Totale Scan 6, december 2005 - UMC Utrecht

More documents

Recommendations

Info

De magnetiseur is terug Magnetische puls tegen depressie Biopsycholoog Dennis Schutter denkt dat de kleine hersenen betrokken zijn bij emoties en emotionele stoornissen zoals depressie. Is depressie te ‘herprogrammeren’ met transcraniële magnetische stimulatie? Er klinkt een tik en ik voel een tinteling in mijn duim. Biopsycholoog Dennis Schutter drukt een spoel tegen de zijkant van mijn hoofd en geeft een magnetische puls. Opnieuw klinkt de tik en gaat er een tinteling door mijn duim. Ik zie dat die zich onwillekeurig samentrekt: hij krijgt een commando buiten mij om. Schutter demonstreert de werking van transcraniële magnetische stimulatie (TMS), magnetische pulsen die door de schedel heen elektrische stroompjes in de hersenen opwekken. TMS wordt vooral gebruikt als onderzoeksinstrument. Magnetische stimulatie van een deel van de hersenen is elders in het hoofd te meten en werpt zo een licht op de communicatie tussen de verschillende hersengebieden en hun rol bij bijvoorbeeld zien, denken, onthouden of emoties. De stimulatie met TMS is pijnloos, proefpersonen houden er geen geheugenproblemen aan over, en de schedel en hersenen blijven intact. Kleine hersenen Schutter onderzoekt met TMS of de kleine hersenen – in vaktaal het cerebellum – die achter in het hoofd liggen, betrokken zijn bij emoties. Onder psychologen en hersenonderzoekers is deze gedachte omstreden. De kleine hersenen spelen voornamelijk een rol bij het aansturen van de motoriek en als distributiecentrum van het boodschappenverkeer. Het emotiecircuit zou vooral bestaan uit het limbische systeem en de prefrontale cortex, het voorste deel van de hersenen. In Canada en Israël wordt TMS ook geregeld gebruikt om patiënten met depressies te behandelen. In de VS en Europa gebeurt dat alleen nog experimenteel en wordt vooral naar stimulatie l nr 6 december 2005 l 16 www.umcutrecht.nl/scan
t e k s t f o t o > Joost van der Gevel > Chris Timmers van de prefrontale cortex veel onderzoek gedaan. In Nederland bijvoorbeeld in het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis in Amsterdam, waar Schutter ook betrokken is bij een onderzoek naar het effect van TMS op depressie. Theoretisch verankeren Schutter kreeg van NWO in juni 2004 een Venisubsidie om zijn hypothese te onderzoeken. Dit Veni-onderzoek in Utrecht is vooral fundamenteel. “Ik wil eerst theoretisch verankeren waarom TMS zou kunnen werken en hoe dat precies zit”, verklaart Schutter, “pas als dat duidelijk is, wil ik de volgende stap zetten: een klinisch onderzoek naar het effect bij depressieve patiënten.” Depressie is een ‘emotionele’ stoornis. De psychiatrie gaat ervan uit dat depressie direct samenhangt met storingen in de prefrontale cortex. Schutter: “Maar veel TMS-onderzoekers onderzoeken níet, of die afwijkingen er ook werkelijk 200 milliseconden na de puls de hersenactiviteit van een magnetische puls op het cerebellum door zijn. Als de storing ontbreekt en je stimuleert de van de prefrontale cortex te meten met een EEG. prefrontale cortex, dan zal er helemaal niks gebeuren. Dit verklaart misschien waarom de effec- activeren. Schutter: “Dit is dus een eerste fysiolo- Het cerebellum blijkt de prefrontale cortex te ten van TMS in de praktijk niet altijd even overtuigend zijn. Nog een andere reden daarvoor daad kunt beïnvloeden met stimulatie van het gische aanwijzing dat je het emotiecircuit inder- kan zijn”, vervolgt hij, “dat de prefrontale cortex cerebellum.” toch niet de meest geschikte plek is om met TMS depressie te behandelen.” Pacemaker Tegenwoordig wordt het cerebellum steeds meer Naalden door de schedel gezien als een ‘pacemaker’ van informatiestromen, vertelt Schutter. Dat je via stimulatie van Halverwege de vorige eeuw onderzocht de Amerikaan Robert Heath bij proefdieren al het effect het cerebellum de prefrontale cortex kan activeren, past naadloos in deze zienswijze. Bovendien van stimulatie. Hij stak onder meer elektroden in het cerebellum en stimuleerde dat met stroompjes. Met dunne naalden in andere hersendelen lende psychiatrische stoornissen. Bij patiënten lijkt het cerebellum een rol te spelen bij verschil- kon hij na een aantal milliseconden de reactie op met schizofrenie zijn op scans bijvoorbeeld afwijkingen in dit her- de stimulatie meten. Hij sengebied te vinden die samen >> Proefpersonen beleven ‘happy hour’ vond veranderingen in lijken te hangen activiteit van emotiestructuren in het limbische met wanen en hallucinaties. En in de wetenschappelijke literatuur wordt bij depressie een systeem, dat bestaat uit evolutionair wat oudere hersenstructuren zoals de amygdala, de hippocampus en de hypothalamus. dat de problemen in de prefrontale cortex bij verkleind cerebellum gevonden. Het is mogelijk Schutter: “Later stimuleerde Heath op dezelfde depressie ontstaan doordat het cerebellum niet manier ook onbehandelbare psychiatrische patiënten. Hun gedrag werd normaler, de patiën- Na de cerebellumstimulatie voelden de gezonde goed werkt. ten leken baat te hebben bij de stimulatie. Met proefpersonen in het experiment van Schutter TMS kun je – weliswaar iets minder lokaal dan zich ook even ‘beter’. Ze rapporteerden een met naalden – elektrische stroompjes opwekken ‘happy hour’. Net als na het gebruik van een en het brein van buitenaf beïnvloeden. Wat wij drug. doen met TMS is dus eigenlijk een moderne variant van het onderzoek van Heath.” Wakker schudden Als gezonde mensen goed reageren op TMS, Defecte rem helpt de techniek misschien ook patiënten met Schutter probeert met TMS een link te vinden depressie. “Er zijn patiënten die er baat bij hebben”, stelt Schutter. “Bij onderzoeken in de VS tussen het cerebellum en emoties. Er zijn beschrijvingen van mensen die na een beschadiging worden patiënten dagelijks vijf keer per week van dit hersengebied geen impulsen meer kunnen beheersen. En opmerkelijk genoeg, raakt de weken zie je hele goede resultaten. Maar door- gestimuleerd op de prefrontale cortex. Na vier rem op impulsen ook defect bij mensen met beschadigingen aan de prefrontale cortex, het ge- een onderzoek, krijgt die geen vervolg en vallen dat de behandeling alleen plaatsvindt binnen bied dat de emoties reguleert. De gevolgen van patiënten weer terug.” beschadiging van het cerebellum of de prefrontale cortex zijn dus vergelijkbaar. Dat kan wijzen bepaalde hersengebieden even wakker. “Mis- Stimulatie werkt dus tijdelijk. Met TMS schud je op een ‘emotioneel’ verband tussen beide hersengebiedenkomst die werking verlengen door TMS te combischien”, oppert Schutter, “kunnen we in de toe- Om dit aan te tonen, volgde Schutter de route neren met gedragstherapie of medicatie.” www.umcutrecht.nl/scan l nr 6 december 2005 l 17
Page 1 and 2: 6 / 0 5 n do ev c e m b e r R A D I
Page 3 and 4: edactioneel Even uit de lucht “Di
Page 5 and 6: krijgen magnetische bril UMC Utrech
Page 7 and 8: maar meer scheve schedels t e k s t
Page 9 and 10: Heelmeesters voor de bekkenbodem t
Page 11 and 12: eigen donor Het hartoortje handelen
Page 13 and 14: Bypass in het brein ELANA-techniek
Page 15: Wielrenners zijn eenlingen. Op de f
Page 19 and 20: therapie voor neglect zorgt ervoor
Page 21 and 22: GesCand > > > > > Draadloos doktere
Page 23 and 24: aan ongevraagde zorg naar de wc gaa

Totale Scan 6, december 2005 - UMC Utrecht

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?