13707 Shellvenster

More documents

Recommendations

Info

PLAGEN VRETEN EEN DERDE VAN ALLE WERELDOOGSTEN OP, IN DE TROPEN SOMS WEL DE HELFT. VOOR EXCELLENT WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK NAAR BIOLOGISCHE BESTRIJDINGSMETHODEN VAN PLAGEN HEEFT DE WAGENINGSE HOOGLERAAR JOOP VAN LENTEREN OP 19 OKTOBER DE KONINKLIJKE/SHELL PRIJS VOOR DUURZAME ONTWIKKELING 2005 ONTVANGEN. Professor Joop van Lenteren winnaar Koninklijke/Shell Prijs voor duurzame ontwikkeling 2005 ALS TUINDERSZOON IN het Westland weet Joop van Lenteren al van kindsjaren af van natuur, van oogsten en dus ook van ziekten en plagen. En al even jong toonde hij zich elementair nieuwsgierig naar het ‘waarom van alles’. Toch was niet tuinbouw maar elektrotechniek zijn eerste grote interesse; tot het enthousiasme van een biologieleraar op zijn middelbare school in Vlaardingen hem deed kiezen voor een studie biologie in Leiden met een specialisatie in ecologie, ethologie (diergedrag) en plantanatomie. Een opmerkelijke analogie bestaat er jarenlang met de een jaar oudere Maarten ’t Hart; net als Joop van Lenteren van protestantse huize, vlak bij elkaar wonend (Maassluis en Maasdijk), dezelfde middelbare school bezoekend (Lyceum Vlaardingen), beiden biologie studerend in Leiden en beiden na hun studiejaren leraar biologie aan datzelfde lyceum in Vlaardingen waar Van Lenteren uiteindelijk de klassen overnam van Maarten ’t Hart. Maar waar ’t Hart koos voor het schrijverschap ging Van Lenteren voor de wetenschap. Nog een analogie: het latere verlies van het ‘geloof der vaderen’. “Hoewel veel van dat calvinistische denken nog aan mij hangt”, erkent Van Lenteren, waarin een mengeling van ergernis en SHELL VENSTER – NOVEMBER/DECEMBER 2005 – 14 TEKST: PIET DE WIT FOTO’S: ERNST BODE “Onze opdracht is welvaart creëren “EEN SCHITTEREND KENNIS- EXPORTPRODUCT” De Koninklijke/Shell Prijs voor duurzame ontwikkeling wordt toegekend door een jury uit de besturen van de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Volgens de jury heeft hoogleraar Joop van Lenteren een cruciale rol gespeeld bij de ontwikkeling van biologische bestrijding in Nederland, in Europa en mondiaal. Uit het juryrapport: “Betrof de stimulerende rol van Van Lenteren aanvankelijk de gesloten teelten, zoals de Nederlandse glastuinbouw, ongeveer een decennium geleden heeft hij de nadruk voornamelijk gelegd op biologische bestrijding in open teelten en de rol van functionele biodiversiteit.” En: “De sterke combinatie van fundamenteel onderzoek en de toepassing ervan wordt in het bijzonder geprezen door de jury. Zij beschouwt zijn werk als een schitterend kennis-exportproduct en van grote betekenis voor duurzame landbouw- en voedselproductie. Het vermijden van chemische gewasbeschermingsmiddelen zal tevens leiden tot energiebesparing terwijl er meer ruimte zal komen voor duurzame en hernieuwbare energie uit teelt van biomassa.” “Sprinkhanenplagen hoeven tegenwoordig niet meer te ontstaan, ze zijn alleen een gevolg van politieke instabiliteit en de onwil van mensen om samen te werken.” berusting doorklinkt. “Het meest frustrerende is dat eeuwige schuldgevoel dat je met je meedraagt en steeds weer leidt tot de vraag of je het wel goed genoeg hebt gedaan; ik word daar soms doodmoe van.” Van Lenteren is dan ook geen man voor zaken als ‘intelligent design’, maar een grote zorg over wat anderen ‘de schepping’ noemen, omgeeft hem wel vaak als een donkere wolk. Een ‘doel’ of ‘zin’ van het leven ziet hij niet, “maar je hebt als mens wel de verantwoordelijkheid om na te denken over wat er gebeurt en hoe jij een bijdrage kunt leveren aan duurzame ontwikkeling.” Rond zijn afstuderen was die somberheid er ook al. De tijd van de Club van Rome immers. Joop van Lenteren: “Wekelijks gaven we overal lezingen, van zeg maar Libelle- en Margrietlezers tot de Rotary, over wat er allemaal mis ging met het milieu. Tot ik een keer naar huis fietste en dacht: ‘Wat ben je nu toch eigenlijk aan het doen? Iedereen vertel je over allerlei milieuellende, maar wat draag je nu bij aan een oplossing?’ Ik wist eigenlijk niet eens of het allemaal wel waar was wat ik vertelde.” Sprinkhanenplagen De zoektocht naar wat waar is, heeft
“Ik ben geen dogmaticus, ik ga niet roepen ‘het mag alleen maar biologisch’.” zonder verspilling” Van Lenteren altijd bedreven op fundamenteel niveau. Tegen een journalist zei hij eens: “Voor mij is toegepast onderzoek het aantrekken van een leuk jasje, maar fundamenteel onderzoek is de basis om te zorgen dat het lijf in goede staat verkeert.” Wat niet impliceert dat Van Lenteren een studeerkamergeleerde is, verre van dat zelfs. Vooral sinds zijn aanvaarding van het hoogleraarschap Ecologische entomologie in Wageningen in 1983 reist hij de hele begroeide wereld af. En dan niet eens zozeer voor congressen, maar vooral voor ‘hands on’ praktijkonderzoek met zijn promovendi, waarvan hij er inmiddels zeventig heeft begeleid en nog begeleidt, ongeveer de helft afkomstig uit het buitenland. Waarom die eredienst aan fundamenteel boven toegepast onderzoek? “Het fundamenteel onderzoek doe ik uit pure nieuwsgierigheid en zeker niet sterk doelgericht”, filosofeert hij. “Maar ik weet wel dat als iedereen heel fanatiek en louter praktisch loopt te zoeken naar de oplossing van één soort plaag, we samen langer bezig zijn dan dat je antwoorden zoekt op de grote vragen als ‘hoe ontstaan plagen?’, ‘hoe ontstaan grote populaties?’ of ‘hoe vindt een insect een plant, een mug een mens of een sluipwesp z’n slachtoffer?’.” Van Lenteren komt via het beantwoorden van fundamentele vragen tot toegepaste oplossingen. Bijvoorbeeld hoe sprinkhanenplagen biologisch bestreden kunnen worden. “Dan gaan we met een Landrover dwars door de semi-woestijn, langs een lijn die met hulp van GPS is uitgezet, tot wadi’s waarvan bekend is dat plagen juist daar altijd beginnen. Je noteert alle planten die langs die lijn groeien zodat je later kunt analyseren dat de aanwezigheid van bepaalde plantensoorten de reden is dat er gigantische sprinkhanenpopulaties kunnen ontstaan. Met die kennis kan dan preventief op dat soort plaatsen biologische bestrijding worden toegepast. In dit geval met schimmels. Maar schimmels gedijen alleen in een vochtige omgeving terwijl het daar kurkdroog is. Dus hebben we bedacht dat je die schimmels eerst moet voorzien van een heel dun filmpje olie zodat ze zich kunnen hechten aan een sprinkhaan en hij sterft. Maar ja, net als je denkt dat zo’n programma uitgevoerd kan worden, ontbrandt er weer eens oorlog in zo’n gebied, kun je er niet meer in en prompt ontwikkelen zich dan enorme plagen. Sprinkhanenplagen hoeven tegenwoordig niet meer te ontstaan, ze zijn alleen een gevolg van politieke instabiliteit en de onwil van mensen om samen te werken.” Genetische modificatie Plagen zijn een letterlijke plaag, vooral door de grote economische schade die ze aanrichten. Volgens Van Lenteren gaat ongeveer een derde van alle gewassen op de wereld verloren door plagen, van spint en insect tot rat en muis. In de tropen kan het verlies tot de helft oplopen. “Ik ben geen dogmaticus, ik ga niet roepen ‘het mag alleen maar biologisch’”, aldus de winnaar van de duurzaamheidsprijs van Shell. Van de plagen in de landbouw kunnen we 30 tot 40 procent biologisch aanpakken, de rest zal met andere technieken moeten gebeuren, bijvoorbeeld het selecteren van planten die resistent zijn tegen plagen, het gebruik van feromonen (lokstoffen) of ook de selectieve inzet van chemische middelen.” Is genetische modificatie een bedreiging van het werk van entomologen? Als gewassen genetisch beschermd kunnen worden tegen vraatzuchtige organismen, wordt het lieveheersbeestje of de sluipwesp immers werkloos, zou je denken. Van Lenteren blijkt een genuanceerde visie op genetische modificatie te hebben. “In veel gevallen vind ik het een nutteloze en zelfs onethische techniek, bijvoorbeeld als er sprake is van modificatie van het menselijk genoom. Maar in de SHELL VENSTER – NOVEMBER/DECEMBER 2005 – 15 MICRO-C.V. VAN PRIJSWINNAAR Joop C. van Lenteren (Naaldwijk, 1945) Middelbare school in Vlaardingen Studie biologie, Universiteit van Leiden Afgestudeerd 1970; promotie 1976 Ecoloog Universiteit van Leiden (1970-81) Hoogleraar Ecologie en biologische bestrijding UvL (1981-83) Hoogleraar Ecologische entomologie, afdelingshoofd Laboratorium voor Entomologie Universiteit van Wageningen (1983- 2003) Hoogleraar Entomologie, Universiteit van Wageningen (sinds 2003) Honorair hoogleraar Universiteit Perugia (Italië) President International Organization for Biological Control of Noxious Animals and Plants (IOBC Global)
Page 1 and 2: UITGAVE VAN SHELL NEDERLAND B.V.
Page 3 and 4: S H E L L A C T U E E L BELEIDSUITG
Page 5 and 6: De ‘kloostergang’ in een van de
Page 7 and 8: gezond bedrijf. Wij hebben al zovee
Page 9 and 10: Johan Wempe: “Uiteindelijk zal MV
Page 11 and 12: ENERGY VALLEY? Denken ze in Noord-
Page 13: SOX404 is geland De wetsparagraaf (
Page 17 and 18: FLINTERTJES VERF VAN EEN VAN GOGH P
Page 19 and 20: Stilleven (met oorspronkelijke lijs
Page 21 and 22: aspecten, los en in samenhang, heef
Page 23 and 24: TEKST: PIETER NOUWEN FOTO: ERNST BO
Page 25 and 26: omdat je steeds weer voelt dat je i
Page 27 and 28: Niele zich momenteel niet rechtstre
Page 29 and 30: S H E L L A C T U E E L GASPRIJSEXP
Page 32: Is er een verschil tussen diesel en

13707 Shellvenster

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?