Aan de v Geachte voorzitter, Wij stellen u voor kennis te nemen van ...

Aan de voorzitter v van de raad ten behoeve van
commissiebehandeling
Datum : 22 september 2009
Uw kenmerk : 2009.0.079.770
Ons kenmerk : 2009-07-01573
Documentnr. :
Contactpersoon : B. Katuin
Doorkiesnr. : (026) 377 34 18
Onderwerp:
2 e Voortgangsrapportage Strategische Projecten
Geachte voorzitter,
Wij stellen u voor kennis te nemen van ons besluit van 22 september 2009 om kennis te nemen van de
2e voortgangsrapportage van de strategische (ruimtelijke) projecten.
Aanleiding / Probleemstelling
Conform afspraak wordt de raad drie maal per jaar geïnformeerd over de belangrijkste ontwikkelingen
bij de strategische projecten. Het gaat daarbij om : Arnhem Centraal, Rijnboog, Malburgen,
Presikhaaf, Schuytgraaf,Koningspleijn en Oostelijk Centrumgebied. In deze rapportage worden de
belangrijkste ontwikkelingen tot aan de zomer beschreven.
Doel
Via deze voortgangsrapportage wordt u in de gelegenheid gesteld om in het kader van uw
controlerende taak kennis te nemen van de stand van zaken bij genoemde projecten. Deze
onderscheiden zich qua omvang, complexiteit en risicoprofiel van de overige projecten. Wanneer zich
tussentijds belangrijke wijzigingen voordoen wordt u daarover separaat geïnformeerd.
Financiën
In deze voortgangsrapportage worden de afwijkingen gemeld ten opzichte van de bestaande
financiële kaders, zoals die zich hebben voorgedaan, dan wel worden verwacht.
In meerdere projecten worden nu de effecten van de economische recessie zichtbaar. Er wordt
verwacht dat de realisatie van diverse projecten vertraging gaat oplopen. Tevens staan de verwachte
grondprijzen onder druk. In de meeste gevallen bestaat nog een grote mate van onzekerheid over wat
die effecten per project kunnen zijn. Pas aan het einde van dit jaar zal in het kader van de jaarlijkse
herzieningen van de exploitaties per project worden vastgesteld wat de afwijkingen van de kaders zijn.
Mogelijk geeft dit aanleiding tot het treffen van voorzieningen (bij projecten waarvoor een financieel
tekort wordt verwacht) of het bijstellen van de winstverwachting. Deze mate van concreetheid is nu
nog niet goed per project te geven. Er is een hoge mate van onzekerheid.
Separaat van deze voortgangsrapportage zullen wij met een nota komen over de aanpak crisis
woningmarkt waarin de belangrijkste verwachte effecten en te nemen maatregelen worden
beschreven.
Eusebiusbuitensingel 53 • Postbus 99 • 6800 AB ARNHEM
Telefoon 026 - 3773333 • Fax 026 - 3773450 • E-mail: Gemeente@Arnhem.nl
DIENST STADSONTWIKKELING

Datum: 22 september 2009
Ons kenmerk: Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Pagina: 2
Risico’s
In de verschillende voortgangsrapportages worden de belangrijkste risico’s benoemd. Voor een aantal
projecten wordt daarbij melding gemaakt van een gewenst weerstandsvermogen. Hiermee wordt een
indicatie gegeven van de omvang van de middelen waarover de gemeente dient te beschikken om
projectrisico’s af te kunnen dekken. Deze bedragen worden specifiek, per project bepaald. Bij de
bepaling van het gewenste weerstandsvermogen voor alle projecten tezamen wordt meegewogen dat
niet alle risico’s zich daadwerkelijk en ook nog eens tegelijkertijd zullen voordoen. Op concernniveau
worden de projectrisico’s vervolgens weer meegenomen in het risicoprofiel van de gemeente als
geheel.
Hoogachtend
het college van burgemeester en wethouders van Arnhem,
de secretaris,
de burgemeester,
Eusebiusbuitensingel 53 • Postbus 99 • 6800 AB ARNHEM
Telefoon 026 - 3773333 • Fax 026 - 3773450 • E-mail: Gemeente@Arnhem.nl
DIENST STADSONTWIKKELING

Doc.nr.2009.0.084.007 – zaaknr. 2009-07-01573
Voortgangsrapportage Arnhem Centraal
Voortgangsrapportage Arnhem Centraal
Het project Arnhem Centraal beoogt de totale herinrichting van een relatief klein (20 hectare) maar ingewikkeld
stukje Arnhem. Het project kent al een lange geschiedenis. In 1994 werd een nota van uitgangspunten
vastgesteld. Het Masterplan, gemaakt door Ben van Berkels UN Studio werd in 1997 definitief. In datzelfde jaar
werd ook het nieuwe bestemmingsplan voor het stationsgebied vastgesteld. Vanwege de aansluiting op de Hoge
Snelheidslijn, heeft het project de status gekregen van een Nationaal Sleutelproject. Ben van Berkel is als
supervisor aan het project verbonden.
Inmiddels is een aantal belangrijke onderdelen van het plan gerealiseerd: de Zypse Poort, Willemstunnel,
Parkeergarage, een systeem voor Koude- en Warmteopslag, de eerste fase van een systeem voor Ondergronds
Afvaltransport met bijbehorend terminalgebouw, een Kabels- en Leidingentunnel, overdekt bussenstation, het
westelijke gedeelte van de (verhoogde) Nieuwe Stationstraat, drie kantoorgebouwen en de ruwbouw van de
Perrontunnel.
In 2004 heeft een grote herziening van de grond- en opstalexploitaties plaatsgevonden. De financiële kaders voor
het project zijn toen opnieuw vastgesteld. In 2005 werd met de ministeries van VROM en V&W een
uitvoeringsovereenkomst gesloten voor de realisatie van de OV-Terminal waarbij beschikbare budgetten zijn
vastgelegd. Tegelijkertijd werd met ProRail een samenwerkingsovereenkomst aangegaan. Inmiddels is het oude
station gesloopt, het Definitieve Ontwerp voor de OV-Terminal gereed. In het voorjaar 2008 is bekend geworden
dat de OV-Terminal met het voorliggende ontwerp niet binnen het bestaande budget kan worden gebouwd. In het
najaar 2008 is besloten om de OV-Terminal naar het bestaande ontwerp gefaseerd te bouwen. De aanbesteding
van de eerste Fase is afgerond De complete perrontunnel en de fietsenstalling gaan eind 2010 / begin 2011
open. Dan kan het tijdelijk station gesloopt worden. Ten tijde van het opstellen van de rapportage wordt met de
diverse overheden gezocht naar aanvullende financieringsmogelijkheden. Als deze dit jaar worden gevonden, kan
de tweede fase direct aansluiten op eerste fase en kan de OV-Terminal in 2012 opgeleverd worden.
Zowel aan de Noord- en Zuidzijde van het spoor zal nog een aantal kantoorgebouwen worden gerealiseerd.
Daarnaast zullen in het gebied AC Oost nog winkels en woningen worden gebouwd, en volgt nog de inrichting
van het openbaar gebied, inclusief een bussenplein en een kantorenplein.
I - 1

Doc.nr.2009.0.084.007 – zaaknr. 2009-07-01573
Voortgangsrapportage Arnhem Centraal
0. Samenvatting
De aanbesteding voor de eerste fase van de bouw van de OV Terminal is binnen budget gerealiseerd.
De bouw van de complete perrontunnel en de fietsenstalling vangt aan in oktober 2009. Vooruitlopend
is al gestart met het ontgraven van de bouwput t.b.v. de fietsenstalling. Eind 2010 / begin 2011 volgt
de opening, waarna het tijdelijke station wordt gesloopt.
1. Voortgangsrapportage
1a. Planning & voortgang
Westelijk deel
Volgens de actuele planning zal K4 medio september 2009 ingebruik worden genomen door UVIT.
Met Eurocommerce en de huurders van K1, K2 en K4 zijn afspraken gemaakt over (tijdelijke)
maatregelen in verband met de aansluiting ten opzichte van het openbaar gebied. De gesprekken
tussen de Gemeente en Eurocommerce over de gedetailleerde uitwerking van de afspraken uit het
Hoofdlijnenakkoord en i.v.m. de kavels K8+K9 en over de demarcaties tussen K4-K5 ten opzichte van
de OV-Terminal en openbaar gebied en de gevolgen van de actuele planning met betrekking tot de
OV-Terminal in relatie tot K5, zijn afgerond.
De herinrichting en aanleg van het Stationsplein-West en de ruwbouw van het Kantorenplein zijn
aanbesteed en worden in uitvoering gegeven, Uitvoering zal plaatsvinden in respectievelijk.
september 2009 en juli / augustus 2009.
De voetgangersbrug, de verbinding tussen de Renssenstraat en de Nieuwe Stationsstraat is, wordt
gebouwd en in juni 2009 opgeleverd.
Perrontunnel en OV terminal
De eerste fase van de bouw van de OV-Terminal start in oktober 2009. De gunning van het werk aan
een aannemer is gepland voor half juli. De voorbereidende werkzaamheden in de vorm van het
uitgraven ten behoeve van de fietstenstalling zijn half mei aangevangen. De complete perrontunnel en
de fietsenstalling gaan eind 2010 / begin 2011 open, waarna het tijdelijke station dicht gaat. De
financiers van de OV-Terminal: de ministeries van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en
Milieubeheer, en van Verkeer en Waterstaat en de gemeente Arnhem zijn met elkaar in gesprek over
de ontbrekende financiering.
De in de vorige rapportage genoemde landelijke besluitvorming over de aanpak van de economische
recessie heeft nog geen resultaten opgeleverd.
Oostelijk deel
Er zijn geen wezenlijke wijzigingen te melden ten opzichte van de vorige voortgangsrapportage. De
werkzaamheden om te onderzoeken of en hoe er een parkeergarage aan het programma voor AC-
Oost toegevoegd kan worden zijn ter hand genomen.
Noordelijk deel
K8/K9
Eurocommerce heeft de aanvraag voor een bouwvergunning i.v.m. K8 bij de gemeente ingediend. Met
Eurocommerce is overeenstemming bereikt over de grondverkoop v.w.b. K8. Dit betekent dat snel na
het opstellen van de voortgangsrapportage de bouwwerkzaamheden aan zullen vangen. De eerder
gemelde oplevering begin 2011 is nog steeds actueel.
I - 2

Doc.nr.2009.0.084.007 – zaaknr. 2009-07-01573
Voortgangsrapportage Arnhem Centraal
I.v.m. K9 is de architect gestart met het planontwerp, welstand is positief. Er is nog geen definitieve
bouwplanning.
K10.
De architect is bezig met het voorlopig / definitieve ontwerp. Er is nog geen bouwplanning.
K12.
De ontwikkelaar heeft het project verkocht aan een eigenaar / gebruiker. 2 e kwartaal 2009 wordt de
aanvraag bouwvergunning ingediend. Een procedure Projectbesluit wordt ingezet omdat het plan niet
geheel passend is ten opzichte van het geldende bestemmingsplan. Verwachte oplevering in 2010.
De einddatum van de realisatie van het totaal programma Arnhem Centraal verschuift naar 2015.
1b. Financiën
Algemeen
In onderstaand overzicht wordt aangegeven hoe het project Arnhem Centraal voor wat betreft de
financiering, verantwoordelijkheden en kaderstelling is opgebouwd.
Onderdeel Grond- en de opstalexploitaties OV Terminal
Toelichting
Financiële
verantwoordelijk
heid
Financiële
kaderstelling
Grondexploitatie: bouwrijp maken en leveren van
gronden inclusief voorzieningen zoals de kabels- en
leidingentunnel, inrichten van het openbare gebied.
Opstalexploitaties: Parkeergarage, Ondergronds
Afvaltransport (OAT) en Koude Warmte Opslagsysteem
(KWO).
• Gemeente realiseert deze grond- en
opstalexploitaties geheel voor eigen rekening en
risico.
• Bij de vaststelling van de jaarrekening worden de
(deels geprognosticeerde) financiële resultaten van
de grond- en opstalexploitaties herzien, en wordt de
voor het project getroffen voorziening bijgesteld.
• De budgetten zoals vastgelegd in deze laatste
herziening zijn voor het project kaderstellend.
• De risicoreserve voor dit project van circa € 1
miljoen (stand per ultimo 2006) is bij de herziening
van de businesscase volledig ingezet als
dekkingsmiddel.
• Financieel risico Arnhem Centraal (90%
zekerheidsstelling) maximaal € 4,6 mio. Dit is vóór
effecten uitwerking hoofdlijnenakkoord EC en excl.
risico opstalexploitatie, waaronder de Transferhal.
Aanwezige buffer in de grondexploitatie bedraagt
€ 1,7 mln.
Realisatie van het nieuwe station door ProRail,
in opdracht van de gemeente en het Rijk.
Hiervoor is een uitvoeringsovereenkomst met
het Rijk gesloten. Onderdeel van deze
overeenkomst is de ‘businesscase’: de raming
van kosten en dekking.
• Financiering middels subsidies van V&W,
VROM, Provincie en de Stadsregio.
• Gemeente is verantwoordelijk voor het
onderdeel OV Terminal Bussen.
• Gemeente staat garant voor de dekking
van de kosten van het onderdeel K5 (de
voormalige congresruimte, waarvoor nu
sprake is van een kantoorbestemming).
• Op basis van het Definitief Ontwerp is de
businesscase herzien. Dankzij extra
bijdragen van Rijk, Provincie, Stadsregio
en Gemeente is de businesscase zomer
2007 sluitend en daarmee kaderstellend
voor het project.
• In voorjaar 2008 werd bekend dat het
voorliggende ontwerp niet binnen het
bestaande budget kan worden gebouwd.
V&W, VROM en de gemeente Arnhem
hebben besloten zich maximaal in te
spannen om de financiering voor de
complete terminal rond te maken. In
december 2008 waren zij er nog niet in
geslaagd het financiële gat volledig te
dichten. Zodoende is besloten het totale
project in twee fasen te splitsen. De
I - 3

Doc.nr.2009.0.084.007 – zaaknr. 2009-07-01573
Voortgangsrapportage Arnhem Centraal
Onderdeel Grond- en de opstalexploitaties OV Terminal
aanbesteding voor fase 1 is inmiddels
afgerond. Gunning wordt verwacht in juli
2009.
De afgelopen maanden is met Eurocommerce onderhandeld over de detailafspraken van het
hoofdlijnenakkoord i.v.m. de grondverkopen voor K8 en K9 en herziene demarcaties en tijdelijke
maatregelen v.w.b. K4-K5 t.o.v. het openbaar gebied. Belangrijke aspecten in deze onderhandelingen
waren de economische recessie en de vertraging welke de planning van Arnhem Centraal (- zuid, o.a.
K5) heeft opgelopen t.g.v. de OV Terminal. Inmidddels is overeenstemming bereikt en is de voortgang
in deze projecten gewaarborgd. Het financieel resultaat van de grex vermindert als gevolg van deze
afspraken met € 1,75 miljoen.
1c. Kwaliteit
K9 is door Welstand positief geadviseerd.
K10, Welstand heeft i.v.m. de verdere uitwerking kritische kanttekeningen geplaatst.
1d. Communicatie
Het informatiecentrum aan de Bergstraat is in gebruik. I.v.m. de nieuwe gefaseerde aanpak m.b.t. de
OV-Terminal zal de inzet en het functioneren van dit infocentrum worden herijkt en is het
communicatieplan geactualiseerd. In samenwerking met Prorail en NS is er een nieuw
communicatieplan voor de OVTerminal vastgesteld. Zodra Fase 2 van de OVTerminal is zekergesteld
zal een 2 e informatiepunt direct nabij de bouwplaats in gebruik worden genomen
1e. Organisatie
Ten opzichte van de vorige voortgangsrapportage zijn geen bijzonderheden op dit punt te noemen.
2. Marktontwikkelingen
I.v.m. de economische recessie is hiervoor al stilgestaan bij de effecten welke dit o.a. heeft t.o.v. de
uitgifte van de kantoorkavels in Arnhem Centraal. V.w.b. de uitgifte van gronden i.v.m. AC-Oost zal in
dit verband ook kritisch moeten worden bezien of de uitgangspunten in de GREX kunnen blijven
gehandhaafd. De selectie van een ontwikkelaar voor deze locatie is gepland in 2010, voorafgaand aan
dat moment zullen we een herijking hiervan uitvoeren.
K3/K7: Planontwikkeling NS Vastgoed loopt parallel aan de ontwikkelingen OV-Terminal.
K4: Eurocommerce heeft het gebouw aan UVIT opgeleverd. Ingebruikname medio september
2009.
K5: Gemeente en Eurocommerce hebben nadere afspraken gemaakt over aansluitingen
t.o.v. K4 en tijdelijke situatie openbaar gebied i.v.m. vertraging en fasering OV-Terminal.
K6: Gemeente heeft haar eindbod aangaande de gronduitgifte schriftelijk aan Rejoko
bevestigd. Reactie Rejoko hierop wordt geanalyseerd. Verder hier geen ontwikkelingen
ten opzichte van de voorgaande rapportage.
K7-accent: Geen ontwikkelingen t.o.v. vorige voortgangsrapportage
I - 4

Doc.nr.2009.0.084.007 – zaaknr. 2009-07-01573
Voortgangsrapportage Arnhem Centraal
3. Risicomanagement
Risicobeheersing
In het voorjaar 2009 is een interne risico-analyse naar Arnhem Centraal als totaalproject uitgevoerd en
is het risicoregiser geactualiseerd. Een simulatiemodel berekent aan de hand inschattingen van
kansen en gevolgen van risico’s en onzekerheden scenario’s van mogelijke uitkomsten van de
grondexploitatie. Dat levert een indicatie op van de bandbreedte in het financiële eindresultaat van het
project ten opzichte van de herziene grondexploitatie ultimo 2008.
De bandbreedte van de grondexploitatie wordt vooral bepaald door onzekerheden in de planning, in
de nog te maken civiele werken, in de opbrengsten van woningen, kantoren en commerciële
voorzieningen.
De uitgevoerde simulatie geeft aan dat bij een zekerheidspercentage van 90 het resultaat van de
grondexploitatie niet boven een tekort van € 4.569.000,-. Rekening houdend met de aanwezige buffer
in de grondexploitatie betekent dat een gewenst weerstandsvermogen van rond € 2,8 miljoen.
Private ontwikkelaars
V.w.b. de kavels K3-K5-K6-K7-K7 accent-K9-K12 dienen de grondverkoopovereenkomsten nog te
worden uitgewerkt en ondertekend met de verschillende private ontwikkelaars (NS-Poort, Rejoko,
Eurocommerce, e.d.). Vanwege de actuele economische recessie is merkbaar dat marktpartijen zich
scherper opstellen en meer zekerheid inbouwen in verband met de ontwikkeling en realisatie van de
plannen (voorverhuur en – verkoop, e.d.).
OV-Terminal
Onzeker is wanneer de aanvullend benodigde financiën beschikbaar komen en / of de realisatie van
fase 2 aansluitend aan fase 1 kan plaatsvinden. In verband met alle neveneffecten welke ontstaan als
gevolg van de gefaseerde aanpak en vertraging OV-Terminal is door de gemeente een beroep
gedaan op vergoeding van deze kosten in de aanloop naar Businesscase 3. Deze businesscase is
vastgesteld door de Stuurgroep.
I - 5

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.822
Voortgangsrapportage Rijnboog
Voortgangsrapportage Rijnboog
De Raad heeft op 13 februari 2006 met het besluit over Fase 1 van Rijnboog en de bijhorende
grondexploitatie (“Herdefinitie”) de ruimtelijke en financiële kaderstelling vastgelegd. De verdere
ontwikkeling van Rijnboog wordt vanaf dat moment per deelgebied (Bartok, Coehoorn Noord-oost,
Coehoorn Zuid, Havenkwartier, Hoek Weerdjesstraat / Nieuwstraat, Nieuwe Oeverstraat, Paradijs,
Prinsenhof) uitgewerkt. Voor het Havenkwartier is eerst een scenariokeuze op basis van een
Preferendum doorlopen. De Raad heeft in juni 2007 een keuze gemaakt voor variant Sluis en
daarmee een verdere kaderstelling meegegeven.
Deze voortgangsrapportage betreft de “grondexploitatie” Rijnboog fase 1. De voortgang van de
realisatie van het Cultuurprogramma maakt geen onderdeel uit van deze grondexploitatie en dus van
deze rapportage.
Coehoorn Noord-oost
Wonen, hotel, winkels en
kantoren
Bartok
Wonen
Havenkwartier
Kunstencluster, winkels
& wonen aan het water
Paradijs
Wonen, kantoren
Coehoorn Zuid
Park en wonen aan de Rijn
Nieuwe Oeverstraat
Kenniscluster & kantoren
Hoek
Weerdjesstraat/Nieuwstraat
Cultuur
Prinsenhof
Studiegebied
V - 1

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.822
Voortgangsrapportage Rijnboog
0. Samenvatting
De deelgebieden van Fase 1 Rijnboog worden zelfstandig ontwikkeld. Dat betekent dat er per
deelgebied afspraken gemaakt worden met ontwikkelende partijen (vastgelegd in zogenaamde
startovereenkomsten), een nota van randvoorwaarden, een schetsontwerp en een
ontwerpbestemmingsplan worden gemaakt. Per deelgebied is een projectteam actief. Het tempo van
ontwikkeling per deelgebied is verschillend. Voor de kwaliteitsbewaking en het bewaken van een
goede samenhang tussen de deelgebieden is een Kwaliteitsteam ingesteld. De projectorganisatie
Rijnboog is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de deelgebieden en hun onderlinge
afstemming.
Voor het Havenkwartier is een viertal onderzoeksvragen uitgewerkt die hebben geleid tot een
haalbaar schetsontwerp voor zowel de grondexploitatie als de investeringsraming van het
Kunstencluster (conform de financiële uitgangspunten in het door de raad vastgestelde
haalbaarheidsonderzoek Cultuur in Rijnboog).
Voor het Kenniscluster heeft de architectenselectie plaatsgevonden en is de nota van
randvoorwaarden vastgesteld. Met de provincie en de RGD wordt gewerkt aan het stedenbouwkundig
plan voor het gebied Prinsenhof.
1. Voortgangsrapportage
1a. Planning & voortgang
Paradijs
De voorbereidingen voor het bestemmingsplan zijn opgestart. In de tussentijd wordt met de
marktpartijen verder onderhandeld. Het bestemmingsplan zal worden vrijgegeven voor inspraak zodra
het ontwerp voor het gebied verder is uitgewerkt. De MER zal met het eerste bestemmingsplan
vrijgegeven worden.
Bartok
Het schetsontwerp is ter toetsing is aangeboden aan de gemeente. Daarnaast wordt verder gewerkt
aan een ontwikkelovereenkomst met Portaal en MAB.
Havenkwartier
Met de marktpartijen is gewerkt aan de uitwerking van de onderzoeksvragen van het college om tot
een haalbaar schetsontwerp te komen voor zowel de grondexploitatie als de investeringsraming van
het Kunstencluster (conform de financiele uitgangspunten in het Haalbaarheidsonderzoek Cultuur in
Rijnboog). Op 22 april is een informatieve bijeenkomst gehouden waarin de vragen zijn verkend en
denkrichtingen zijn toegelicht. Het onderzoek is uitgewerkt in een Variantenstudie. Het college heeft
de Nota van randvoorwaarden en het schetsontwerp Havenkwartier vastgesteld. Besluitvorming in de
gemeenteraad volgt na het zomerreces.
Nieuwe Oeverstraat (Kenniscluster & kantoren)
De architectenselectie voor het Kenniscluster heeft plaatsgevonden. Het college heeft de Nota van
randvoorwaarden Kenniscluster vastgesteld.
V - 2

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.822
Voortgangsrapportage Rijnboog
Coehoorn NO
Er wordt gewerkt aan een optimalisering van dit deelgebied met als doel een sluitende
grondexploitatie.
Coehoorn Zuid
Voor dit gebied zal een herijking van de uitgangspunten plaatsvinden.
Prinsenhof
Met de provincie en de RGD wordt gewerkt aan het stedenbouwkundig plan voor Prinsenhof. De
tussenrapportage van de stuurgroep wordt ter kennisname aan het College en de Gemeenteraad
aangeboden.
Hoek Weerdjesstraat / Nieuwstraat
Oostpool en de Generale onderzoeken de financiële en ruimtelijke haalbaarheid van een nieuwe
vestiging van de Generale en Oostpool op deze locatie.
1b. Financiën
Algemeen
In onderstaand overzicht wordt aangegeven hoe het project Rijnboog voor wat betreft de financiering,
verantwoordelijkheden en kaderstelling is opgebouwd.
Onderdeel Grondexploitatie Fase 1 Verwervingen buiten Fase 1
Toelichting Het kader blijft de globale grondexploitatie voor de gehele
fase 1. De verdere planontwikkeling zal worden uitgevoerd
in overzichtelijke deelgebieden. Hiervoor worden separate
deelexploitaties opgesteld. Financiële projectsturing kan
dan ook op deelgebiedniveau plaatsvinden
Bij de vaststelling van de herdefinitie Fase 1 is
ook vast komen te staan dat een aantal
panden, dat in het verleden door de gemeente
werden verworven niet meer voor de verdere
ontwikkeling van belang zijn, dan wel buiten
het plangebied van Fase 1 liggen.
Financiële
verantwoordel
ijkheid
• Vooralsnog realiseert de gemeente deze
grondexploitaties voor eigen rekening en risico. Het
betreft plankosten en de kosten van verwervingen.
• Bij het afsluiten van planontwikkelingovereenkomsten
voor deelgebieden met marktpartijen zullen onder
meer afspraken worden gemaakt over de mate
waarin marktpartijen de financiële
verantwoordelijkheid voor de verdere uitvoering voor
hun rekening nemen.
• De gemeente heeft deze panden
verworven voor eigen rekening en risico.
Financiële
kaderstelling
• Met de besluitvorming over de ‘herdefinitie’ is voor
fase 1 (niet voor fase 2 en 3 en – nog – niet voor
Coehoorn Noord) de grondexploitatie op hoofdlijnen
vastgesteld.
• Aan het eind van de definitiefase van een deelgebied,
wanneer een Nota van Randvoorwaarden wordt
vastgesteld en een planontwikkelingovereenkomst
met een private partij wordt aangegaan, zal ook een
grondexploitatie voor dat deelgebied kunnen worden
vastgesteld. Daarbij zal worden aangegeven wat de
ontwikkelingen in het deelgebied betekenen voor de
• De boekwaarde van de panden dient
gedekt te worden uit de waarde van het
bezit zelf:
- wanneer panden worden verkocht omdat
zij niet meer voor de ontwikkeling
noodzakelijk zijn moet de verkoopprijs de
boekwaarde dekken;
- wanneer panden worden aangehouden
voor verdere planontwikkeling (fase 2/3)
moet de boekwaarde gedekt kunnen
worden uit de verwachte ontwikkelwaarde
V - 3

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.822
Voortgangsrapportage Rijnboog
Onderdeel Grondexploitatie Fase 1 Verwervingen buiten Fase 1
totale grondexploitatie van fase 1. Uitgangspunt is dat
steeds sprake moet zijn van financiële dekking voor
totaal fase 1.
van het desbetreffende deelgebied.
Herziening van de grondexploitatie
In de Financiële Jaarrapportage Projecten (FJP) 2008 is de grondexploitatie van Fase 1 herzien.
Hierbij wordt nog steeds uitgegaan van dezelfde kaders als bij de Herdefinitie / Sluis. Dus voor het
Havenkwartier gelden de geactualiseerde cijfers van Sluis.
1c. Kwaliteit
Het functioneren van het kwaliteitsteam is in de 1 e helft van 2009 geëvalueerd. In de zomer zal
hierover nader worden gerapporteerd.
1d. Communicatie
De communicatie vindt grotendeels per deelgebied plaats. Communicatie vindt plaats via de website,
digitale nieuwsbrief en de Rijnboogkrant.
1e. Organisatie
geen nieuwe ontwikkelingen.
2. Marktontwikkelingen
De geselecteerde marktpartijen hebben de eerste optie (vastgelegd in een startovereenkomst) voor
ontwikkeling van de deelgebieden van fase 1, met uitzondering van deelgebied Coehoorn Noordoost.
Bij gebleken haalbaarheid kan de startovereenkomst opgevolgd worden door een
ontwikkelovereenkomst per deelgebied.
De onderhandelingen met de marktpartijen over de diverse deelgebieden zijn nog niet afgerond. De
risico’s door de huidige marktontwikkelingen worden pas definitief afgewenteld nadat de
contractvorming gereed is.
Voor Haven-West (geen onderdeel van fase 1) worden marktinitiatieven afgewacht. Voor het
Coehoorngebied geldt dat daar al diverse marktinitiatieven ontstaan onder invloed van Arnhem
Centraal.
3. Risicomanagement
De meldingen die in de vorige voortgangsrapportage zijn gedaan blijven vooralsnog overeind:
• Op basis van een groot aantal scenario’s is een bandbreedte bepaald van het mogelijke resultaat
van de grondexploitatie. Op basis daarvan wordt een weerstandsvermogen voor Rijnboog fase 1
van circa € 9,6 miljoen wenselijk geacht. De risico’s hebben voornamelijk betrekking op
onzekerheden in de planning, in de te verwerven onroerende zaken, in de nog te maken civiele
werken, in de opbrengsten van woningen en in de plankosten.
• Er is onroerend goed aangekocht ten behoeve van het toekomstige profiel van de Weerdjesstraat
(fase2/3 Rijnboog). Het gaat om panden die een weg van voldoende breedte met daarnaast een
vrijliggende busbaan in de weg staan. Daarbij geeft tijdige verwerving en sloop voldoende ruimte
voor een adequate omleiding die doorstroming op de centrumring garandeert wanneer wordt
aangevangen met fase 1 Rijnboog. Er bestaat een risico dat deze verwervingen van € 1,6 mln. op
V - 4

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.822
Voortgangsrapportage Rijnboog
termijn niet volledig gedekt kan worden door ontwikkelingen in fase 2/3. Bij de herziening van 1
januari 2010 zal mogelijk herwaardering van het onroerend goed in fase 2/3 plaatsvinden. Indien
de boekwaarde per m2 hoger is dan de herontwikkelingswaarde, dan zal een deel van de
aankoopkosten worden afgeboekt ten laste van het jaarresultaat grondexploitatie. Indien en voor
zover het onroerend goed (nog) niet wordt gesloopt ten behoeve van het toekomstige profiel van
de Weerdjesstraat zal een mogelijke afboeking van de aankoopkosten beperkt blijven tot een
restwaarde van het onroerend goed van ongeveer € 1 mln. De volgende maatregelen worden
genomen om het ontstaan van dit te voorkomen:
• tijdige programmering en financiële onderbouwing van de reconstructie van de Weerdjesstraat,
waarin deze verwerving voor een deel definitieve dekking krijgt
• via kwaliteitseisen en het planologisch instrumentarium zorgen dat een deel van de locatie
ondergebracht kan worden bij een private herontwikkeling in Haven West
Los van de grondexploitatie worden ook risico’s gesignaleerd die te maken hebben met de
financiering door de gemeente van te realiseren opstallen in het kennis- en cultuurcluster en de
financiering van de te bouwen publieke ondergrondse parkeerfaciliteiten. Over deze onderwerpen
vindt afzonderlijke bestuurlijke besluitvorming plaats.
Op basis van thans voorliggende informatie is er in ieder geval onzekerheid over de geraamde
grondopbrengsten. De onderhandelingen met de marktpartijen hierover zijn nog niet afgerond.
Conform de reguliere cyclus wordt in het najaar een nieuwe risico-analyse op Rijnboog uitgevoerd.
V - 5

Zaaknr: 2009-07-01573/ documentnr: 2009.0.079.802
Voortgangsrapportage Malburgen
Voortgangsrapportage Malburgen
In maart 1998 heeft de Raad het Ontwikkelingsplan Malburgen vastgesteld. Vervolgens zijn tussen de
woningbouwcorporatie Volkshuisvesting en de gemeente afspraken gemaakt over de uitvoering van
het plan. Deze afspraken zijn in de vorm van een Startovereenkomst (raadsbesluit van 4 december
2000) en Samenwerkingsovereenkomst (raadsbesluit van 4 juni 2002) vastgesteld.
Het ontwikkelingsplan betreft de herstructurering van deze naoorlogse woonwijk. Het programma
bestaat uit het slopen van circa 1250 woningen, het bouwen van ongeveer 3000 nieuwe huizen
evenals de herinrichting van de openbare ruimte inclusief nieuwe schoolgebouwen.
Parallel aan de fysieke programma’s voor de herstructurering van Malburgen worden er ook sociale
programma’s gerealiseerd. Deze sociale programma’s hebben betrekking op de bouwstenen:
samenleven, brede school, jeugd, wijkeconomie en veiligheid.
III - 1

Zaaknr: 2009-07-01573/ documentnr: 2009.0.079.802
Voortgangsrapportage Malburgen
0. Samenvatting
Ten opzichte van de vorige voortgangsrapportage is het beeld op hoofdlijnen ongewijzigd.
Vooral door marktontwikkelingen staat de realisatie van 3000 woningen in Malburgen vóór 2010 onder
druk. Een deel daarvan zal pas na 2010 worden gerealiseerd.
De geplande einddatum voor het totale ontwikkelingsplan (2015) is echter nog steeds haalbaar.
Voor Malburgen (als één van de krachtwijken) komen aanzienlijke bedragen beschikbaar voor de
verbetering van de fysieke en sociale structuur van de wijk.
1. Voortgangsrapportage
1a. Planning en voortgang
• De geplande einddatum van 2015 blijft gehandhaafd. Per deelgebied is er wel een aantal
vertragingen. Door marktontwikkelingen loopt de woningbouwproductie vertraging op. Het
realiseren van 3000 woningen voor eind 2010 wordt niet gehaald.
• Het voorlopig integraal stedenbouwkundig plan Dijkzone is afgerond en wordt voor de zomer
door de diverse partijen getoetst. De huidige planning is dat de bouw hiervan tussen 2010 en
2016 gefaseerd zal worden gerealiseerd. In de aanvangsplanning werd er van uitgegaan dat
alle woningen gereed zouden zijn in 2013.
• Het voorlopige integrale stedenbouwkundige plan voor de Wheme is aangepast v.w.b. het
gedeelte Zwanenbloemstraat/Waterbloemlaan. Ook voor het deel Eimersweide zijn
aanpassingen gemaakt. De woningtypes langs het water zijn gewijzigd. De ontwerpen voor
het Kasteel en voor de torentjes zijn vertraagd vanwege de marktsituatie voor appartementen.
Het probleem van de te hoge geluidsbelasting is door alle betrokken partijen (gemeente,
provincie, volkshuisvesting en variobouw) gezamenlijk opgepakt. Op voorstel van de Provincie
zal een deel van de Pleijweg worden afgewaardeerd van autoweg tot provinciaalse weg. De
heeft tot gevolg dat de bouw van de woningen in het plangebied mogelijk wordt.
• In november zijn de grondwerkzaamheden in het noordelijk deel van De Wheme gestart.
Tevens zijn de voorbereidende werkzaamheden m.b.t. de bodemsanering van start gegaan.
Landaanwinning tbv de sanering is uitgevoerd. Nog voor de zomer wordt het werk gegund en
direct na de zomervakantie start de feitelijke bodemsanering.
• In Malburgen-west is de herinrichting van de Dovenetel/Hoefbladlaan gereed. De gefaseerde
uitvoering van de resterende delen in west is in uitvoering genomen.
• Volkshuisvesting heeft een conceptvisie over de Zeegsingel opgesteld. Medio 2009 worden
nota van initiatief en startnotitie opgesteld.
• Momenteel wordt er via workshops samen met de bewoners en ondernemers gewerkt aan
een stedenbouwkundige gebiedsvisie Nijmeegseweg e.o./Drieslag.
• Door Projectontwikkelaar Hegeman wordt gewerkt aan een nieuw ontwerp voor de eerste fase
van de Drieslag. Het ontwerp wordt aangepast door gewijzigde marktomstandigheden.
• Het woonzorgcomplex aan het Middelgraafpad (appartementen, huisartsen, apotheek en een
kapel) is opgeleverd en in gebruik genomen. Het resultaat is een gedifferentieerd
woningaanbod op een prominente plaats in de wijk. Hiermee zijn de gestelde doelstellingen
van dit deelproject behaald.
• De bouw van een bedrijfsverzamelgebouw aan de Eimersingel loopt voorspoedig. De
oplevering is voorzien in het tweede kwartaal van 2009.
• Nu de kabels en leidingen daadwerkelijk door de NUON zijn verlegd, is gestart met de
herinrichting van het centrumgebied. De herinrichting betreft ook de aanleg van een nieuwe
rotonde aan de Huisensestraat en een nieuwe watergang aan de Veldbloemenlaan. De totale
uitvoering heeft een doorlooptijd tot eind 2010.
III - 2

Zaaknr: 2009-07-01573/ documentnr: 2009.0.079.802
Voortgangsrapportage Malburgen
Sociale bouwstenen
De aanpak van de sociale component behorende bij het ontwikkelingsplan is van groot belang. Tot
dusver werd in deze voortgangsrapportage ingegaan op het begeleidende programma “sociale
bouwstenen”genaamd. Vanaf 1 januari 2009 zal over de sociale aspecten van de krachtwijken
separaat vanuit de directie programmasturing worden gerapporteerd.
Overigens blijft de projectorganisatie van het ontwikkelingsplan nauw betrokken bij de sociale
aspecten.
1b. Financiën
Het ontwikkelingsplan Malburgen heeft een sluitende begroting. De resultaten van de deelprojecten
binnen het ontwikkelingsplan worden onderling verrekend voor zowel de grondexploitatieprojecten als
de overige projecten. Van een aantal ontwikkelingen, waarvan de dekking niet in het
ontwikkelingsplan is geregeld of die destijds niet waren voorzien, is de dekking nog niet rond. Dit zijn
de verbeteringen en herinrichting van het winkelcentrum de Drieslag inclusief omgeving en het
verbeteren van bestaande winkelstrips. Voor de 3 e brede school zijn nog geen middelen gereserveerd.
Opdracht is verstrekt voor het opstellen van een programmastudie.
In onderstaand overzicht wordt aangegeven uit welke onderdelen het project bestaat en waar de
verantwoordelijkheden liggen:
Type ontwikkeling
Exploitatiegebieden
Omschrijving
In deze gebieden ontwikkelt de corporatie Volkshuisvesting voor haar eigen rekening en risico
zowel de woningen als de bovengrondse en ondergrondse infrastructuur, de aanleg van het
openbare gebied en de overige voorzieningen.
Beheergebieden
In deze gebieden worden vooral de openbare ruimte en de voorzieningen (waaronder scholen)
opgeknapt. Deze herstructurering vindt plaats voor rekening en risico van de gemeente
Grondexploitaties
Binnen het project valt een 3-tal grondexploitaties (Eimersweide, Winkelsteunpunt Oost en
Nijmeegseweg) die voor rekening en risico door de gemeente worden ontwikkeld.
Overige projecten
Particuliere projecten waarbij de gemeentelijke baten en /of kosten worden vergoed door de
ontwikkelende partij. Deze hebben veelal met de inrichting van de openbare ruimte te maken.
Binnen Malburgen gaat het daarbij om De Drieslag en het Middelgraafpad.
Ten opzichte van de vorige voortgangsrapportage is het verwachte financiële resultaat ongewijzigd. Bij
het vaststellen van het verwachte resultaat is echter nog geen rekening gehouden met de een
(verwachte) uitloop van de planning na 2010. Dit brengt vermoedelijk extra kosten met zich mee voor
de gemeente.
Het deelproject Middelgraafpad is als één van de eerste deelprojecten binnen het ontwikkelingsplan
succesvol afgesloten. Ook in financieel opzicht was dit een succes. Er blijft een batig saldo over dat
wordt gereserveerd voor andere deelprojecten binnen het ontwikkelingsplan Malburgen.
III - 3

Zaaknr: 2009-07-01573/ documentnr: 2009.0.079.802
Voortgangsrapportage Malburgen
1c. Kwaliteit
Uitgangspunt is het tuindorpkarakter op basis van de oorspronkelijke wijkopzet. Daarbij wordt
geprobeerd om de sterke punten van de wijk (veel openbaar groen, ruime opzet van wegen en kavels)
te handhaven en de zwakkere punten (eenzijdige woningbouw en verstoring van de oorspronkelijke
structuur) te versterken. De bewaking van de integrale stedenbouwkundige kwaliteit is opgedragen
aan een Kwaliteitsteam, bestaande uit een Supervisor en een gedelegeerd lid van de commissie voor
Welstand en Monumenten. Ter coördinatie wordt dit team geadviseerd door een stedenbouwkundige
van de afdeling Stedenbouw en Landschap.
1d. Communicatie
Vanuit de Directie ProgrammaSturing (DPS) worden momenteel gesprekken gevoerd met de
bewonersgroepen en de stichting Volkshuisvesting over de wijze van partcipatie bij het opstellen en
uitvoeren van de wijkactieplannen c.q. uitvoeringsplannen.
1e. Organisatie
Hierin zijn gedurende de verslagperiode geen veranderingen geweest.
Momenteel wordt er gewerkt aan het verbeteren van de overlegstructuur van de diverse
bewonersgroepen. Initiatiefnemer is het Wijkplatform. De komende periode zal worden bekeken wat
dit voor consequenties voor de sociale bouwstenen heeft. Ook de gewijzigde programmasturing heeft
consequenties voor de lopende projectorganisatiestructuur.
2. Marktontwikkelingen
De afzet van woningen (vooral appartementen) blijft een aandachtspunt.
3. Risicomanagement
Het risicoprofiel van dit project is ongewijzigd.
Als belangrijkste risico’s kunnen worden genoemd: vertraging van de planvorming, fluctuaties in de
kosten voor de herstructurering van het openbare gebied, bodemverontreinigingen en nietgesprongen
explosieven, planschaderisico’s (stagnatie) en de bereidheid van aanwezige verenigingen
tot verplaatsing.
III - 4

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.811
Voortgangsrapportage Presikhaaf
Voortgangsrapportage Presikhaaf
In mei 2003 heeft de Raad het Ontwikkelingsplan Presikhaaf vastgesteld. In een periode van 10 tot 15
jaar zullen in totaal ongeveer 1000 woningen (netto) aan de woningvoorraad worden toegevoegd. Het
merendeel daarvan zal door woningcorporaties worden gerealiseerd. Het plan bevat verder een
herstructureringsoperatie/vernieuwing van de scholen in de wijk, een herstructurering en uitbreiding
van het winkelcentrum, de herinrichting van het park en de aanleg van ecozones, het op basisniveau
brengen van de openbare ruimte en een grootschalige reconstructie van de belangrijkste
verkeersaders in de wijk. Naast het fysieke programma loopt er een sociaal programma. Deze
programma’s zijn onderling op elkaar afgestemd.
IV - 1

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.811
Voortgangsrapportage Presikhaaf
0. Samenvatting
De afzetbaarheid van de appartementen in het ontwikkelingsplan is op dit moment moeilijk. Mogelijk
leidt dat tot vertragingen in de bouw of aanpassingen in het bouwprogramma. Dit kan financiële
tegenvallers tot gevolg hebben.
1. Voortgangsrapportage
1a. Planning en voortgang
De geplande einddatum van alle veranderingen in de wijk is 2015.
In de afgelopen periode is er een aantal mijlpalen bereikt:
• Op 5 februari is er convenant ondertekend met het ministerie van LNV op de stadsboerderij in
Presikhaaf in aanwezigheid van minister Verburg. Het ministerie heeft daarbij een bedrag van
€ 375.000,= beschikbaar gesteld voor de aanleg van de natte ecozone. Met betrekking tot de
natte ecozone is eind juli het convenant met het waterschap getekend.
• Op 16 maart bezocht minister Van der Laan Presikhaaf.
• De officiële opening van het ROC RijnIJssel College op 13 mei
• 31 mei start Dag van het Park in Presikhaaf
De belangrijkste afwijkingen van de planning zijn als volgt:
• De onderhandelingen over de ontwikkelingsovereenkomst voor het centrumgebied met Corio
en Bouwfonds vragen meer tijd dan gepland. Corio is bezig met interne besluitvorming, wat
meer tijd kost dan voorzien.
• Vanwege de kredietcrisis en de afzetmogelijkheden ondervinden diverse projecten vertraging
en wordt nagedacht over de noodzaak tot aanpassing van het programma. Dit geldt voor
Middachtensingel, Singravenlaan, Cannenburglaan/Bethanienstraat, P1 en P2.
Naast de vele fysieke onderdelen is het sociale programma altijd een belangrijk onderdeel van het
ontwikkelingsplan geweest. De gelden hiervoor zijn intussen opgenomen in de krachtwijkenaanpak.
Samen met de directie programmasturing wordt bezien hoe dit in te bedden in de
krachtwijkenstructuur. In mei is de kerngroep sociale bouwstenen voor het laatst bijeen geweest.
Verantwoording van de sociale onderdelen van de krachtwijkenaanpak zal in het vervolg niet meer via
deze voortgangsrapportage verlopen.
1b. Financiën
In onderstaand overzicht wordt aangegeven uit welke onderdelen het project Presikhaaf is
opgebouwd:
Onderdeel
Toelichting
Soort exploitatie
Project bestaat uit een aantal grondexploitaties dat voor
rekening en risico van de gemeente wordt uitgevoerd.
Gemeentelijke projecten die worden betaald uit de positieve
opbrengsten van de grondexploitaties, externe subsidies en
gemeentelijke middelen. Deze hebben veelal met de inrichting
van de openbare ruimte te maken. Ook hier ligt het risico bij
de gemeente.
Winkelcentrum e.o.
Voormalige scholen RIJC (3)
MFC Presikhaaf west
Huisartsen onder één dak
Herontw. schoollocatie p2
Ontwikkelingsplan algemene coördinatie
Verkeersinfrastructuur
Ecologische zones
Particuliere woningverbetering
IV - 2

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.811
Voortgangsrapportage Presikhaaf
Projecten voor derden. De gemeente levert aan de betrokken
ontwikkelaar capaciteit tegen een afgesproken bedrag
Herontwikkeling Presikhaaf 1 en 2
Project Arentheemcollege
Eind 2008 hebben op één na alle Verenigingen van Eigenaren (VVE’s) van het centrumgebied een
subsidieaanvraag voor particuliere woningverbetering ingediend. Daarmee is deze aanpak een groot
succes. Dit heeft echter ook consequentie voor de financiering. Vooruitlopend op definitieve
financiering heeft het college besloten te starten met het afgeven van beschikkingen. Voorlopige
dekking vindt plaats uit het resultaat van het grondbedrijf. Hiermee zijn de tekorten binnen het
resultaat van het ontwikkelingsplan voorlopig opgelost. Wel loopt er een zoekopdracht voor het
alternatieve dekking. Daarbij wordt in de eerste plaats gedacht aan de middelen die beschikbaar
komen in het kader van het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV).
De voorbereiding voor de 2 e fase van de verkeersinfrastructuur rondom het winkelcentrum is gaande.
Aan dit project is een EFRO-subsidie toegekend. Daarmee is de financiering zo goed als rond.
Momenteel wordt hard gewerkt aan het definitieve projectplan voor de 2 e fase. Met de daadwerkelijke
uitvoering daarvan zal niet eerder worden begonnen nadat het definitieve voorstel (inclusief
financiering) door de raad is goedgekeurd.
1c. Kwaliteit
Geen bijzonderheden.
1d. Communicatie
Geen bijzonderheden
1e. Organisatie
Geen bijzonderheden
2. Marktontwikkelingen
Zowel Portaal binnen P2 als Vivare in P1 bezint zich op herprogrammering van hun projecten
(Deltakwartier vs Blauwe Weide). Ook Klaassen heeft voor de Singravenlaan aangegeven na te
denken over herprogrammering. Ook bij de locaties Middachtensingel en Cannenburglaan/
Bethanienstraat wordt nagedacht over programma en planning.
3. Risicomanagement
Belangrijkste risico’s zijn de vertraging in meerdere deelprojecten t.g.v. marktomstandigheden en
kredietcrises, de integrale sturing op het ontwikkelingsplan in relatie met de activiteiten die
voortvloeien uit het Wijkactieplan (Vogelaarwijk) , de samenloop van het ontwikkelingsplan met de
aanpak van de beheergebieden en de financiering van de 2 e fase van het ontwikkelingsplan.
IV - 3

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.827
Voortgangsrapportage Schuytgraaf
Voortgangsrapportage Schuytgraaf
In de nieuwe woonwijk Schuytgraaf worden tot en met 2014 ongeveer 6.400 woningen gebouwd voor
16.000 (toekomstige) Arnhemmers. Met respect voor het huidige landschap krijgt Schuytgraaf circa 25
karakteristieke buurten met een grote variatie in woningen en straten. Ook de ligging is bijzonder, door
de nabijheid van de Betuwe en de binnenstad van Arnhem. Het NS-station Arnhem-Zuid, twee
buslijnen, de toekomstige aansluiting op de A50 en de A325 maken de wijk uitstekend bereikbaar. In
en om de wijk bevindt zich veel groen en water, met alle ruimte voor sport en ontspanning. Een eigen
winkelcentrum, zorg en onderwijs maken deze veelzijdige wijk compleet.
Het bestemmingsplan is vastgesteld in 2000 en onherroepelijk geworden in 2003. De grondexploitatie
wordt door de GEM Schuytgraaf Beheer BV gevoerd. De gemeente heeft 50% van de aandelen in
handen, 30% is van de Stichting Stork Pensioenfonds en de laatste 20% van AM Grondbedrijf BV.
Naast haar rol als aandeelhouder heeft de gemeente ook een rol als toetser van de plannen.
VI - 1

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.827
Voortgangsrapportage Schuytgraaf
0. Samenvatting
Op dit moment worden er weinig woningen verkocht in Schuytgraaf. Wel wordt er nog gebouwd. De
inzet is er op gericht om de woningbouwproductie op een redelijk niveau te houden. Daartoe wordt in
overleg tussen ontwikkelaars, provincie en gemeente een pakket aan maatregelen bedacht, om de
koper te verleiden te kopen in Schuytgraaf. De woningbouw is mede nodig om het winkelcentrum te
kunnen gaan bouwen.
De winstpotentie is door de gemeente tot nul teruggebracht. Dit is niet volledig te wijten aan de
gevolgen van de huidige economische recessie. Er wordt door GEM Schuytgraaf en de gemeente
Arnhem zo veel mogelijk geanticipeerd op de mogelijke gevolgen van de huidige marktontwikkelingen.
De planningshorizon is verschoven van 2012 naar 2014.
1. Voortgangsrapportage
1a. Planning en voortgang
Per 1 april 2009 zijn in totaal 2203 woningen opgeleverd en in totaal zijn 2621 woningen verkocht of
verhuurd. Er zijn 27 woningen verkocht in het eerste kwartaal van 2009.
Er staan nog circa 200 woningen in verkoop (waarvan bijna 70 vrije kavels)
Uitgangspunt is dat er per jaar circa 600 woningen in verkoop of verhuur worden genomen. Dat wordt
dit jaar problematisch, maar er wordt nog steeds op gestuurd, door de velden 18 en 19 zo snel
mogelijk in verkoop te brengen. In deze twee velden in het centrumgebied zullen ongeveer 700
woningen worden gerealiseerd. Deze woningen bevinden zich voornamelijk in de categorie
huurwoningen en goedkopere koopwoningen. Het in productie nemen hiervan is ook cruciaal voor de
bouw van het winkelcentrum.
De GEM Schuytgraaf houdt afwijkingen t.o.v. de planning zeer scherp in de gaten en probeert daar
waar mogelijk bij te sturen.
1b. Financiën
In onderstaand overzicht wordt aangegeven uit welke onderdelen het project Schuytgraaf is
opgebouwd:
Grondexploitatie
GEM Schuytgraaf
Deze grondexploitatie wordt namens de aandeelhouders gevoerd door GEM Schuytgraaf beheer
BV. Hierin komen (ook de hieronder genoemde) deelprojecten bij elkaar.
Grondbank en
spoorzone
De gemeente verwerft gronden in samenwerking met de GEM Schuytgraaf en verkoopt deze
gronden later aan de GEM Schuytgraaf. Kosten die worden gemaakt tussen het moment van
aankoop en het moment van verkoop, worden vanuit de grondbank betaald.
Daarnaast zorgt de gemeente voor het inrichten van de spoorzone (aanleg onderdoorgangen en
geluidswerende voorzieningen).
Raamcontracten
Voor haar rol als toetser en adviseur heeft de gemeente een bepaald budget gekregen waarbinnen
zij deze werkzaamheden moet uitvoeren (Stadsontwikkeling). Daarnaast huurt de GEM
Schuytgraaf de Stadsingenieurs in als ingenieursbureau voor de civieltechnische werken.
De aandeelhouders hebben GEM Schuytgraaf B.V. gevraagd om een aantal scenario’s uit te werken.
Deze scenario’s moeten in beeld brengen, wat het langer aanhouden van de kredietcrisis dan nu
verwacht, betekent voor de huidige vastgestelde grondexploitatie. Deze scenario’s zullen
meegenomen worden bij het opstellen van de volgende grondexploitatie.
VI - 2

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.827
Voortgangsrapportage Schuytgraaf
Begin januari heeft de gemeente een garantstelling voor een lening van € 25 miljoen afgegeven.
Beide aandeelhouders is verzocht om, naar verhouding van hun aandelenpakket, een contragarantie
af te geven. AM Vastgoed heeft dit inmiddels gedaan.
Op grond van deze garantie heeft de GEM Schuytgraaf aansluitend haar financiering bij de BNG
geregeld.
Het ministerie van binnenlandse zaken heeft aan de gemeente een definitieve beschikking m.b.t. de
subsidie van niet-gesprongen explosieven over het jaar 2006 afgegeven. Daaruit blijkt dat een bedrag
van ongeveer € 500.000,= niet subsidiabel is. Conform de samenwerkingovereenkomst komt een
eventuele financiële tegenvaller voor rekening van de GEM Schuytgraaf. Tegen deze beschikking is
door de gemeente beroep aangetekend. De gerechtelijke uitspraak kan tevens gevolgen hebben voor
de beschikking over de jaren 2000 t/m 2005 waarvoor door het ministerie nog geen definitieve
beschikking is afgegeven. Er worden op dit moment ook gesprekken gevoerd met het ministerie van
Binnenlandse Zaken over de stand en gang van zaken.
1c. Kwaliteit
Er wordt op dit moment door de GEM Schuytgraaf met input van bewoners (wijkplatform) en de
gemeente, een visiedocument opgesteld. Dit visiedocument omvat een samenvatting van de nu
geldende kaders en uitgangspunten, maar is vooral bedoeld om vooruit te kijken. Na 10 jaar is het
belangrijk om de fysieke visie op Schuytgraaf nogmaals tegen het licht te houden, en de ervaringen
van de bewoners hierin mee te nemen. Wat in het visiedocument wordt beschreven, wordt uiteindelijk
mogelijk gemaakt in de herziening van het bestemmingsplan.
Er is in het 3 e kwartaal van 2008 een start gemaakt door de Provincie Gelderland met de aanleg van
de N837. Geplande oplevering is voorjaar 2010. Dit betekent een grote kwaliteitsimpuls voor
Schuytgraaf. Er is echter recent een uitspraak van het hof van Arnhem, dat de provincie de grond van
een boer niet mag gebruiken. De provincie doet er alles aan om vertraging te voorkomen.
Tevens wordt op dit moment onderzoek gedaan naar het toevoegen van tijdelijke winkelvoorzieningen
in Schuytgraaf.
1d. Communicatie
Belangrijke communicatie momenten:
• Media aandacht Schuytgraaf:
o o.a. berichten in de Arnhemse Koerier, het Gemeentenieuws en dagblad de
Gelderlander over de stagnerende bouw in Schuytgraaf, eventuele uitbreiding van de
tijdelijke winkels, de jongerenhangplek en de mogelijke komst van toekomstige
kunstenaars en ateliers.
o Arnhemse Koerier en nieuwsbrieven: twee informatiepagina’s over Schuytgraaf in de
Arnhemse Koerier. Onderwerpen hierin waren onder andere het “Fruitbomen in
Schuytgraaf project”, de sportvoorzieningen in de wijk, KW37 en Ttom, de geplande
Jongeren OntmoetingsPlek, de werkzaamheden aan de N837, het Politiekeurmerk
Veilig Wonen en de start bouw van de tweede fase in de Waarden. Ook is er een
algemeen redactioneel artikel geplaatst over de wijk in de Nieuwbouwspecial van
Wegener Huis aan Huis Bladen.
• In januari hebben alle inwoners van de Waarden, de Leihagen, Campus Veste en Parklane vier
wasbonnen voor hun auto gekregen. Deze velden waren toen nog niet (volledig) woonrijp
gemaakt, waardoor bewoners regelmatig overlast hadden van zand, modder en glibberige wegen.
VI - 3

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.827
Voortgangsrapportage Schuytgraaf
• Op 11 februari presenteerden KW37 en Ttom zich tijdens een informatieavond aan de wijk. De
gemeente Arnhem heeft het voornemen om beiden organisaties tijdelijk in veld 6 te vestigen. De
opkomst was laag.
• Op 19 februari was er een informatieavond in het kader van het project ‘Fruitbomen in
Schuytgraaf’. Nieuwe bewoners konden zich hier opgeven voor een gratis fruitboom. De opkomst
bij deze avond was erg groot, net als bij de vorige informatieavond over het fruitbomenproject.
• Op zaterdag 21 maart, het begin van de lente, hebben bijna 200 bewoners van Schuytgraaf hun
gratis fruitboom opgehaald bij het informatiecentrum.
• Op 6 maart konden Schuytgraafse jongeren meepraten over de eerste Jongeren OntmoetingsPlek
(JOP) in de wijk. Deze zal in het zuiden van de wijk gerealiseerd worden. Er is een speciale
middag voor jongeren gehouden bij De Buitenplaats. Gezien de geringe opkomst, zal in het
tweede kwartaal nog een poging gedaan worden om jongeren bij de ontwikkeling van de JOP te
betrekken.
• Op 25 maart is de eerste Schuytgraaf Special verschenen in de Arnhemse Koerier.
In het eerste kwartaal werden de resultaten bekend van het Bewonersonderzoek zoals dat in
december 2008 gehouden is door bureau Companen. Tijdens dit onderzoek wordt aan bewoners van
Schuytgraaf gevraagd naar de klanttevredenheid over de dienstverlening en werkzaamheden van
GEM Schuytgraaf.
Een samenvatting:
- de beeldvorming over GEM Schuytgraaf is nog steeds niet onverdeeld positief, maar het
oordeel wordt milder. Het meest tevreden is men over de klantvriendelijkheid. Dit is een
verbetering ten opzichte van het onderzoek uit 2007.
- bewoners zijn het minst tevreden over het straatmeubilair en de aanleg van speelplaatsen,
maar hier hecht men minder waarde aan dan bijvoorbeeld de bereikbaarheid van de woning.
De bereikbaarheid van de woning bij verhuizing wordt als zeer belangrijk ervaren, maar scoort
een onvoldoende wat betreft tevredenheid. De tevredenheid over de bereikbaarheid van de
woning is ten opzichte van het onderzoek uit 2007 toegenomen.
- de website is de belangrijkste bron van informatie over werkzaamheden en activiteiten van
GEM Schuytgraaf. Er wordt in vergelijking tot voorgaande onderzoeken meer gebruik van
gemaakt. Een veel genoemde klacht is dat de website niet altijd actuele informatie geeft.
- ongeveer 1 op de 5 mensen heeft contact gehad met de bewonersassistent. In vergelijking tot
vorig jaar is de tevredenheid over de bewonersassistent toegenomen. Ruim 80% is van
mening dat ze in een behoefte van bewoners voorziet.
- de tevredenheid over het wonen in Schuytgraaf in zijn algemeen blijkt groot. Ruim 60% geeft
aan tevreden te wonen en 13% is zelfs zeer tevreden.
1e. Organisatie
De GEM Schuytgraaf B.V. en de gemeente houden op dit moment haar organisaties onder de loep,
om de plankosten tijdens de huidige marktomstandigheden zo laag mogelijk te houden. Ook wordt
gekeken of voor de toekomst nog een efficiencyslag te maken is.
2. Marktontwikkelingen
De actuele marktontwikkelingen hebben hun invloed op het tempo van de ontwikkeling en realisatie
van de woningen en voorzieningen in Schuytgraaf. Hierop wordt nadrukkelijk geanticipeerd
respectievelijk bijgestuurd. Aspecten zijn onder andere een noodzakelijke sterkere fasering,
noodzakelijke programmatische aanpassingen zoals tijdelijke omzettingen van koop naar huur en een
verdere beheersing van de voorinvesteringen door de GEM Schuytgraaf. Er wordt forse inzet
VI - 4

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.827
Voortgangsrapportage Schuytgraaf
gepleegd om de velden 18 en 19 zo snel mogelijk in de verkoop te brengen, zodat het centrumveld
niet verder vertraagd wordt.
Door vertraging tengevolge van beperking in de afzet van de woningen zal de planningshorizon van
Schuytgraaf ten aanzien van de oplevering van woningen verschuiven naar 2014.
De winstpotentie van de vastgestelde grondexploitatie Schuytgraaf is naar beneden bijgesteld. Deze
bijstelling is niet volledig toe te kennen aan de gevolgen van de huidige recessie. Het is niet mogelijk
de specifieke gevolgen van de economische situatie separaat te becijferen van de specifieke zaken
die in het project spelen.
3. Risicomanagement
De belangrijkste risico’s zijn: vertraging, de ontwikkeling van de plan- en communicatiekosten en de
omvang van het uitgeefbare terrein. Ook het risico van het (deels) wegvallen van de subsidie op nietgesprongen
explosieven is nog steeds actueel. Tevens is gebleken dat de bodemgesteldheid in de
noordelijk velden duidelijk slechter is als tot dusver werd aangenomen.
De GEM stuurt zeer nadrukkelijk op bovenvermelde risico’s. Ieder kwartaal worden de risico’s, de
kwantificering daarvan en de beheersmaatregelen besproken in het overleg van planeconomen en
controllers evenals in de algemene vergadering van aandeelhouders.
Ook is er een spanning tussen de noodzakelijke bezuinigingen en behoud van kwaliteit. Dit wordt door
de gemeente nadrukkelijk bewaakt.
Door de huidige marktontwikkelingen worden de risico’s extra benadrukt en zal er extra inzet op het
risicomanagement gepleegd worden.
VI - 5

Zaaknr. 2009-07-01573 doc.nr.2009.0.079.785
Voortgangsrapportage Koningspleijn
Voortgangsrapportage Koningspleijn 1
Op 8 maart 2003 heeft de Raad ingestemd met de financiering van het Dijktracé met als doel de
ontwikkeling van Kleefse Waard-Koningspleij mogelijk te maken. Door de aanleg van het Dijktracé
komt het gehele bedrijventerrein binnendijks te liggen. Aansluitend is een kaderstellende gebiedsvisie
“Het Masterplan Kleefse Waard - Koningspleij-Noord“ door de raad op 17 januari 2005 vastgesteld.
In het Masterplan is de ambitie opgenomen om Kleefse Waard / Koningspleij-Noord te ontwikkelen tot
een hoogwaardig bedrijventerrein. Om deze ambitie te verwezenlijken zijn gronden aangekocht.
In juni 2005 heeft de gemeente het terrein Koningspleij-Noord aangekocht met de bedoeling om dit
deel uit te laten maken van het aangrenzende bedrijventerrein Kleefse Waard. Tevens heeft zij in
2006 het voormalige BASF-terrein aan de Westervoortsedijk verworven. Het gebied kent nu twee
grote eigenaren: Industriepark Kleefse Waard (circa 43 ha.) en gemeente Arnhem (circa 34 ha. netto).
In juni 2007 heeft de Raad ingestemd met het voorstel met als onderwerp ”Bedrijventerrein Kleefse
Waard / Koningspleij-Noord: segmentering - proeftuin”. Dit besluit betreft de profilering van het
industrieterrein (m.n. Energie- en Milieutechnologie) en de daarbij behorende financiële
uitgangspunten. In mei 2009 heeft de Raad ingestemd met het stedenbouwkundig plan en de
rapportages van TNO, RIVM en GGD over de milieueffecten van Bruil. Kort voordat deze rapportage
is opgesteld is bekend geworden dat Bruil heeft besloten tot liquidatie van de asfaltcentrale in
Wageningen. Een en ander is nog afhankelijk van de financiele afwikkeling door Provincie en
gemeente Wageningen. Indien de liquidatie een feit is vervalt de grondslag voor de vestiging van de
asfaltcentrale op de Koningspleij. Over de ontwikkelingen en afhandeling van dit dossier wordt de
Raad separaat geinformeerd. Naar verwachting wordt het bestemmingsplan in het najaar in procedure
gebracht.
1 Koningspleijn is de werktitel voor het project ‘Kleefse Waard / Koningspleij-Noord en Dijktracé’
II - 1

Zaaknr. 2009-07-01573 doc.nr.2009.0.079.785
Voortgangsrapportage Koningspleijn
0. Samenvatting
Ruim 60% van het BASF-terrein is inmiddels uitgegeven. Het voormalige BASF-pand wordt voorlopig
niet verkocht maar als ‘ontwikkelgebouw’ voor EMT-activiteiten in de markt gezet. Inmiddels is een
gedeelte van het gebouw verhuurd aan 2 bedrijven. Het Dijktracé is volop in uitvoering, door stagnatie
en noodzakelijke aanpassingen zullen werkzaamheden najaar 2010 worden afgerond.
Inmiddels is in opdracht van IPKW en de gemeente een stedenbouwkundig plan gemaakt voor de
plandelen IPKW, vm BASF en Oude Veerweg. Dit plan is door het College vastgesteld. Hierin zijn de
zorgzone en een brandstofverkooppunt met een waterstofuitgiftepunt opgenomen. Vanaf zomer 2009
wordt gestart met het opstellen van een stedenbouwkundig plan voor het deel Koningspleij-Noord /
Akzo-haven.
Het onafhankelijk extern milieuonderzoek van TNO en RIVM is afgerond. In mei 2009 heeft de Raad
met dit onderzoek en de aanvulling ingestemd. Onderzoek in het kader van Natura 2000 is afgerond.
Het bestemmingsplan wordt in september voorgelegd aan B&W waarna het in het najaar ter
vaststelling in de Raad kan worden behandeld.
1. Voortgangsrapportage
1.a. Planning & voortgang
Momenteel zijn er 3 belangrijke documenten opgeleverd:
a. Stedenbouwkundig plan
In samenwerking met IPKW is er gewerkt aan een stedenbouwkundig plan voor het IPKW-terrein,
het voormalig BASF-terrein en de Oude Veerweg. Gemeente en IPKW hebben hiervoor
gezamenlijk opdracht verleend aan een stedenbouwkundig bureau. Het stedenbouwkundig plan is
klaar en is op 19 mei jl. door het College goedgekeurd. Vervolgens is dit plan ter kennisname naar
de commissie gestuurd. Het uitgeefbaar terrein is iets verminderd ten behoeve van de rondweg en
de groene randen van het terrein. Verder is er een aantal uitgangspunten geformuleerd op het
gebied van: beeldkwaliteit van het terrein grenzend aan de Westervoortsedijk, parkeeropgave,
leidingenstraat, ontsluiting en geslotenheid van het gebied.
Momenteel wordt een opdracht uitgezet voor het opstellen van een stedenbouwkundig plan
Koningspleij-Noord en AKZO-haven.
b. Onafhankelijk milieuadvies (OMA)
Het OMA is afgerond en is, samen met de antwoorden op de vragen die zijn gesteld, de toetsing
op de randvoorwaarden van de Raad bij de instemming met de vestiging van Bruil en de
burgerparticipatie in de Raad gebracht. Op 25 mei jl. heeft de Raad ingestemd met het
Onafhankelijk Milieu Advies
c. Bestemmingsplan
Enkele onderzoeken voor het bestemmingsplan zijn uitgevoerd en geactualiseerd. Een nieuw
onderzoek is de Natuurtoets 2000 die de afgelopen maand is opgeleverd en aan de indieners van
de zienswijzen is toegestuurd. Het luchtkwaliteitsrapport van DGMR is geactualiseerd.
Na vaststelling door de Raad van het OMA is de vaststellingsprocedure van het plan gestart. Het
bestemmingsplan zal in september aan B&W worden voorgelegd waarna besluitvorming in de
Raad kan plaatsvinden. Gelet op de ontwikkelingen rond de asfalcentrale zal het plan aangepast
moeten worden
II - 2

Zaaknr. 2009-07-01573 doc.nr.2009.0.079.785
Voortgangsrapportage Koningspleijn
Voortgang (in planning) van de deelprojecten:
Voormalig BASF-terrein
De uitgifte van de kavels ligt op het schema. Op 2 reeds verkochte kavels wordt over de start van de
bouw volgend jaar beslist. De bouw van de proeffabriek van Helianthos is afgerond.
Voor een andere kavel op het terrein bestaat serieuze belangstelling.
De panden op het voormalige BASF-terrein zijn uit de verkoop gehaald. Tijdelijk gebruik van het pand
als combinatie van laboratoriumruimte voor bedrijven en werkateliers voor kunstenaars wordt
momenteel uitgewerkt. Inmiddels hebben twee bedrijven per 1 april 2009 een deel van het pand
gehuurd. Hiermee wordt de basis gelegd om een bedrijfsverzamelgebouw / kenniscentrum op het
gebied van EMT (creatieve ondernemers, kennis, labruimte) op het bedrijventerrein te ontwikkelen.
In samenwerking met de HAN, betrokken bedrijven en de afdeling EZ is er opdracht gegeven om een
businesscase op te stellen om de haalbaarheid van de ontwikkeling van een
bedrijfverzamelgebouw/kenniscentrum te toetsen.
Dijktracé
De uitvoering is in februari 2008 gestart. Oplevering zal door stagnatie en noodzakelijke aanpassingen
in de uitvoering in het najaar van 2010 plaatsvinden. Hieraan zijn geen financiële consequenties
verbonden.
Woningen Westervoortsedijk
Thans zijn 6 van de 10 woningen verworven. De sloop van een blok woningen en de vrijstaande
(geschakeld met schuur) woning heeft inmiddels plaatsgevonden. De andere 2 reeds aangekochte
woningen worden tijdelijk verhuurd. Het braakliggende terrein zal door de gemeente onderhouden
worden.De verwervingsperiode van de overige woningen loopt tot maximaal 2016.
Oude Veerweg
De Zorgzone heeft in het stedenbouwkundig concept een plaats gekregen en is opgenomen in het
bestemmingsplan. Een goede inpassing door het gebruik van groene schermen, een eigen in- en
uitgang en een gecontroleerde beveiliging maken hiervan onderdeel uit en wordt opgenomen in het
bestemmingsplan. De inrichting van de Zorgzone zelf wordt met politie, Iriszorg en de dienst MO
ingevuld. Dit zal voorgelegd worden aan B&W.
AKZO-haven
Er is in het najaar van 2008 een werkatelier georganiseerd met externe partijen om de mogelijkheden
van de AKZO-haven als logistiek concept te verkennen. Het Regionaal Overslag Centrum (ROC)
maakt hiervan onderdeel uit. Een aantal scenario’s wordt in samenwerking met het Centrum
Ondergronds Bouwen (COB) verder uitgewerkt. Hierbij wordt nadrukkelijk gekeken naar manieren
waarop dubbel grondgebruik en ondergronds bouwen kunnen worden toegepast.
Koningspleij-Noord
In juni wordt een start gemaakt met het opstellen van het stedenbouwkundig plan voor Koningspleij-
Noord en AKZO-haven Dit stedenbouwkundig plan wordt geïntegreerd met het stedenbouwkundig
plan van de andere deelgebieden.
II - 3

Zaaknr. 2009-07-01573 doc.nr.2009.0.079.785
Voortgangsrapportage Koningspleijn
1.b. Financiën
In onderstaand overzicht wordt kort aangegeven uit welke onderdelen het project Koningspleijn voor
wat betreft de financiering, verantwoordelijkheden en kaderstelling is opgebouwd.
Onderdeel Grondexploitatie Koningspleijn Dijktracé
Toelichting
Het betreft de onderdelen: Akzo-haven, Koningspleij-
Noord, voormalig Basf-terrein, Oude Veerweg, Woningen
Westervoortsedijk.
Financiële
verantwoordelijkheid
Financiële
kaderstelling
Deze grondexploitatie omvat: bouwrijp maken en leveren
van gronden en het inrichten van het openbaar gebied.
Ook het dempen van de voormalige AKZO-haven, het
realiseren van de ontsluiting van het gebied en het
verwerven van de woningen aan de Westervoortsedijk
vallen hieronder.
• Gemeente realiseert deze grondexploitaties geheel
voor eigen rekening en risico.
• De nota “Financiële Jaarrapportage Projecten”
(vertrouwelijke bijlage bij de jaarrekening) geeft het
actuele financiële kader aan.
• Deze grondexploitatie welke resulteert in een neutraal
saldo, wordt daarmee kaderstellend.
• Bandbreedte financieel risico € 0 tot € 2,5 miljoen
negatief.
De aanleg van een waterkering, waardoor de
ontwikkeling van het industrieterrein wordt
mogelijk gemaakt, komt voort uit het Deltaplan
Grote Rivieren.
Dit project betreft geen ontwikkeling van
bouwgrond, en maakt daarom ook geen deel
uit van de financiële huishouding van de
‘grondexploitatie’.
• Financiering middels bijdragen van
bedrijven, het waterschap, de provincie en
de gemeente.
• Gemeente en het Waterschap zijn
gezamenlijk verantwoordelijk voor de
uitvoering.
• Bij de vaststelling van de jaarrekening
worden de (deels geprognosticeerde)
financiële resultaten jaarlijks herzien.
• De budgetten zoals vastgelegd in deze
laatste herziening zijn voor het project
kaderstellend.
Grondexploitatie Koningspleijn
De financiële uitgangspunten zijn tijdens de laatste herziening (Financiële Jaarrapportage Projecten
2008) bepaald en vastgesteld. Voor de minder uitgeefbare m²s, als gevolg van het stedenbouwkundig
plan, dient binnen het project nog een oplossing gevonden te worden. Ten opzichte van de eerder
geformuleerde uitgangspunten zijn geen verdere afwijkingen te melden.
Dijktracé
Financiële consequenties van onvoorziene omstandigheden en risico’s tijdens de uitvoering passen
vooralsnog binnen het vastgestelde budget
1.c. Kwaliteit en communicatie
Het project stelt hoge eisen aan marketing, communicatie en acquisitie om het gewenste
ambitieniveau te bereiken. Inmiddels is er op basis van een communicatie- en marketingplan een
actieplan opgesteld. Het eerste promotiemateriaal is vorig jaar ontwikkeld; dit betreft de website, een
brochure (Nederlandse en Engelse versie) en een kort promotiefilmpje. De productie hiervan is nog
niet gestart omdat eerst met IPKW besproken gaat worden of zij hierop willen aansluiten.
Daarnaast is er een acquisitieteam met Oost NV opgericht dat direct betrokken is bij de promotie en
verwerving van bedrijven voor Kleefse Waard.
Een klankbordgroep is opgericht om de verdere ontwikkeling en inrichting van het totale
bedrijventerrein te begeleiden. Een inmiddels ontwikkeld milieu–informatiesysteem (MIS) maakt
hiervan onderdeel uit.
Op de economische agenda van de stad is energie- en milieutechnologie als belangrijk economisch
speerpunt opgenomen. Om die reden is besloten om met een aantal toonaangevende bedrijven en
instellingen op dit gebied een paar keer per jaar een bijeenkomst te organiseren (de EMT-tafel).
II - 4

Zaaknr. 2009-07-01573 doc.nr.2009.0.079.785
Voortgangsrapportage Koningspleijn
De eerste bijeenkomst heeft in oktober 2008 plaats gevonden. Een belangrijke uitkomst was dat
kennis, locatie en ondernemerschap beter gebundeld moeten worden. Een werkgroep vanuit de EMTtafel
heeft hiervoor in maart 2009 enkele aanbevelingen gedaan, die nu in een businesscase worden
uitgewerkt .
Vorig jaar en ook dit jaar heeft de gemeente meegedaan met het RTL-programma Prautotype. Het
gaat daarbij om innovaties vanuit het bedrijfsleven op het gebied van design, automotoren en
alternatieve brandstoffen. De ontwikkeling van een nieuwe auto op waterstof die is gepresenteerd op
de RAI zet Arnhem op de kaart als stad van de maakindustrie en waterstof. De HAN en een aantal
andere Arnhemse bedrijven (waaronder Nedstack) zijn hierbij betrokken.
1.d. Organisatie
Geen wijzigingen ten opzichte van de vorige rapportage.
2. Marktontwikkelingen
Twee bedrijven hebben interesse getoond voor een kavel op het bedrijventerrein en daarnaast is er
interesse om bedrijfsruimte te huren in het voormalig BASF-pand. Voorlopig lijkt er nog voldoende
belangstelling voor het bedrijventerrein. Ook het geplande uitgiftetempo geeft ruimte voor de komende
jaren (crisisbestendig). Het blijft belangrijk om in deze tijden de marketing en acquisitie verder uit te
bouwen. Op de thema’s die verbonden zijn aan het bedrijventerrein (duurzaamheid, EMT, innovatie)
lijken nog volop kansen aanwezig.
3. Risicomanagement
Risico bestaat dat de uitgifte van gronden en de vestiging van bedrijven op deze locatie niet geheel
aansluit op het ambitieniveau van een hoogwaardig EMT bedrijventerrein.
Veel partijen met veelal uiteenlopende belangen zijn betrokken bij deze ontwikkeling. Het risico
bestaat dat hierdoor vertraging in de planontwikkeling en uitvoering ontstaat.
Het bestemmingsplan voor het gebied moet nog worden vastgesteld. Zolang het bestemmingsplan
niet onherroepelijke is kan dat de uitgifte van bedrijfsterreinen hinderen, met name op de locatie Oude
Veerweg.
Het grootste deel van Oude Veerweg bestaat uit een voormalig vuilstort. Herontwikkeling kan
bodemsanering noodzakelijk maken.
II - 5

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.837
Voortgangsrapportage Oostelijk Centrum Gebied
Voortgangsrapportage Oostelijk Centrum Gebied
Het Oostelijk Centrum Gebied vormt de overgang tussen binnenstad en het oostelijk gelegen
bedrijventerrein. Arnhem heeft in 2004 een ontwikkelingsvisie opgesteld. De visie schetst een
perspectief voor de ruimtelijke en programmatische invulling van het gebied tot 2020 en is bepalend
voor de verdere uitwerking. Aangezien de druk op incidentele ontwikkelingen toeneemt, heeft de
gemeente behoefte aan een document waarmee ze regie kan voeren over de transformatie van het
gebied. De Nota van Randvoorwaarden Oostelijk Centrum Gebied (NvR) biedt een stedenbouwkundig
casco waarmee de gemeente haar regierol kan vervullen. De NvR omvat verschillende deelgebieden:
Fluvium Noord, Fluvium Zuid, Rijnwijk, Connexxion, HGM en Mosaik.
Deze voortgangsrapportage is de eerste rapportage voor het Oostelijk Centrumgebied. De financiële
kaderstelling leunt op grondexploitaties voor Fluvium Noord en Fluvium Zuid die destijds aan de
ontwikkelingsvisie waren gekoppeld.
-
VII
1

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.837
Voortgangsrapportage Oostelijk Centrum Gebied
0. Samenvatting
Voorliggende voortgangsrapportage is de eerste rapportage in deze vorm die voor het Oostelijk
Centrumgebied wordt opgesteld. Het voor (bestuurlijke) besluitvorming gereedkomen van de Nota van
Randvoorwaarden (NvR) is een belangrijke mijlpaal waaraan afgelopen periode is gewerkt.
Bestuurlijke besluitvorming kan plaatsvinden in september 2009.
1. Voortgangsrapportage
1a. Planning & voortgang
Algemeen
In het kader van de woningbouwproductie voor de komende jaren, aangevuld met de economische
crisis, zijn diverse projecten binnen Arnhem gefaseerd of getemporiseed door de ontwikkelaar en
betracht de gemeente voorzichtigheid in het nemen van onomkeerbare besluiten met substantiële
(financiële) gevolgen. Voor het Oostelijk Centrum Gebied heeft dit voor sommige onderdelen een
vertraging van minimaal 1 jaar tot gevolg. Een toelichting per deelgebied treft u hieronder.
Deelgebieden
Coberco
• De projectontwikkelaar AM heeft zijn activiteiten tot nader order opgeschort.
• Met AM is afgesproken de werkzaamheden, behorende bij het bestemmingsplan, doorgang te
laten vinden.
• Inmiddels ligt het project bijna een half jaar stil, naar verwachting zal dit uitlopen tot minimaal 1
jaar.
Fluvium-Noord
• In contractvorm tussen Volkshuisvesting (VHV) en de gemeente dienen de
ontwikkelingsafspraken, gronduitgiftes, bruidschat en grondprijzen vastgelegd te worden.
• Na het vaststellen van het Stedenbouwkundig Plan (op te stellen door VHV) kan de
bodemsanering worden uitgevoerd. In verband met de opgelopen vertraging wordt met de
provincie overleg gepleegd over de verlenging van de subsidietermijn voor de sanering.
• Voor de verplaatsing van het Gasontvangststation stond de uitvoering gepland in zomer 2010.
Wegens de ontstane situatie is geen opdracht aan Nuon en Gasunie verstrekt voor het doen van
majeure investeringen. De vertraging bedraagt minimaal 1 jaar (uitvoering alleen in de
zomerperiode mogelijk)
• Voor de afwikkeling van de vergoeding grondwaarde NUON zijn vervolggesprekken in september
gepland.
-
VII
2

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.837
Voortgangsrapportage Oostelijk Centrum Gebied
Fluvium-Zuid
• De afgelopen jaren is gebleken dat er uitgifteproblemen in Zuid zijn in verband met de
programmering in het bestemmingsplan. Teneinde verplaatsing van bedrijven uit Rijnwijk en
wellicht Centrum (ivm Rijnboog) mogelijk te maken is de uitgifte tijdelijk stopgezet. Inmiddels wordt
onderzocht of o.a. de verplaatsing van het Geldersch archief naar Fluvium Zuid mogelijk gemaakt
kan worden (financieel en stedenbouwkundig)
Connexxion
• Reallocatie van de busremise is in alle gevallen wenselijk voor de ontwikkeling in het Oostelijk
Centrum Gebied.
• Na vaststelling van het plan van aanpak voor de reallocatie van de busremise kan het onderzoek
voor de reallocatie worden afgerond.Vervolgens kunnen, in overleg met de stadsregio,
vervolgafspraken worden gemaakt over de planning, financiering, etc.
HGM / van Amerongen
• Er is onderzoek uitgevoerd naar het verplaatsen van HGM. In opdracht van HGM zelf wordt een
second opinion uitgevoerd. De conclusie uit het onderzoek is dat de HGM binnen het Oostelijk
Centrum Gebied aanwezig zal blijven. Een mogelijkheid kan wel zijn de verplaatsing binnen het
gebied. Het initiatief voor een verplaatsing ligt verder bij HGM.
Infrastructuur Westervoortsedijk
• De financiering van de infrastructuur Westervoortsedijk is voor een groot deel afhankelijk van de
te verkrijgen subsidie vanuit de provincie (aanvraag in behandeling, najaar 2009 uitsluitsel),
verder is vanuit de te ontwikkelen deelgebieden binnen de grex in een bijdrage voorzien.
1b. Financiën
Algemeen
Deelgebied Soort ontwikkeling Rol gemeente
Gewab/PPD
Vastgestelde grex,
Rekening en risico gemeente
geclusterd
Fluvium Noord Vastgestelde grex,
Rekening en risico gemeente
geclusterd
Fluvium Zuid
Vastgestelde grex,
Rekening en risico gemeente
geclusterd
Openbare ruimte fase Dienstproject
Rekening en risico gemeente
1
Connexxion
Grex in voorbereiding
HGM/Van
Grex in voorbereiding
Amerongen
Coberco Particulier initiatief AM ontwikkelt, afspraken zijn gemaakt. Gemeentelijke kosten
worden verhaald op ontwikkelaar. Ontwikkelaar draagt bij aan
omliggende openbare ruimte.
SB-pand Particulier initiatief VHV ontwikkelt, afspraken zijn gemaakt.
Gemeentelijke kosten worden verhaald op ontwikkelaar.
Ontwikkelaar draagt bij aan omliggende openbare ruimte.
Rijnwijk Particulier initiatief VHV ontwikkelt, afspraken zijn nog niet gemaakt.
-
VII
3

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.837
Voortgangsrapportage Oostelijk Centrum Gebied
Gemeentelijke kosten worden verhaald op ontwikkelaar.
Ontwikkelaar draagt bij aan omliggende openbare ruimte.
Deel van huidig bezit VHV staat op erfpacht. Hier zullen
nieuwe afspraken over moeten worden gemaakt.
Herziening van de grondexploitatie
De grondexploitatie(s) voor het Oostelijk Centrum Gebied lopen mee in de reguliere
verantwoordingscyclus van de gemeente. De totale gebiedsontwikkeling is afgelopen jaren als
strategisch project opgenomen in de FJP.
Bij de NvR horen opnieuw, naar de actualiteit, doorgerekende grondexploitaties. In de doorrekening
zijn naast programmawijzingen uit de nota van randwaarden ook nieuwe inzichten en wijzingen
meegenomen zoals bijgestelde planning, de grondwaarde Nuon en de bijdrage van VHV. Het saldo
van de grondexploitatie na vaststelling van de nota van randvoorwaarde bedraagt 0,62 mln positief.
Voor de grondexploitaties in voorbereiding (Connexxion, HGM/van Amerongen) zijn de resultaten ten
opzicht van de haalbaarheidstudies verslechterd. Het saldo van deze ontwikkeling bedraagt ca -/- 4,5
mln. Door meer kwaliteit (meer gebouwd parkeren) en minder opbrengsten (minder cq kleinere
woningen) is de opbrengstpotentie lager dan ten tijde van het vaststellen van de ontwikkelingsvisie.
Deze locaties worden pas op langer termijn ontwikkeld: ruim na 2015. Afhankelijk van de
ontwikkelingen in de woningmarkt en de vraag naar kantoren zullen deze locaties verder
geoptimaliseerd kunnen worden en/of zal naar aanvullende dekking moeten worden gezocht. Ook kan
onderzocht worden of alternatieven (handhaven hulpdiensten) tot optimalisatie kunnen leiden.
Door de transformatie van het Oostelijk Centrum gebied naar een nieuw stedelijk gebied is
aanpassing en vernieuwing nodig van de (hoofd) infrastructuur (Westervoortsedijk). Dekking vanuit
aanliggende projecten is niet toereikend. Bij de provincie is een subsidieaanvraag in procedure van
3,0 mln. Hiermee kan de 1 e fase van de hoofdinfrastructuur worden uitgevoerd. Voor de tweede fase
(o.a. Rietgrachtstraat en Nieuwe Kade) is vervolgens nog aanvullende dekking nodig.
1c. Kwaliteit
De bewaking van de (stedebouwkundige) kwaliteit van het project verloopt via reguliere
welstandsprocedures, gebaseerd op de Nota van Randvoorwaarden.
1d. Communicatie
De communicatie vindt grotendeels per deelgebied plaats. Communicatie vindt plaats via de website,
digitale nieuwsbrief.
1e. Organisatie
Er wordt volgens een standaard projectopzet gewerkt aan het Oostelijk Centrumgebied.
Hierbij zijn alle vakdisciplines binnen SO alsmede Stadsbeheer en Stadsingenieurs betrokken.
-
VII
4

Zaaknr. 2009-07-01573, doc.nr.2009.0.079.837
Voortgangsrapportage Oostelijk Centrum Gebied
2. Marktontwikkelingen
De ontwikkelingen in het Oostelijk Centrumgebied zijn gevoelig voor de economische recessie. Ten
tijde van het opstellen van deze voortgangsrapportage is nog niet bekend in hoeverre dit de
deelprojecten beïnvloedt en wat de financiële gevolgen daarvan zijn. Besluitvorming over eventuele
fasering en/of herprogrammering inclusief financiële effecten volgt een separaat, gemeentebreed
traject.
3. Risicomanagement
In de tweede helft van 2008 is een reguliere risico-analyse uitgevoerd op het Oostelijk Centrumgebied.
Op basis van aannames van bandbreedtes voor kosten en opbrengsten en faseringen in de tijd is een
simulatie uitgevoerd op de situatie bij aanvang van 2008. Uitkomst was dat het wenselijk is een
weerstandsvermogen te vormen van € 5,2 miljoen om de financiële gevolgen van risico’s die zich
manifesteren op te kunnen vangen.
Actuele inzichten langs de lat van de NvR gelezen (zie ook onder 1a), laten zien dat de exploitatie van
Fluvium Noord inmiddels sterk verbeterd is en dat de exploitaties in voorbereiding voor de
deelgebieden die op langere termijn in de planning staan zijn verslechterd ten opzichte van het
resultaat bij de ontwikkelingsvisie.
Het risicoregister en voortgang in het nemen van maatregelen ter beheersing van de risico’s is
onderdeel van de bedrijfsvoeringsgesprekken die eens per kwartaal plaatsvinden.
-
VII
5