Scan 2, april 2002 - UMC Utrecht

More documents

Recommendations

Info

Wormgif tekst > Marianne Heselmans foto > Chris Timmers in de longen Bij astmapatiënten kruipen groepjes witte bloedlichaampjes met wormgif de longen binnen. Dat geeft problemen die je wilt voorkomen. Daarom onderzocht Laurien Ulfman minutieus hoe de witte bloedlichaampjes de longen binnendringen. Ze ontdekte enkele ‘zwakke plekken’, die een interessant doelwit vormen voor medicijnen tegen astma. >> De bestrijders van worminfecties in de darmen koloniseren nu de longen van astmapatiënten We voelen er niks van, maar continu stromen in razend tempo allerlei witte bloedlichaampjes door onze bloedvaten. Speurend naar signaalstoffen die de aanwezigheid van ziekteverwekkers verraden: gemene bacteriën, virussen, schimmels. Een van die witte bloedlichaampjes, de eosinofiele granulocyt, kortweg eo geheten, is gespecialiseerd in het doden van wormpjes. Wanneer hij stoffen op het spoor komt die zijn prooi verraden, kruipt hij via het bloedvat de darm in om daar over de wormpjes zijn wormgif uit te stoten. Heel functioneel dus. Wormen vind je echter vooral in gebieden met een slechte hygiëne. In het hygiënische Westen komen bijna geen worminfecties meer voor. Misschien hebben de eo’s zich daarom omgevormd tot kolonisten van de longen van astmapatiënten. Dat is jammer, want het is volstrekt onfunctioneel en zelfs erg vervelend. “Veel mensen weten niet dat bij astma de longen ook ontstoken raken”, zegt onderzoeker Laurien Ulfman in haar kamer op de afdeling Longziekten van het UMC Utrecht. “Astma begint met immuunreacties tegen ongevaarlijke stoffen uit het milieu, bijvoorbeeld huisstofmijten, kattenstof of pollen. De stoffen die daardoor in de longen nr 2 april 2002 20
Astmatische long zoekt inbraakbeveiliging tegen witte bloedcellen worden aangemaakt, zoals histamine en cytokines, leiden allereerst tot samentrekking van de luchtwegen. Dat veroorzaakt de bekende benauwdheid en het piepen. Maar er reizen ook witte bloedlichaampjes, waaronder de eo’s, massaal naar het longweefsel waar ze een ontsteking veroorzaken. Er zijn sterke aanwijzingen dat de eo’s met hun wormgif beschadigingen veroorzaken aan het epitheel, de cellen die de barrière vormen tussen de buitenlucht en het longweefsel.” Rollen en platmaken Bij astma-patiënten treedt minimaal een verdubbeling op van het aantal eosinofiele granulocyten. Bovendien zijn deze eo’s actiever door een immuunstof die astmapatiënten aanmaken. Ulfman onderzocht hoe de eo’s de longen binnendringen, een onderzoek waarop ze begin dit jaar promoveerde. Precieze ontrafeling van dit proces kan leiden tot betere medicijnen voor astmapatiënten. Artsen schrijven nu vaak twee typen medicijnen voor: medicijnen die samentrekking van de luchtwegen tegengaan en corticosteroïden om de cytokine-aanmaak te blokkeren. Corticosteroïden remmen de ontsteking maar zijn niet erg specifiek, waardoor ze allerlei bijwerkingen kunnen hebben. Bovendien is niet bekend of ze de ontsteking helemaal stoppen. Mogelijk gaat de beschadiging aan de longen gewoon door. Het is dus beter als je de ontsteking kunt voorkomen, bijvoorbeeld door stoffen te blokkeren die ervoor zorgen dat de eo’s de longen binnendringen. “Ik heb gekeken naar de stoffen die zijn betrokken bij het binden van de eo’s aan de endotheelcellen, de cellen van de bloedvatwand”, vertelt Ulfman. “Omdat bloed continu stroomt moeten deze witte bloedcellen eerst worden afgeremd, voor ze zich kunnen hechten. Dat gebeurt niet zomaar. Eerst moeten activatorstoffen ervoor zorgen dat op de wand van het bloedvat bepaalde suikerstructuren (selectines) en cellulaire adhesie moleculen gaan zitten. Cellulaire adhesie moleculen zijn grote eiwitten, een soort grijpers. Daarnaast moeten de witte bloedcellen op hun wanden ook weer hechtstoffen hebben, waarmee ze zich kunnen vastklemmen aan die suikerstructuren en grijpertjes op de vaatwand. Voordat ze elkaar vastgrijpen, rolt zo’n wit bloedlichaampje eerst over de wand. Daarna hecht het zich vast. Vervolgens wordt het witte bloedlichaampje platter en kruipt het tussen de cellen van de bloedwand door naar de signaalstoffen die de aanwezigheid van de ziekteverwekker verraden. Sommigen menen dat ze dóór de endotheelcellen kruipen, maar dat lijkt me sterk. In ieder geval is zoiets heel moeilijk onder de microscoop te zien.” Botsen en stuiteren Ulfman vond dat alfa 4-integrine, een belangrijke hechtstof op eo’s, altijd een beetje actief is. Ongeactiveerde eo’s zetten zich aan een geactiveerde, met selectines bedekte bloedvatwand niet vast, maar tasten al botsend en stuiterend de wand af. Geactiveerde eo’s met volledig actieve alfa 4-integrine hechten zich wél vast. Een blokkade van de hechtstof alfa 4-integrine en een selectine met antilichamen voorkwam in de proefopzet dat geactiveerde eo’s aan de endotheelcellen konden hechten. Althans, als de onderzoeker eo’s gebruikte van gezonde proefpersonen. Het rollen en hechten van eo’s van astmapatiënten kon met de antilichamen niet helemaal worden geblokkeerd. Er moest dus nóg een mechanisme zijn waarmee eo’s de longen van astmapatiënten kunnen binnendringen. Dat bleek de clustering van eo’s aan de cellen van de vaatwand te zijn. Er bindt een eo, daarachter bindt er nog eentje, waarna een groepje ontstaat. Het bijzondere is, dat daar bloedplaatjes bij betrokken zijn die de eo’s bij elkaar lijken te houden. Zodra de hechtstof op de bloedplaatjes wordt geblokkeerd, treedt clustering niet meer op. “Eo’s van astmapatiënten hebben dus een extra mechanisme voor het hechten”, concludeert Ulfman in haar proefschrift, “namelijk het gebruik van bloedplaatjes.” Een kruipende eosinofiele granulocyt Groepsvorming “Nou ja”, relativeert ze, “de conclusie moet eigenlijk zijn dat dit in een proefopstelling zo is. Ik isoleerde bloed van donoren, en liet dit stromen tegen endotheelcellen die op een glasplaatje vastzaten. Zo heb ik de proeven gedaan: je voegt een stof toe, en kijkt op de monitor wat de eo’s doen bij toevoeging van een bepaalde stof. Stromen ze door, gaan ze over de endotheelcellen rollen, hechten ze er aan en veranderen ze van vorm? Maar je weet natuurlijk niet of ze hetzelfde gedrag vertonen in het lichaam. Misschien worden de eo’s wel extra geactiveerd wanneer je bloed uit het lichaam haalt. Ik ben er echter van overtuigd dat die bloedplaatjes een rol spelen bij astmapatiënten.” Inmiddels is de farmaceutische industrie bezig met een medicijn dat de hechtstof alfa 4-integrine op eo’s blokkeert. Ulfman: “Zoiets kun je gewoon op internet vinden. Onder het kopje ‘producten in ontwikkeling’ staat ook ‘antagonisten voor alfa 4-integrine’. Meer weten we niet van de farmaceutische industrie. Als ze echter met deze medicijnen verder willen, moeten ze naar de ziekenhuizen voor klinische testen. In die fase zouden we kunnen gaan samenwerken. Mogelijk blijkt dan ook dat je, behalve een antagonist tegen alfa 4-integrine, ook een antagonist nodig hebt die de clustervorming van eo’s aan de bloedvatwanden tegengaat. Het blijft echter lastig specifieke medicijnen te vinden tegen astma. De immuunreactie is zo enorm gecompliceerd, er zijn zoveel signaalstoffen en hechtstoffen bij betrokken. Als je de ene blokkeert, neemt een ander het misschien weer over.” nr 2 april 2002 21
Page 1 and 2: 2/02 april ATHEROSCLEROSE Vet lift
Page 3 and 4: mix kort nieuws Foetaal DNA in bloe
Page 5 and 6: van gezichtsbruiners Van Weelden:
Page 7 and 8: Water en vet zijn vijanden. Gooi ee
Page 9 and 10: Patiënten eisen soms een behandeli
Page 11 and 12: foto > Chris Timmers De grote ontwi
Page 13 and 14: kunsthart lichaam kon worden uitgep
Page 15 and 16: Klaplong door acupunctuur tekst > J
Page 17 and 18: Jezelf aan een infuus leggen ligt n
Page 19: Geamputeerde kinderen foto > Chris
Page 23 and 24: schoppen en schelden Opstandige en

Scan 2, april 2002 - UMC Utrecht

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?