kOpjE - De Nederlandse Club aan de Côte d'Azur

kopje INTERVIEW
kopje
Pan Sok veranderde de toneelfotografie
“Ik sloop over het toneel…”
Toeval bestaat niet wordt weleens gekscherend gezegd. Je zou het haast
denken als theaterfotograaf Pan Sok vertelt dat Ap Sok senior graficus en
docent op de Rietveld Academie in Amsterdam was, trouwde met actrice
Anny de Lange, vooral bekend als tragédienne in grote klassieke rollen
tegenover Ko van Dijk. Bijna veertig jaar bewoog Pan Sok zich tussen de
groten van het Nederlandse toneel, maar ook Paul van Vliet en Youp van
’t Hek keken regelmatig in de lenzen van zijn camera’s. Op de Rietveld
Academie sloot hij zijn studie fotografie succesvol af, waarna het grote
avontuur begon. Nu zoveel jaar later woont hij samen met zijn Ineke, ook
al ex-actrice, zes maanden per jaar op Franse bodem, dicht tegen
de Italiaanse grens.
Door Jan de Deugd
Het zal ongetwijfeld genetisch bepaald zijn dat
Pan Sok met een camera de bühne op moest, maar
hij ontkent een zondagskind te zijn. “ Ik heb er hard
voor moeten knokken. Lemaire en Maria Austria waren in die
tijd grote namen in de toneelfotografie. Ik was een ‘broekie”
van net 20 jaar. Eind jaren zestig werden de acteurs nooit in
actie gefotografeerd. Myra Ward en Paul Steenbergen zaten
op een stoel te praten. Dat was de enige actie. Ik wilde meer
en had het geluk, dat er snelle films op de markt kwamen.
Er kon ook meer. Ik kreeg het script opgestuurd, zodat ik
me kon inleven. Vervolgens werd er bij de Haagse Comedie
eenmaal voor mij twee dagen voor de première zonder
publiek gespeeld. De kostuums, belichting en schmink waren
klaar. Ik mocht het stuk ook laten stilzetten. Een geweldige
luxe, waar een sportfotograaf ongetwijfeld jaloers op is. Later
kon ik over het toneel sluipen, ze hoorden het geklik van mijn
camera niet meer.”
De “andere” fotograaf werd zonder morren geaccepteerd?
Pan Sok, denkend aan die beginperiode: “In de foyer werden
mijn foto’s gezet. Daarna kwamen de gladiatoren. Soms
ging er een kruis over een foto, afgekeurd dus. Ze moesten
wel aan me wennen, maar ze zagen ook de mooie scènefotografie.
Ko van Dijk en Joris Diels stonden achter mij en
de Haagse Comedie was in die tijd een van de belangrijkste
gezelschappen in ons land. Daarna volgden Toneelgroep De
Appel. Het Nationale Toneel, Opera aan het Spui Den Haag,
de Nationale Reis Opera, het Nieuw Rotterdams Toneel en
de vrije productie van o.a. Joop van den Ende. Meestal kwam
ik pas na een voorstelling om twee uur ’s nachts thuis. Mijn
compagnon Jaap Ruurs ontwikkelde de films en ’s morgens
om acht uur
bekeek ik de
contacten en
ging afdrukken.
Daarna
vertrokken de
foto’s naar
de kranten,
bijvoorbeeld
naar de Telegraaf,
die altijd drie
close ups wilde, het Parool en de NRC.
Met de regisseur en dramaturg kozen we vaak ver voor
de première al materiaal uit voor de affiches en de programmaboekjes.”
Terugkijkend op de toneelwereld: “Het was heel divers. Je
bent in feite de observator van de toneelwereld en tevens
het eerste publiek. Anne-Wil Blankers kon het wel waarderen
als ik bij een repetitie ergens stond te proesten. Dan is er
sprake van een gesloten wereld. Zes à zeven weken wordt er
gerepeteerd in een volledige afzondering. Er is dan een spel
gaande tussen de spelers en de regisseur. Vergelijk het maar
met de gesprekken tussen topvoetballers en hun trainer in
de kleedkamer. Joop van den Ende zat eens bij de repetitie
van het stuk “Een gelukkige hand” met in de hoofdrol Mary
Dresselhuys en Ton Lensink. Beiden zitten te kaarten, de
vrouw wint en de man wordt steeds bozer over zijn verlies.
In de pauze zegt Joop van den Ende tegen Ton Lensink: “Dat
kaarten gaat niet zo goed, hè. Waarop Ton zegt: Nou Joop
dan gooien we de kaarten er toch uit….”
Pan Sok ontmoette op een vreemde manier de perfectie van
dezelfde Joop van den Ende. “Voor de productie van “The
Sunshine Boys” had ik foto’s voor een affiche van Johnny
Leen Jongerwaard en en Pieter
Lutz in De burgermans bruiloft.
Ton Lensink en Mary Dresselhuys in de Gelukkige Hand.
Ko van Dijk met Anny de Lange in Van de brug af gezien.
Ko van Dijk en Paul Steenbergen in Belchers geluk.
John Kraaijkamp sr. en Eric van der Donk in de
Sunshine Boys.
14 De Nederlandse Club aan de Côte d’Azur De De Nederlandse Club Club aan aan de Côte de Côte d’Azur d’Azur
15