OnderwijsInnovatie - Jacob van Kokswijk

opleidingen en werkvormen, of het verwerven van subsidies
voor vernieuwingsprojecten. Het tweede uitgangspunt is het
optimaliseren van zelforganisatie, wat onder andere betekent
dat beslissingen zo laag mogelijk in de lijn worden genomen en
dat managers de randvoorwaarden vaststellen, zich meer als
coach opstellen en sturen op resultaten in plaats van op het
proces. Het derde uitgangspunt is dat exploitatie en exploratie
(verkenning van nieuwe mogelijkheden) in balans moeten zijn.
Naast aandacht voor de korte termijn is ook de langere termijn
van belang. Te veel aandacht voor één van beide aspecten is
disfunctioneel voor de organisatie.
Hoe kan de kwaliteit van het management en de inrichting van
de organisatie nu verbeterd worden? Daarvoor zijn verschillende
middelen, maar het blijkt in ieder geval belangrijk om een
context (selection environment) te creëren waarin de innovaties
op hun levensvatbaarheid beoordeeld worden, zowel buiten
als binnen de organisatie.
Contexten
In de externe context spelen de overheid en andere regelgevende
instanties een invloedrijke rol. Die rol kan zowel stimulerend
als remmend zijn. Andere spelers in de externe context zijn de
internationale concurrentie, samenwerkingsorganisaties, het
beroepenveld en de studenten zelf natuurlijk, al dan niet georganiseerd.
Deze externe omgeving kan bijvoorbeeld gebruikt
worden om innovaties te beoordelen. Het gepubliceerd krijgen
van een artikel in een tijdschrift of als spreker optreden op een
congres kan gezien worden als een positieve beoordeling. Een
ander voorbeeld is een tender voor onderwijsvernieuwingsprojecten.
Daarbij blijkt vanzelf welke projectvoorstellen positief
beoordeeld worden en welke niet. Ook lijkt het (voor het
hoger beroepsonderwijs) heel zinvol om het beroepenveld te
betrekken bij innovaties. De door de Stichting Kennis Ontwikkeling
gesubsidieerde lectoraten in het hoger beroepsonderwijs
zijn ondermeer hiervoor bedoeld. In het algemeen geldt dat
het goed is om samen te werken met organisaties buiten de
eigen instelling en van elkaar te leren.
Daarnaast is ook een interne context nodig voor het genereren,
ontwikkelen en selecteren van veelbelovende innovaties. Dat
kan bijvoorbeeld door het opzetten van gescheiden onderwijsafdelingen
met eigen mogelijkheden, zoals de Kennis Satelliet
Amersfoort (KSA) van de Hogeschool van Utrecht. De KSA is
een samenwerkingsverband van de Hogeschool van Utrecht,
twee ROC’s, de gemeente Amersfoort en de Vereniging van
Amersfoortse Bedrijven. De opleidingsvormen die vanuit KSA
worden aangeboden functioneren vaak als proeftuin voor
innovaties binnen de Hogeschool van Utrecht. Andere mogelijkheden
voor interne selectie binnen de Hogeschool van
Utrecht zijn: een interne tender voor onderwijsvernieuwingsprojecten,
een kennisplatform voor onderwijs en ict en communities
of practice voor verschillende thema’s waar alle medewerkers
vanuit de hogeschool aan deel kunnen nemen, waardoor
ze van elkaar kunnen leren en nieuwe ideeën kunnen
ontwikkelen. Ook kan een onafhankelijk expertisecentrum voor
onderwijsinnovatie en ict een sterk selecterende rol hebben
door vanuit een expertrol de opleidingen te ondersteunen bij
de vernieuwing van het onderwijs.
OnderwijsInnovatie juni 2004 9