download - Samenlevingsopbouw Brussel

December 2002 Nr 76
aantrekkelijke stad. Het welvaartstaatsmodel uit de
golden sixties wordt zo ingeruild voor een economisch
ontwikkelingsmodel waarin de teugels van
de (wetten van de) vrije markt worden gevierd (15).
Van een lokale antenne van de nationale verzorgingsstaat
is de stedelijke overheid zich in toenemende
mate gaan profileren als promotor van de
eigen stad in de interstedelijke concurrentie (16).
Het internationale neoliberaal getinte beleidsdenken
met zijn primaat voor de vrije markt diepte in de
jaren negentig de duale samenleving verder uit. Het
„enterpreneurial”-model van stedelijke ontwikkeling
is daarvan een vertaling op lokaal niveau.
Doorheen de scherpe territoriale segregatie van rijk
en arm in de stad wordt de samenleving een beeld
voorgehangen van de kloof die haar zelf middendoor
snijdt. Want één ding is zeker, de tegenstellingen
in de stad nemen verder toe. Inzake stadsherwaardering
helt de balans tussen de sociale en
economisch-promotionele bedoelingen over in het
voordeel van de laatste. Dat alles heeft gevolgen
voor de inwoners van de stad.
Samenleven onder druk.
Het „enterpreneurial”-model van stedelijke ontwikkeling
zorgt in de stad voor winnaars en verliezers.
In de praktijk vormen sommige Brusselse wijken
momenteel een arena met een duurzame kern van
maatschappelijk kwetsbaren die geconfronteerd
wordt met economische, sociale, politieke, culturele
en territoriale uitsluiting naast beter gesitueerden
die de voorheen achtergestelde territoria in toenemende
mate koloniseren. De eersten ervaren de
sociaal-economische en culturele onzekerheid aan
den lijve, vallen terug op oude zekerheden, de
laatsten, jong en hoger geschoold, houden er een
nomadische, bij uitstek stedelijke levenswijze op na
(16). De eersten leven ingekapseld in een beperkt
netwerk van relaties dan wel afgezonderd in de
eenzaamheid van de eigen cocon, de laatsten
shoppen naar wens in diverse netwerken die van de
rest van mekaar gescheiden blijven (18). Deze
moderne stedelingen zijn vaak geëngageerd en
willen de wijken kleur geven terwijl de
ingekapselde kansarmen daarrond eigenlijk
achterdocht koesteren omdat ze zich in hun eigen
problemen miskend voelen (19). Ook in de risicowijken
lopen de spanningen verder op. In een
situatie van overleven is de vraag van wie de wijk
eigenlijk is, het centrale thema waarrond de
spanningen tussen bevolkingsgroepen lijken te
draaien (20). Angst is hiermee een belangrijke drijfveer
geworden in het leven in de stad. De roep om
veiligheid zwelt aan en wordt een centraal motief
in het stedenbeleid van de overheid.
De huidige fixatie op veiligheid is een ander symptoom
van het afzwakkend gelijkheidsbeginsel uit de
verzorgingsstaat met uitsluitingsdenken, stigmatiseren
en repressief optreden als gevolg „11 september”
heeft op mondiaal vlak nogmaals gewezen
op de werkelijke krachtsverhoudingen tussen de
pleitbezorgers van sociale gerechtigheid en de
voorstanders van de „oorlog aan de terreur”. (21)
Omgekeerd wordt sociale cohesie een vraagstuk
van eerste orde. Sociale en culturele diversiteit
zorgt voor concurrentie en spanningen en trekt
meteen de kwestie van het samenleven op de voorgrond.
Hamvraag is dan wel hoe men deze cohesie
wenst op te vatten: als een samenleven gereguleerd
door waarden en normen van een dominante groep
ten koste van een latente mogelijkheid tot uitsluiting
van zwakkere groepen, dan wel als een
samenleven waarin de diversiteit wordt gerespecteerd,
waar niet alleen het dominante belang aan
zijn trekken komt, waarin dus sociale rechtvaardigheid
zit geïmpliceerd.
Kansen en bedreigingen voor het opbouwwerk
Vanuit de missie van RisoBrussel, hebben we de
staat van Brussel opgemaakt, uiteraard in zeer
algemene en dus eerder schematiserende termen.
Inzake de ontwikkeling van de binnenstad en de
negentiende-eeuwse gordel zet de evolutie, een 15-
tal jaar geleden ingezet, zich door: opwaardering
van sommige wijken met aankomst van meer
gegoede inwoners en verdringing van kansarmen
enerzijds, een verder verdichting van armoede in
sommige wijken anderzijds. Op het punt van kansarmoedebestrijding
zelf lijken de initiatieven van
geïntegreerde wijkontwikkeling alsnog hun doel,
armoede opheffen in plaats van te verdringen,
voorbij te schieten. Dit heeft ongetwijfeld te maken
met het feit dat gebiedsgerichte aanpak van
armoede in lijn moet gebracht worden met een
12 Opbouwwerk Brussel