13707 Shellvenster

VIJF ENERGIEREVOLUTIES CREËERDEN HET LEVEN OP AARDE ZOALS WE
NU KENNEN.SHELL-RESEARCHER FRANK NIELE PUBLICEERDE EEN BOEK
WAARIN HIJ ENERGIEREVOLUTIE NUMMER ZES OMSCHRIJFT OM HET
LEVEN OP AARDE DUURZAAM TE MAKEN.
“Ik denk dat
ondanks alle
individualisering
de macroscopisch
denkende mens
dominant
kan worden.”
TEKST: PIET DE WIT
FOTO: ERNST BODE
ALS MIDDELBARE SCHOLIER kocht Frank
Niele van zijn zakgeld al het Rapport
aan de Club van Rome ‘The Limits to
Growth’, en zijn schoolopstellen waren
essays over ‘zware onderwerpen’, zoals
zijn leraren het noemden.
Als student startte hij dan ook niet verrassend
aan de Universiteit van Amsterdam,
in het toen gloednieuwe vak
milieuchemie, al ruilde hij dat snel in
voor organometaalchemie, de leer van
de interactie van metalen met organische
moleculen, bijvoorbeeld katalysatoren
in de olie en chemie. Na zijn promotie
(op een onderwerp in de fysischorganische
chemie) trad hij, 17 jaar
geleden nu, in dienst bij Shell waar
Frank (inmiddels 47) in het Amsterdamse
research- en technologiecentrum
SRTCA research scientist is in de
discipline Exploratieve Research van
Shell Global Solutions.
Sinds die eerste confrontatie met het
denken over de grenzen van de groei,
heeft Frank Niele weinig publicaties
gemist op dat inmiddels haast onafzienbare
speelveld van duurzame ontwikkeling.
“Ja, ik ben bezorgd”, erkent
hij. “Bezorgd over de nu al te grote ecologische
voetafdruk van de mens op
zijn aarde, die bovendien in groeiend
tempo nog groter en dieper wordt.”
DRIE CULTURELE ONDERSOORTEN VAN DE HOMO SAPIENS
Imperial Man Arcadian Man Symbian Man
Culturele ondersoort Homo economicus Homo ecologicus Homo energeticus
Filosofie Antropocentrisch Ecocentrisch Symbiocentrisch
Toekomstbeeld Nuclear Valley Green Valley Sun Valley
Energietijdperk Nucleocultureel Ecocultureel Heliocultureel
Hoofdenergiebron Nucleair Besparing **) Zon
Energiedragers Elektriciteit, Elektriciteit, Elektriciteit, waterstof,
waterstof biobrandstoffen biobrandstoffen
Culturele houding Technocratisch Socio-ethisch Socio-technologisch
**) Besparing is geen energiebron. De Arcadian Man gaat voor zonne-energie als belangrijkste motor achter
groene ontwikkeling, maar gaat primair uit van een laag energiegebruik.
Wel bezorgd, maar Niele is niet somber.
Vertelt: “Ik verschil fundamenteel
van mening met veel milieu-economen
die zeggen dat de economie alleen
duurzaam kan zijn als we hem kleiner
maken.” En: “Als wetenschapper geloof
ik dat de mens in staat is een sociotechnologische
revolutie te ontketenen
die leidt tot een paradigmaverandering
in de energievoorziening van de
samenleving.”
In zijn visie moet het mogelijk zijn om
met behoud van welvaart (en groei
daarvan vooral in de nu nog arme
delen van de wereld) een economisch
model te creëren met vrijwel gesloten
grondstof- en materialenstromen. Dus
een wereldwijd functionerend duurzaam
model.
“We moeten komen naar een heel
nieuw metabolisme (stofwisseling -
red.) op aarde, van alles, grondstoffen,
schoon water, schone lucht, voedingsstoffen
in de bodem, en energie”, legt
hij uit.
Hoe? Door ‘eco-industrieel systeemontwerp’,
wat wil zeggen dat zoveel mogelijk
productiesystemen aan elkaar worden
gekoppeld waarbij de rest- en
afvalstromen van de een, als in een cascade,
de grondstoffen voor de ander
gaan betekenen.
De zon schijnt over Sun Valley
De man die als middelbare scholier de
‘zware onderwerpen’ al niet schuwde,
heeft zijn visie op die noodzakelijke
paradigmaverandering vastgelegd in
een stevig boek (‘Energy - Engine of
Evolution’ *) dat recentelijk is verschenen
bij Elseviers wetenschappelijke uitgeverij.
Het boek laat de lezer een fascinerende
reis maken langs evolutie,
energie en duurzame ontwikkeling.
Niele formuleert vijf grote energierevoluties
sinds het ontstaan van het leven,
en gaat vervolgens in op de zesde
omwenteling die de combinatie aardemens
in een duurzame balans moet
brengen. (Zie kader pag. 28)
Waar begint die zesde energierevolutie?
Bij de zon. In zijn boek lanceert
Frank Niele het begrip ‘Sun Valley’. Zijn
aanstaand zonnedal staat tegenover de
‘Carbon Valley’ waarin wij nu leven en
wijkt ook af van de ‘Nuclear Valley’ die
technocratisch denkenden als toekomst
zien, of de ‘Green Valley’ waarin de
arcadische mens zichzelf blij ziet zijn in
matigheid.
In Sun Valley regeert de zon, of althans
de mens die de zon direct aftapt voor
de productie van elektriciteit, waterstof
en biobrandstoffen. Frank Niele: “De
mens gebruikt nu 14 terawatt energie,
in overgrote hoeveelheid afkomstig van
fossiele bronnen, en de natuur ongeveer
100 TW voor alle fotosyntheseprocessen.
Er wordt gezegd dat de mens
in de komende halve eeuw twee tot
drie maal meer energie gaat gebruiken,
waarmee het gebruik van de sociosfeer
zou komen op 30 tot 50 TW, wat al
heel flink is ten opzichte van de natuur.
Waar halen we die energie vandaan,
vraagt iedereen zich nu af. Eigenlijk is
alleen belangrijk of er voldoende
zonne-energie is; en die is er, er valt
170.000 TW op de aardbol. Waar
behoefte aan is, is massale innovatie
om zonne-energie direct te kunnen
gebruiken. Terwijl het essentieel is om
voor de reis van Carbon Valley naar
Sun Valley ‘schoon fossiel’ te ontwikkelen,
met onder andere CO 2 -
sequestratie en emissiecontrole.”
Polygeneratie
Bij Shell Global Solutions houdt Frank
De zesde revolutie
SHELL VENSTER – NOVEMBER/DECEMBER 2005 – 26