De Nederlandse vakbeweging in de branding: Pagina 1 - 37

23
de wintermaanden van 1940/41 en daarna voor de Nederlandse
landbouw behouden bleef, werd daardoor aanzienlijk vergroot.
Pogingen om grote groepen losvaste en losse landarbeiders geplaatst
te krijgen bij cultuur-technische werken werden eveneens
met succes bekroond. Het Centraal Secretariaat nam het koppelbazen-stelsel
onder de loupe, bepleitte en verkreeg talloze verbeteringen
voor het platteland inzake distributie-aangelegenheden,
stimuleerde het practisch landbouw-vakonderwijs. Deze positieve
arbeid, verricht in 1940, was des te belangrijker, wijl vele landbouwers
blijk gaven wat graag van de „nieuwe tijd" te willen
profiteren. De loonstop-verordening werd heel dikwijls aangegrepen
om elk verzoek om loonsverhoging af te wijzen. In Zeeland
moesten met Mei 1940, overeenkomstig een getroffen loonovereenkomst,
de uurlonen met 4 cent worden verhoogd. Vele landbouwers
in die provincie bleken niet bereid daartoe over te gaan of
gingen weer tot verlaging over. De bezetter wenste immers geen
loonsverhoging! De liberale boeren in de Betuwe weigerden in
de herfst van 1940 opnieuw overleg en moesten daartoe voor de
vijfde maal door de overheid worden gedwongen. Talloos zijn de
uitlatingen van landbouwers geweest in het begin der bezetting:
„Gelukkig, nu komt er ook een einde aan dat „gedonder" van
de organisaties en aan het gestaak!" Zeker geen wonder, dat de
landarbeiders hun organisaties getrouw bleven.
Politieke organisaties en personen over doorwerken vakbeweging.
Ik noemde in verband met de Augustus-gebeurtenissen reeds de
namen van Vorrink en Vliegen. In vakverenigingskringen heerste
in Augustus '40 (en ook nu nog vrij algemeen) de opvatting, dat
de voorzitter der S.D.A.P., in elk geval aanvankelijk van mening
is geweest, dat er voor de bestuurders der vakbeweging aanleiding
en redenen waren om hun arbeid voort te zetten. Dat zelfs Vliegen
in die richting heeft geadviseerd. Beweerd werd, dat Vorrink van
die opvatting had getuigd in persoonlijke gesprekken en in het
verslag van zijn bekend onderhoud op 23 Juli 1940 met Rost van
Tonningen, den commissaris van de S.D.A.P. Eerst na onze beslissing
maakte ik met dat verslag kennis. Ik las toen, dat Vorrink
- vermoedelijk naar aanleiding van een vraag of opmerking van
zijn tegenstander --de stelling had uitgewerkt, dat
„Op dit punt (al of niet doorwerken) een groot verschil bestaat met de positie
van de vakbeweging, di'e ook onder de geheel andere omstandigheden van het
ogenblik een taak kan hebben in de bescherming van de stoffelijke belangen
van de arbeidersmassa's."
Ik merk op, dat Voprink deze stelling uitwerkte, toen de z.g. gelijkschakeling
van het N.V.V. reeds had plaatsgevonden. Van
Vliegens' advies kreeg ik eerst in 1943, toen ik hem een bezoek
bracht, inzage. Het bleek me toen, dat Vliegen voor de vakbewe-