download - Samenlevingsopbouw Brussel

Nr 76 December 2002
subsidies beslist. Daarmee komt de taakopvatting
van de opbouwwerkers onder druk. Van hen wordt
verwacht dat ze organisaties gaan coördineren of
ertussen gaan bemiddelen. Deze tijd gaat dan wel
ten koste van het rechtstreeks werken met
bewoners, gaat voorbij aan de eigenlijke missie.
Betekent dit dan dat de opbouwwerker niet
coördineert of aan „netwerking” doet? In geen
geval. Wel gebeurt dit in functie van de belangen
die men doorheen de projectwerking wenst te
ondersteunen.
De partijdigheid van het opbouwwerk.
Hiermee komen we tot een ander punt van specificiteit:
de partijdigheid van het opbouwwerk. Opbouwwerk
is partijdig in tweeërlei zin. Opbouwwerk
is partijdig voor zover ze zich op bewoners
als burgers in de lokale samenleving oriënteert.
Opbouwwerk trekt de kaart van bewoners. In het
spanningsveld tussen burger en beleid plaatst het
opbouwwerk zich in een bottom-up benadering aan
de kant van de burger, niet vanuit een plichtmatig
of vooraf gedecreteerde achterdocht of conflictmatige
verhouding tot het beleid, wel vanuit de
manifeste tekorten die in de werking van de
representatiedemocratie nog steeds ingebakken
zitten. Het gaat hier dan niet alleen om een hardnekkige
top-down benadering waarin beleidsmakers
weten wat goed is voor de burgers en hen
dat voor ontvangst voorleggen, het gaat hier vaak
ook om de leemtes in de representatie zelf: sommige
groepen worden meer vertegenwoordigd dan
andere, naar sommige wordt meer geluisterd dan
naar andere. Dit laatste sluit perfect aan bij de
ongelijke mogelijkheden van groepen om hun
belangen politiek te vertalen en bij de ongelijke
middelen waarover ze beschikken om dat te
realiseren. Voor de positie van het opbouwwerk
heeft dat consequenties. Het opbouwwerk zou ten
eerste de term „bewoners” behoedzaam moeten
gebruiken. „Opkomen voor belangen van
bewoners", „bewonersinspraak organiseren” doet
het voorkomen alsof het in deze uitspraken telkens
gaat om een omvattend, algemeen belang. De
werkelijkheid is anders. Een wijk wordt doorkruist
door vele belangen en de realisatie van één belang
sluit de realisatie van een ander vaak uit.
Belangen van sommige bewoners vinden gehoor
in, lopen gelijk met belangen van een bestuur,
anderen vinden geen gehoor en vertalen zich niet in
een beleid. Eerder dan de tegenstelling bewonersbeleid
(dit wil zeggen de bottom-up benadering) te
verabsoluteren, zou het opbouwwerk zich bewust
moeten zijn van de tegenstellingen tussen bewoners
onderling en van het feit dat deze belangen–tegenstellingen
het opbouwwerk tot keuzes en dus tot
partijdigheid op dat vlak dwingt. Tenminste als het
opbouwwerk zich niet louter als een methodiek
beschouwt, maar deze methodiek toepast in het
kader van een visie op wijkontwikkeling, gebouwd
op sociale rechtvaardigheid. Partijdigheid dus in de
tweede betekenis.
De onafhankelijkheid van het opbouwwerk.
Dit mag een tegenstelling lijken met voorgaande
punt maar het is in feite niet. Er kunnen een drietal
types opbouwwerk worden onderscheiden: opbouwwerk
bedreven vanuit het beleid (ingebouwd
opbouwwerk); opbouwwerk dat bemiddelt tussen
beleid en bewonersgroepen en tenslotte – onze
invalshoek – opbouwwerk met referentiepunt in
belangen van specifieke bevolkingsgroepen. Opbouwwerk
is geen verlengstuk van beleid, geen
instantie die een bepaalde politiek bij burgers
verkoopt of die aftast tot op welke hoogte een
bepaalde politiek verkoopbaar is of die tenslotte in
opdracht van het beleid bepaalde belangentegenstellingen
in een (virtuele) consensus moet gladstrijken.
Als er al sprake is van de bemiddelende
positie van het opbouwwerk, dan deze die de stem
van sommige groepen bewoners naar de overheid
toe verstrekt. In die zin staat het opbouwwerk op
zijn autonomie of onafhankelijkheid ten aanzien
van (lokale) overheden. Ook dit is een bron van
misverstanden en verkeerde verwachtingen. Meer
en meer zien we dat overheden op opbouwwerkers
beroep doen om processen van bewonersinspraak te
begeleiden. Ze worden ingehuurd als technische
deskundigen. Als het opbouwwerk niet duidelijk
maakt waar het voor staat, dat het namelijk meer
doet dan het deskundig begeleiden van inspraakprocessen,
dat het deze deskundigheid hanteert in
het kader van een eigen opvatting over het waarheen
van de wijkontwikkeling, dan kan het beeld
dat de opdrachtgever heeft over de wijkontwikkeling
en over de positie van het opbouwwerk haaks
staan op het beeld dat het opbouwwerk zelf ter
zake koestert. Ofwel neemt de opdrachtgever
aanstoot aan de onafhankelijkheid (of partijdigheid)
Opbouwwerk Brussel 107