Meer doen in minder gebieden - Provincie Groningen

Weidevogels
Weidevogels zijn gebaat bij open landschappen
met natte tot vochtige kruidenrijke graslanden,
die matig worden bemest en waar tot half juni
een groot deel (ongeveer 40% van het areaal)
lang gras/ hooiland te vinden is (Schekkerman
et al. 2006, Schekkerman en Beintema 2007).
Dit wordt in het vervolg zwaar beheer
genoemd. Deze landschappen dienen gevrijwaard
te zijn van verstoringen door wegen,
bebouwing en opgaande beplantingen.
Belangrijke beheersaspecten weidevogels:
• Open landschap
•Rust
•Vochtige bodem
• Plas dras percelen in vroege voorjaar
•Voldoende voedsel
• Structuurrijke kruidenrijke grasmat
•Groot aandeel hooiland in eerste helft juni.
Akkervogels
Akkervogelpopulaties, waarvan de veldleeuwerik
een exponent is, zijn gebaat bij grootschalige
open landschappen met een grote gewasdiversiteit.
Extensieve graanteelten met een
hoge kruiden- en insectenrijkdom, een afwisseling
van winter- en zomergranen, braakpercelen
en kruidenrijke randen en bermen vormen de
optimale habitat (Van Scharenburg et al.
1990).
Nu het bouwplan minder divers is geworden,
de kruidenrijkdom is verdwenen en het aandeel
zomergranen is afgenomen, kunnen bepaalde
vormen van braak, het aanleggen van brede
(10 meter of meer) grazige en structuurrijke
faunaranden, het optimaler beheren van
perceelsranden, bermen en taluds en waar
relevant nestbescherming (bij de grauwe kiekendief,
een nestblijver, worden zowel eieren als jongen
beschermd) soulaas bieden (Koks en Van
Scharenburg 1997, Koks et al. 2001, Donald
2004, Van 't Hoff & Koks 2007). Het behoud
en het herstel van de grauwe kiekendieven
populatie in Oost-Groningen is daarvan een
sprekend voorbeeld (Koks et al. 2007). In het
kielzog daarvan tekent zich lokaal herstel af
van patrijs en veldleeuwerik.
In tegenstelling tot de weidevogels ligt
reservaatbeheer voor de akkervogels minder
voor de hand, omdat de abiotische
omstandigheden er voor deze soortengroep
minder toe doen dan gewassamenstelling en
beheer.
Belangrijke beheersaspecten:
• Open landschap
• Extensieve graanteelten
• Zomergraan
•Winterstoppels
• Kruidenrijkdom
• Grazige structuurrijke vegetaties:
- Gras - natuurbraak
- Brede faunaranden (niet te dicht bij
opgaande beplantingen, wegen en
bebouwing)
grauwe kiekendief
3. Kansrijke gebieden
In deze paragraaf wordt ingegaan op een
viertal vragen:
• Wat zijn kansrijke gebieden?
• Biedt de geconcentreerde inzet van middelen
in kansrijke gebieden voordelen?
• Waar liggen ze in Groningen?
• In hoeverre zijn ze planologisch beschermd?
Wat zijn kansrijke gebieden?
Kansrijke gebieden zijn gebieden waar
momenteel nog hoge dichtheden weide- en /
of akkervogels voorkomen en waar voldoende
jongen geproduceerd worden om de populaties
op peil te houden. Ze dienen als brongebied
voor de omgeving. Ze liggen in open
gebieden, de abiotische omstandigheden
(waterhuishouding, bodem) zijn goed of in
potentie te herstellen, er komen vormen van
extensief tot niet al te intensief beheer voor of
er zijn mogelijkheden om deze beheervormen
te herstellen. Er is weinig verstoring door
wegen, bebouwing en opgaande beplantingen.
Biedt de geconcentreerde inzet van middelen
in kansrijke gebieden voordelen?
Voor het in stand houden van dierpopulaties is
niet alleen van belang welk beheer wordt uitgevoerd,
maar ook waar dat gebeurt. Zeker als de middelen
beperkt zijn en efficiency belangrijk is.
Praktisch gesproken is het behoud van dierpopulaties
alleen zinvol op plekken waar deze
nog in levensvatbare vorm voorkomen.
Een modelberekening voor de grutto kan dit
illustreren. Daarbij is uitgegaan van een
metapopulatie van 16 samenhangende gruttopopulaties.
In 4 daarvan komt een relatief
hoge dichtheid van 15 paar/100 ha voor, zeg
de kansrijke gebieden, in 4 een lage dichtheid
van 2 paar/100ha en in 8 een matige dichtheid
van 5 paar/100ha.
Als er voldoende middelen zijn om voor 4
(25%) van de 16 populaties beheermaatregelen
te nemen, die leiden tot een zodanige jongenproductie
dat de populatie groeit, kunnen ze
op verschillende wijze worden ingezet. Figuur
1 geeft de resultaten als de maatregelen worden
ingezet voor de 4 populaties met de hoogste
dichtheid (VariantHoog), de 4 populaties met
de laagste dichtheid (VariantLaag), of voor 1
van de hoogste, 1 van de laagste en 2 populaties
met een matige dichtheid ("Poldermodel").
Inzet van de middelen voor populaties met de
hoogste dichtheid leidt snel tot populatiegroei,
omdat een groot deel van de metapopulatie
(56%) onder beheer komt. Bij inzet voor populaties
met de laagste dichtheid gaat de afname
onverminderd door, omdat het onder beheer
gebrachte populatieaandeel (7%) te klein is
om op metapopulatieniveau effect te sorteren.
Het "poldermodel" (25% van de populatie
onder beheer) laat eerst stabilisatie zien en
daarna een lichte groei. Merk ook op dat
ontwikkelingen veel tijd kunnen vergen,
bijvoorbeeld ruim 15 jaar om met het
"Poldermodel" een lichte groei te bereiken.
Inzet in de beste gebieden leidt tot een
snellere groei.
Voor andere soorten, zoals de veldleeuwerik
geldt in grote lijnen hetzelfde, zij het dat het
"Poldermodel" eerst tot afname leidt en pas na
20 jaar tot herstel.
De conclusie is duidelijk: inzet van middelen
voor populaties met de hoogste dichtheden
leidt in ieder geval in theorie tot een groei van
de metapopulatie.
36 37