Grondverzetmachines - Ing

ING Economisch Bureau
Oktober 2011
Grondverzetmachines
Ontwikkelingen en uitdagingen
op de grondverzetmarkt

Colofon
Auteur
ING Economisch Bureau
Henk van den Brink 020 563 95 06
Redactie
ING Lease Nederland
Rinus Visser 020 576 38 14
Jeroen Wagenmakers 020 576 38 15
Cécile van der Paauw 020 576 38 72
ING Corporate Clients
Zsuzsanna Fekete 020 652 30 37
ING Business Banking
Jan van der Doelen 020 652 20 14
ING Economisch Bureau
Marcel Peek
Opmaak/druk
Papyrus B.V., Diemen
1 e druk
De tekst is afgesloten op 11 oktober 2011
Grondverzetmachines Oktober 2011 2

Inhoud
Voorwoord 4
Samenvatting en conclusies 5
Inleiding 7
1. Grondverzetmachines 8
1.1 Inleiding 8
1.2 Typen grondverzetmachines 8
1.2.1 Graafmachines 8
1.2.2 Wielladers 9
1.2.3 Dumpers 9
1.2.4 Bulldozers 9
1.3 Technische en economische eigenschappen en ontwikkelingen 10
2. De Nederlandse markt voor grondverzetmachines 12
2.1 Inleiding 12
2.2 Ontwikkeling bouwproductie in 2011 en 2012 12
2.3 De markt voor nieuwe grondverzetmachines 13
2.3.1 Marktomvang 13
2.3.2 Leveranciers van grondverzetmachines 13
2.3.3 Afnemers van grondverzetmachines 15
2.3.4 Marktontwikkelingen: ook afzet in 2011 en 2012 valt tegen 17
2.3.5 Crisis leidt tot oprekken economische levensduur 18
2.3.6 Conclusie: in 2013 weer bevredigende groeicijfers, pas vanaf 2015 weer normale afzetniveaus 19
2.4 De tweedehands markt van grondverzetmachines 19
2.4.1 Marktomvang 19
2.4.2 Ontwikkelingen in de tweedehands markt 19
3. Kansen en bedreigingen voor de markt voor grondverzetmachines 21
3.1 Inleiding 21
3.2 Kansen 21
3.3 Bedreigingen 22
4. Visie op de Nederlandse leasemarkt voor grondverzetmachines 24
4.1 Inleiding 24
4.2 Lease als financieringsinstrument 24
4.3 Lease in de grondverzetmarkt 25
4.4 Spelers op de leasemarkt 25
4.5 Trends en ontwikkelingen 25
Bijlage 1
Overzicht gesprekspartners en geraadpleegde bronnen 27
Grondverzetmachines Oktober 2011 3

Voorwoord
ING Lease Nederland is er op gericht haar kennis van objecten
en markten blijvend te verbreden en te verdiepen. De
wens om de dienstverlening te optimaliseren, onder andere
door de bundeling van object- en branchekennis, ligt ten
grondslag aan deze studie over grondverzetmachines. Deze
studie is gerealiseerd in nauwe samenwerking tussen ING
Lease Nederland en het ING Economisch Bureau.
Het rapport zet de technische en economische eigenschappen
voor met name grote graafmachines en wielladers op
een rij. Ook worden de marktontwikkelingen en de kansen
en bedreigingen voor de gebruikers en handelaren
in nieuwe en tweedehands grondverzetmachines in kaart
gebracht.
Ook wordt de lezer een visie geboden op de Nederlandse
leasemarkt voor grondverzetmachines. Daarmee bevat de
studie informatie die naar onze verwachting interessant kan
zijn voor marktpartijen, maar ook brancheorganisaties en
andere belanghebbenden/geïnteresseerden in de wereld
van grondverzet en de grond-, weg- en waterbouw.
Met al deze gebundelde knowhow kunnen leaseoplossingen
geboden worden die daadwerkelijk het predicaat ‘objectfinanciering’
verdienen.
Wij danken alle gesprekspartners voor hun professionele
bijdrage aan de totstandkoming van deze studie.
Wij wensen u veel leesplezier en goede zaken!
Grondverzetmachines Oktober 2011 4

Samenvatting en conclusies
Grondverzetmachines gaan vijf jaar mee
De marktsamenstelling voor grondverzetmachines is bovenal
versnipperd. Het is onduidelijk hoeveel bedrijven er
precies zijn die gebruikmaken van grondverzetmachines.
De omvang van het totale Nederlandse grondverzetmachinepark
is naar schatting circa 50.000, waarvan 40% tot de
grotere machines behoort: graafmachines zwaarder dan
zes en wielladers zwaarder dan acht ton.
De aanschaf van een nieuwe grondverzetmachine kost
gemiddeld € 100.000 tot € 250.000. Grondverzetmachines
draaien gemiddeld ruim 1.500 uur per jaar. Na een gebruiksperiode
van meestal vijf jaar, dus na ongeveer 8.000
tot 10.000 draaiuren, wordt het bedrijfseconomische risico
te groot en wordt geïnvesteerd in de aanschaf van nieuwe
grondverzetmachines. De oude machine gaat de tweedehands
markt op en daar moet deze gemiddeld 30% van de
aanschafwaarde kunnen opbrengen. De meeste machines
worden geëxporteerd. Machines die in vijf jaar 8.000 uur
draaien, hebben 25 tot 30% restwaarde. Na twee jaar is dat
gemiddeld 50%. De schroot- of restwaarde is veelal 10-15%.
Concurrentie voor top 4 van producenten neemt
mondjesmaat toe
Bij de producenten is er een hele reeks grote en kleinere
spelers. De top 4 (gemeten naar marktaandeel) bestaat uit
Caterpillar, Hitachi, Komatsu en Volvo. De Koreaanse merken
Doosan en Hyundai zijn in opkomst, dankzij een goede
prijs-kwaliteitverhouding. De importeurs en dealers van de
top 4 merken gaan de strijd met hen aan door het aanbieden
van een totaalconcept rond de grondverzetmachines: betere
service en financieringsmogelijkheden en daarnaast een
hogere betrouwbaarheid, meer comfort en een breder assortiment
van ook andere soorten bouwmachines. Van Chinese
fabrikanten valt vanwege kwalitatieve achterstanden
en een ontoereikend servicenetwerk pas op langere termijn
meer concurrentie te verwachten.
De grote internationale merken worden over het algemeen
geïmporteerd door vaste importeurs. De belangrijkste
gebruikers van grondverzetmachines zijn bedrijven die
actief zijn in de grond-, weg- en waterbouw (GWW), aannemers
en onderaannemers, verhuurbedrijven van onbemand
grondverzetmaterieel en loonbedrijven.
GWW-sector bepalend voor markt
grondverzetmachines
Grondverzet is hoofdzakelijk gerelateerd aan de werkzaamheden
in de GWW, ook wel genoemd de infrasector. Het
door ING Economisch Bureau voor 2011 verwachte geringe
herstel van de bouwproductie in de infrasector (hooguit 3%)
is kortstondig. In 2012 zakt het herstel van de GWW-productie
terug tot hooguit 1%. Dit betekent ook dat de markt voor
grondverzetmachines voorlopig nog niet stevig aantrekt.
Technologische en milieuontwikkelingen hebben een weliswaar
veel minder grote invloed op de markt voor grondverzetmachines
dan de bouwproductie, maar ze nemen wel in
belang toe.
Ook 2011 en 2012 tegenvallende jaren voor afzet
grondverzetmachines…
In 2010 werden er circa 1.200 nieuwe grote grondverzetmachines
verkocht. In het topjaar 2007 waren dat er bijna 5.000.
In 2008 en 2009 gezamenlijk ging bijna driekwart van de
Europese afzet verloren.
Ook al kende de afzet van grondverzetmachines in Nederland
een kleine opleving in de tweede helft van 2010 en het
eerste kwartaal van 2011, de markt voor grondverzetmachines
zal dit jaar geen beter jaar worden dan vorig jaar. In
2012 volgt naar verwachting zelfs een verdere daling van de
afzetniveaus van grote grondverzetmachines.
…en uiteindelijk pas in 2015 weer normale
afzetniveaus
De investeringsniveaus in nieuw grondverzetmaterieel zullen
pas vanaf 2013 langzaam maar zeker weer gaan toenemen.
In 2013 en 2014 is de groei nog minimaal; pas op zijn
vroegst in 2015 komen de groeicijfers weer op een redelijk
niveau, dat wil zeggen circa 2.400 machines, een niveau dat
gebruikelijk was in de periode 2000-2005, vóór de hausseperiode
dus. Dit herstel is onvermijdelijk omdat de in de
hoogtijperiode aangeschafte machines aan vervanging toe
zijn en de economische levensduur niet verder kan worden
opgerekt.
De risico’s op tegenvallers in deze ramingen zijn groter dan
de kans op meevallers. De bouwcrisis lijkt nog lang niet
achter de rug en er zijn weinig positieve signalen. Voor de
nieuw- en verbouwproductie in de infrasector raamt ING
Economisch Bureau voor 2011 en 2012 minimale stijgingen
van 2,5% en 0,5%, na een daling van ruim 15% in 2010.
Crisis leidt tot oprekken economische levensduur…
Een gevolg van de aanhoudende economische crisis is dat
de economische levensduur van grondverzetmachines
gemeten in jaren langer wordt. Er worden minder draaiuren
gemaakt, dus ze kunnen langer mee, bijvoorbeeld zeven
in plaats van vijf jaar. Het machinepark is momenteel nog
altijd relatief jong vanwege de grootscheepse vervanging
in de vette jaren (2006-2008). Daarnaast is het zo dat enkele
factoren die bijdragen aan een doorgaans kortere economische
levensduur dan in andere landen, zoals de sterke eigen
inbreng van de machinist, meer en meer onder druk komen
te staan.
…en krappere tweedehands markt
De omvang van het tweedehands Nederlandse park van
grote grondverzetmachines wordt geschat op 5.000 machines.
De markt voor gebruikt bouwmateriaal is momenteel
krap vanwege het geringe aanbod van oud materiaal. Er is
immers sinds 2009 sprake van een dip in het aantal gekochte
nieuwe machines.
Kansen…
Er is vanwege de economische en bouwcrisis een rationalisatieslag
geweest en daardoor zijn marktpartijen geneigd
Grondverzetmachines Oktober 2011 5

op een professionelere manier de kosten en baten van
grondverzetmachines door te rekenen. Kostenbesparing
is momenteel crucialer dan ooit en vanuit dit oogpunt is de
behoefte aan een snelle doorvoering van technologische
innovaties groot.
Voor de komende tien jaar biedt het inspelen op het thema
duurzaamheid het meeste perspectief. Overheidsstimulering
zal hierbij voor het nodige duwtje in de rug moeten
zorgen.
Die overheidssteun is er al op een ander vlak, namelijk in
de prioriteit van het huidige kabinet in verbetering van de
infrastructuur en dat is gunstig voor de markt voor grondverzetmachines.
Voor importeurs liggen er nog kansen op
het gebied van toegevoegde waarde creatie in de vorm van
het aanbieden van serviceconcepten en voor gebruikers
van grondverzetmachines in het aanbieden van capaciteitscontracten.
...bedreigingen…
De krappe arbeidsmarkt voor technisch geschoold personeel
vormt de grootste bedreiging voor de partijen die
gebruikmaken van grondverzetmachines. Zeker nu de
machines technologisch steeds geavanceerder worden en
het werk steeds specialistischer wordt, is de beschikbaarheid
van kwalitatief goed personeel essentieel. Dit geldt niet
alleen voor monteurs, maar in toenemende mate ook voor
machinisten.
De verhoudingsgewijs hoge energieprijzen van dit moment
en de verwachting van onder meer de ING dat deze niet
snel en langdurig naar een veel lager niveau zullen zakken,
zijn eveneens een negatieve impuls voor de kostenontwikkeling.
Voor de iets langere termijn moet rekening worden gehouden
met de concurrentie vanuit China. Chinese merken
kennen nu nog niet de goede kwaliteit die andere merken
hebben, maar lopen de achterstand snel in.
…en druk op rendement dwingen ondernemers tot
strategische keuzes…
Op basis van het sombere marktbeeld en de genoemde
kansen en bedreigingen is het voor eigenaren, gebruikers
van en handelaren in grondverzetmachines een grote
uitdaging om op een bedrijfseconomisch rendabele wijze te
blijven opereren. Gebruikers van grondverzetmachines zijn
“capaciteitsgebruikers”. Hoe kunnen zij zich blijven onderscheiden
van hun concurrenten? Hoe kunnen zij steeds
maar weer toegevoegde waarde creëren? Er zijn vele manieren
om dergelijke vragen te beantwoorden.
…vergroten kans op toename
samenwerkingsverbanden in grondverzetland
Het is niet onwaarschijnlijk dat één van de invullingen op
genoemde uitdagingen is dat er meer langdurige allianties
tussen eigenaren en gebruikers van grondverzetmachines
worden gesloten. Ook is het niet ondenkbaar dat er allianties
worden gesloten tussen handelaren of dat importeurs
nauwer gaan samenwerken. Er zullen vanwege het sombere
toekomstperspectief juist nu scherpe keuzes moeten worden
gemaakt in de te voeren bedrijfsstrategie.
…en zijn bovendien gunstig voor groei lease als
financieringsvorm voor grondverzetmachines
Genoemde kostenoverwegingen en onzekerheid over de
toekomstige omzetontwikkelingen leiden tot uitstel van
grote investeringen. Ook de bereidheid om kapitaalintensieve
objecten aan te schaffen komt op een lager pitje te
staan. De belangstelling voor en toepassing van lease in de
Nederlandse grondverzetmarkt neemt hierdoor toe. Grote
grondverzetmachines zijn ook prima geschikt voor leasing.
De markt voor grondverzetmachines mag zich dan teleurstellend
ontwikkelen, de vooruitzichten voor het leasen van
grondverzetmachines in de Nederlandse grond-, weg- en
waterbouwsector zijn uitstekend.
Grondverzetmachines Oktober 2011 6

Inleiding
De wereld van het grondverzet is imposant. Grote graafmachines
en wielladers domineren de bouwplaatsen en de locaties
voor infrastructurele projecten in weg- en waterbouw.
Grondverzet is een bedrijfstak die meebeweegt met de
ontwikkelingen in de bouwnijverheid en dus grote pieken
achter de rug heeft en die nu door een diep dal gaat.
Tegelijkertijd staan er tal van uitdagingen voor de deur voor
de grote verscheidenheid aan marktpartijen in grondverzetland:
kansen in de vorm van technologische innovaties,
die vaak ook te maken hebben met energiebesparing en
andere doelstellingen van duurzaamheid, maar ook uitdagingen
in de vorm van buitenlandse concurrentie en het
binnenlandse personeelstekort. Redenen voldoende om hier
een studie aan te wijden.
In het bijzonder voor financiers is het interessant te vernemen
wat de ontwikkelingen zijn wat betreft grondverzetmachines
op technisch, economisch en commercieel gebied.
Op die manier kan bij financieringsvragen een betere kansen
risicoanalyse worden gemaakt.
Dit rapport is gebaseerd op uitvoerige desk research, bestaande
kennis binnen ING Nederland en diepte-interviews
met diverse marktpartijen en brancheverenigingen.
In dit rapport zijn markt, branche èn machines onderwerp
van studie. Hoe ontwikkelt de grondverzetmarkt zich tegen
de achtergrond van de bouwcrisis? Hoe gunstig of ongunstig
is een en ander voor investeringen in de diverse typen
machines en voertuigen? Hoe verlopen de waardeontwikkelingen?
Hoe liggen de concurrentieverhoudingen tussen de
spelers in de deelmarkten?
Dit rapport is als volgt opgebouwd:
Hoofdstuk 1: Grondverzetmachines
Hoofdstuk 2: De Nederlandse markt voor
grondverzetmachines
Hoofdstuk 3: Kansen en bedreigingen voor de markt voor
grondverzetmachines
Hoofdstuk 4: Visie op de Nederlandse leasemarkt voor
grondverzetmachines
Grondverzetmachines Oktober 2011 7

1. Grondverzetmachines
1.1 Inleiding
Dit hoofdstuk begint met een afbakening van de sector.
Vervolgens worden de onderscheiden typen grondverzetmachines
en hun eigenschappen besproken alsmede de
belangrijkste ontwikkelingen per segment.
In dit onderzoek ligt de focus op de Nederlandse markt
voor groot grondverzetmaterieel. Het CBS onderscheidt
subklasse 43.12, die - eventueel in combinatie met straat- en
rioleringswerk - omvat 1 :
• verplaatsen, egaliseren, ophogen, afgraven van grond
• opruimen, bouwrijp maken van bouwterreinen na sloop
• aanleg van drainage
• grondwerk voor bouwrijp maken van terreinen, ruilverkaveling,
ontginning en landaanwinning en –inrichting en
• grondwerk voor aanleg van bossen, sportvelden, recreatieterreinen,
groenvoorzieningen e.d.
De belangrijkste twee segmenten binnen de grondverzetmachines
zijn graafmachines en wielladers. In dit rapport
ligt de nadruk op het grotere grondverzetmaterieel. De
zogenoemde minigravers (met een gewicht van minder
dan vijf ton), schrankladers 2 en ander klein materieel blijven
buiten beschouwing.
1 Deze klasse omvat niet: grondwerk overwegend voor de akkeren
tuinbouw (01.61), werkzaamheden direct gericht op grind- of
zandwinning (08.12), afgraven en verwijderen van verontreinigde
grond (39.00), grondwerk voor het leggen van rioleringen en
buizen (42.21), grondwerk voor het leggen van elektriciteitskabels
(42.22) en aanleg en onderhoud van tuinen en gazons (81.30).
2 Een soort smalle shovel zonder gestuurde wielen, die gemakkelijk
om zijn as kan draaien. In de bouw is de soortnaam schranklader vrijwel
synoniem met de merknaam Bobcat. De meeste schrankladers
hebben een tonnage tot 5 ton, hoewel er ook zwaardere soorten zijn.
In 2010 maakten de verkoopvolumes van grote graafmachines
(gewicht meer dan 6 ton) en wielladers (gewicht meer
dan 8 ton) ongeveer 40% uit van de totale verkopen. Gemeten
in omzet was het aandeel van de grote grondverzetmachines
ruim 75%.
Graafmachines en wielladers vormen met 95% het leeuwendeel
van de verkoop van het grote grondverzetmaterieel. In
2010 werden er in Nederland bijna 800 grote graafmachines
en ruim 400 wielladers verkocht. 3 Dumpers en bulldozers
zijn twee categorieën van zwaar grondverzetmaterieel, die
een dusdanig beperkt deel van de verkoop- en leasemarkt
uitmaken (van beiden werden er ongeveer twintig verkocht),
dat ze in beperkte mate ter sprake zullen komen. Daarnaast
is er het grondverzet gerelateerd materieel, dat echter
verder buiten beschouwing blijft. Voorbeelden hiervan zijn
graaflaadcombinaties, zelfrijdende graders 4 , verreikers,
ruwterrein heftrucks, asfaltafwerkmachines, kranen en
machines die gebruikt worden voor op- en overslag van
goederen.
1.2 Typen grondverzetmachines
1.2.1 Graafmachines
Een graafmachine is een voertuig dat speciaal is uitgerust
om te graven, maar kan ook terrein effenen en vrachtauto’s
laden. De armen en bakken werken hydraulisch. Er wordt
onderscheid gemaakt tussen rupsgraafmachines en graafmachines
op banden. Voordelen van rupsgraafmachines
zijn dat ze in mindere mate wegzakken en minder schade
aanrichten aan de ondergrond. Vanwege de hogere stabi-
3 Bron: Off Highway Research Annual Review 2010 en interviews.
4 Bouwmachines met drie assen en een langwerpig blad om een
vlak oppervlak te creëren.
Figuur 1.1 Aantal in 2010 door Nederlandse importeurs aan eindklanten verkochte grondverzetmachines,
naar soort
Afzet 2010 (aantal machines)
21 184 350
39
440
925
420
600
■ Graafmachines op rupsen
■ Graafmachines op banden
■ Wielladers
■ Wielladers (tot 8 ton)
■ Minigravers (tot 6 ton)
■ Dumpers
■ Bulldozers
■ Overig
Omzet (in miljoen euro)
10 5 37
140
69
60
150
130
Bron: Off Highway Research en interviews; bewerking ING Economisch Bureau
Grondverzetmachines Oktober 2011 8

liteit kan een hogere capaciteit worden bereikt. Ze worden
dan ook vooral gebruikt op natte en zachte ondergronden.
Er zijn rupsen in diverse breedtes, waardoor de druk per
cm 2 varieert.
Graafmachines op banden worden vooral gebruikt op
hardere ondergronden en voor verplaatsingen over relatief
grote afstanden.
1.2.3 Dumpers
Een dumper is een voertuig om grond en zwaar materiaal
te verplaatsen over korte afstanden, doorgaans op bouwplaatsen
met zware terreinomstandigheden. De grootste
variant staat bekend als de knikdumper (zie foto). Voor
grote bouwprojecten verdient de dumper de voorkeur
boven een vrachtwagen met kipperbak, omdat de laatste
soort geen ruwterreinvoertuig is. Dumpers worden vaak
tijdelijk, maar dan in grote aantallen, gebruikt bij grote
infrastructurele bouwprojecten zoals de aanleg van de
Hoge Snelheids Lijn, de Maasvlakte of de Eemshaven. In
2010 werden naar schatting van Off Highway Research tien
dumpers verkocht.
1.2.2 Wielladers
De wiellader, shovel of laadschop is een voertuig op
wielen met een laadbak, waardoor ook spullen opgetild
kunnen worden. Wielen hebben als voordeel dat ze geen
schade toebrengen aan bestrate wegen, maar als nadeel
dat ze minder grip hebben. Er kunnen in de hefarm
verschillende voorzetstukken gehangen worden, zoals
een dichte bak, puinbak, palletvork, stenenklem, hijsmast,
stenenrotor of veegbezem. Een wiellader kent meestal
knikbesturing, waardoor deze zeer wendbaar is. Er zijn
wielladers met een gewicht van 1.300 kg tot meer dan
200.000 kg.
De hele zware typen worden in de mijnen gebruikt en in
Nederland bijvoorbeeld in de ENCI-groeve bij Maastricht
en voor overslag van kolen. Lichtere typen worden gebruikt
in de bouw of bij bestrating.
1.2.4 Bulldozers
Een bulldozer is een zeer krachtige tractor op rupsbanden
met een blad aan de voorkant. Het voertuig kan grote
hoeveelheden zand verplaatsen en wordt gebruikt bij onder
meer de aanleg van wegen, dijken en kanalen. In Nederland
wordt dit type grondverzetmachine in vergelijking met
andere landen weinig gebruikt en verhandeld. De vlaktes
die in ons land geëgaliseerd moeten worden zijn immers
een stuk kleiner dan elders in de wereld. In 2010 werden er
volgens Off Highway Research ongeveer vijftien verkocht.
Grondverzetmachines Oktober 2011 9

Tabel 1.1 Economische eigenschappen van grote grondverzetmachines
Top 4 merken
Graafmachines graafmachines* Wielladers Dumpers
Kostprijs nieuw (in € 1.000) 100-700 100-700 100-700 100-700
Technische levensduur (in jaren) 10-15 10-15 10-15 10-15
Economische levensduur (in jaren)** 5 5 5 5
Handelswaarde na 1 jaar 65% 80% 65% 75%
Handelswaarde na 2 jaar 50% 65% 50% 60%
Handelswaarde na 5 jaar 20% 30% 20% 20%
Technologische ontwikkeling*** G V G G
* Caterpillar, Volvo, Komatsu, Hitachi: de merken waarvan de meeste grondverzetmachines worden afgezet
** gelijk aan gemiddeld 1.500 uur per jaar
*** V: veel, G: gemiddeld, W: weinig
1.3 Technische en economische eigenschappen en
ontwikkelingen
Voor de belangrijkste twee onderscheiden typen grondverzetmachines
- graafmachines en wielladers - blijken er
(kleine) verschillen te zijn in de economische eigenschappen,
zoals de economische levensduur en het waardeverloop.
Hieronder worden eerst de termen levensduur en
waardeverloop besproken en daarna samengevat in tabel
1.1. Ten slotte worden de belangrijkste onderscheidende
kenmerken van grondverzetmachines op een rij gezet.
Technische levensduur
De technische levensduur is de periode dat een machine
in staat is om productief te zijn. Voor grondverzetmachines
is dit tien tot twaalf jaar en in uitzonderlijke gevallen vijftien
jaar. Daarna is het object - althans naar westerse maatstaven
- versleten. In ontwikkelingslanden beginnen grondverzetmachines
daarna vaak nog aan een “tweede leven”. De
zwaarste typen grondverzetmachines, die vrijwel alleen in
de mijnbouw worden gebruikt, hebben een langere technische
levensduur: twintig tot dertig jaar.
Economische levensduur
De economische levensduur van de machine is de tijd dat
een ondernemer rendabel en competitief kan produceren
met het object. Deze levensduur is vijf tot zeven jaar, veel
korter dus dan de technische levensduur. De economische
levensduur wordt bepaald door:
• het aantal draaiuren
• het soort werk dat wordt uitgevoerd
• de handelswaarde
• de omgeving waarin het object zich bevindt
• de machinist en
• hoe de machine wordt onderhouden.
Waardeverloop grondverzetmachines
Het aantal draaiuren in combinatie met het bouwjaar van de
machine verklaart volgens marktpartijen 80% van het waardeverloop
van grondverzetmachines. Daarnaast bepalen
het 5-jaars criterium en waar de machine voor gebruikt is,
de handelswaarde van een machine. In de haven draait een
machine bijvoorbeeld volcontinu en staan er na twee jaar
algauw 6.000 tot 6.500 uur op de teller. De handelswaarde
zal dan al na twee jaar in plaats van vijf jaar tweederde deel
zijn van de nieuwprijs. Afschrijvingsregimes verschillen
weinig tussen de segmenten graafmachines, wielladers en
dumpers.
Grondverzetmachines draaien gemiddeld ruim 1.500 uur
per jaar. Het aantal draaiuren kan verschillen per sector en
regio: op lokaal niveau kunnen dat 1.200 draaiuren zijn en in
de industrie 2.500. De meeste loonwerkers rekenen meestal
met 1.600 tot 2.000 draaiuren (en vijf gebruiksjaren).
Na een gebruiksperiode van meestal vijf jaar, dus na
ongeveer 8.000 tot 10.000 draaiuren, wordt het bedrijfseconomische
risico op een flexibele inzet, mankementen e.d.
te groot en wordt geïnvesteerd in de aanschaf van nieuwe
grondverzetmachines.
De oude machine gaat de tweedehands markt op en daar
moet deze gemiddeld 30% van de aanschafwaarde kunnen
opbrengen. De meeste machines worden geëxporteerd, het
restant gaat naar kleinere bouw- of agrarische bedrijven in
Nederland. Deze kleinverbruikers hebben geen 1.500 uur,
maar bijvoorbeeld slechts 500 uur capaciteit per jaar nodig.
Machines die in vijf jaar 8.000 uur draaien hebben 25 tot
30% restwaarde. Na twee jaar is dat gemiddeld 50%. De
schroot- of restwaarde is veelal 10-15%.
Grondverzetmachines Oktober 2011 10

De aanschaf van een nieuwe grondverzetmachine kost gemiddeld
€ 100.000 tot € 250.000. De zwaardere, uitgebreidere
types kosten € 500.000 tot € 700.000 en soms zelfs meer
dan € 1 mln. Tot laatstgenoemde prijscategorie behoren
echter vooral machines die niet in Nederland worden gebruikt,
omdat ze zijn uitgerust voor gebruik in onder meer
de mijnbouw. Deze zwaarste types gaan soms 20.000 uur
mee. Een gouden regel is dat op de grotere (en duurdere)
machines in de beginfase snellere en hogere afschrijvingen
worden gedaan, maar dat nadien de afschrijvingsperiode
langer voortduurt.
Onderscheidende kenmerken
De belangrijkste onderscheidende kenmerken van grondverzetmachines
zijn:
• de prijs-kwaliteitverhouding
• de productiviteit (hoe hoger hoe beter)
• het brandstofverbruik (hoe lager hoe beter)
• de courantheid van het merk (hoe bekender het merk
wereldwijd hoe beter de prijs op de tweedehandse markt)
• de belasting voor bestuurder en milieu (hoe minder hoe
beter)
• het tracking & tracing systeem (hoe geavanceerder hoe
beter) en
• de snelheid waarmee onderhoud uitgevoerd kan worden
(hoe sneller hoe beter).
De kracht van een merk is cruciaal. Zo is er een duidelijk
verschil in het verloop van de handelswaarde tussen de top
4 merken en een runner up als Doosan of andere merken.
Een Doosan wordt bijvoorbeeld na twee jaar verkocht voor
50-60% terwijl de top vier deze prijzen pas na drie jaar
heeft.
De sterkte van een merk wordt behalve uiteraard door het
product en de prijs bepaald door de verkoopkracht van de
organisatie en “last but not least” door emotie. Dat emotie
toch vaak de doorslaggevende factor is, blijkt uit het feit dat
Samsung in Nederland nooit een groot merk was in grondverzetmachines
tot Volvo de bouwmachinetak overnam en
ze een top 4 speler werd.
Grondverzetmachines Oktober 2011 11

2. De Nederlandse markt voor grondverzetmachines
2.1 Inleiding
Grondwerk is hoofdzakelijk gerelateerd aan de werkzaamheden
in de grond-, weg- en waterbouw (infrasector). Technologische
en milieuontwikkelingen hebben een weliswaar
veel minder grote invloed dan de bouwproductie, maar ze
nemen wel in belang toe (zie tabel 2.1). Het door ING Economisch
Bureau voor 2011 verwachte geringe herstel van de
bouwproductie in de infrasector (hooguit 3%) is kortstondig.
In 2012 zakt het herstel van de GWW-productie terug tot
hooguit 1%. Dit betekent ook dat de markt voor grondverzetmachines
voorlopig nog niet stevig aantrekt.
2.2 Ontwikkeling bouwproductie in 2011 en 2012
De infrasector profiteerde in het eerste kwartaal van 2011
van het goede weer waardoor de omzet flink toenam. In
het tweede kwartaal daalde de groei, waardoor het eerste
halfjaar een omzetgroei liet zien van 6,4%. De omzetgroei
was met 13,2% het sterkst bij de bouwers van (spoor)wegen
en tunnels, geholpen door stimuleringsprogramma’s van de
rijksoverheid (zie figuur 2.1).
Het herstel bij buizen- en kabelleggers was in de eerste
zes maanden van 2011 met 1,0% beperkt. In 2010 kregen zij
een flinke krimp te verwerken. Deze was het gevolg van de
dalende activiteiten in de B&U sector (woning- en utiliteits-
Tabel 2.1 Bepalende factoren voor de omvang van de markt voor grondverzetmachines
Externe factor Groei-indicatie Verwacht effect op
2011-2015 afzet grondverzetmachines
Groei bouwproductie (GWW) minimale groei in 2011, stagnatie eerst +, dan 0, dan weer +
in 2012, daarna langzaam herstel
Nieuwe technologie Minder machinist- en milieubelastend +
Milieubesef en -gedrag Lager brandstofverbruik ++
Figuur 2.1 Omzetontwikkeling deelsectoren infrasector, 2008 – 2011 H1 (% j.o.j.)
20%
15%
10%
5%
0%
-5%
-10%
-15%
-20%
■ 2008
■ 2009
■ 2010
■ 2011 H1
Bouw van wegen,
spoorwegen, tunnels
Buizen- en
kabelleggers
Natte waterbouw en
overige civieltechnische werken
Bron: ING Economisch Bureau, Kwartaalbericht Bouw, september 2011
Grondverzetmachines Oktober 2011 12

Tabel 2.2 Ontwikkeling bouwproductie naar deelsectoren,
2010-2012
2010 2011* 2012*
Woningbouw
Nieuwbouw -14,3% 3,7% -1,5%
Verbouw -9,6% 3,0% -0,5%
Onderhoud -1,0% 1,5% 1,0%
Aantal woningen gereed 57.000 60.000 58.000
Utiliteitsbouw
Nieuwbouw -16,6% 2,3% 1,0%
Verbouw -8,3% 2,0% 1,0%
Onderhoud -5,2% 1,0% 0,5%
Infrasector
Nieuwbouw & verbouw -15,4% 2,6% 0,5%
Onderhoud -3,8% 3,0% 1,5%
Totaal bouw -11,6% 2,8% 0,0%
* Ramingen ING Economisch Bureau
Bron: ING Economisch Bureau, Kwartaalbericht Bouw, september 2011
bouw) en het wegvallen van stimuleringsprojecten van
vooral lagere overheden.
Na de grote daling van de productie in de infrasector van
15% in 2010 en het sterke eerste halfjaar van 2011 verwacht
ING Economisch Bureau voor de infrasector voor dit jaar
een groei van 2,6% voor de nieuwbouw en 3% voor de onderhoudssector.
Tabel 2.3 Kengetallen omzet in Nederland van
grondverzetmachines, 2010
Grote grond-
Totaal verzetmachines
Omvang machinepark 50.000 20.000
Verkoopvolume 3.000 1.200
Omzet nieuwverkoop
(x € mln) 550 420
Groeiperspectief korte
termijn (++/+/0/-) + 0
Geschikt voor leasing
(ja/beperkt) ja* ja
* Kleinere machines worden eerder contant of bancair gefinancierd
dan geleast.
Ook de toename van de algehele bouwproductie in de
eerste helft van dit jaar was voornamelijk het gevolg van
weerseffecten. Voor de tweede helft van dit jaar verwacht
ING Economisch Bureau een lichte krimp voor de bouwproductie.
Het afnemende vertrouwen bij consumenten door
de schuldencrisis maakt potentiële huizenkopers onzeker
waardoor zij de aankoop van een nieuwbouwwoning uitstellen.
Een afzwakkende groei van de economie kan daarbij
investeringen in nieuwe bedrijfspanden op een lager pitje
zetten. Beide factoren zullen een drukkend effect hebben op
de bouwproductie. Per saldo komt de groei van de bouwproductie
in 2011 daarmee uit op 2,8%.
Het ondernemersvertrouwen in de bouw is nog steeds flink
negatief en heeft zich sinds het dieptepunt halverwege 2009
slechts beperkt hersteld. De gematigdere economische
vooruitzichten resulteren voor 2012 in een verwachte nulgroei
(zie tabel 2.2).
2.3 De markt voor nieuwe grondverzetmachines
2.3.1 Marktomvang
De markt voor grondverzetmachines is bovenal versnipperd.
Het is onduidelijk hoeveel bedrijven er precies zijn die
gebruikmaken van grondverzetmachines. Er zijn bijvoorbeeld
grote bouw- en sloopbedrijven die jaarlijks nieuwe
machines aanschaffen en dus over een hele vloot beschikken,
loonwerkers die eens in de zoveel jaren een nieuwe of
tweedehands machine aanschaffen, maar ook agrariërs die
nog ergens een gebruiksklare al lang afgeschreven, maar
nog wel werkende graafmachine hebben staan.
De omvang van het totale Nederlandse grondverzetmachinepark
bedraagt naar schatting circa 50.000, waarvan 40%
tot de grotere machines behoort. Hiertoe worden graafmachines
gerekend met een gewicht van zes ton en wielladers
met een gewicht van acht ton of meer. In 2010 werden er
circa 1.200 nieuwe grote grondverzetmachines verkocht. In
het topjaar 2007 waren dat er bijna 5.000. Inclusief de kleinere
types werden er 7.500 grondverzetmachines verkocht
en in Europa volgens de CECE ongeveer 220.000.
In 2008 en 2009 tezamen ging bijna driekwart van de Europese
afzet verloren. Vooral 2009 was een rampjaar voor de
handelaren in grondverzetmachines.
2.3.2 Leveranciers van grondverzetmachines
Producenten
In het segment graafmachines is er een hele reeks grote en
kleinere spelers. Hoewel elke producent zijn eigen specialismen
heeft, is de concurrentie hevig. Er is in Nederland
een duidelijke top 4 van graafmachineproducenten: Caterpillar,
Hitachi, Komatsu en Volvo. De volgorde van de top
4 is bij graafmachines en wielladers verschillend. In het
segment wielladers zijn er veel minder spelers en is Volvo
leading (zie tabel 2.4).
Net na de top 4 komt Liebherr, een merk met een sterk
imago (vooral in kranen en overslagmachines) en een vergelijkbare
kwaliteit.
Grondverzetmachines Oktober 2011 13

Tabel 2.4 Top 4 merken grote grondverzetmachines in Nederland, naar marktaandeel
Totaal Marktaandeel NL Graafmachines Wielladers
1. Caterpillar 20% 1. Caterpillar 1. Volvo
2. Volvo 20% 2. Hitachi 2. Komatsu
3. Komatsu 15% 3. Komatsu 3. Hitachi
4. Hitachi 10% 4. Volvo 4. Caterpillar
Bron: interviews; bewerking ING Economisch Bureau
Bij de kleinere graafmachines zijn er andere partijen marktleider
(Takeuchi en Kubota) dan bij de grote machines.
Er is één kleine Nederlandse producent, Werklust.
Grote internationale merken, maar in Nederland voor wat
betreft het grote grondverzetmateriaal minder belangrijke
partijen, zijn Case New Holland (grote speler op de agrarische
markt) en Terex 5 .
Wereldwijd zijn Caterpillar en Komatsu marktleider in grote
grondverzetmachines, met allebei een aandeel van ongeveer
22%. De Europese verkoopvolumes van Komatsu
vormen slechts 6% van de totale afzet.
Case New Holland is nr. 3. Volvo is mondiaal gezien een
kleinere marktpartij dan in Europa, want het telt veel minder
productielocaties en is bijvoorbeeld niet vertegenwoordigd
in Afrika en Australië.
Sinds eind jaren negentig is er internationaal een flinke
consolidatieslag geweest onder leveranciers van grondverzetmachines.
Enkele voorbeelden zijn genoemd in box 2.1.
Op nationale schaal is de recente fusie tussen Atlas-importeur
Hans van Driel en Komatsu-importeur BIA mogelijk een
voorbode van een nieuwe fase in het consolidatieproces.
De Koreaanse merken Doosan en Hyundai zijn in opkomst
en inmiddels uitgegroeid tot serieuze concurrenten op het
gebied van graafmachines, vooral dankzij een goede prijskwaliteitverhouding:
in kwalitatief opzicht zijn de Koreaanse
graafmachines vrijwel gelijkwaardig aan de top 4, maar
ze zijn duizenden tot enkele tienduizenden euro’s (bij de
zwaarste types) goedkoper dan de topmerken. Bovendien
hebben de Koreaanse merken volgens marktpartijen een
vrij laag brandstofverbruik en is vooral Doosan ook tweedehands
erg aantrekkelijk. Verbeterpunten zijn nog de
naamsbekendheid in de markt en het servicemodel, met de
bereikbaarheid van de dealers als prioriteit.
Voor wielladers zijn deze merken in veel mindere mate
concurrenten.
5 Terex is een conglomeraat dat diverse Duitse familiebedrijven
heeft opgekocht.
De importeurs en dealers van de top 4 merken gaan de
strijd met de opkomende Koreaanse concurrentie volgens
eigen zeggen aan door het aanbieden van een totaalconcept
rond de grondverzetmachines. Dit bestaat uit een betere
service en financieringsmogelijkheden en daarnaast een
hogere betrouwbaarheid, meer comfort en een breder assortiment
van ook andere soorten bouwmachines.
Chinese fabrikanten van grondverzetmachines zijn internationaal
al flink actief, vooral in Afrika. Maar ook in Nederland
zijn er machines operationeel. De hoge Europese kwaliteitsstandaard
is over een langere periode nog niet bewezen en
het serviceapparaat veelal afwezig. Vast lijkt echter te staan
dat er vroeg of laat veel meer machines naar Nederland zullen
komen. Er zijn zeven tot acht grote merken, waaronder
XCMG 6 , SANY 7 , Yuchai 8 en LiuGong 9 .
Importeurs
De grote internationale merken worden over het algemeen
geïmporteerd door vaste importeurs: Caterpillar door Pon
Equipment (zie box 2.2) en Volvo door Kuiken Construction
Equipment (zie box 2.3). Atlas-importeur Hans van Driel en
Komatsu-importeur BIA zijn eind 2010 gefuseerd (zie box
2.4). Van de top 4 merken heeft alleen Hitachi geen eigen
6 De Xuzhou Construction Machinery Group werd opgericht in 1989
en is uitgegroeid tot grootste producent van bouwmachines in
China en nr. 7 in de wereld.
7 Ook SANY werd opgericht in 1989. Het bedrijf behoort tot de Top
50 van grootste producenten van bouwmachines ter wereld. Begin
2009 werd een investering van € 100 mln aangekondigd voor een
Duitse R&D- en productielocatie ten behoeve van de Europese
markt. De Meerman Groep in Vlaardingen is sinds 2008 importeur
van in China gebouwde SANY hydraulische rupsgraafmachines.
8 De Yuchai Machinery Group Company Ltd. is de grootste Chinese
fabrikant van dieselmotoren voor vrachtwagens en een vooraanstaande
exporteur van graafmachines. Yuchai graafmachines zijn
relatief nieuw op de westerse markt, maar er is al een Europadekkend
netwerk van distributeurs.
9 OBMtec uit Buitenpost vertegenwoordigt LiuGong grondverzetmachines
in de Benelux en heeft het beheer over het onderdelencentrum
voor Europa. LiuGong produceert al 50 jaar wielladers,
rupsgraafmachines e.d. en is wereldwijd actief.
Grondverzetmachines Oktober 2011 14

Box 2.1 Voorbeelden van internationale
consolidatie in de keten
• Het ooit grote Duitse merk Hanomag is sinds 2001
volledig geïntegreerd in Komatsu, met Caterpillar
’s werelds grootste producent van bouwmachines.
• Fiat-dochter Case New Holland is voortgekomen
uit de overname in 1999 van Case IH door New
Holland (die een jaar eerder Orenstein & Koppel
overnam).
• Terex is met de overname van de Duitse familiebedrijven
Schaeff, Fuchs en Demag kranen uitgegroeid
tot een top 5 speler in de wereld.
• De bouwmachinetak van het Zuid-Koreaanse
Doosan komt voort uit het faillissement van
Daewoo in 1999. Doosan nam in 2007 Bobcat over
van Ingersoll Rand.
• De bouwmachinetak van Samsung werd in 1998
overgenomen door Volvo Construction Equipment.
• Ammann-Yanmar is een joint venture uit 1989 van
het Zwitserse Ammann en het Franse Yanmar.
Box 2.2 Pon Equipment / Caterpillar
Pon Equipment maakt deel uit van het familieconcern
Pon. Sinds 1926 was Geveke en sinds 2003 is na
een overname Pon Equipment exclusief importeur
en dealer van Caterpillar grondverzetmachines en
motoren in Nederland. Pon-Cat is ook de Deense,
Noorse en Zweedse Cat dealer. Op het Almeerse
hoofdkantoor van Pon-Cat (250 werknemers, waarvan
de helft monteur) vinden ook de opbouw van
nieuwe machines, het leverklaar maken en de service
plaats. Er zijn ook servicevestigingen in Beilen,
Arnhem, Valkenswaard en Moerdijk.
Box 2.3. Kuiken / Volvo Construction
Equipment
Kuiken is een Emmeloords familiebedrijf, ooit begonnen
in de agrarische sector en sinds 1999 Benelux
importeur van Volvo CE grondverzetmachines (dat
in 1998 bouwmateriaaltak van Samsung overnam)
en Sennebogen kranen. Vanuit de verwachte groeikansen
in het segment recycling en slopen is recent
Sandvik overgenomen.
Box 2.4. BIA / Komatsu
Het in 1902 in België opgerichte BIA is Benelux importeur
van Komatsu. In 2004 werd importeur Doornbos
overgenomen. Tot en met 1999 was Brinkman
en Niemeijer importeur. In november 2010 vond een
fusie plaats van BIA en Hans van Driel, dat al 60 jaar
Atlas machines invoert en sinds de overname door
Terex ook (kleinere) machines van dat merk.
importeur. Hitachi Construction Machinery Europe levert
zelfstandig machines door heel Europa. Er zijn zelfs twee
productielocaties in Nederland: in Oosterhout worden minigraafmachines
tot 6 ton gemaakt en in Amsterdam middelgrote
graafmachines tot 48 ton.
De meeste importeurs beschikken over een landelijk dealernetwerk,
maar de grotere grondverzetmachines worden
ook rechtstreeks door de importeur aan de klant verkocht.
Ook diverse andere merken kennen hun vaste importeurs
(zie verder tabel 2.5). Producenten hebben veelal langdurige
relaties met hun importeurs: Caterpillar sinds 1926, Atlas
sinds 1951.
De kleinere partijen JC Bamford (JCB) en Ahlmann importeren
onder eigen naam.
Hansan Bouwmachines is sinds het faillissement van Troost
Bouwmachines in 2009 exclusief importeur van Case grondverzet-
en industriemachines en het Belgische De Bruycker
is dat voor de bouwmachines van New Holland.
Leveranciers / handelaren
Naast genoemde importeurs opereert in Nederland nog een
hele reeks leveranciers, die veelal meerdere merken in het
assortiment hebben. Enkele grote dealers zijn Staadegaard
(o.a. Doosan) en De Kruif Machines (o.a. Bobcat). Ook handelaren
die niet actief zijn in het segment bouwmachines,
zoals leveranciers van landbouwmachines of mechanisatiebedrijven,
kunnen overigens grondverzetmachines in hun
assortiment hebben.
2.3.3 Afnemers van grondverzetmachines
De gebruikers van grondverzetmachines zijn voornamelijk
actief in de bouw. De vier belangrijkste gebruikerscategorieën
zijn:
1) Bouwbedrijven, vooral die bedrijven die actief zijn in
de grond-, weg- en waterbouw (GWW) c.q. infrasector.
Er zijn negen bedrijven in Nederland met een omzet van
minstens 1 mld euro: BAM, Volker Wessels, Heijmans,
Boskalis, TBI, Van Oord, Strukton, Ballast Nedam en Dura
Vermeer.
Grondverzetmachines Oktober 2011 15

Tabel 2.5 Inventarisatie van merken grote grondverzetmachines en importeurs
Merk Concern Nationaliteit Importeur
Caterpillar Caterpillar V.S. Pon Equipment
Volvo Volvo Zweden Kuiken
Hitachi Hitachi Japan Hitachi
Komatsu Komatsu Japan BIA
Atlas / Terex Terex Duitsland Hans van Driel
Doosan Doosan Zuid-Korea Ro-Ad
Liebherr Liebherr Duitsland Wynmalen & Hausmann
Ammann Ammann-Yanmar Zwitserland Wynmalen & Hausmann
Case CE Fiat / CNH Global V.S. Hansan
New Holland Fiat / CNH Global V.S. De Bruycker (België)
Hyundai Hyundai Zuid-Korea Van der Spek
Bell (dumpers) Bell Equipment Zuid-Afrika Van der Spek
Kato Kato Works Japan Barend Kemp
SANY Sany Heavy Industry China Meerman Sany
LiuGong LiuGong Machinery China OBMtec
Yuchai Yuchai Machinery China P. de Heus en Zonen
JCB J.C. Bamford Excavators U.K. J.C. Bamford
Ahlmann Mecalac Ahlmann Duitsland Ahlmann Nederland
Mecalac Mecalac Ahlmann Frankrijk Ahlmann Nederland
Ljungby Ljungby Maskin Zweden Ljungby Maskin
ETEC ETEC Zuid-Korea H.J. van Vliet B.V.
Hidromek Hidromek Turkije H.J. van Vliet B.V.
Werklust Werklust Nederland n.v.t.
2) De aannemers en onderaannemers die verantwoordelijk
zijn voor de uitvoering van de GWW-projecten (zie
box 2.5 voor het voorbeeld over de Tweede Maasvlakte).
Hoofdaannemers zijn meestal kapitaalkrachtig genoeg
om grondverzetmaterieel te kopen en te financieren vanuit
de cashflow of met bancaire financiering. Daarnaast
maken ze gebruik van een flexibele schil van mensen en
machines. Ze huren bemand materieel in bij onderaannemers,
loonbedrijven en zzp’ers en onbemand materieel
bij verhuurbedrijven.
3) Verhuurbedrijven van onbemand grondverzetmaterieel.
Huurcontracten kunnen variëren van één dag
(meestal voor kleinere machines) via één week (voor
grotere machines) tot bijvoorbeeld vijf jaar (full operational
lease).
Importeurs zoals Pon, Kuiken en BIA hebben hun eigen
verhuurtak: respectievelijk Rental Force, CE Verhuur
en 2MAT. Andere importeurs zien verhuur vanouds als
concurrentie voor de eigen klanten. Hitachi verhuurt
bijvoorbeeld niet of nauwelijks.
Onafhankelijke spelers in de verhuurmarkt zijn veelal
aannemers- of handelsbedrijven die de verhuurtak als
nevenactiviteit hebben: onder meer Abeko, Verhoeven
Box 2.5 Tweede Maasvlakte
Hoofdaannemer van het project “Maasvlakte 2” is
PUMA (Projectorganisatie Uitbreiding Maasvlakte), een
samenwerkingsverband van de GWW-bedrijven Boskalis
en Van Oord en onderaannemers, zoals Jac Rijk.
De laatste partij is als specialist voor het grondverzet
betrokken bij de aanleg van de Tweede Maasvlakte.
/ Vereco, Leo Tol, Biemond & Van Pelt en Collé Sittard.
Daarnaast beweegt een partij als Boels Rental zich ook in
toenemende mate op de markt voor grondverzetmaterieel,
inclusief graafmachines en wielladers van meer dan
15 ton.
De machineverhuur is ondanks de economische crisis
stabiel gebleven evenals de verhuurprijzen. Belangrijker
wordt meestal geacht dat de bezettingsgraad op peil
blijft. Consequentie hiervan is dat als er minder vraag is
de machine moet worden verkocht, of de markt nou goed
of slecht is.
Grondverzetmachines Oktober 2011 16

4) Loonbedrijven. Dit type bedrijven is voortgekomen
uit het agrarisch loonwerk. Het agrarische segment is
echter steeds minder belangrijk geworden. Tien jaar geleden
kwam volgens brancheorganisatie CUMELA 40%
van de omzet van loonbedrijven uit agrarisch loonwerk
en circa 30% uit puur grondverzet (graven en vervoeren),
nu is dat andersom.
De loonwerksector telt ongeveer 3.000 bedrijven, 30.000
medewerkers en boekt een omzet van bijna € 4 mld. De
sector kent een hoog aandeel zzp’ers. Voor hen is een
bancaire lening vaak geen haalbare kaart, maar objectfinanciering
door leasemaatschappijen of captives 10 wel.
Naast bouwbedrijven zijn ook sloopbedrijven belangrijke
afnemers van grondverzetmachines (zie box 2.6).
Overige afnemers zijn de agrarische sector, de industrie,
de logistieke sector (op- en overslag / laden en lossen) en
natuurbeheer.
Box 2.6 Vink
Het Barneveldse familiebedrijf Vink is een afvalondernemer
(bergingscapaciteit 5 mln m 3 ), met
daarnaast onder meer een transportpoot en een aannemingsmaatschappij
die grondwerkzaamheden uitvoert.
Een nevenactiviteit is de handel in (gebruikte)
machines en de verhuur hiervan. Vink beschikt over
circa 100 grote voertuigen (categorie 10-100 ton) en
40 kleinere machines.
Uit figuur 2.2 blijkt dat in de periode 2006-2010 het aantal
grondverzetbedrijven sterk is gestegen, met ruim 60%
naar een aantal van 2.798. Hierbij rekent het CBS 81% tot de
natuurlijke personen 11 : een indicatie voor de dominantie van
de eenmanszaken in deze sector. Genoemde groei van het
aantal bedrijven is voornamelijk het gevolg van de verdubbeling
van het aantal eenmanszaken (van 900 naar 1.900).
Daarnaast was er in deze periode sprake van schaalvergroting:
het aantal bedrijven met 20 of meer werkzame personen
nam met ruim 40% toe tot 123.
10 Een captive is een leasemaatschappij die aan een specifiek merk
is verbonden, waarbij lease door de leverancier wordt ingezet als
instrument om de verkoop van het merk te stimuleren.
11 Hiertoe rekent het CBS eenmanszaken, maatschappen, vennootschappen
onder firma en commanditaire vennootschappen.
Figuur 2.2 Aantal grondverzetbedrijven naar aantal
werkzame personen
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
■ 1
■ 2
■ 3-5
■ 5-10
■ 10-20
2006
2007
2008
Bron: CBS; bewerking ING Economisch Bureau
2009
2010
2.3.4 Marktontwikkelingen: ook afzet in 2011 en 2012
valt tegen
De Nederlandse markt voor grondverzetmachines kende in
2007 en 2008 topjaren, met gemiddeld 5.000 verkochte grote
machines per jaar (zie figuur 2.3). De recessie en de daaropvolgende
bouwcrisis hebben echter een forse negatieve
impact gehad op de grondverzetmarkt. De bouwcrisis is niet
alleen diep, maar houdt ook langer aan dan eerder verwacht.
Ook al kende in Nederland de afzet van grondverzetmachines
een kleine opleving in de tweede helft van 2010 en het
eerste kwartaal van 2011, de markt voor grondverzetmachines
zal dit jaar geen beter jaar worden dan vorig jaar. In
2012 volgt naar verwachting zelfs een verdere daling van de
afzetniveaus van grondverzetmachines. Daarna zal langzaam
maar zeker het herstel inzetten. Dit herstel is onvermijdelijk
omdat de in de hoogtijperiode aangeschafte machines
aan vervanging toe zijn en de economische levensduur niet
verder kan worden opgerekt.
Het door de grote producenten in de afgelopen maanden
gemelde omzetherstel is vooral te danken aan de afzetgroei
in Azië, Afrika en het Midden-Oosten.
Gevolg van de malaise in de bouwsector is dat de aankopen
van grondverzetmaterieel door zowel grote als kleine
partijen (zzp-ers) zijn uitgesteld. In 2009 was driekwart
van de markt die er in 2007 nog was, verloren gegaan. Dit
Grondverzetmachines Oktober 2011 17

Figuur 2.3 Ontwikkeling verkoopvolume grondverzetmachines in Nederland en Europa, 2000-2015
10000
250000
9000
8000
200000
7000
6000
150000
5000
4000
100000
3000
2000
50000
1000
0
0
2000
_ Grote grondverzetmachines NL (linker as)
_ Alle bouwmachines NL (linker as)
_ Grondverzetmachines Europa (rechter as)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Bron: Off Highway Research, CECE, Caterpillar; bewerking en raming ING Economisch Bureau
gebeurde niet alleen in Nederland, ook in geheel Europa
(zie figuur 2.3).
In de periode 2009-2011 bedragen de verkopen gemiddeld
slechts 2.800 per jaar, waarvan hooguit 1.100 grote machines.
De in deze periode verkochte grondverzetmachines
betreffen voornamelijk vervangingsaankopen. Gemiddeld
is in deze periode bovendien slechts de helft van de weggevallen
machines vervangen.
Uit figuur 2.3 blijkt ook dat de ineenstorting van de afzet van
grondverzetmachines in 2009 nog sterker was dan bij het
totale aantal bouwmachines. Tot en met 2008 betrof 60 tot
65% van de aankopen van bouwmachines graafmachines
op rupsen of banden of wielladers. In 2009 en 2010 halveerde
dit tot één derde deel. De verwachting is dat dit aandeel
weer langzaam oploopt tot ongeveer de helft van alle nieuw
aangeschafte machines in 2015. Pas voor dat jaar verwacht
ING Economisch Bureau dat de verkoopvolumes weer terug
zijn op het peil van voor de hausse, een afzetniveau van
bijna 2.400 grondverzetmachines.
De risico’s op tegenvallers in deze ramingen zijn groter dan
de kans op meevallers. De bouwcrisis lijkt nog lang niet
achter de rug en er zijn weinig positieve signalen. Voor de
nieuw- en verbouwproductie in de infrasector raamt ING
Economisch Bureau in haar meest recente Kwartaalbericht
Bouw voor 2011 en 2012 minimale stijgingen van 2,6% en
0,5%, na een daling van 15,4% in 2010.
De verwachting voor de lange termijn is dat de vraag naar
nieuw materiaal vooral sterk zal blijven stijgen in Azië en
Afrika. De mondialisering van de afzet is een gunstige ontwikkeling
voor de producenten. Daardoor kunnen grotere
fabrikanten hun afzet beter spreiden. Voor bijvoorbeeld
Dubai gold vanwege de hoge vraag nog niet zo lang geleden
een levertijd van een jaar. Dankzij vraaguitval vanwege
de bouwcrisis in andere delen van de wereld, kon die achterstand
echter snel worden ingehaald.
2.3.5 Crisis leidt tot oprekken economische
levensduur
Een gevolg van de aanhoudende economische crisis is dat
de economische levensduur van grondverzetmachines
gemeten in jaren langer wordt. Er worden minder draaiuren
gemaakt, dus ze kunnen langer mee. Sloopbedrijven zijn
Grondverzetmachines Oktober 2011 18

ijvoorbeeld geconfronteerd met een forse afname van het
volume aan sloopwerkzaamheden in de afgelopen jaren.
Hierop kan worden ingesprongen door machines over een
langere termijn af te schrijven.
Daarnaast is het zo dat enkele factoren die bijdragen aan
een doorgaans kortere economische levensduur dan in
andere landen, meer en meer onder druk komen te staan.
Nederlandse machinisten hebben een hele grote inbreng
bij de keuze voor een machine, maar vinden machines die
8.000 draaiuren op de teller hebben oud en eisen bij noodzakelijke
grote reparaties al gauw een nieuwe machine.
Grote opdrachtgevers in de bouw vonden de uitstraling naar
buiten toe van het nieuwste type grondverzetmachine ook al
gauw een belangrijk argument om een machine te vervangen
na 8.000 en niet na bijvoorbeeld 10.000 draaiuren.
Financiering van de machine kwam in Nederland in het
verleden wellicht ook goedkoper en gemakkelijker tot stand
dan in andere landen. De bedrijfseconomische realiteit is
echter inmiddels dusdanig veranderd dat kostenbeheersing
nu de hoogste prioriteit heeft.
2.3.6 Conclusie: in 2013 weer bevredigende
groeicijfers, pas vanaf 2015 weer normale
afzetniveaus
De ineenstorting van de markt in 2009 en 2010, die volgde
op de hausse aan verkopen in 2007 en 2008, en het tegenvallende
herstel in 2011 en 2012 zorgen - uitgaande van de
gemiddelde economische levensduur van vijf tot zeven jaar
- tot in 2013 voor een overcapaciteit van nieuwe ten opzichte
van gebruikte grondverzetmachines.
De investeringsniveaus in nieuw grondverzetmaterieel
zullen dan ook pas vanaf 2013 langzaam maar zeker weer
toenemen. In 2013 en 2014 is de groei nog minimaal, pas
op zijn vroegst in 2015 komen de groeicijfers weer op een
redelijk niveau.
Zoals gezegd, verwacht ING Economisch Bureau pas voor
2015 dat de verkoopvolumes weer terug zijn op het peil
van voor de hausse, een afzetniveau van bijna 2.400 grote
grondverzetmachines.
2.4 De tweedehands markt van
grondverzetmachines
Er is een levendige handel in gebruikt grondverzetmaterieel
van Nederland naar het buitenland, vanwege de goede
staat van onderhoud en de daardoor hoge restwaarde van
Nederlandse machines. Handelsbedrijven zoals Dekker
BV zijn dan ook vooral gefocust op de internationale afzetmarkten
(zie box 2.7). Er blijven maar weinig tweedehands
machines in Nederland.
Box 2.7 Dekker BV
Dekker BV in Geertruidenberg is een internationaal
handelsbedrijf in grondverzetmateriaal, gestart in
1996. De machines worden voornamelijk opgekocht
in het noordwestelijk deel van Europa en verkocht aan
landen in Oost- en Zuid-Europa, het Midden-Oosten,
Latijns-Amerika en Azië. 90% van de machines wordt
geëxporteerd. Van de overige 10% wordt het merendeel
aan andere Nederlandse handelaren verkocht.
Dekker verkoopt 150 tot 200 machines per jaar.
2.4.1 Marktomvang
De omvang van het tweedehands Nederlandse park van
grote grondverzetmachines wordt geschat op 5.000 machines,
een kwart van het machinepark. De totale omvang van
het machinepark is 20.000 (zie tabel 2.3), de gemiddelde
economische levensduur vijf jaar en het aantal verkochte
machines in de periode 2006-2010 circa 15.000.
Het aantal handelaren in Nederland bedraagt ongeveer 25.
Ritchie Brothers is ‘s werelds grootste veilingbedrijf van
grondverzetmachines en heeft een Nederlandse vestiging
in Moerdijk.
2.4.2 Ontwikkelingen in de tweedehands markt
Vraag
Er zit nog voldoende ruimte in het vanwege de aanhoudende
bouwcrisis noodzakelijke oprekken van de economische
levensduur, bijvoorbeeld van vijf tot zeven jaar. Het
machinepark is momenteel nog altijd relatief jong vanwege
de grootscheepse vervanging in de vette jaren (2006-2008).
Hierbij betrof het de aanschaf van de nieuwste, milieuvriendelijke
machines, sterk gestimuleerd door de VAMIL regeling.
12 Voor verkoop naar het buitenland worden de milieuvriendelijke
applicaties van dergelijke machines vaak weer
ontmanteld. Aan extra isolatie, roetfilters en de mogelijkheid
tot het tanken van biobrandstof is in Afrika en Azië weinig
behoefte, ook al omdat de milieuwetgeving ver achter loopt
bij de Europese. Bovendien maken de kosten voor deze
extra’s de machines te duur in onderhoud.
Dit leidt tot een verschil tussen het standaardtype en de
complexere machines. Komatsu speelt hier in de productiefase
op in en produceert machines met CE keurmerk voor
vooral de Europese markt en niet-CE machines voor buiten
12 Deze regeling maakt investeringen in milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen
fiscaal aantrekkelijker. Deze bedrijfsmiddelen kunnen
willekeurig dan wel vrij worden afgeschreven waardoor een liquiditeit-
en rentevoordeel ontstaat voor de ondernemer.
Grondverzetmachines Oktober 2011 19

Europa, bijvoorbeeld Afrika. Die machines zijn dan ook niet
onderling uitwisselbaar. Zo gaan van de veelal vervuilde
Afrikaanse brandstof de CE motoren kapot.
De ingewikkelder milieuvriendelijker machines beschikken
over de nieuwste elektronica en zijn (nog) minder interessant
voor tweedehands handel naar het buitenland. De Tier
4 (of stage 3B) motor bijvoorbeeld, die nog meer geperfectioneerd
is en nog schonere brandstof verbruikt, kan volgens
marktpartijen op zijn vroegst in 2015 worden verhandeld
naar de traditionele exportbestemmingen.
Het is niet zo dat investeringen in nieuwe technologieën
worden ingeperkt door de minder strenge milieueisen in
niet-westerse landen. De vraag van de westerse afzetmarkt
naar technologisch steeds geavanceerdere machines is
daarvoor bepalend.
Een opvallende constatering is dat marktpartijen Aziatische
afnemers ervan verdenken de originele machines te
demonteren en vervolgens na te maken. Voor de langere
termijn is dit voor Nederlandse handelaren een vraagbeperkende
factor.
Aanbod
De markt voor gebruikt materiaal is momenteel krap
vanwege het geringe aanbod van oud materiaal. Er is immers
sinds 2009 sprake van een dip in het aantal gekochte
nieuwe machines. Nog niet zo lang geleden was het niet
ongebruikelijk dat als er één nieuwe machine werd gekocht
door bijvoorbeeld een aannemer er drie werden ingeruild.
Er is sinds de crisis weliswaar meer geveild bij bijvoorbeeld
Richie Brothers, ook vanwege faillissementen, maar de omzet
blijft per saldo hetzelfde. De prijs is immers ook gedaald.
Prijs
De prijzen op de tweedehands markt worden vooral
bepaald door de vraag vanuit het buitenland, met name
Afrika, Azië en nu - vanwege de hogere prijzen - tijdelijk ook
Australië.
De verwachting in de markt is dat de vraag naar nieuw
materiaal vooral sterk zal blijven stijgen in Azië en Afrika.
Vanwege het structureel hogere aanbod van gebruikt materieel
is dit ongunstig voor de prijsvorming van tweedehands
grondverzetmachines.
Bepalend voor de prijsvorming zijn naast merk en bouwjaar
vooral het aantal draaiuren. Als het aantal draaiuren tussen
de 12.000 en 13.000 (1.600-1.800 uren per jaar) ligt, kan de
grondverzetmachine nog goed worden verkocht. Wanneer
het aantal draaiuren nog hoger is, zijn alleen zwaardere
machines (meer dan 20 ton) nog verkoopbaar.
Opvallend is dat volgens één van de gesprekspartners de
prijzen voor tweedehands grondverzetmaterieel in Azië
mede worden bepaald door de kleuren van de machines.
Als ze in Nederland overgespoten zijn in bedrijfskleuren zijn
de machines in Azië minder waard.
Grondverzetmachines Oktober 2011 20

3. Kansen en bedreigingen voor de markt voor
grondverzetmachines
3.1 Inleiding
De bouwsector en in navolging daarvan de leveranciers van
grondverzetmachines beleven zware tijden. Wereldwijd lijkt
het herstel ingezet, in Europa en ook Nederland komt het
herstel nog nauwelijks van de grond en dreigt stagnatie van
de verkoopvolumes in zowel 2011 als 2012. Leveranciers
kunnen niet lijdzaam afwachten en zullen moeten inspelen
op de kansen en bedreigingen die op ze afkomen. In dit
hoofdstuk worden ze op een rij gezet en uitgewerkt.
3.2 Kansen
1. Groene technologische innovaties
Onder invloed van steeds strengere milieueisen, zoals
lagere CO 2 emissienormen, worden diverse technologische
innovaties geïntroduceerd. Zo heeft bijvoorbeeld Volvo onlangs
grondverzetmachines met het nieuwste type motoren
op de markt gebracht. Caterpillar volgt in de tweede helft
van 2011 met dit type motoren.
Voor de komende tien jaar biedt het inspelen op het thema
duurzaamheid het meeste perspectief. “Groene” machines,
die werken op elektriciteit, gas, waterstof of een combinatie
hiervan, kunnen technologisch gezien momenteel allemaal
al gebouwd worden. In de praktijk verloopt het verduurzamingproces
nog erg traag, vooral omdat in niet-westerse
landen de milieueisen nog lang niet dwingend genoeg zijn,
maar ook omdat gebruikers vrezen voor verlies aan PK’s bij
bijvoorbeeld hybride motoren.
Overheidsstimulering zal voor het nodige duwtje in de rug
moeten zorgen. Dergelijke ontwikkelingen worden immers
vooral gedreven door wetgeving, zoals het voorbeeld van
de Euro V-motor in de binnenstad bij trucks heeft laten
zien. Zolang dit niet plaatsvindt, blijft de vraag naar groene
grondverzetmachines beperkt.
Bovendien zijn de groene innovatieve trajecten door de
crisis grotendeels tijdelijk stil gelegd.
Primair bepaalt de klant wat er gebeurt op het vlak van de
duurzaamheid. Uiteraard is de keuze voor groene machines
allereerst een kwestie van kosten-batenanalyse: wat levert
het op (bijvoorbeeld minder brandstofverbruik in tonnages
per uur) en wat kost het me extra (hogere aanschafwaarde
en bijvoorbeeld een langzamer rijdende machine)?
Grotere klanten letten hierbij meer op functionaliteit en loonwerkers
meer op handigheidjes of gadgets die de bestuurder
aanspreken.
Dat klanten duurzaamheid steeds belangrijker vinden, blijkt
al enkele jaren uit de bestekken die worden geschreven
voor overheidsopdrachten. De afnemers zijn er bij gebaat
om goed te scoren op de ranglijstjes van maatschappelijk
verantwoord opererende ondernemingen.
2. Kostengedreven technologische innovaties
Er is vanwege de economische en bouwcrisis een rationalisatieslag
geweest en daardoor zijn marktpartijen geneigd
Tabel 3.1 Belangrijkste kansen en bedreigingen
voor de Nederlandse markt voor grondverzetmachines
Kansen
• Inspelen op duurzaamheid
• Technologische innovaties
• Onderscheiden door creëren van toegevoegde
waarde
• Groei in aannemerij van capaciteitscontracten
• Omvangrijke infrastructurele projecten in de pijplijn
Bedreigingen
• Personeelstekort
• Hoge energieprijzen
• Buitenlandse concurrentie
Bron: interviews
op een professionelere manier de kosten en baten van
grondverzetmachines door te rekenen. Kostenbesparing
is momenteel crucialer dan ooit en vanuit dit oogpunt is de
behoefte aan een snelle doorvoering van technologische
innovaties groot.
De belangrijkste technologische verbeteringen zijn de afgelopen
jaren geboekt op het gebied van GPS, driedimensionaal
werken, brandstofverbruik, soorten koppelingen, binnendraaiers
en zogenoemde kanteldraaistukken. Dergelijke
innovaties vinden snel navolging bij alle merken, simpelweg
omdat de markt erom vraagt. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld
CDC besturing 13 , centrale smering en luxe cabines.
Alle nieuwe machines van de grote merken beschikken
inmiddels standaard over GPS en de applicaties daarvan.
Via navigatie en voorgeprogrammeerde piepjes krijgen
machinisten complete werkinstructies en nauwkeurige
plaatsbepalingen. De arbeidsproductiviteit neemt hierdoor
toe. Ook zijn met GPS systemen tegenwoordig werkuren,
foutmeldingen e.d. op te vragen.
Komatsu kan bijvoorbeeld met haar systeem Komtrax klanten
advies geven over kostenefficiënter machinegebruik, de
juiste instellingen van de machines en dus brandstofbesparingen.
Dankzij betere informatie vanuit de uitleesmogelijkheden
van de ingebouwde technologie zijn er dus allerlei efficiëntieslagen
te maken: een beter fleet management, een hogere
13 Comfort Drive Control zorgt voor minder spierbelasting en vermoeidheid
bij de machinist door hem de mogelijkheid te bieden
om te switchen tussen het stuurwiel en de bediening op de armsteun.
Bron: Volvo CE.
Grondverzetmachines Oktober 2011 21

productiviteit en een strakkere planning.
Een tracking en tracing systeem biedt ook servicemogelijkheden.
Zo kan er bijvoorbeeld een servicebeurt worden
ingepland als uit de tracking & tracing informatie blijkt dat
er een bepaalde hoeveelheid uren gewerkt is.
Daarnaast worden bedrijfseconomische risico’s verlaagd.
Grondverzetmachines kunnen namelijk overal en altijd
opgespoord worden. De eigenaar van de machine kan via
internet vrij exact aflezen waar op de wereld de machine
staat. Hierbij geldt overigens dat de klant altijd toestemming
moet geven om de GPS gegevens uit te laten lezen.
De nieuwste GSM technologie van Caterpillar heet Vision
Link en is de opvolger van Product Link, waarbij nog meer
data uitgelezen kunnen worden (zoals monitoren van stationair
t.o.v. draaitijd) en toepassingen als geofencing (locatiebegrenzing).
De volgende innovatiestap is robotisering. Bij de ovens van
Corus zijn al remote control operated Caterpillar graafmachines
in bedrijf. Ook in de agrarische sector wordt robotisering
in toenemende mate toegepast.
3. Toegevoegde waarde dankzij servicecontracten
De rol van importeur verandert, omdat steeds meer Europese
grenzen verdwijnen, veel bedrijven in schaalgrootte
toenemen en mondiaal opereren, terwijl een groeiend aantal
Nederlandse afnemers van grondverzetmachines - hoewel
geen pure prijskopers - voor hun aankopen ook meer en
meer over de grenzen heen kijkt.
Bovendien zijn de prijzen transparanter geworden. Dus als
de prijzen voor bijvoorbeeld een wiellader in Duitsland
lager liggen, dan kunnen bedrijven beslissen om het daar
te kopen. Importeurs worden aldus gedwongen goed te
kijken wat hun toegevoegde waarde is en zullen zich daarop
moeten focussen.
En ook al zal volgens marktpartijen parallel-import blijven
bestaan, de toekomst zit vooral in het onderscheidend vermogen
van de importeurs, in het bijzonder het aanbieden
van serviceconcepten. Het is heel goed denkbaar dat bij
grondverzetmachines dezelfde ontwikkeling zal plaatsvinden
als bij personen- en bedrijfswagens is gebeurd,
namelijk dat de gebruikers niet elk jaar terugkomen voor
een onderhoudsbeurt.
Omdat klanten lagere kosten blijven eisen, zal er nog efficiënter
gewerkt moeten worden. Met bijvoorbeeld onderhoudscontracten
is nog veel te verdienen voor importeurs
van grondverzetmachines.
Box 3.1
4,4 miljard euro voor nieuw wegenbouwproject
Op 21 maart 2011 zijn de handtekeningen gezet
onder het met een investering van € 4,4 mld grootste
snelwegenproject voor de komende tien jaar. In
het gebied tussen Schiphol, Amsterdam en Almere
worden in de periode tot 2020 de A9, A10, A1 en A6
verbreed. Ook wordt geïnvesteerd in een extra brug
over het Amsterdam-Rijnkanaal, een bredere Hollandse
Brug, een aquaduct over de Vecht, tunnels bij
Amstelveen en de Gaasperdammerweg, 36 kilometer
geluidscherm, renovatie van vijf grote knooppunten
en de aanpassing van honderd bruggen en viaducten.
Eind 2011 wordt begonnen met de A10-oost.
De investeringen in de bereikbaarheid in de Noordvleugel
van de Randstad beperken zich niet tot
wegen. Voor de uitbreiding van treinvervoer tussen
Schiphol en Lelystad alleen al, is al eerder € 1,4 mld
gereserveerd in het project OV SAAL.
4. Capaciteitscontracten / ontwikkeling richting
“regelaar”
Het is een trend dat er meer vraag is naar raamcontracten.
Deze ontwikkeling is vergelijkbaar met wat er bijvoorbeeld
in de asfaltsector gebeurt. Bij een raamcontract spreekt de
aannemer met de opdrachtgever af om een bepaald project
uit te voeren in een vooraf bepaalde tijd en tegen vooraf afgesproken
prijs en voorwaarden. De risico’s worden hierbij
verlegd naar de aannemingsbedrijven.
5. Infrastructurele projecten
Het huidige kabinet maakt veel werk van verbetering van
de infrastructuur en dat lijkt gunstig voor de markt voor
grondverzetmachines. Er vindt mede dankzij wijzigingen in
de Tracéwet een versnelde verbetering van het wegennet
plaats (zie box 3.1). In de nieuwste Miljoenennota is aangegeven
dat de Crisis- en herstelwet permanent wordt gemaakt,
waardoor de knelpunten in de infrastructuur voortvarend
blijven worden aangepakt. Wel focust het kabinet de
investeringen op de plekken waar de files het langst en de
treinen het volst zijn.
Er wordt volop gebouwd aan de Tweede Maasvlakte en de
Eemshaven. Nadelig voor een deel van de handelaars is dat
op de Tweede Maasvlakte voornamelijk de grote bouwbedrijven
actief zijn met hun eigen merken. Er zijn marktpartijen
die liever grootschalige projecten van het kaliber
Betuwelijn of HSL lijn terug hebben.
Het grootste publiek private infrastructurele samenwerkingsproject
is het tot en met 2023 lopende Grensmaas
project, waarbij het stroomgebied van de Maas veiliger
wordt gemaakt en 80 miljoen ton grond wordt verplaatst, 53
miljoen ton grind wordt gewonnen en 1.100 hectare nieuw
natuur wordt aangelegd.
3.3 Bedreigingen
1. Personeelstekort
De krappe arbeidsmarkt voor technisch geschoold personeel
vormt de grootste bedreiging voor de partijen die
Grondverzetmachines Oktober 2011 22

gebruikmaken van grondverzetmachines. De druk op
de arbeidsmarkt is als gevolg van de economische crisis
afgenomen ten opzichte van twee of drie jaar geleden, toen
er vrijwel geen goede monteur meer te krijgen was. Zodra
de economie weer aantrekt, zullen bedrijven echter weer
merken dat goed geschoold personeel nauwelijks beschikbaar
is.
Zeker nu de machines technologisch steeds geavanceerder
worden en het werk steeds specialistischer wordt, is de
beschikbaarheid van kwalitatief goed personeel essentieel.
Dit geldt niet alleen voor monteurs, maar in toenemende
mate ook voor machinisten. Bij personeelstekort zal in eerste
instantie een beroep worden gedaan op de zogeheten
flexibele schil. Voor de grondverzetbranche betekent dit in
de praktijk het inhuren van zzp’ers met eigen machines. Ook
voorzien marktpartijen dat vrachtwagenchauffeurs in toenemende
mate zullen overstappen naar het vak van bestuurder
van een grondverzetmachine.
Ten gevolge van de dreigende krapte zullen bedrijven
weer in toenemende mate zijn aangewezen op monteurs en
bestuurders uit Oost- en Zuid-Europa. Het gevaar bestaat
hierdoor dat er kwaliteitsverlies optreedt of het risico op
ongelukken toeneemt.
Grotere leveranciers met een servicenetwerk spelen daar
op in door monteurs intern op te leiden en te proberen hen
voor langere tijd te binden aan het bedrijf. Door het Soma
college wordt hard gewerkt aan kwantiteit en kwaliteit van
toekomstige machinisten. Omdat studenten daar met machines
van de top 4 merken werken, verlangen ze als ze klaar
zijn met hun opleiding, bij indiensttreding bij hun werkgever
ook deze merken. Bij een verkrappende arbeidsmarkt zal
bij de aanschaf van machines in toenemende mate rekening
worden gehouden met de persoonlijke voorkeuren van de
bestuurders. Dat dit voor leveranciers iets is om serieus
rekening mee te houden, blijkt uit het feit dat nu al op internetfora
de kwaliteit van de machines en de service breed
worden uitgemeten. Al met al leidt dit ertoe dat de top 4
merken hun positie zullen weten te behouden of zelfs weten
te versterken.
2. Hoge energieprijzen
De verhoudingsgewijs hoge energieprijzen van dit moment
en de verwachting van onder meer de ING dat deze niet
snel en langdurig naar een veel lager niveau zullen zakken,
zijn een negatieve impuls voor de kostenontwikkeling.
Grote opdrachtgevers nemen vaak opdrachten aan inclusief
brandstof. Het vormt echter een extra risico voor de ondernemer
als hij de brandstofkosten bij een opdracht zelf voor
zijn rekening moet nemen. Als deze kosten (die sinds begin
2009 voor diesel met ruim 35% zijn gestegen) niet kunnen
worden weerlegd bij de opdrachtgever, kan een project met
veel draaiuren en een hoog brandstofverbruik (soms 30
liter per uur) in combinatie met de toch al lage marges zelfs
verliesgevend worden.
De zuinigheid van een machine - soms scheelt het brandstofverbruik
5 liter per uur - zal door genoemde tendens in
toenemende mate de aanschafkeuze bepalen.
Het brandstofverbruik is overigens te verlagen door de machinist
bijvoorbeeld eco-trainingen te geven, in combinatie
met de uit de GPS beschikbare informatie over eventueel
inefficiënt gebruik.
3. Buitenlandse concurrentie
Chinese fabrikanten zoals XCMG, SANY, Yuchai en LiuGong
hebben inmiddels voet aan de grond in Nederland. Ze zijn
goedkoper dan de huidige topmerken, maar beschikken
bijvoorbeeld niet over goede servicenetwerken. Chinese
merken kennen nog niet de goede kwaliteit die andere
merken hebben, maar lopen de achterstand snel in, mogelijk
door kopieën te maken van via de tweedehands markt verkregen
machines. De concurrentie wordt op korte termijn
nog niet gevreesd, tot het moment dat er in China zelf geen
werk genoeg meer is voor al die grondverzetmachines. De
verwachting van marktpartijen is dat de Chinese fabrikanten
over ongeveer vijftien jaar een substantieel deel van de
markt in handen zullen hebben, onder meer door overnames
van westerse merken. Dit laatste is een logische stap,
ook al omdat voor toetreding tot Nederland en de rest van
Europa wel eerst aan EU wetgeving (CE certificering e.d.)
zal moeten worden voldaan.
Grondverzetmachines Oktober 2011 23

4. Visie op de Nederlandse leasemarkt voor
grondverzetmachines
4.1 Inleiding
Onzekerheid over economische ontwikkelingen kan leiden
tot uitstel van grote investeringen en tot afname van de bereidheid
om kapitaalintensieve objecten aan te schaffen.
De belangstelling voor en toepassing van lease in de markt
voor grondverzetmachines is hierdoor toegenomen, bijvoorbeeld
door toename van full-service contracten voor het
inhuren van materieel om zo grip op de ‘cost of use’ te hebben.
Met een verdere stijging van de leasegraad wordt de
komende jaren dan ook rekening gehouden. De vraag naar
leaseproducten is gegroeid tijdens de crisis.
4.2 Lease als financieringsinstrument
Lease geeft de mogelijkheid bedrijfsmiddelen te gebruiken,
zonder dat voor de aanschaf daarvan de eigen financiële
middelen hoeven te worden aangesproken. Deze kunnen
voor andere doeleinden worden ingezet. Lease wordt in
veel sectoren als financieel instrument gebruikt en vormt
een alternatief voor andere financieringsvormen zoals bancaire
leningen en eigen vermogen. Mede omdat bedrijven
in de grondverzetmarkt kapitaalsintensief zijn en de wens
toeneemt om materieel voor een bepaalde tijd te kunnen inhuren
(in toenemende mate inclusief de benodigde service
en onderhoud van het materieel) neemt de belangstelling en
toepassing van lease toe.
Basisbeginselen van lease
Bij lease zijn twee vormen te onderscheiden: financial lease
(FL) en operational lease (OL), waarbij de partij die het economisch
risico draagt verschilt. Bij FL draagt degene die het
object in lease in gebruik heeft gekregen (lessee) dit risico,
terwijl bij OL de leasemaatschappij die het object in lease in
gebruik geeft (lessor) dit risico draagt. Economisch risico is
het risico van een waardevermindering van het object c.q.
het voordeel van een waardevermeerdering van het object.
Bij OL dient de lessee na afloop van de lease het object terug
te geven aan de lessor. De lessor kan evenwel aan de lessee
een optie verlenen om aan het eind van de looptijd van de
lease het object te kopen tegen een vooraf vastgestelde prijs
(koopoptie). Door de koopoptie uit te oefenen kan de lessee
alsdan de eigendom van het object verkrijgen. Soms wordt
aan de lessee ook de optie verleend om het object na afloop
van de lease voor een bepaalde periode opnieuw te leasen.
Het geleaste object heeft na afloop van de leaseperiode
nog een substantiële marktwaarde. De lessor zal doorgaans
bereid zijn de leasetermijnen zodanig te berekenen dat door
betaling van deze termijnen na afloop van de lease niet de
hele investering aan hem is vergoed maar daarvan nog een
gedeelte resteert (restwaarde). De restwaarde levert voor
de lessor een risico op dat afhankelijk is van de mate waarin
de marktwaarde van het object na afloop van de lease
negatief blijkt af te wijken van de door lessor bij het aangaan
van de lease ingeschatte waarde (restwaarderisico). De
lessor kan dit risico zelf nemen (open restwaarde) dan wel
dit risico verkleinen of wegnemen door van een derde partij
terugkoopgaranties te bedingen tegen een vooraf bepaalde
koopsom. Met deze derde partij kunnen ook afspraken voor
remarketing worden gemaakt, waarbij er voor deze derde
partij een inspanningsverplichting ontstaat om het object te
verkopen ten behoeve van de lessor.
Bij FL verkrijgt de lessee in principe de eigendom na betaling
van de laatste leasetermijn en nadat alle verplichtingen
van de lessee tegenover de lessor voldaan zijn. Veelal wordt
de gehele investering gefinancierd (100% financiering). De
lessor loopt hier geen restwaarderisico. Wel kan sprake zijn
van de opname in het termijnenschema van een verhoogde
slottermijn die correspondeert met de geschatte waarde van
het object aan het einde van de looptijd. Diverse varianten
zijn denkbaar.
In het algemeen kunnen twee soorten lease aangeboden
worden: direct lease (DL) waarbij de lessor rechtstreeks het
leasecontract sluit met de lessee en vendor lease (VL), waarbij
een vendor (een fabrikant of leverancier of een andere
derde partij) betrokken is bij het tot stand brengen van het
leasecontract.
In de grondverzetmarkt komt vendor lease geregeld voor.
Zo sluiten bijvoorbeeld leveranciers van de top 4 merken
(Caterpillar, Volvo, Komatsu, Hitachi) via eigen leasedochters
of aan hen gelieerde leasebedrijven met hun afnemers
zelf lease-, huur- of huurkoopovereenkomsten. Vervolgens
(her)financieren leasemaatschappijen de door de leverancier
opgebouwde portefeuille of nemen zij de door de
leverancier gesloten overeenkomsten over, waarbij de
leasemaatschappij al dan niet ook de incasso en/of het debiteurenrisico
op de afnemer overneemt. Vendor lease biedt
de vendor de mogelijkheid om in te spelen op de wensen
van zijn afnemer met betrekking tot de financiering van het
object en leidt in een aantal gevallen zelfs tot extra baten
voor de vendor (bijvoorbeeld via service/onderhoudscontracten).
Voordelen van vendor lease voor de leverancier:
• prima marketinginstrument om de concurrentie zoveel
mogelijk buiten de deur te houden
• budgetvriendelijke maandprijs verkoopt veelal
eenvoudiger en sneller
• vinger aan de pols bij alle aspecten, bijvoorbeeld juiste
vervangingsmomenten.
Afstemming op cashflow en economische levensduur
Bij het aangaan van een leaseovereenkomst staat het managen
van en anticiperen op de cashflow centraal (‘pay as you
earn’). In bedrijfsprocessen worden kosten en opbrengsten
voortdurend tegen elkaar afgewogen. Directe koppeling
Grondverzetmachines Oktober 2011 24

van het object aan de kasstroom vergemakkelijkt de kostprijsbepaling.
In dit opzicht speelt lease nadrukkelijk ook
de rol van budgetteringsinstrument voor bedrijven. Bij lease
kan de looptijd van de leaseovereenkomst zoveel mogelijk
worden afgestemd op het waardeverloop en de afschrijvingstermijn
van het object. De maximale looptijd van een
leaseovereenkomst is nooit langer dan de economische
levensduur van het object. Een sterk punt van lease is de
mogelijkheid op 100% financiering van de aanschafprijs. Bij
alternatieve financieringsinstrumenten zoals een bancaire
geldlening is dit veelal niet mogelijk.
4.3 Lease in de grondverzetmarkt
Over het algemeen zijn graafmachines, wielladers en
andere voertuigen die voor grondverzet worden gebruikt,
geschikt voor leasing. Ze kennen namelijk een redelijk voorspelbaar
handelswaardeverloop en het betreft veelal juridisch
zelfstandige en individueel identificeerbare objecten.
De verwachtingen voor het leasen van grondverzetmachines
zijn nog steeds positief, omdat er nog voldoende groei
voor marktpartijen mogelijk is.
Gezien de in paragraaf 4.2 genoemde sterke punten van
lease en de geschiktheid van de meeste grondverzetmachines
voor lease, zijn de groeimogelijkheden voor lease in
de branche positief. De leasegraad zal dan ook de komende
jaren naar verwachting toenemen.
4.4 Spelers op de leasemarkt
Over het algemeen worden drie soorten aanbieders onderscheiden:
bankgerelateerde leasemaatschappijen (tabel 4.1),
captives en overige leasemaatschappijen.
Belangrijke punten waarop leasemaatschappijen zich kunnen
onderscheiden, zijn asset- en marktkennis (waardoor
gunstige financiële voorwaarden geboden kunnen worden),
snelheid en flexibiliteit. Daarnaast zijn korte lijnen binnen
de leasemaatschappij van belang: de ondernemer heeft
behoefte aan een vast contactpersoon met kennis van zaken
en met relaties in de markt.
Tabel 4.1 Bankgerelateerde aanbieders van lease
voor de Nederlandse grondverzetmarkt
ING Lease
ABN AMRO Lease
De Lage Landen (Rabobank)
BNP Paribas Leasing Solutions / Fortis Lease
Bron: ING
In de grondverzetmarkt bestaan enkele joint ventures tussen
ketenpartijen en lease- en of financieringsmaatschappijen
14 . Bekendste voorbeeld is die van Hitachi en Rabodochter
De Lage Landen.
4.5 Trends en ontwikkelingen
De leasemarkt is in beweging. Hieronder worden de meest
relevante marktontwikkelingen beschreven. Veranderende
regelgeving speelt hierin een belangrijke rol.
1. IFRS-regels
De invoering van IFRS 15 leidt tot een intensieve discussie
of het geleaste object al dan niet moet worden geactiveerd
(off-/on-balance). Dit zal van geval tot geval moeten worden
bekeken met inachtneming van de IFRS-regels en in overleg
met de accountant van de lessee.
Hoewel IFRS vooralsnog alleen geldt voor beursgenoteerde
bedrijven dient het ook voor kleine en middelgrote ondernemingen
als uitgangspunt.
2. Basel II en III
Sinds 2008 is het Basel II-akkoord van kracht. Het omvat de
Europese toezichtregels voor het beheer van operationele,
krediet- en marktrisico’s door bancaire instellingen. De kredietcrisis
heeft geleid tot een versnelde herziening van Basel
II. Basel III gaat in op 1 januari 2013. De strengere kapitaaleisen
zullen tot en met 2019 geleidelijk worden opgehoogd.
De minimumeis voor het zogenoemde common equity, het
bankkapitaal van de hoogste kwaliteit, wordt stapsgewijs
verhoogd van 2% naar 4,5% van de risicogewogen activa.
Bovenop deze 4,5%-minimumeis komt een nieuwe conservatiebuffer
van uiteindelijk 2,5%. Deze buffer moet ook uit
common equity bestaan. De minimumeis voor het totale Tier
1 kapitaal stijgt verder van 4% naar 6%, terwijl de minimale
totale kapitaalratio 8% blijft.
De steeds strengere kapitaalregels zorgen ervoor dat het
onderpand in belang toeneemt bij de tariefbepaling en
acceptatie van financiering. Lease kan daar als typische objectfinancieringsvorm
in toenemende mate van profiteren.
3. Cost of use
De bedrijven die actief zijn in de Nederlandse grondverzetmarkt
worden als het om investeringen gaat steeds meer
aangestuurd op bezettingsgraad, kosten/baten, prognose
14 ING Lease, ABN AMRO Lease, De Lage Landen (Rabo), BNP
Paribas Leasing Solutions (Fortis Lease is sinds mei 2010 geïntegreerd),
banken en captives, merkgebonden leasemaatschappijen,
waarbij financiële dienstverlening ingezet wordt als instrument
om de verkopen van het desbetreffende merk te stimuleren (CAT
Finance, Komatsu Finance, Volvo Finance en JCB Finance).
15 International Financial Reporting Standards. Dit zijn afspraken/
voorschriften hoe bedrijven hun financiële verslaglegging moeten
doen.
Grondverzetmachines Oktober 2011 25

en effecten op balansposten en verhoudingen. Op basis van
dit type financiële overwegingen kunnen (vervangings-)
investeringen worden uitgesteld. Als alternatief op directe
‘cash out-investeringen’, wordt materieel steeds vaker geleast
of gehuurd. Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen
de termen ‘huren’ en ‘leasen’. De duur van het contract is
bepalend. Verhuur wordt met name gebruikt voor periodes
korter dan 12 maanden, lease wordt daarentegen gebruikt
bij langere periodes.
In de grondverzetmarkt wordt steeds meer gezocht naar full
service 16 oplossingen. Deze worden nu nog hoofdzakelijk
aangeboden door importeurs. Algemene leasemaatschappijen
weten nog niet goed hoe ze hiermee om moeten gaan.
Om kosten beter te beheersen wordt door de markt steeds
creatiever gezocht naar alternatieven. ‘Sale and full service
lease back-constructies’ zijn reeds zichtbaar in de grondverzetmarkt
en mogelijk ontwikkelt dit zich tot een voorzichtige
tendens.
Om aan de vraag van de markt te voldoen, zoeken leveranciers
en fabrikanten in toenemende mate samenwerkingsverbanden
met bankgerelateerde leasemaatschappijen om
hun klanten een financiering- en serviceonderhoudscontract
aan te kunnen bieden. De leasemaatschappijen kunnen hierbij
het object- en debiteurenrisico voor hun rekening nemen
terwijl de leverancier/fabrikant zich richt op de serviceonderhoudscomponent.
16 Full-service kan zijn: huren of leasen inclusief service, onderhoud,
wegenbelasting en verzekeringen.
Grondverzetmachines Oktober 2011 26

Bijlage 1 Overzicht gesprekspartners en
geraadpleegde bronnen
Gesprekspartners
Christiaan Dekker
Jacco Gersie
Diederik van Hattem
Henk Vink
directeur Dekker BV
algemeen directeur Pon Equipment BV
sales manager BIA BV
directeur Vink Holding BV
en nog een aantal bedrijven/personen die verder anoniem willen blijven.
Literatuurselectie
BouwMachines
Leaseurope & Invigors, European Yellow Goods Leasing Report, 12 oktober 2010
Vakblad BMB
Internet
www.bmwt.nl
www.bouwmachineforum.nl
www.bouwmaterieel.nl
www.bouwmaterieel-benelux.nl
www.cece.eu
www.cbs.nl
www.cumela.nl
www.inglease.nl
www.leaseurope.org
www.offhighway.co.uk
Disclaimer
De informatie in deze publicatie geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning
van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen van meningen
in deze publicatie. Deze publicatie is opgesteld namens ING Lease (Nederland) B.V., statutair gevestigd te Amsterdam
en ingeschreven in het Handels register van de Kamer van Koophandel te Amsterdam onder nummer 33151871, en
slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Lease (Nederland) B.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie
is geen beleggings aanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument.
ING Lease (Nederland) B.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijke zorg betracht
om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet
onjuist of misleidend is. ING Lease (Nederland) B.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of
compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging.
ING Lease (Nederland) B.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor
enig direct of indirect verlies of schade voort komend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor
druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing
op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld.
Grondverzetmachines Oktober 2011 27

Meer weten?
Kijk op INGlease.nl
of bel met:
Rinus Visser,
ING Lease Nederland
020 576 38 14
Jeroen Wagenmakers,
ING Lease Nederland
020 576 38 15
Henk van den Brink,
ING Economisch Bureau
020 563 95 06