bezoekersgids bij de dossierpresentatie (PDF, 265 kB) - Koninklijk ...

18
Rubenswagen, prent, 1840, Prentenkabinet Museum Plantin-Moretus,
Antwerpen.
In 1840 herdacht Antwerpen dat Peter Paul Rubens (1577-1640) tweehonderd
jaar eerder was overleden. De stad was versierd met triomfbogen, zuilen
en uitbundige decoraties. De feesten duurden tien dagen en op de laatste
feestdag werd een geboetseerd beeld van Rubens geplaatst, in afwachting
van het bronzen beeld dat nog niet gereed was. Tijdens de feestelijkheden
vond een ommegang plaats met de wagens van de Reus, de Reuzin, de Walvis,
het Schip en de Scheepkens, daarna volgde de Rubenswagen. In het
Kunst- en Letterblad van 1840 staat de volgende beschrijving: Daerop volgde
de kunstenaers- of Rubenswagen- waervan de grootsch-heid alle bewondering
afvergt. Hij heeft de gedaante van een schip met eenen grooten Tryton op den steven.
Op de wagen was de volgende tekst aangebracht: Hulde aen Rubens door
de kunstenaers. De Rubenswagen van 1840 is een replica naar Rubens’ ontwerp
voor De Zegewagen van Kallo, 1638, waaraan enkele doelmatige wijzigingen
werden aangebracht. Zo werden de krijgsgevangenen aan de voet
van de trofee vervangen door vier kunstschilders en een eenvoudige vlaggenmast
verving de oorspronkelijke metershoge trofee.
Bij de Rubensfeesten van 1877 werden plannen gemaakt voor een Rubenswagen,
ontworpen door de kunstschilder Hendrik Verbuecken. De kosten
werden op acht à negenhonderdduizend francs geraamd. De negentiendeeeuwse
praalwagen werd, zij het niet in optimale toestand, bewaard in een
magazijn van de stad Antwerpen. Ter gelegenheid van het Rubensjaar in
1977 werd de wagen ingrijpend gerestaureerd, onder meer werden vermolmde
delen vervangen en enkele figuren in polyester uitgevoerd. Tijdens
de Rubenstentoonstelling van 1977 werd de wagen als een blikvanger opgesteld
voor het gebouw van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in
Antwerpen.
19
Peter Paul Rubens, De Zegewagen van Kallo, 1638, olieverf op paneel,
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen.
Rubens ontvangt in 1638 een opdracht van de stadsmagistraat van
Antwerpen voor het ontwerpen van een zegewagen om de overwinning
bij Kallo te vieren. In zijn ontwerp baseert hij zich op zijn kennis
van de klassieke oudheid en de renaissance. Het ontwerp bevat elementen
van een Romeinse triomftocht, zoals de trofee en de krijgsgevangenen.
De allegorische wagen wordt bevolkt door personificaties,
die een abstract idee vertegenwoordigen. In de renaissance ontstond
een hernieuwde belangstelling voor allegorische figuren. Tegelijkertijd
zien we in Rubens’ ontwerp de invloed van de Antwerpse beeldtraditie.
De praalwagen is versierd met zeewezens die verwijzen naar
Antwerpen als havenstad en traditiegetrouw neemt de stedenmaagd
Antverpia een belangrijke plaats in.
Rubens heeft de allegorie op de overwinning bij Kallo geplaatst op een
zegewagen in de vorm van een schip, waarvan de mast is vervangen
door een enorme trofee. De vorm van een schip verwijst naar Felicitas
of geluk. De militaire trofee bestaat uit veroverde wapenrustingen,
standaards, banieren en wapenschilden die op de vijand werden buitgemaakt.
Daarboven zijn een lauwerkrans, vlaggen, Habsburgse
familiewapens, een kardinaalshoed en een gouden kroon bevestigd,
en in de top prijkt een laurierboom. De tekst op twee linten verklaart
de herkomst van de krijgsbuit. De tekst luidt als volgt: DE GALLIS
CAPTA FUGATIS (veroverd op de vluchtende Fransen) en CAESIS
DETRACTA BATAVIS (veroverd op de verslagen Hollanders). Naast
de trofee staan twee Victories die de overwinning symboliseren. De
(22) (23)