HERMENEVS - Tresoar

151
ding : ‘Now we know that your name is Gloria.’ Straightway she
jumped up from the table and was never seen again.”
In vele gevallen is er groote overeenkomst tusschen de namen
van den gestorvene en van hem, voor wien het bericht bestemd is.
„Groet Ati en zeg dat Wati dood is !” heet het in Denemarken, en
elders vindt men Hübel en Habel, Adder en Madder, Find en Kind,
Appele en Appela, enz. ; deze assimilatie van namen is een bekend
verschijnsel in folklore.
Intusschen maakten we nog slechts kennis met enkele voorbeelden
van één bepaalde variantenkategorie. Men kan nl. drie groepen
onderscheiden 1 : in de eerste bezat het wezen, waarvan de dood
aangekondigd werd, menschelijke gedaante ; in de tweede, die ook
vrij talrijk is, is het daarentegen een kat of kat-achtig wezen ; in
de derde klasse behooren de varianten, waarin het uitbreken van
een brand wordt aangekondigd, waarin kinderen of andere bloedverwanten
omgekomen zijn. Een verre uitlooper van de tweede
groep schijnt men in Vlaanderen te kennen (volgens Taylor p. 63):
een man zag een heele verzameling katten dansen en hoorde ze
daarbij zingen : „Poot aan poot ! Den duivel is dood !”
Evenwel — hoezeer ook de tweede en derde groep door den
folklorist in dit verband niet mogen verwaarloosd worden — de
eerste komt toch het allermeest in aanmerking voor de verklaring
van den ,,dood van Pan.” Wat nog niet zeggen wil, dat die verklaring
voor de hand ligt. Gerhard, in navolging van Mannhardt,
is van oordeel, dat de stervende daemon een vegetatie-geest is ;
zijn heengaan beteekent de komst van den winter en het wegsterven
in de natuur. Inderdaad lijdt het geen twijfel, dat dit de eigenlijke
zin is van vele der varianten ; het is alleen maar moeilijk te bewijzen,
dat het ook de oorspronkelijke zin was. In elk geval zal men
Taylor moeten toegeven, dat verschillende bijzonderheden in
Plutarchus’ verhaal zoo niet worden opgehelderd. Immers het sterven
van een natuurdaemon is een zoo algemeen voorkomend motief
in de oudheid, 2 en de gestadig weerkeerende klacht om zijn
dood een zoo bekend gegeven, dat misverstand bijna uitgesloten
mocht heeten. En toch — in dit geval was de algemeene verbazing
zoo groot en vond men de toedracht zoo mysterieus, dat de zaak
1
Vgl. Otto Weinreich in Arch. f. Relig. Wiss. 22 (1923/24) 329.
2
Vgl. Carl Clemen, Die Tötung des Vegetationsgeistes, Neue Jhrbb.
49—50 (1922) 120 vlgg.