tot een aantal gebiedsbrede
inzichten en een beter begrip van de
diverse natuurlijke processen, die bepalen of een
scheepswrak eeuwenlang redelijk goed bewaard
kan blijven of binnen luttele jaren volledig wordt
opgeruimd. Voor het gebied als geheel werden
de vragen als volgt geformuleerd:
• Is in de omgeving van het Burgzand uitsluitend
sprake van erosie op site-niveau en is het
gebied als geheel relatief stabiel met een mate
van erosie, zoals die al eeuwen min of meer
sluipend heeft plaatsgevonden, of is het
gebied tegenwoordig als geheel onderhevig
aan grootschalige erosie en zullen in principe
alle wrakken in deze omgeving ten prooi vallen
aan versnelde erosie?
• Is in het laatste geval een vermoedelijke
oorzaak en startmoment aan te wijzen?
• Kunnen de factoren worden benoemd, die het
grootste en meest destructieve effect hebben
op behoud van de scheepswrakken in dit
specifieke gebied? We maken hier onderscheid
tussen natuurlijke en antropogene processen,
maar benoemen ze beide.
• Is het mogelijk om door een aantal jaren
systematisch de processen van een aantal
wrakken te volgen te komen tot méér dan een
abstracte beschrijving van degradatie? Is het,
met andere woorden, mogelijk om een aantal
voorbeelden zó aanschouwelijk te beschrijven
dat een gevoel van urgentie kan worden
gewekt bij de verschillende belanghebbenden?
• Is als gevolg van de ontstane inzichten een
praktische methode te ontwikkelen die in deze
omstandigheden de extreem snelle degradatie
kan vertragen? Deze kan lopende het project
worden getest.
• Ten slotte zal de vraag expliciet beantwoord
moeten worden of een gebiedsgerichte
benadering inderdaad meerwaarde heeft en
wellicht kan leiden tot een betere maritiemarcheologische
monumentenzorg.
1.3 Opzet van het boek
Over dit project en het onderzoek is diverse malen
eerder door de auteur, destijds leider van het
project, voorlopig en kort verslag gedaan.10 De
bedoeling is om in dit boek een vollediger overzicht
te geven van het project, de achtergronden
en de resultaten.
Het boek is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2
bekijken we voor een beter begrip van de situatie
en het onderzoekspotentieel de historische
10 Bijvoorbeeld: Vos 2000, 2001a, 2001b,
2002a, 2002b, 2003a, 2003b, 2003c,
2003d, 2004a, 2004c, 2005c, 2005e,
2005f, 2006b.