Burgzand - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

More documents

Recommendations

Info

43 — Afb. 2.4 Detail van de kaart van Jan van Scorel uit circa 1552. Dat de grote schepen voor anker liggen is te zien aan het feit dat alle zeilen tegen de ra’s zijn opgebonden. activiteiten vanuit Den Horn plaatsvonden, totdat dit plaatsje in 1398, tijdens de Hollands-Friese oorlog, verwoest werd.27 Blijkbaar zochten schepen al in de 14de eeuw vlakbij de Noordzee een beschutte plaats met voldoende diepte om te worden geladen of gelost en een loods aan boord te nemen. En ook toen moest men soms volledig geladen en toegerust dagenlang wachten op goede wind om uit te zeilen. Het zijn al de typische functies van een rede, die ook bekend zijn uit de latere bloeiperiode van de Rede van Texel. Verschuiving van de rede van zuid naar oost Vanaf het tweede kwart van de 16de eeuw hebben we voor het eerst de beschikking over contemporaine kaarten van het gebied en beschrijvingen van de zeeroutes door het Marsdiep, de Vliestroom en over de Zuiderzee. Bekende vroege kaarten zijn die van Jacob van Deventer (omstreeks 1542)28, Jan van Scorel (omstreeks 1552) en Lucas Janszn Waghenaer (1583). De oudste is die van de Engelsman John Aborough, die in 1539 nauwkeurige aantekeningen maakte tijdens een verkenningstocht naar het Zuiderzeegebied. Schoorl gebruikt deze en andere kaarten en zeemansgidsen voor zijn twee reconstructies van het gebied, respectievelijk omstreeks 1550 en 1600.29 Voor ons zijn vooral aanduidingen van ankergebieden ten zuiden en oosten van Texel op dergelijke kaarten interessant. Zeker niet de betrouwbaarste, maar wel een van de fraaiste én oudste kaarten met aanwijzingen voor ankergebieden is een geschilderde kaart 27 De Jager en Kikkert 1998, 154-162. Voor genoemd Hanzereglement zie aldaar p. 156. 28 Boomgaard 1984, 22-23. In deze kaart staat geen extra informatie over onze vraagstukken. 29 Schoorl 1999, 27-34 met twee reconstructiekaarten (kaarten 5 en 6).
44 — van 80 bij 240 cm van Texel, Wieringen en Huisduinen met aangrenzende wateren als het Marsdiep.30 De kaart is anoniem en ongedateerd, maar waarschijnlijk is hij vervaardigd door de uit de regio (namelijk Schoorl) afkomstige schilder, uitvinder en ondernemer Jan van Scorel (1495- 1562). Deze maakte in 1552 een plan voor de indijking van de Zijpe en waarschijnlijk maakte deze kaart daar deel van uit. De afgebeelde situatie is dan van 1552 of daarvóór. Voor ons zijn in het bijzonder het Marsdiep met zijn bebakening en betonning en de ten anker liggende schepen ten oosten van Texel interessant. Ruwweg ter hoogte van Oudeschild is een aantal grote, zeegaande schepen te zien – driemasters!31 De verhoudingen op de kaart kloppen weliswaar niet, maar het is zeker het gebied van de later beroemde Rede. Overigens zien we ook aan de Noordzeekant van het Marsdiep, voor Huisduinen, een driemaster voor anker liggen. Hier wordt geen rede aangeduid, want daarvoor was dat gebied lang niet beschut en veilig genoeg, maar men kon hier bijvoorbeeld wel voor anker liggend het ingaande tij afwachten. Langs het Noordzeestrand van Texel zien we diverse kleine scheepjes zeilen of vissen; andere zijn op het strand getrokken. Vanaf de tweede helft van de 16de eeuw zijn meer en betrouwbaarder kaarten beschikbaar, waarop ten zuidoosten en oosten van Texel een (of hét) ankergebied met een ankertje wordt aangegeven. Een vroeg voorbeeld is het tussen 1572 en 1580 vervaardigde Antwerpse ‘Zeeboek’, met daarin een kaart van de toegang tot het Marsdiep. Deze kaart is gebaseerd op een kartering van schipper Dirck Zael uit 1549. Hier zien we voor de zuidoostpunt van Texel, halverwege Den Hoorn en Den Burg, de aanduiding van een 30 Heslinga, De Klerk, Schmal, Stol, Thurkow 1985, 132-135. Voor een afbeelding van de complete kaart zie: De Nijs en Beukers 2002, 132-133. 31 De auteur gebruikt in dit boek het begrip ‘groot, zeegaand schip’ ter onderscheiding van de schepen die werden gebruikt voor de binnen- en kustvaart (inclusief visserij). Dat waren veelal ook andere scheepstypen. De aanduiding ‘groot’ is relatief. In de 17de eeuw behoorden schepen met een lengte over de stevens van 30-45 m tot de grootste van hun tijd. Afb. 2.5 Op dit detail van de kaart uit de Hingman collectie zien we ten zuiden van Den Hoorn de ingedijkte Binnenkuil en Buitenkuil. Dat de kaart op zijn vroegst dateert uit het laatste kwart van de 16de eeuw is te zien aan De Schans uit 1574. Ten oosten van Texel zien we de term ‘koopvaardersrede’.
Page 1 and 2: Nederlandse Archeologische Rapporte
Page 3 and 4: Colofon Nederlandse Archeologische
Page 6 and 7: Dankwoord 5 — Een groot, meerjari
Page 8 and 9: 13 Wrak Burgzand Noord 10 (BZN 10)
Page 10 and 11: 9 — durend heen en weer getranspo
Page 12 and 13: 11 — ter inzicht konden krijgen i
Page 14 and 15: 13 — Door multibeambeelden uit 20
Page 16 and 17: 15 — than ten to fifteen years. T
Page 18 and 19: 17 — matic changes around Burgzan
Page 20 and 21: 19 — sergrund jahrhundertelang in
Page 22 and 23: 21 — Schleppnetzfischerei getroff
Page 24 and 25: 1 Inleiding 23 — 1.1 Voorgeschied
Page 26 and 27: 25 — Afb. 1.2 Helaas is het zicht
Page 28: Afb. 1.4 Archeologische tekening va
Page 31 and 32: 30 — logische waarde die gevonden
Page 33 and 34: 32 — achtergrond van de Rede van
Page 35 and 36: 34 — 1.4 Administratieve gegevens
Page 37 and 38: 36 — Afb. 1.7 Detail van de Hydro
Page 39 and 40: 38 — Afb. 2.1 Voor het jaar 1000
Page 41 and 42: 40 — 16 Schoorl 1999, 14-34. 17 D
Page 43: 42 — 19 Schoorl 1999, 27-30. 20 D
Page 47 and 48: 46 — 37 De Jager en Kikkert 1998,
Page 49 and 50: 48 — 41 Buisman 2000, 139; Buisma
Page 51 and 52: 50 — Storm en verveling op de Red
Page 53 and 54: 52 — Tabel 2: Jaren met stormen w
Page 55 and 56: 54 — west doorschiet naar noordwe
Page 57 and 58: 56 — Afb. 2.8 Prent van Sieuwert
Page 59 and 60: 58 — 65 Gebaseerd op het verslag
Page 61 and 62: 60 — Afb. 2.12 Bij de Bataviawerf
Page 63 and 64: 62 — Afb. 3.1 Echoloodbeeld van w
Page 65 and 66: 64 — 67 We hebben inmiddels op me
Page 67 and 68: 66 — 69 De auteur heeft over dit
Page 69 and 70: 68 — eeuwen deel uit van de marie
Page 71 and 72: 70 — 78 Zie voor voorbeelden van
Page 73 and 74: 72 — 80 Door deze ‘containerisa
Page 75 and 76: 74 — Afb. 4.3 Duiker Frank Koppen
Page 77 and 78: 76 — Afb. 4.4 Een mooi voorbeeld
Page 79 and 80: 78 — Tabel 4: Duiktijd per seizoe
Page 81 and 82: 80 — Afb. 4.6 Voorbeeld van een m
Page 83 and 84: 82 — Afb. 4.9 Luchtfoto van het a
Page 85 and 86: 84 — Afb. 4.11 Voorbeeld van een
Page 87 and 88: 86 — Afb. 4.14 Dagelijks was er n
Page 90 and 91: 5 Ontwikkeling van een methode van
Page 92 and 93: 91 — van de vindplaats en de afde
Page 94 and 95:
93 — breedste netten die leverbaa
Page 96 and 97:
95 — Afb. 5.4 De steigergazen zij
Page 98:
Afb. 5.6 Al experimenterend kwamen
Page 101 and 102:
100 — de zanddruk van binnenuit e
Page 103 and 104:
102 — Vraag: had het aanbrengen v
Page 106 and 107:
6 Twaalf wrakken 105 — Bij aanvan
Page 108 and 109:
Afb. 6.2 Detail van de kaart van he
Page 110 and 111:
7 Wrak Burgzand Noord 2 (BZN 2) 109
Page 112 and 113:
111 — 7.2 Vondstgeschiedenis Het
Page 114 and 115:
113 — om het vlak van een schip m
Page 116 and 117:
115 — Afb. 7.4 Tussen het eerste
Page 118 and 119:
117 — Afb. 7.7 Scherf van een gro
Page 120 and 121:
119 — gevonden. Lag de partij mis
Page 122 and 123:
121 — Afb. 7.11 In het voorschip
Page 124 and 125:
123 — Afb. 7.13 In het voorschip
Page 126 and 127:
125 — Afb. 7.15 Schets van de res
Page 128 and 129:
127 — aan de sponningen voor de z
Page 130 and 131:
129 — Afb. 7.21 Cardanisch opgeha
Page 132 and 133:
131 — Het aardewerk Het aardewerk
Page 134 and 135:
133 — Afb. 7.24 Detailopname van
Page 136 and 137:
135 — ten voor fles BZN2-211 zijn
Page 138 and 139:
137 — Peillood Vondst BZN2-977 is
Page 140 and 141:
139 — als het textiellood met het
Page 142 and 143:
141 —
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
145 — 8.2 Vondstgeschiedenis Medi
Page 148 and 149:
147 — aangeduid als dekbalken - h
Page 150 and 151:
149 — binnen de zichtbare grenzen
Page 152 and 153:
151 — Afb. 8.8 Schets van het vri
Page 154 and 155:
153 — Afb. 8.10 Ongeveer midden-w
Page 156 and 157:
155 — Afb. 8.12 Een multibeam son
Page 158 and 159:
157 — Relatief, omdat de bescherm
Page 160 and 161:
159 — Afb. 8.15 Hoewel geërodeer
Page 162 and 163:
161 — Admiraliteit van Amsterdam.
Page 164 and 165:
163 — gevonden met het merkteken
Page 166 and 167:
165 — tespoor’ (Van Yk), die me
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
169 — 9.2 Vondstgeschiedenis Over
Page 172 and 173:
171 — Afb. 9.3 Het schip was gela
Page 174 and 175:
173 — Afb. 9.4 Schuifstangkogels
Page 176 and 177:
175 — Afb. 9.6 Twee tekeningen ui
Page 178 and 179:
177 — De vaten lagen zorgvuldig g
Page 180 and 181:
179 — Afb. 9.12 Omdat het schip m
Page 182 and 183:
181 — dat ze met een dubbele rij
Page 184 and 185:
183 — cacaobonen en boekweit. We
Page 186 and 187:
185 — Determinatie op soort van h
Page 188 and 189:
187 — Datering bouw Er zijn acht
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
191 — stekende constructiedelen e
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
195 — 11.2 Vondstgeschiedenis Von
Page 198 and 199:
197 — Afb. 11.3 Bovenaanzicht van
Page 200 and 201:
199 — vergiet - als lokaal vervaa
Page 202 and 203:
201 — als werkende kracht. Wij he
Page 204 and 205:
203 — Afb. 11.9 Oostzijde van de
Page 206 and 207:
205 — maar, gezien het grillige p
Page 208 and 209:
Afb. 11.12 Sidescan sonarbeeld uit
Page 210 and 211:
209 — Afb. 11.14 Multibeam sonarb
Page 212 and 213:
211 — Afb. 11.17 Twee luizenkamme
Page 214 and 215:
213 — twee fragmenten van ebbenho
Page 216 and 217:
215 — brons. Na het gieten was de
Page 218 and 219:
door het ruim weinig is teruggevond
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
221 — 12.2 Vondstgeschiedenis Ove
Page 224 and 225:
223 — de dagzomende stukken const
Page 226 and 227:
225 — Afb. 12.4 Dwarsdoorsnede me
Page 228 and 229:
227 — weest. Dit schip moet een g
Page 230 and 231:
229 — Afb. 12.7 Op deze plek vers
Page 232 and 233:
231 — Afb. 12.8 Reconstructie van
Page 234 and 235:
233 — er nog goed bij en verkeerd
Page 236 and 237:
235 — Afb. 12.10 Drie voorbeelden
Page 238 and 239:
237 — Afb. 12.12 Voorbeeld van sg
Page 240 and 241:
239 — Afb. 12.15 De wijnanalyse t
Page 242 and 243:
241 — 12.5 Algemeen beeld en date
Page 245 and 246:
244 —
Page 247 and 248:
246 — Documentatie Ongepubliceerd
Page 249 and 250:
248 — 228 Duikrapport A. Vos, 07-
Page 251 and 252:
250 — Afb. 13.2 Schets van de man
Page 253 and 254:
252 — Afb. 13.4 Een van de kruike
Page 255 and 256:
254 — identificeerbaar waren touw
Page 257 and 258:
256 — wat korte stukken gaas op d
Page 259 and 260:
258 — Afb. 13.9 In 2005 waren wee
Page 261 and 262:
260 — 241 Wim Kuijper, Botanisch
Page 263 and 264:
262 — menteerd. Ook is het schip
Page 265:
264 — 248 Notitie van Nico Brinck
Page 268 and 269:
14 Wrak Burgzand Noord 11 (BZN 11)
Page 270 and 271:
269 — 14.2 Vondstgeschiedenis Wra
Page 272 and 273:
271 — Afb. 14.3 Blik op de constr
Page 274 and 275:
273 — Afb. 14.5 Tekening van hetz
Page 276 and 277:
275 — zien met sponningen voor de
Page 278 and 279:
277 — verdwenen. Op de bovenkant
Page 281 and 282:
280 —
Page 283 and 284:
282 — Literatuur Wrak BZN 12 is g
Page 285 and 286:
284 — 255 Vergelijk bijvoorbeeld
Page 287 and 288:
286 — tegen wegspoelen en al te s
Page 289 and 290:
288 —
Page 291 and 292:
290 — Literatuur Wrak BZN 13 is g
Page 293 and 294:
292 — 16.3 Vondsten 16.4 Algemeen
Page 295 and 296:
294 —
Page 297 and 298:
296 — Ongepubliceerde rapportages
Page 299 and 300:
298 — Afb. 17.3 Aan het oostelijk
Page 301 and 302:
300 — Afb. 17.4 Textiellood met e
Page 303 and 304:
302 — Afb. 17.6 Strijkijzer van r
Page 305 and 306:
304 — Afb. 17.8 Nadat een gedeelt
Page 307 and 308:
306 — Afb. 17.10 Twee kruikjes va
Page 309 and 310:
308 — 265 RING-rapport oktober 19
Page 311 and 312:
310 —
Page 313 and 314:
312 — Ongepubliceerde rapportages
Page 315 and 316:
314 — 270 Speculeren is natuurlij
Page 317 and 318:
316 — Afb. 18.3 Het enige deel va
Page 319 and 320:
318 — 277 J.A. den Brave, EB pijp
Page 321 and 322:
320 —
Page 323 and 324:
322 — Afb. 19.1 Tekening uit het
Page 326 and 327:
Begrippenlijst 325 — De belangrij
Page 328 and 329:
327 — Hakkebord: bovenkant van de
Page 330 and 331:
329 — Scuba: afkorting voor Self
Page 332 and 333:
Literatuurlijst 331 — Bakker 2012
Page 334 and 335:
333 — Kleij 1991a: Piet Kleij, On
Page 336 and 337:
335 — Vooys, de, Dapper, Van der
Page 338 and 339:
337 — Wazny 1990: T. Wazny, Aufba
Page 340 and 341:
Bijlage I: Wim J. Wolff, Paalwormen
Page 342 and 343:
341 — zien. Vermoedelijk is hij i
Page 344 and 345:
343 —
Page 346 and 347:
345 —
Page 348 and 349:
347 —
Page 350 and 351:
349 —
Page 352 and 353:
351 —
Page 354 and 355:
353 —
Page 356 and 357:
355 —
Page 358 and 359:
357 —
Page 360 and 361:
359 —
Page 362 and 363:
361 —
Page 364 and 365:
363 —
Page 366 and 367:
365 —
Page 368 and 369:
367 —
Page 370 and 371:
Wrak Burgzand Noord 3 (BZN 3) 371
Page 372 and 373:
Page 374 and 375:
Page 376 and 377:
Page 378 and 379:
Page 380 and 381:
Illustratieverantwoording 391 — I
show all

Burgzand - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?